Шәді Жәңгірұлының әдеби мұрасы

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі.

Еліміз еркіндік, тәуелсіздігіміздің туы желбіреген бүгінгі күні- кезінде кезінде Кеңес үкіметінің солақай саясатының себептерімен атаусыз, қалтарыста қалып келген ақындарға, олар қалдырған мол мұраларға мойын бұрғызды. Ең бастысы - төл әдебиетіміздің әлем әдебиетімен байланысы, тамырластығы, ежелгі дәстүр, үлгілі үрдіске мән бере бастадық.

Кейінге дейін догмалық көзқарас, қисық, сыңаржақ түсініктер құрбаны болып, көзден таса, қалтарыста қалып келе жатқан қазақ әдебиетінің мол рухани қазыналарының бірі - «кітаби ақындар» шығармашылығы болатын.

XIX ғасырдың соңы XX ғасырдың басындағы әдебиет ерекше тоқталуды, аса ұқыпты зерттеуді қажет ететін, әр қилы көзқарасты сан алуан бағыттарды топтастырған көп қырлы әдебиет. Қазақ халқы (қоғамы) бұл тұста ауыр әлеуметтік - экономикалық күйзелісті бастан кешкені анық. Бұл жағдай ұлттың көзі ашық, көкірегі ояу оқыған азаматтарының әр түрлі көзқараста өсіп жетілуіне әсерін тигізді.

Қоғамдық ахуалды бағалаудағы түрлі көзқарастың әсерінен, қалыптасқан түрліше дүниетаным ықпалынан әдебиеттегі сан салалы ағымдар келіп шықты.

XIX ғасырдың соңы XX ғасырдың басындағы әдебиет қолданған әдеби тәсіліне, ұстанған бағыт- бағдарына орай танылмай жүр деуге келмейді. Дегенмен Қазан төңкерісіне дейін қаншама кітаптар шығарған біраз қаламгерлердің туындылары өз деңгейінде бағаланбай келді.

Еліміз егемендігін алып, өз ұлтымызды өзіміз тануға толық мүмкіндік болып жатқан кезеңде бұл дәуірдегі ірілі-уақты ақын, жазушылар жаңа көқараспен қаралып, жоғары бағалануы тиіс. Сондай жаңаша бағалап-бағамдауды қажет ететін әдеби ағым өкілдері- кітаби ақындар. Бұлар - алды елуден аса, соңы төрт-бестен дастан жазған ерекше дәстүрлі, діни- ағартушылық бағыттағы ақындар.

Сөзімізді сабақтамас бұрын «Кітаби ақын» деген ұғымға түсінік бере кетсек…

«Кітаби ақын- Шығыс әдебиетінің араб, парсы, түркі тілдес халықтарында бар поэзияның озық ұлгілерін өзінше жырлап, қазақ арасында таратып отырған шығыс тілінде шыққан кітаптар сюжетін қайта өңдеп, қисса-дастандар шығарған өзгешелеу бір топ ақындар осылай аталып жүр.

Кітаби ақындар деген негізінен алғанда шартты термин. XIX ғасырдың аяқ тұсы мен XX ғасыр басында өмір кешкен, белгілі бір бағытты нысана етіп алған, ізденімпаз, білімпаз, қазақ көркем әдебиетіне елеулі үлес қосқан топтың өзіндік соқпағы бар».

Қазақтың көзі ашық қиссашы, дастаншылары шын мәнінде сол «кітабилық» сатыда қалып қоймай, көркемдік ізденістерімен жоғары сапаға көтеріле білді.

«Кітаби ақындар қоғамдағы ауыр саяси-әлеуметтік дағдарыстың себебінен дүниеге келген. Жаппай орыстандыру, шоқындыру белсенді жүргізіліп, халықтың ғасырлардан келе жатқан сенімі шайқалып тұрған тұста сол суық ызғарды замандастарынан күнілгері біліп, оның зардабын жан жүрегімен сезініп, орысшылдыққа түрікшілдікті, шоқындыруға ислам дінін қарсы қару етіп күреске шыққан ақындар осы кітаби ақындар(»2) (Ө. Күмісбаев)

Бұл ақындарды сол өздері өмір сүрген кезеңнен бөліп қарауға болмайды. Олар өз дәуіріндегі қоғам қажеттілігінен туған, өз кезегінде міндеттерін адал орындаған ағартушы ақындар.

