Орта мектепте жаңа оқыту технологиялар көмегімен оқушылардың физика сабағына қызығушылығын арттыру
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ПЕДАГОГИКАДАҒЫ « ТЕХНОЛОГИЯ » ҰҒЫМЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
2 ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ МЕН КҰРЫЛЫМЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
3 ЖАҢА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЫҢ КЕЙБІР ТҮРЛЕРІ
3.1 Деңгейлі дифференциалды оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
3.2 Физика пәнін деңгейлеп саралап оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
3.3 Модульдік оқыту технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
3.4 Физика пәніне компьютерлік технологияны тиімді пайдалану ... ... ... ... ..25
3.5 Тестік технология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
4 ЖАҢА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАР КӨМЕГІМЕН ФИЗИКА САБАҒЫНА ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ
4.1 «Электр тогының жұмысы және қуаты» тақырыбына деңгелеп саралап оқыту технологиясын қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
4.2 «Тізбек бөлігі үшін Ом заңы» тақырыбына модульдік технологиясын қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
4.3 Модульдік оқыту технологиясы бойынша 11. сыныпта «Электр энергиясын өндіру, жеткізу, пайдалану» тақырыбын өткізу ... ... ... ... ... ... ..39
4.4 Эрудиттер сайысы сабағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
4.5 «Электр құбылыстары» тарауын қорытындылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
5 VISUAL BASIC БАҒДАРЛАМАЛАУ ТІЛІНДЕ ҚҰРЫЛҒАН ТЕСТ КӨМЕГІМЕН ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМДЕРІН ТЕКСЕРУ ... ... ... ... ... ...47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
ӘДЕБИЕТ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
ҚОСЫМША А ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52
ҚОСЫМША Б ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
ҚОСЫМША В ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...54
ҚОСЫМША Г ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
ҚОСЫМША Д ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...64
ҚОСЫМША Е ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...69
ҚОСЫМША Ж ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..73
ҚОСЫМША З ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 76
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ПЕДАГОГИКАДАҒЫ « ТЕХНОЛОГИЯ » ҰҒЫМЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
2 ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ МЕН КҰРЫЛЫМЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
3 ЖАҢА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЫҢ КЕЙБІР ТҮРЛЕРІ
3.1 Деңгейлі дифференциалды оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
3.2 Физика пәнін деңгейлеп саралап оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
3.3 Модульдік оқыту технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
3.4 Физика пәніне компьютерлік технологияны тиімді пайдалану ... ... ... ... ..25
3.5 Тестік технология ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
4 ЖАҢА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАР КӨМЕГІМЕН ФИЗИКА САБАҒЫНА ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ
4.1 «Электр тогының жұмысы және қуаты» тақырыбына деңгелеп саралап оқыту технологиясын қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
4.2 «Тізбек бөлігі үшін Ом заңы» тақырыбына модульдік технологиясын қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .35
4.3 Модульдік оқыту технологиясы бойынша 11. сыныпта «Электр энергиясын өндіру, жеткізу, пайдалану» тақырыбын өткізу ... ... ... ... ... ... ..39
4.4 Эрудиттер сайысы сабағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
4.5 «Электр құбылыстары» тарауын қорытындылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
5 VISUAL BASIC БАҒДАРЛАМАЛАУ ТІЛІНДЕ ҚҰРЫЛҒАН ТЕСТ КӨМЕГІМЕН ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМДЕРІН ТЕКСЕРУ ... ... ... ... ... ...47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
ӘДЕБИЕТ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
ҚОСЫМША А ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...52
ҚОСЫМША Б ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
ҚОСЫМША В ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...54
ҚОСЫМША Г ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
ҚОСЫМША Д ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...64
ҚОСЫМША Е ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...69
ҚОСЫМША Ж ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..73
ҚОСЫМША З ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 76
КІРІСПЕ
Соңғы 10 жыл ішінде елімізде қоғамды демократияландыру және ізгілендіру саласында жүргізілген біраз реформалар, экономикалық өзгерістер жалпы орта білім беретін мектептегі оқу процесін оқушының қабілеті мен қызығушылығына сәйкес дербестендіру қажеттігін алға қойып отыр.
Бұл міндеттерді жүзеге асырудың бір жолы – дидактиканың әртүрлі ұтымды әдіс – тәсілдерін пайдалану есебінен мектеп оқушылардың ой -өрісінің даму деңгейін көтерудің, олардың ғылыми танымдық іс - әрекеттерін белсендірудің, оқуға, білім алуға ынталандырудың тиімді әдістемесін жасау болып табылады. Осындай өзекті мәселелер қатарына мектепте физиканы оқыту процесінде түрлі формадағы және мазмұндағы есептерді жүйелі түрде әрі ұдайы орындау арқылы оқушылардың шығармашылығын қалыптастыру мен дамытуды қоюға болады.
Ғылым мен өндірістің дамуына математиканың қажеттілігі, математикалық білім мен біліктіліктің қолданылу аясының кеңейуі еліміздегі әрбір оқушының математикалық білімінің толық болуының мәнін және маңызын күшейте түсті. Бұл еліміздің әрбір азаматына орта білім алуға міндет арта отырып, мұғалім қауымынан ертеңгі күні мемлекет сенім арта алатындай оқушылардың математикалық дайындығының сапасын көтеруді және білімнің қандайда бір деңгейіне кепілдік беруін қамтамасыз етуді талап етеді.
