Антибиотиктердің биотехнологиясы

1. Жаңа штамм.продуценттерін алу. Антибиотиктердің мутасинтезы;
2. Табиғи антибиотиктердің химиялық трансформациясы;
3. Пенициллинді мысал ретінде алу технологиясы. Антибиотиктердің резистентілігі.

Микроорганизмдердің және жануар жасушаларының кейбір түрлерінің қолданылуы жүретін биотехнологиялық процесс кезінде алынатын өте маңызды қосылыстар болып антибиотиктер биологиялық белсенді заттар «интерферон, интерлейкин, лимфокин» саналады.
Антибиотиктер (грек. Anti - қарсы, bios - тіршілік) - саңырауқұлақтардың, бактериялардың, жануарлардың және өсімдіктердің тіршілік процесінде пайда болған және синтетикалық жолмен жасалған, микроорганизмдерді, саңырауқұлақтарды, риккетцияларды, ірі вирустарды, қарапайымдылар мен жеке гелминттерді таңдап басу және өлтіру қасиеті бар биологиялық белсенді заттар.
Пайда болуына байланысты 5 топқа бөлінеді:
1. Саңырауқұлақпен жасалынатын антибиотиктер (пенициллин, цефалоспорин, фумагиллин, гризеофульвин, трихоцетин)
2. Актиномицеттен жасалынатын антибиотиктер (стрептомицин, неомицин, канамицин, гентамицин, тилозин, хлортетрациклин, хлорамфеникол, эритромицин, леворин, новобиоцин, рифампицин, нистатин)
3. Бактериялардан бөлінген антибиотиктер (грамицидин, колицин, пиоционин, субтилин, полимиксин)
4. Жануардан алынған антибиотиктер (эритрин, экмолин, лизоцин, интерферон)
5. Өсімдіктерден алынған антибиотиктер (сарымсақ фитонциді-аллицин, рафанин, иманин, фитоалексиндер-пизатин, фазеолин)
Микробтарға әрекет ету бойынша антибиотиктер бактериоцидтік, бактерия өлтіргіш және микробтың өсуі мен дамуын тежейтін бактериостатикалық болып бөлінеді.
Микроорганизмдерге әрекет етуіне байланысты антибиотиктерді
бірнеше негізді топтарға бөлуге болады:
1. Бактерия қабырғасының синтезін ингибирлейтін;
2. Цитоплазма мембранасының қызметін бұзушы;
3. Рибосомалық суббөлшектерді бұзушы және ақуыз синтезін тежеуші;
4. Нуклеин қышқылдарының синтезін таңдап басушы: а) РНК синтезінің ингибиторы, б) ДНК синтезінің ингибиторы.
Бастапқы даму сатысында кішкене көлемде шығарылған антибиотиктер қазіргі уақытта заманауи техникалық жаңалықтармен және жаңа биотехнологиялық әдістермен жабдықталған ірі антибиотикалық өндіріске айналған. Дүние жүзінде жылына 10000-даған тонна антибиотиктер өндіріледі, ветеринарлық және гуманитарлық медицинада түрлі дәрілік заттардың ортасында өндірілу көлемімен тәжірибеде қолданылуында олар бірінші орында тұр. Терапиялық емес бағыттағы антибиотиктер мал шаруашылығында аурудың алдын-алу мен жануарлардың өсуін жақсарту мақсатында кеңінен қолданылады. Антибиотиктердің ашылуы мен бөлінуі үздіксіз кеңейтілуде. 1940 жылы қазіргі уақытқа тоқталатын болсақ 6000-нан астам антибиотик бөлініп алынған.

1. Бұлашев А.Қ., Кухар Е.В. «Ветеринарная биотехнология» // Оқу құралы Астана 2009, 222 бет.
2. Ескендирова С.З. Биотехнология микроорганизмов. Учебное пособие. Астана 2003.