Қазақстан Республикасының Президенті Н:Назарбаев өз сөзінде былай дегенді; « . . . қазақтар түркі тілді ұлт, бізді Шығыс халықтарымен этникалық жақындығымыз және мәдениетіміздің, дініміздің ортақтығы байланыстыратындығы табиғи нәрсе». ( Оңт. Қаз-н)

Бұл ақындардың көпшілігі Бұқара Ташкент, Хиуа, Түркістан мектеп-медреселерінде оқып, шығыс поэзиясының көрнекті ескерткіштерімен түпнұсқасында танысты. Олар Шығыс поэзиясының көркемдік құралдарын өз шығармаларында орынды пайдалана білді

Шығыстың классикалық әдебиеті мен қазақтың ауызша, жазбаша әдебиетінің арасындағы дәнекерші, жалғастырушы қызметті атқарады.

«Кітаби ақындарды өз ұлтынан бөліп тастау- белгілі түркітанушы ғалым В. Радловтың бұларға «кітаби» деген анықтауышты қосқанынан бастау алатын сияқты. Кейінгі зерттеушілердің көпшілігі бұл ақындар шығармашылығына жоғарыдағы Радловтың көзқарасы тұрғысынан келіп, оларды қазақ әдебиетінің белгілі даму кезеңіндегі ерекше үлгілерінің бірі деп емес, сырттан келген дүние іспетті қарап келді. Бірте-бірте шығыстан алынған көшірме дүниелер есебінде әдебиет тарихынан ысырылып тасталынды»(. 3) . Бұған елдегі саяси ахуал тікелей әсер етті.

Әйтпесе бұл ақындардың қай-қайсысыда білім алуды, халықты оянуға шақырады. Білім алудың мағынасын тарылтып жіберген кеңес дәуірінде бұл бағыт білім көзі деп мойындалмады. Алайда бұларда адалдықты, рухани тазалықты насихаттады. Рухани тазалықтың құралы- жан тазалығы, ислам әдебі деп түсіндіреді.

Исламның аты аталып, Хақихат жайында сөз қозғаған соң-ақ бұл ақындарды жарыққа шығармай, шеттетіп, халықтан алыстатуға тырысып бақты. Оларды идеялық-әдеби көзқарастарына емес, саяси тұрғыдан бағалау басымырақ болды.

«Бүгінгі күнге дейін әдебиет тарихынан өзінің нақты бағасын, орнын ала алмай келе жатқан тұлғалар бар. Олар кезінде кітаби ақындар, діншіл ақындар деген желеумен әдебиет тарихынан, ел тарихынан ұмыт қалдырылды. Бұл діни-ағартушылық ағым XIX ғасырдың екінші жартысында өзінің үлкен прогресшіл ролін танытты. Оның Ақмолла, Мақыш, Нұржан, Әбубәкір, Шәді, Мәшһүр секілді өкілдері сол кезеңдегі қоғамдық ақыл- ойға ықпал етті»-дейді ғалым Уалихан Қалижанұлы».

Ал, белгілі ғалым Ө. Күмісбаев - «Қазақ әдебиетін зерттеу ғылымында жете зерттеліп, әлі толық, лайықты орындарын ала алмай жүрген кітаби ақындар біраз бар. Олар: Ақылбек бин Сабал, Шәді Жәңгіров, Мәулекей Жұмашев, Жүсіпбек Шайхисламов, Ораз Молда, Баймұқамбет Бейсенов, Мағаз Батырғалиұлы, Қашафуддин бин Шахмардан, Мақыш Қалтаев, Ғали Махмудов, Нұржан Наушаубаев, Ақмолла, Есенмолла, Әбубәкір, Ахмед Оразаев, Жанұзақ т. б. аттары көпке мәшһүр емес осы ақындарды бір мақамға салып, «ескішіл бағыттағы ақындар» деп сипай өте шығып жүрдік», -дейді. 5

Бұлардың ішінен Ақылбек бин Сабал (6), Нұралы Нысанбайұлының шығармашылығына арналған диссертация қорғалды. Әбубәкір кердері, Ақмолла шығармашылығы да зерттелді.

Шәді Жәңгірұлының шығармашылығын арнайы зерттеген ғалым Немат Келімбетов»(7) .

Он сегіз кітап жазып, оның бірталайын Ташкент, Қазан, Орынбор баспаларыннан шығарған Шәді ақынның әдеби мол мұрасы әлі де зерттеуді қажет етеді.