Бүгінгі күні мектептің алдына білім берудің және тәрбиелеудің сапасын жоғарылату, әр пәнді жоғары ғылыми дәрежеде оқыту талаптары қойылған. Осыған байланысты оқылатын материалдар тізбесін және көлемін нақтылау, оқулықтар мен оқу бағдарламаларындағы артық жүктемелерді алу, оқу пәндеріндегі жетекші идея мен негізгі ұғымды нақтылай сипаттауды қамтамасыз ету, әрбір пән үшін іскерлік пен дағдының тиімді көлемін анықтау қажеттігі туып отыр. Бұл мәселелерді шешудің негізгі бір жолы мұғалімдердің теориялық және әдістемелік шеберліктерін жетілдіру екені айқын [10].
Осы мақсатта, ең алдымен қазіргі жұмыс істеп тұрған мектептер жұмыстарына бірлесе отырып педагогикалық, әдістемелік ғылымдардың соңғы жылдардағы жаңалықтарын енгізуге күш жұмсауы қажет. Ал бұл жұмысты жүзеге асыру мектеп мұғалімі қауымының өз іскерліктерін арттырумен қатар олардың әдістемелік ғылым жетістіктерін меңгеруге бел шеше кірісулеріне тікелей байланысты.
Мектепте осы бағытта жүргізілген жұмыстың тиімділігі мен пайдалылығына қарамастан кез келген жаңалықты оқу процесіне енгізу қиындықсыз болмайды. Демек, бұл қиындықтан шығудың алғашқы қадамы, ол көптеген ғалым педагогтар алдыға тартып отырған орта мектеп үшін қажетті ең төменгі білім деңгейін анықтап, оны қалыптастыру ісін жүзеге асыру және осыған байланысты орта білім стандартының талаптарын мүлтіксіз, тез арада жүзеге асыру қажеттілігі туып отыр.
Кейінгі жылдары мемлекетіміздің білім беру кеңістігінде жалпылама стандарттау процесі жүріп жатқаны белгілі. Бұл өте күрделі жауапкершілігі зор іс.
Білім беру стандартының оқу процесінде іске асырылу міндеттілігі мектепте еңбек етіп жатқан педагогтар жұмысын күрделендіруі шындық, тіпті олардың оқу процесіндегі күнделікті жұмысын күрт қиындатып жіберетіні хақ, өйткені осы стандартқа қол жеткізерлік және мұғалім жұмысының жоғары сапасына кепілдік берерлік тиісті педагогикалық технологияны таңдап білікті түрде оны оқу процесіне енгізу мақсаты туындап отыр. Бізге белгілі көптеген оқыту технологияларының қайсысы жемісті және ұтымды екенін орта мектепте мұғалімдеріне ешкім негіздеп, айқындап бермеді. Оқушы білімінің стандарт талабының деңгейіне жеткізу үшін орта мектептерде дәстүрлі оқыту әдістемесі орнына педагогикалық жаңа іс - әрекеттерді анықтап, оны теориялық және практикалық жағынан ұқыпты түрде дайындап алу қажет.
Соңғы 10 жыл ішінде елімізде қоғамды демократияландыру және ізгілендіру саласында жүргізілген біраз реформалар, экономикалық өзгерістер жалпы орта білім беретін мектептегі оқу процесін оқушының қабілеті мен қызығушылығына сәйкес дербестендіру қажеттігін алға қойып отыр.
Бұл міндеттерді жүзеге асырудың бір жолы – дидактиканың әртүрлі ұтымды әдіс – тәсілдерін пайдалану есебінен мектеп оқушылардың ой -өрісінің даму деңгейін көтерудің, олардың ғылыми танымдық іс - әрекеттерін белсендірудің, оқуға, білім алуға ынталандырудың тиімді әдістемесін жасау болып табылады. Осындай өзекті мәселелер қатарына мектепте физиканы оқыту процесінде түрлі формадағы және мазмұндағы есептерді жүйелі түрде әрі ұдайы орындау арқылы оқушылардың шығармашылығын қалыптастыру мен дамытуды қоюға болады.
Ғылым мен өндірістің дамуына математиканың қажеттілігі, математикалық білім мен біліктіліктің қолданылу аясының кеңейуі еліміздегі әрбір оқушының математикалық білімінің толық болуының мәнін және маңызын күшейте түсті. Бұл еліміздің әрбір азаматына орта білім алуға міндет арта отырып, мұғалім қауымынан ертеңгі күні мемлекет сенім арта алатындай оқушылардың математикалық дайындығының сапасын көтеруді және білімнің қандайда бір деңгейіне кепілдік беруін қамтамасыз етуді талап етеді.
Бүгінгі күні мектептің алдына білім берудің және тәрбиелеудің сапасын жоғарылату, әр пәнді жоғары ғылыми дәрежеде оқыту талаптары қойылған. Осыған байланысты оқылатын материалдар тізбесін және көлемін нақтылау, оқулықтар мен оқу бағдарламаларындағы артық жүктемелерді алу, оқу пәндеріндегі жетекші идея мен негізгі ұғымды нақтылай сипаттауды қамтамасыз ету, әрбір пән үшін іскерлік пен дағдының тиімді көлемін анықтау қажеттігі туып отыр. Бұл мәселелерді шешудің негізгі бір жолы мұғалімдердің теориялық және әдістемелік шеберліктерін жетілдіру екені айқын [10].
Осы мақсатта, ең алдымен қазіргі жұмыс істеп тұрған мектептер жұмыстарына бірлесе отырып педагогикалық, әдістемелік ғылымдардың соңғы жылдардағы жаңалықтарын енгізуге күш жұмсауы қажет. Ал бұл жұмысты жүзеге асыру мектеп мұғалімі қауымының өз іскерліктерін арттырумен қатар олардың әдістемелік ғылым жетістіктерін меңгеруге бел шеше кірісулеріне тікелей байланысты.