«Шәді Жәңгірұлы жазған әдеби жәдігерлер қазақ, өзбек. Қарақалпақ, түрікмен халықтарына ортақ деп айтсақ арттықтығы жоқ. Өйткені, сол елдердің ауызша, жазбаша қазыналарын Шәді жете меңгеріп, пайдасына жарата білген, шайырлармен араласып, ақындық шеберлігін ұштаған адам». (8)

Шәді Жәңгірұлының аты М. Әуезовтің, Б. Кенжебаевтың, Р. Бердібайдың, Х. Сүйіншіәлиевтің, Н. Келімбетовтың. Ө. Күмісбаевтың, А. Қыраубаеваның, С. Дәуітовтың еңбектерінде айтылады.

Діни ағартушылық және Шәді.

1-тарау

«Әдебиет тарихы бір күнде жасалмайды. Ол рухани сұраныстарымен қатар дамып, қалыптасып отырды. Сондықтанда белгілі бір кезеңдегі әдебиеттің өрбу, даму эволюциясын білу үшін оның алдындағы ағымға; болмысқа назар аудару керек. Күні бүгінге дейін әдебиет тарихынан өзінің нақты бағасын, орнын ала алмай келе жатқан тұлғалар бар. Олар кезінде кітаби ақындар, діншіл ақындар деген желеумен әдебиет тарихынан, ел тарихынан ұмыт қалдырылды.

«XX ғасырдың басындағы әдеби-тарихи процестің негізгі бағыты сол кезеңнің шындығы мен сұранымынан туындады. Бұл шақта отарланған елді серпілтуге жұмылған ұлттық қоғамдық-саяси қозғалыс пен әдеби-рухани әлеуетті күштің біртұтасқаны байқалады. XIX ғасырда бодандық пен оның зардабына бар ынтасымен қарсы тұрған «зар заман» ақындарының рухани дербестік пен жеке бастың мұң зарын шендестіре алған сал-серілердің, Петербордың демократиялық нышандарын қаймана қазаққа сіңірткісі келген қадау-қадау ағартушылардың уақыт өте кем сапалы өзгерістерге мұрындық болары сөзсіз еді.

«Жаңа ғасырдың табалдырығында тұрған монархтың Ресей Батыс пен Шығысқа қатар көз тіккен самұрық кейпіне тағы да үмітпен қарады. 1Петрдің пайымды жолын жалғастыруды ойлады. Әлемдік тайталастарда ұпайын жібермеді. Қырымды жаулап, байырғы Үрім (Византия) жеріне ұмтылды. Балқан мәселесінде де аз олжа салмады. Енді Ұлыбританияның алымы мен шалымынан сескеніңкіреп, Шығыс бағытына арналған жобаларын толықтыра бастады. Бұл орайда Петербор мен Қазандағы Шығыстану мектептеріне әжептеуір салмақ түсті. Олардағы ғалымдардың басым бөлігі Ресейдің Азия, Кавказ, Орал-Еділ тұсындағы халықтар мен олардың ғасырлар бойы сеніп келген ислам діні арасына сына қағумен, шет ұлттарды орыстандыру һәм христандардың жөн-жоралғысын әзірлеумен айналысты» -дейді ғалым Д. Қамзабекұлы.

Осы ретте академик А:Н:Кононов былай дейді; Ресей империясының шығыстың шеткері аймағын саяси экономикалық тұрғыдан игеру үшін онда тұратын ұлттар мен ұлыстарды православ шіркеуіне бет бұрғызу мақсатында оларды алдын-ала «идеологиялық игеру» қажет болды. Мұны орындауға арнайы даярлық курсынан өткен, баратын жерінің тілін, тұрмыс-салтын меңгерген православ миссионерлері жұмылды». (Кононов История изуч . )

Н:И:Ильминский, Н:П:Остроумов, А:Е:Алекторов сияқты беті ашық миссионерлерді былай қойғанда, түрік халықтары әдебиетін жинаған В:В: Радловтың өзі бұл ұлттардың көбін біріктірген ислам дінінен Ресейге қауіп төнеді деп есептесе керек. «Орта Азияда біз халықтық - түріктік күшпен парсы-араб-мұсылмандық күштің күресін байқаймыз. Өкінішке қарай, соңғысы қазір жеңіп, халықтың дамуын тоқтатып отыр. Егер еуропалық өркениет түріктік -халықтық күшке көмек қолын созып, мұсылманшылықтың өрісін тоқтатса, прогресс болар еді. Қазір шұғыл қимылдамасақ, халықтық рухы мықты сахарада исламды жеңу қиын емес. », -дейді әйгілі түріктанушы.

Сөз жоқ, бұл жерде ғалым В:В:Радловтың ислам және түрік арақатынасы мәселесіне белгілі дәрежеде Ресейлік ресми саясат тұрғысынан қарағаны аңғарылады. Әдебиеті мен мәдениеті жеті -сегіз ғасыр бойы ислам құндылықтары мен суарылып үлгерген Қазақ елі үшін XIX ғасыр мен XX ғасырдың басында бір ғана таңдау -ұлттық рухын жойып алмау міндеті тұрды. Бір жағынан отаршылдық езгі, екінші жағынан Шығыс өркениеті жаңғырығының көмескіленуі елдің еңсесін басып, дел-сал күйге ұшыратты. Ресми патша үкіметі ішкі Ресей зәрулігін шеше алмай отырғанда, шеткері аймақтардың дүниеге ашық көзбен қарауына мүдделі бола қойған жоқ. Сондықтан қазақ секілді Шығыс ұлтына әліпби үйретіп, жаратылыс құбылыстарын түсінуіне мұрындық болған ұстаз ағартушы іспетті ислам дінін тұншықтырумен шұғылданды.

Дәл осы кезеңде әдебиет сахнасынадіни ағартушылық бағыттағы ақындар келді. «Бұл діни- ағартушылық ағым XIX ғасырдың екінші жартысында өзінің үлкен прогресшіл ролін танытты. Оның Ақмолла, Мақыш, Нұржан, Әбубәкір, Шәді, Мәшһүр секілді өкілдері сол кезеңдегі қоғамдық ақыл ойға ықпал етті». -дейді зерттеуші У. Қалижанұлы.

Кеңес өкіметінің алғашқы жылдарындағы әдебиетте таптық және партиялық көзқарасты тәрбиелеуге ұмтылған революцияшыл идеологияға ақындар жараспайтын еді. Міне, осының бәрі сайып келгенде бүтін бір дәуірді қамтып жатқан әдеби процеске теріс баға берді, оқулықтан алынды, архивке өткізілді.

Қазақ халқының XX ғасырдың басындағы бірсыпыра оқығандары, мәдени-ағарту майданына, әдебиет майданына елдің прогресшіл, капиталистік дамудың әсері мен оянушылық, ағартушылық бағыттың өріс алуына байланысты шықты. Олар XX ғасырдың басындағы қазақ әдебиетінің тарихында өз орнын алатын, үлкен ақын-жазушылар. Олар- Шәді Жәңгіров, Нұржан Наушабаев, Мақыш Қалтаев адамгершілікті, оянушылықты, ағартушылықты мақсат еткен қайраткерлер. Бұл ақындар өздерінің шығармаларында феодалдық қараңғылыққа, ескі діни сенімге, надандыққа қарсы шықты. Олар халықты оятуды, оқуға тартуды мақсат етті, жаңа-жәдит оқуын жақтады, оны насихаттап, жаңалық үшін күресті. Өздерінің негізгі көзқарасы-ағартушылық болды. «Дұрысында тарихта болған, заманында өз әлінше қоғамдық прогресшіл қызмет атқарған, әлеуметтік-мәдени, әдеби мәні бар азды- көпті шығармалар қалдырған ақын-жазушылардың бәрінің де аттары аталуға, қызметтері мен шығармалары көрсетілмейтін ақын-жазушылар болмауға тиісті. (21) -291)

«XX ғасыр басында негізгі әдеби бағыттар 3-еу. 1. Діни-ағартушылық бағыт. 2. Ағартушылық-демократтық бағыт. 3. Азатшыл-демократтық бағыт»- деп көрсетеді зерттеуші Ө. Әбдімәнұлы.

Діни-ағартушылық бағытта әрқилы ақындар, әрқилы еңбек етті. Бұл ақындарға ортақ бірнеше басты белгілері бар. Бірінші, бұлардың негізінен діни мектеп-медреселерде білім алған шығыс әдебиетін жетік білген, соның дәстүрінен нәр алған. Діни тақырыптағы шығармалар мен діни ілімге қанық. Көбісі ірі медресселерде білім алып, ислами әдебиеттің арнасында қалыптасқан. Екінші, бұл ақындардың ауыз әдебиеті дәстүрін берік ұстана білген. Кейбірінің Шәді Жәңгірұлы, Ақылбек Сабалұлы, Жүсіпбек Шайхисламұлы т. б. біріңғай қиссашылдық нәзирашылдық дәстүрді мақсат тұтты. Үшіншіден, шығармаларында өсиет-нақыл, дидактиканың мол болуы, жалпы білімділік пен адамдық негізі - дін сүю арқылы келетініне меңзеу басым.