Мектепте осы бағытта жүргізілген жұмыстың тиімділігі мен пайдалылығына қарамастан кез келген жаңалықты оқу процесіне енгізу қиындықсыз болмайды. Демек, бұл қиындықтан шығудың алғашқы қадамы, ол көптеген ғалым педагогтар алдыға тартып отырған орта мектеп үшін қажетті ең төменгі білім деңгейін анықтап, оны қалыптастыру ісін жүзеге асыру және осыған байланысты орта білім стандартының талаптарын мүлтіксіз, тез арада жүзеге асыру қажеттілігі туып отыр.
Кейінгі жылдары мемлекетіміздің білім беру кеңістігінде жалпылама стандарттау процесі жүріп жатқаны белгілі. Бұл өте күрделі жауапкершілігі зор іс.
Білім беру стандартының оқу процесінде іске асырылу міндеттілігі мектепте еңбек етіп жатқан педагогтар жұмысын күрделендіруі шындық, тіпті олардың оқу процесіндегі күнделікті жұмысын күрт қиындатып жіберетіні хақ, өйткені осы стандартқа қол жеткізерлік және мұғалім жұмысының жоғары сапасына кепілдік берерлік тиісті педагогикалық технологияны таңдап білікті түрде оны оқу процесіне енгізу мақсаты туындап отыр. Бізге белгілі көптеген оқыту технологияларының қайсысы жемісті және ұтымды екенін орта мектепте мұғалімдеріне ешкім негіздеп, айқындап бермеді. Оқушы білімінің стандарт талабының деңгейіне жеткізу үшін орта мектептерде дәстүрлі оқыту әдістемесі орнына педагогикалық жаңа іс - әрекеттерді анықтап, оны теориялық және практикалық жағынан ұқыпты түрде дайындап алу қажет.
ӘДЕБИЕТ
1 Селевко А.Г. Современные информационно технические средства в школе. Москва: Народное образование, 2002. -48с.
2 Левина А.И. Технология профессионального педагогического образования. Москва: ACADEMA, 2001. -272с.
3 Укина Т. Оқушыларды әр деңгейлі дифференциалды оқытуға баулу /Т. Укина// Физика және астрономия. -2003.-№2.
4 Шаймерденова С. Сабақта модульдік оқыту технологиясын қолдану /С. Шаймерденова// Физика және информатика. -2004.-№1.
5 Исманова Ү. Модульдік технологияныоқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуда пайдалану /Ү. Исманова// Математика және физика. -2003. -№6
6 Нұрпейісова Р. Физика пәнін деңгейлеп саралап оқыту /Р. Нұрпейісова// Математика және физика. -2004. -№5.
7 Даңдықұлов А. Модульдік оқытуға кіріспе. /А. Даңқұлов// Физика және астрономия. -2006. -№1.
8 Баенова Д. Жаңа технология физика сабағында /Д. Баенова// Математика және физика. -2005. -№1.
9 Сүлейменова Р. Тестік технология /Р. Сүлейменова// Физика және астрономия. -2003. -№3.
10 Мақамбаев М. Педагогикалық технологияны оқу процесінде қолдану /М. Мақамбаев// Математика және физика. -2004. -№1.
11 Ақтанова А. Оқутыдың жаңа технологиясын пайдалану – сапалы білім негізі /А. Ақтанова// Математика және физика. -2005. -№1.
12 Абылкасымова А.Е. Современный урок. Оқу құралы: Современные методы обучения.-Алматы, НИЦ «Ғылым», 2003. -85б.
13 Өтегенова Г. Модульдік оқыту технологиясы /Г. Өтегенова// Математика және физика. -2003. -№3.-31б.
14 Алиханова Ш. Деңгейлеп оқыту технологиясын пайдалана отырып, оқушылардың шығармашылық әрекетін дамыту /Ш. Алиханова// Физика және астрономия. – 2006. -№2. -6б.
15 Қажымғалиева К. Жаңа технология – физикада /К. Қажымғалиева// Физика және астрономия. -2006. -№2, 5бет.
16 Жақыпова Н. Физика сабағында компьютерлік технологияны тиімді пайдалану /Н. Жақыпова// Физика және астрономия. -2002. -№4. -61б.
17 Шалимбетова Т. Сабақта жаңа технология әдісін қолдану /Т. Шалимбетова// Математика және физика. -2005.-№5.-47б.
18 Исаев Ү. Тест тапсырмалары / Ү. Исаев // Физика және информатика. - 2006.-№1.
19 Қаленова Б.С. Visual Basic-те бағдарламалау /Б.С. Қаленова, Н.Ф. Денисова//, Өскемен «ШҚМУ баспасы», 2003.
1 Селевко А.Г. Современные информационно технические средства в школе. Москва: Народное образование, 2002. -48с.
2 Левина А.И. Технология профессионального педагогического образования. Москва: ACADEMA, 2001. -272с.
3 Укина Т. Оқушыларды әр деңгейлі дифференциалды оқытуға баулу /Т. Укина// Физика және астрономия. -2003.-№2.
4 Шаймерденова С. Сабақта модульдік оқыту технологиясын қолдану /С. Шаймерденова// Физика және информатика. -2004.-№1.
5 Исманова Ү. Модульдік технологияныоқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуда пайдалану /Ү. Исманова// Математика және физика. -2003. -№6
6 Нұрпейісова Р. Физика пәнін деңгейлеп саралап оқыту /Р. Нұрпейісова// Математика және физика. -2004. -№5.
7 Даңдықұлов А. Модульдік оқытуға кіріспе. /А. Даңқұлов// Физика және астрономия. -2006. -№1.
8 Баенова Д. Жаңа технология физика сабағында /Д. Баенова// Математика және физика. -2005. -№1.
9 Сүлейменова Р. Тестік технология /Р. Сүлейменова// Физика және астрономия. -2003. -№3.
10 Мақамбаев М. Педагогикалық технологияны оқу процесінде қолдану /М. Мақамбаев// Математика және физика. -2004. -№1.
11 Ақтанова А. Оқутыдың жаңа технологиясын пайдалану – сапалы білім негізі /А. Ақтанова// Математика және физика. -2005. -№1.
12 Абылкасымова А.Е. Современный урок. Оқу құралы: Современные методы обучения.-Алматы, НИЦ «Ғылым», 2003. -85б.
13 Өтегенова Г. Модульдік оқыту технологиясы /Г. Өтегенова// Математика және физика. -2003. -№3.-31б.
14 Алиханова Ш. Деңгейлеп оқыту технологиясын пайдалана отырып, оқушылардың шығармашылық әрекетін дамыту /Ш. Алиханова// Физика және астрономия. – 2006. -№2. -6б.
15 Қажымғалиева К. Жаңа технология – физикада /К. Қажымғалиева// Физика және астрономия. -2006. -№2, 5бет.
16 Жақыпова Н. Физика сабағында компьютерлік технологияны тиімді пайдалану /Н. Жақыпова// Физика және астрономия. -2002. -№4. -61б.
17 Шалимбетова Т. Сабақта жаңа технология әдісін қолдану /Т. Шалимбетова// Математика және физика. -2005.-№5.-47б.
18 Исаев Ү. Тест тапсырмалары / Ү. Исаев // Физика және информатика. - 2006.-№1.
19 Қаленова Б.С. Visual Basic-те бағдарламалау /Б.С. Қаленова, Н.Ф. Денисова//, Өскемен «ШҚМУ баспасы», 2003.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚАЗЫНАЛЫҚ КӘСІПОРЫН
МАТЕМАТИКА, ФИЗИКА, ТЕХНИКА ЖӘНЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ФАКУЛЬТЕТЫ
Физика кафедрасы
БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
Тақырыбы: ОРТА МЕКТЕПТЕ ЖАҢА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАР КӨМЕГІМЕН ОҚУШЫЛАРДЫҢ
ФИЗИКА САБАҒЫНА ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ
МАЗМҰНЫ
бет
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Педагогикадағы технология
ұғымы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 7
2 Педагогикалық технологиялардың қасиеттері мен
кұрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
3 ЖАҢА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЫҢ КЕЙБІР ТҮРЛЕРІ
3.1 Деңгейлі дифференциалды
оқыту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
3.2 Физика пәнін деңгейлеп саралап
оқыту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..18
3.3 Модульдік оқыту
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .21
3.4 Физика пәніне компьютерлік технологияны тиімді
пайдалану ... ... ... ... ..25
3.5 Тестік
технология ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..26
4 ЖАҢА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАР КӨМЕГІМЕН ФИЗИКА САБАҒЫНА ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ
4.1 Электр тогының жұмысы және қуаты тақырыбына деңгелеп саралап оқыту
технологиясын
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ..32
4.2 Тізбек бөлігі үшін Ом заңы тақырыбына модульдік технологиясын
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
4.3 Модульдік оқыту технологиясы бойынша 11- сыныпта Электр энергиясын
өндіру, жеткізу, пайдалану тақырыбын өткізу ... ... ... ... ... ... ..39
4.4 Эрудиттер сайысы
сабағы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .42
4.5 Электр құбылыстары тарауын
қорытындылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..45
5 Visual Basic бағдарламалау тілінде құрылған тест көмегімен оқушылардың
білімдерін тексеру ... ... ... ... ... ...47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .48
ӘДЕБИЕТ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
ҚОСЫМША
А ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 52
ҚОСЫМША
Б ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .53
ҚОСЫМША
В ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 54
ҚОСЫМША
Г ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .55
ҚОСЫМША
Д ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 64
ҚОСЫМША
Е ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 69
ҚОСЫМША
Ж ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...73
ҚОСЫМША
З ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .76
КІРІСПЕ
Соңғы 10 жыл ішінде елімізде қоғамды демократияландыру және
ізгілендіру саласында жүргізілген біраз реформалар, экономикалық өзгерістер
жалпы орта білім беретін мектептегі оқу процесін оқушының қабілеті мен
қызығушылығына сәйкес дербестендіру қажеттігін алға қойып отыр.
Бұл міндеттерді жүзеге асырудың бір жолы – дидактиканың әртүрлі
ұтымды әдіс – тәсілдерін пайдалану есебінен мектеп оқушылардың ой -өрісінің
даму деңгейін көтерудің, олардың ғылыми танымдық іс - әрекеттерін
белсендірудің, оқуға, білім алуға ынталандырудың тиімді әдістемесін жасау
болып табылады. Осындай өзекті мәселелер қатарына мектепте физиканы оқыту
процесінде түрлі формадағы және мазмұндағы есептерді жүйелі түрде әрі ұдайы
орындау арқылы оқушылардың шығармашылығын қалыптастыру мен дамытуды қоюға
болады.