Қазақ әдебиеттану ғылымында Шығыс тақырыбына барған ақындарды «қиссашыл ақындар» немесе «кітаби ақындар» десе кейде «Діни -ағартушылық бағыттағы ақындар»-депте атайды.

Енді осы «Кітаби» деген атау қайдан келген? Бұлар кімдер, негізгі ерекшеліктері қандай? Бұл ақындар қазақ әдебиет тарихында зерттеушілер тарапынан қандай баға алды?

XX ғасыр басындағы өзі тұстас кітаби ақындардан Шәді Жәңгірұлы көп оқшауланып кетпейді. Солармен дәуірлес, идеялас болғандықтан осы ақындардың дәстүрлі жолымен жүріп отырады.

«Қазақ әдебиеті тарихы әлі жазылмаған, соңғы кездері «кітаби ақындар» деген ат алып жүрген ақындар тарих сахнасына шыға бастаған тұста-ақ бұл ақындарды қазақ әдебиетінен бөлектей, оған сырттан келген қажетсіз дүниедей қарап, алғаш баға берген белгілі түркітанушы ғалым В. В. Радлов болатын . (4, 11) -дейді ғалым Ж. Камалқызы.

«Қазақ әдебиеті шығармаларын қазақтардың өздері екі бөлімге бөледі. Халық шығармалары (қара сөз) және кітаби өлең. Халық шығармаларын қарапайым халықтың ауызша таралған өлеңдері мен әңгімелері құрайды, сондықтан да оған қазақ халқының ислам діні әсері тие қоймаған шығармалары жатады . . .

Кітаби өлеңдер мұндай атқа ие болу себебі, оны жыршы жатқа айтпайды, жазылған кітаптан оқиды. Мұндай кітаби өлеңдерді шығарушылар - молдалар, сауатты қазақтар. Олардың сөз оралымдарында исламның, кітаби тілдің әсер - табы айқын сезіледі.

Халық шығармалары - халық рухының көрінісі мен жетістігі, сондықтан да ол өте кең таралған және халық арасында үлкен құрметке ие, ал кітаби өлең халық арасында там-тұмдап болса да берік ірге тебе бастаған исламның өкілі - ислам ілімін таратуды мақсат тұтқан және бірте-бірте халық рухын ығыстырып келе жатқан діннің ұрығы. Шындығында ол баяу әсер ететін у тәрізді, бірден-бірге күшейіп келеді». (12-616 Радлов) )

Сонау 1870 жылы Санкт-Петербургтен шыққан кітапта осындай суық ызғарлы көзқарас берілген болатын. «Кітаби» деген анықтауыш ат қоса беріліп, оларды қазақ әдебиетінен шеттетіп, халыққа зиянын тигізетін қауіпті шығармалар сияқты пікірді баса көрсеткенде осы ғалым болатын. В. Радловтың мына пікірі де атымызды нақтылай түседі. «Сондай өлеңдердің үлгісіне мен Хұсайын туралы өлеңді жатқызамын. Мұндай өлеңдердің біреуін ғана келтіруімен шектелемін, өйткені оларда қызығарлықтай ештеңе жоқ: олар тарихи кітаптар бойынша шығарылған және көркемдік сипаттан жұрдай . . . Маған қазақтар арасында исламды орнықтыруға бір «жұм-жұманың әсері даланы кезіп жүрген жүздеген молдадан артық тәрізді». (12-12)

Бұл сөздерден сол кітаби ақындардың қазақ қоғамы үшін қаншалықты пайдалы еңбек еткенін аңғаруға болады. Кешегі тоталитарлық жүйе мен жаппай орыстандыру ісі мемлекеттік тұрғыдан бірінші кезекке қойылған тұста, соларға қарсы шыққан бірден-бір күрескер ұлттық қайраткерлері екендігі мәлім. Бұл пікірді айтуға енді ғана мүміндік туып отыр. Ал осы кезеңге дейін Радловтың өз пікірі басшылыққа алынып келді.

Міне, осы көзқарас бір ғасырдан астам үстемдік етіп, кітаби ақындар шығармашылығына нәрсіз, қажетсіз дүние немесе халыққа зиянды насихат жүргізетін қауіпті шығармалар есебінде қаралып, оларды қазақ әдебиеті тарихына қосудан бас тартылып отырды.