Ғылым мен өндірістің дамуына математиканың қажеттілігі, математикалық
білім мен біліктіліктің қолданылу аясының кеңейуі еліміздегі әрбір
оқушының математикалық білімінің толық болуының мәнін және маңызын күшейте
түсті. Бұл еліміздің әрбір азаматына орта білім алуға міндет арта отырып,
мұғалім қауымынан ертеңгі күні мемлекет сенім арта алатындай оқушылардың
математикалық дайындығының сапасын көтеруді және білімнің қандайда бір
деңгейіне кепілдік беруін қамтамасыз етуді талап етеді.
Бүгінгі күні мектептің алдына білім берудің және тәрбиелеудің сапасын
жоғарылату, әр пәнді жоғары ғылыми дәрежеде оқыту талаптары қойылған.
Осыған байланысты оқылатын материалдар тізбесін және көлемін нақтылау,
оқулықтар мен оқу бағдарламаларындағы артық жүктемелерді алу, оқу
пәндеріндегі жетекші идея мен негізгі ұғымды нақтылай сипаттауды қамтамасыз
ету, әрбір пән үшін іскерлік пен дағдының тиімді көлемін анықтау қажеттігі
туып отыр. Бұл мәселелерді шешудің негізгі бір жолы мұғалімдердің теориялық
және әдістемелік шеберліктерін жетілдіру екені айқын [10].
Осы мақсатта, ең алдымен қазіргі жұмыс істеп тұрған мектептер
жұмыстарына бірлесе отырып педагогикалық, әдістемелік ғылымдардың соңғы
жылдардағы жаңалықтарын енгізуге күш жұмсауы қажет. Ал бұл жұмысты жүзеге
асыру мектеп мұғалімі қауымының өз іскерліктерін арттырумен қатар олардың
әдістемелік ғылым жетістіктерін меңгеруге бел шеше кірісулеріне тікелей
байланысты.
Мектепте осы бағытта жүргізілген жұмыстың тиімділігі мен
пайдалылығына қарамастан кез келген жаңалықты оқу процесіне енгізу
қиындықсыз болмайды. Демек, бұл қиындықтан шығудың алғашқы қадамы, ол
көптеген ғалым педагогтар алдыға тартып отырған орта мектеп үшін қажетті ең
төменгі білім деңгейін анықтап, оны қалыптастыру ісін жүзеге асыру және
осыған байланысты орта білім стандартының талаптарын мүлтіксіз, тез арада
жүзеге асыру қажеттілігі туып отыр.
Кейінгі жылдары мемлекетіміздің білім беру кеңістігінде жалпылама
стандарттау процесі жүріп жатқаны белгілі. Бұл өте күрделі жауапкершілігі
зор іс.
Білім беру стандартының оқу процесінде іске асырылу міндеттілігі
мектепте еңбек етіп жатқан педагогтар жұмысын күрделендіруі шындық, тіпті
олардың оқу процесіндегі күнделікті жұмысын күрт қиындатып жіберетіні хақ,
өйткені осы стандартқа қол жеткізерлік және мұғалім жұмысының жоғары
сапасына кепілдік берерлік тиісті педагогикалық технологияны таңдап білікті
түрде оны оқу процесіне енгізу мақсаты туындап отыр. Бізге белгілі көптеген
оқыту технологияларының қайсысы жемісті және ұтымды екенін орта мектепте
мұғалімдеріне ешкім негіздеп, айқындап бермеді. Оқушы білімінің стандарт
талабының деңгейіне жеткізу үшін орта мектептерде дәстүрлі оқыту әдістемесі
орнына педагогикалық жаңа іс - әрекеттерді анықтап, оны теориялық және
практикалық жағынан ұқыпты түрде дайындап алу қажет.
Дәстүрлі оқыту әдістемесі көбіне – көп оқу процесін ұйымдастыру және
оны жүзеге асыру жөніндегі ұсыныстар мен қағидалар жиыны болса, ал
педагогикалық технологияны принциптік маңызды екі жағдай ерекшелендіреді:
1. Технология көзделген нәтижеге жетудің кепілдігі;
2. Технология болашақ оқу процесінің жобасы.
Сонымен, қорыта келгенде педагогикалық технология:
- сатыланған және тәртіптелген іс - әрекет жүйесі. Мұны мүлтіксіз орындау
белгілі бір тарау немесе курс көлемінде мемлекеттік білім беру стандарты
жоспарланған нәтижеге жетуге мүмкіндік береді;
- мұғалімнің кәсіби қызметін жаңартушы және жоспарланған қорытынды нәтижеге
жетуге кепілдік берерліктей іс - әрекеттер жиынтығы. Демек, дәстүрлі оқыту
әдістемесі орнына педагогикалық технологияның оқу процесіне ендірілуі оқу
процесінің тиімділігіне оңды жағдай жасайтындығы сөзсіз.
Педагогикалық технологиядағы басты мәселе, біріншіден, оқушының оқу –
танымдық әрекеттерінің құрылымы мен мазмұны. Екіншіден,
технологияландырудың түбегейлі проблемасы ретінде мақсат құрудың әдіснамасы
алынады, ал мақсат - кез келген технологияның оқу процесін басқаруының
негізі болып табылады. Педагогикалық технологияның басты мәні алдыға
қойылған мақсатқа толықтай жету, осыдан педагогикалық технологияның
тиімділігі шығады.
Білім берудің сапасын арттырудың негізгі бағыттарының тағы бірі –
оқыту процесін жан – жақты және жүйелі түрде компьютерлендіру. Оқыту
процесін компьютер көмегімен оқытудың нәтижесінде зерттеудегі проблемаларды
шешу аса маңызды орын алады. Бұған себеп оқу процесін компьютерлендіру
психологиялық – педагогикалық іс - әрекеттердің негізгі бағыттарын жан –
жақты қамтуы болып табылады.
Зерттеу нәтижелері көрсетіп отырғанындай, мектеп пәндерін оқыту
барысында компьютерді қолдану мұғалім мен оқушының қарым – қатынасы
жүйесін, олардың іс - әрекеттерінің мазмұнын, құрылымын өзгерте отырып
түрлендіреді және олардың ынталылық сезімінің өсуіне әсер етеді.
Оқу процесін технологияландыру және оқытуда компьютерді қолдану
жөніндегі зерттеу жұмыстары тәжірибе арқылы нақтыланып оң пікір алғанына
қарамастан оқу процесінде педагогикалық технологияны қолдану, сабақтың
тиімділігін арттыру мақсатындағы компьютерлік оқыту іс жүзінде көп кездесе
бермейді. Бұның себебі сабақты технологиялық тұрғыдан жобаланудың
бастапқыда қиындық келтіруі (тақырыпты оқытуды жоспарлау), технологияны
қолдану әдістерінің кейбір сатыларының жеткілікті түрде зерттеліп
өнделмегендігі және технология жөніндегі мақалалардың аз мөлшерде
жариялануы [17]. Сонымен қоса оқыту барысында ЭЕМ – ді тиімді және
компьютердің мүмкіндігін толық пайдалану сабақты жоспарлаудың жаңа
технологиясын қажет етеді. Бұндай әдістеменің сабақты әдеттегі дәстүрлі
әдістеме негізінде өткізуден ерекшелігі оқушыларды зерделік мүмкіндіктеріне
сай деңгейлеп оқытуға жағдай жасайды, сондықтан да бұл әдістемені
компьютерлік технология бойынша оқыту әдістемесі деп атауға да болады.
1 Педагогикадағы технология ұғымы
Оқыту технологиясы, педагогикалык технология деген терминді
еңгізгенде, педагогтар өз алдына мынанадай мақсат қойған: оқушының,
мұғалімнің, оқыту мазмұны, формасы мен әдістерінің, құралдар мен көздерінің
өзара әрекет завдылыктарын анықтау. Сонымен, окыту
технологиясы мәніне карағанда оқыту процессін ұйымдастыру болып келеді. Ол
оқу процесстерінің барлық элементтерінің өзара әрекеттестігін және
әрекеттердің белгілі жүйесін қамтиды [1].
Бүгінгі күні педагогикада педагогикалық технология ұғымы нақты еңген.
Бірақта оның анықтамасында бірауыздылық жоқ.
Шетел сөздерінің сөздігінде технологияға анықтама былай беріледі,
Грек тілінен аударғанда Іесһпе - өнер, шеберлік, іскерлік және Іодіа —
объектің өндеуін, дайындауын, жағдайын, қасиеттерін, формаларын өзгерту
әдістерінің жыйынтығы.
Түсіндірме сөздігінде бүл ұғым бір істе, шеберлікте қолданатын
тәсілдер жыйынтығы ретінде анықтама беріледі.
Технология ұғымының әртүрлі варианттарын көрсетейік. Технология -
процессуалды категория; ол объект жағдайының өзгеру әдістерінің жыйыкрығы
деп көрсетілуі мүмкін. Технология тиімді жаре экономикалық процесстерді
жобалап қолдануға бағытталады (М.Чошанов). Педагогикалық технология -
оқытудың психологиялық-педагогикалық тәсілдері мен әдістерінің, тәрбиелік
құралдардың жийынтығы. Ол педагогикалық процессті ұйымдастыру-әдістемелік
кұралы (Б.Т.Лихачев).
Педагогикалық технология - бұл оқу процессін жүзеге асырудың
мазмұндық техникасы (В.П.Беспалько).
Окыту технологиясы - бұл оқыту процессінің белсенді элементтерінің
(қатысушыларының) ғылыми дәлелденген әрекет жүйесі (С.И.Змеев).
Педагогикалық технология - бұл оқушылар мен мұгалімдер үшін тиімді
жағдайларды міндетті қамтамасыз еткен барлық жағынан ойластырылған оқу
процесін жобалау, үйымдастыру жэне өткізуге бағытталған косыла жасаған
педагогикалық іс-әрекет моделі(В.М.Монахов).
Педагогикалык технология - бұл білім беру формаларын
оптимизациялауды міндет ретінде қоя отырып, техникалық және адам
ресурстарын және олардың өзара әрекеттерін ескеріп білімді беру мен
қабылдаудың барлык процессін қүру, қолдану және анықтаудың жүйелі әдісі
(ЮНЕСКО).
Г.К.Селевко педагогикалык технологияны анықтай келе былай жазады:
Біздің түсінігімізше педагогикалық технология барлық авторлардың
анықтамаларын өзіне камыта мазмүндық жалпылау болады [1].
Ол педагогикалық технологияны үш аспектісімен көрсетеді:
1) гылыми: педагогикалык технология - педагогикалық ғылымның бір бөлігі, ол
оқытудың мақсаттарын, мазмұны мен әдістерін зерттеп құрастырады және
педагогикалық процесстерді жобалайды;
2) процессуалды-мазмұндау: процесті (алгоритмін) сипаттау, оқытудың
жоспарланған қорытындысына жету мақсаттардың, мазмұнның, әдістер мен
құралдардың жыйынтығы;
3) процессуалды-әрекетгік - технологиялық (педагогикалық) процесті жүзеге
асыру, барлык жекетүлғалық, аспаптык және методологиялык кұралдардың жұмыс
істеуі.