« . . . XX ғасыр бізге тағы бір қызық көрініс ала келді, -деп жазады ф. ғ. д. академик Тұрсынбек Кәкішев - Батыс пен Шығыс мәдениеттері қазақ даласында бетпе-бет кездесіп, әсер ықпал үшін жеті жүз жылдардан былай қарай қанат жайып қатты қырқысты. Оған патша Өкіметінің ресми саясаты себеп болды. Діни таным -білік тұрғысынан Шоқан айтқандай, қазақтарда фанатизм болған емес, кейбір рәсімдері шаманизммен шырмалып жатты. Міне, осындай күйдегі халыққа патша өкіметі «Конечной целью образования всех и народов, живущих в пределах нашего Отечества, бесспорно должна быть обрусение их и слияние с русским народом»(Сборник распоряжений Министерства народного просвешения за 1870 год) деген саясатты қолданды. Соның нақты бір көрінісі Н. Ильминский басқарған миссионерлік қоғамның іс-әрекеті . . . XIX ғсырдың аяқ тұсында Тәурат (Библия) пен Інжілдің (Евангелия) отызға тарта аңыз-әңгімелері қазақ тілінде жеке-жеке кітап болып шығып, қазақ даласында шоқындыратын орталықтар құрылды.

Міне, осындай процесс күшейе түскенде; «мұсылмандық қозғалыс» қазақ даласында жанданды. Мешіт ашып, медресе салдыру ісі өрістеді. Жазба насихатта күшейді. Пайғамбардың өмірін, Құранның аят-хадистерін аңыздарын, Шәкір-Шәкірат, Хасен Хусайын, Қадиша қыз, Хазірет Әлі жорықтарын, төрт шадияр, отыз үш мың сахабаны жырлаған кітаптар қаптап кетті. Халықты өзіне қарату жайындағы діни талас-тартыстардың барысында Батыс пен Шығыстың классикалық әдебиет үлгілері қосарлана жетіп, қазақ әдебиетінде кітаби ақындардың дәстүрін қалыптастыра бастады». (Кәкішев Т. Нәубет. )

Қазақ ғалымдары тарапынан кітаби ақындарға әр кезеңге әр түрлі сілтемелер, бағалы пікірлер беріліп отырды.

А. Байтұрсынов бұлар өмір сүрген кезеңді «діндар дәуір» әдебиеті деп атайды. «Діндар дәуір әдебиетімізге араб, парсы әдебиетінен үлгі алып, соларға еліктегеннен пайда болған. Ділмар дәуір орыс әдебиетінен өнеге көріп үлгі алып соған еліктеуден пайда болып отыр. Бастапқы жазба әдебиетінің бас мақсаты-дінді жою, дінді күшейту». (13-435) болды деген сөздері қазақ әдебиеті тарихында жазба әдебиеттің көш басшылары кітаби ақындар дегенге саяды.

Бұл пікірді М. Әуезовте құптайды. »1836-1870 жылдар арасында Ораз молда, Мұса молда, Майлықожа, Мәделі, Шәді төре, Жүсіпбек қожа, Мақыш Қалтаев, Қашафуддин, Әріп және басқа ақындар болған. XX ғасыр басында олардан қалған мұра 120 поэма еді», (14-471) -деп үлкен бір шоғырдың барлығына, олар туғызған мол дүниеге жөн сілтейді.

Кітаби ақындар шығармашылығы несімен ерекшеленеді деген сұрақ әдебиет зерттеуші ғалымдарымызды көзден тыс қалдырмаған. Сонау коммунистік партияның қылышынан қаны тамып тұрған уақыттың өзінде де қазақ әдебиеті тарихындағы ерекше шоғырлар туғызған әдебиетті ойға алып, өз еңбектерінде қайта айналып соғып отырған ғалымдарымызды мақтан тұтамыз. Кітаби ақындар туралы «қазақ әдебиетінің тарихында» былай делінген:»Кітаби ақындар деп аталып жүргендер-мұсылманша оқып, хат танып, шығармаларын кітаби тілмен жазып, діни араб, парсы сөздерін орынсыз қолданған, сол сияқты татар тілінің элементтерін сөзге көп кіргізген ақындар». (15-537) .

Бұл ақындардың еңбегінің сөзсіз құндылығы олар қазақ әдебиетінің үлгілерімен толықтыру ісіне себебін тигізді. Алайда сұрыптап ала алмайды. Себебі өздері дінге сенді, діни қағидаларды уағыздауды міндет етті»(15-537) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.