Герман Константинович Селевко педагогикалық технологияның білім
беру практикасында колданатын иерархиялық өзар байланысты үш деңгейін
көрсетеді:
1) Жалпыпедагогикалық (жалпыдидактикалық) деңгейі: жалпыпедагогикалык
(жалпыдидактикалық, жалпытәрбиелік) технология тап осы регионде, оку
орнында окытудың белгілі сатысындағы біртүтас білім беру процессін
сипаттайды. Мұнда педагогикалық технология педагогикалық жүйеге жақын:
бұған оқытудың мақсаттары, мазмұны, құралдар мен әдістерінің жыйынтығы,
процестің объектілері мен субъектілерінің әрекет алгоритмдері енеді.
2) Жекеәдістемелік (пәндік) деңгейі: жекепәндік педагогикалық технология
жеке эдістеме мэнінде колданылады, яғни бір пән, сынып, мұғалім шегінде
оқыту мен тәрбиелеудің белгілі мазмүнын іс жүзіне асыруға бағытталған
әдістер мен кұралдардың жыйынтығы (пәнді беру әдістемесі, мұғалімнің,
тәрбиешінің, жұмыс әдістемесі).
3) Локалды (модульдік) деңгейі: локалды технология оқу-тәрбие процесінің
бір бөліктерінің, жекедидактикалық және тәрбиелік міндеттерді шешу
технологиясы ретінде болады (іс-әрекет түрлерінің, түсініқтерді
қалыптастыру, жеке түлғаның бөлек қасиеттерін қалыптастыру технологиясы,
сабақ, жаңа білімді меңгеру технологиясы, материалды қайталау және бақылау
технологиясы, өздік жұмыс технологиясы және т.с.с).
Сонымен, педагогикалык технология ұғымын қарастыру барысында
педагогикалық технологияны былай анықтауымызға болады - бүл қатысушыларға
комфортты жағдай туғыза отырып, нақты қорытындыға жету мақсатымен білім
беру процессін жобалау (жоспарлау), үйымдастыру, бағыттау және
коррекциялаудағы окушылар мен мұғалімнің косыла жасаған іс-әрекеттерінің
процесті жүйесі.
Бұл анықтаманы талдай келе төмендегі ойға келуге болады:
1) мұнда мұғалім мен оқушының қосыла жасаған іс-әрекетіне нұсқаулар
беріледі, яғни оқушы оку процесінің субъектісі ретінде болады.
2) Окушының өз іс-әрекетін басқаруының толық циклы көрсетіледі, яғни
педагогикалық технология оқушыларды оқуға өздік басқару жасауға үйретуі
қажет.
3) Білім беру субъектілерінің іс-әрекеттеріне комфортты жағдай түғызуға
ұсыныс жасалады, яғни мүғалім окушының жекетүлғалық потенциалын ашуға, іс
жүзіне асыруға және дамытуға жағдайларды тұғызуы керек [2].
Технологияның төмендегі қасиеттерін атап көрсетуге болады:
– мұғалім мен оқушылардың өзара байланысты іс-әрекеттерінің
процессуалды екі жакты сипаты ;
– әдіс, тәсілдердің жиынтығы;
– процесті жобалап ұйымдастыру;
– комфортты жағдайлардың болуы;
– мұғалімнің басқару іс-әрекетінің және оқушының өзін өзі басқаруының
өзара ұштасуы.
2 Педагогикалық технологиялардың қасиеттері мен
кұрылымы
В.П.Беспалько педагогикалық технологиялардың төмендегідей
қасиеттерін ерекше атап көрсетеді [1]:
1) Оқытудың, тәрбиенің мақсаттарын нақтылы педагогикалық
бірізділі дидактикалық түрғыдан карастыру.
2) Меңгеруге қажетті информацияны құрастыру, реттеу және нығайту.
3) Оқытудың және бақылаудың дидактикалық, техникалық, оның
ішінде, компьютерлік құралдарды комплексті қолдану.
4) Оқыту мен тәрбиенің диагностикалык функцияларын, мүмкін болатындай
күшейту.
5) Оқыту сапасының неғұрлым жоғары сатысын кепілдеу.
Зерттеушілер педагогикалық технологияны оқыту әдістерінен айыра білу
керек дегенді ұсынады. Олардың айырмашылықтары төмендегідей: педагогикалық
технологияны қайталап тираждауға болады және оқу-тәрбие үрдісінің немесе
педагогикалык технологияға енгізілген педагогикалық міндеттерді шешудің
жогарғы сапасын кепілдеуге болады. Ал, әдістеме қажетті сапаны көбінде
кепілдемейді. Сонымен қатар, әдістеме технология сатысьша жеткізілуі
мүмкін.
Педагогикалық технология педагогикалық шеберлікпен тығыз байланысты.
Педагогикалық технологияның қүрылымы.
Педагогикалық технологияның анықтамасын талдау барысында, ол
максималды түрде окыту үрдісімен, яғни мүғалім мен оқушының іс-әрекетімен
оқытудың күрылымы, қүралдары, әдістері мен формаларымен тығыз байланысты.
Сондыктан педагогикалық технологияның қүрамына енетін [2]:
1) концептуалды негізі;
2) оқытудың мазмүндық бөлімі:
- окытудың мақсаттары - жалпы және нактылы;
- оку материалының мазмұны;
3) процесуалды бөлігі - технологиялык процесс:
- оқыту үрдісін ұйымдастыру;
- оқушылардың оку іс-әрекетінің әдістері мен формалары;
- мүғалім жұмысының әдістері мен формалары;
- материалды меңгеру үрдісін басқаруға байланысты мүғалімнің іс-
әрекеті;
- оқу үрдісінің диагностикасы.
Әр педагогикалык технология белгілі бір методологиялык талаптарға сай
болуға тиісті. Оны әдебиетге технологиялық критерийлері (критерии
технологичности) деп атайды. Бүл критерийлерге жататындар: 1)
Концептуалдық. Әр педагогикалық технология белгілі бір ғылыми
концепцияға негізделуі тиіс. Ол өзіне білім беру мақсатына жетудің
философиялық, психологиялық, дидактикалық және әлеуметтік
педагогикалық дәлелді қамтиды. 2) Жүйелілік. Педагогикалык технологияға
жүйенің барлық қасиеттері тән болу керек: процестің логикасы, оның барлык
"бөлімдерінің өзара байланысы, біртұтастылығы. 3) Басқарылулығы. Бұл оқыту
үрдісінің диагностикалық тұрғыдан мақсатталуының, жоспарланылуының,
болжауының және қорытындыларын коррекциялау мақсатымен кезендеп
диагностикалауды құралдар мен әдістерді алмартырудың мүмкіншілігін
көздейді. 4) Нәтижелілік. Бүгінгі күнгі педагогикалық технологиялар
бәсекелес жағдайларда өмір сүреді. Сондықтан қорытындысы мен
жұмсаған қаражаттың оптималдысына байланысты нәтижелі болуға
тиісті. Оқытудың белгілі стандартына жетуді кепілдік ету керек. 5) Қайта
оралуы, яғни педагогикалық технологиялардың басқа бір біртипті білім беру
мекемелерінде басқа субъектілердің іс-әрекетінде колдану мүмкіндігін
болжайды. Педагогикалық технология мен білім беру мазмүны арасында кандай
байланыс бар деген сұрақ туындайды. Осы сұраққа жауап бере отырып,
зерттеушілер мынадай ойға келеді: Бүгінгі күні педагогикада білім беру
жүйесінің: окытудың мақсаттары, мазмұны, әдістері, формалары мен құралдары,
білім беру жүйесінің мазмұндық және процесуалдық компоненттерінің өзара
байланысы туралы пікір калыптасқан (17).
Педагогикалық технологиялардың түрлері мен жету үрдісінде олардың
компоненттері әртүрлі сатыда консервативті болады: көбінде оқытудың
процесуалды аспектілері алмасып отырады, ал мазмүны тек кұрамына,
мөлшеріне, логикасына байланысты өзгереді. Сонымен қатар білім беру мазмүны
білім беру технологиясының мәнді бөлігі ретінде көбінде оның процесуалды
белімін анықтайды. Әйтседе, әдістердің кардиналды өзгеруі өз жағынан
максаттар, мазмұн мен формалардың өзгеруіне әкеледі [2].
Сонымен, білім беру технологиясының процесуалды және мазмұнды
бөліктері бір-бірін адекватты көрсетіп, аныктап отырады.
Технология мен білім мазмұнының өзара байланыс компоненті - мектеп
оқулығы. Бүл маңызды дидактикалык құрал, ол білім беру мазмұнын,
технологияның процесуалды бөлімін анықтауда және олардың бірлігін іс-жүзіне
асыруда өте маңызды роль атқарады.
Ақырғы жылдары біздің елімізде көптеген вариативті оқулыктар дүниеге
келді.
Әртүрлі педагогикалық технологияларды өзара үштастыра қолдану білім
беру сапасын болашақта көтеруге мүмкіншілік туғызады.
Қолданушылар әрбір технологияны әртүрлі қолданулары мүмкін: біреулері
инструкция бойынша, екіншілері шығармашылық тұрғыда колданады. Мұндай
қолдануда шебердің жеке бас компоненті, белгілі ерекшелігі міндетті түрде
болып отырады. Біракта белгілеуші компонент ретінде материалды меңгеру
заңдылыктарын, оқушылардың кұрамы мен әрекеттерінің бірізділігін
сипаттайтын компонент болады. Әрине, қорытындылары әртүрлі болуы мүмкін,
бірақта қолданылған технологияға тән кейбір ортақ мәнге жақын болады.
Сонымен, жұмыс технологиясы жеке түлға касиетіне байланысты, бірақта
нақтылы байланыс емес жанама байланыста болады.
Бүгінгі күнгі әр педагогикалық технология педагогикалық ғылым мен
практиканың жетістіктерінің синтезі болып отыр. Сонымен қатар өткен
тәжірибенің дәстүрлі элементтері мен қоғамның гуманизациялауы мен
демократизациялауының және қоғамдық прогресстің негізінде туындағанның
арасындағы байланысы болады.
Педагогикалық технологияның негізгі көздері мен қүрамдас элементтері
ретінде төмендегіні айтуға болады [1]:
- әлеуметтік өзгертулер мен жаңа педагогикалык ойлауды;
- ғылымды, яғни педагогикалық, психологиялық, коғамдык ғылымдар;
- алдыңғы қатарлы педагогикалык тәжірибені;
- өткен тәжірибені (отандық және шетелдік);
- халықтык педагогиканы (этнопедагогиканы).
Мектеп әлеуметтік институт ретінде барлық қоғам мен коғамдық сана-
сезім жағдайын көрсетеді. Мектеп саясаттан, идеологиядан тыс бола алмайды.
Ешбір философияға сүйенбей тұра алмайды. Сондықтан әрбір жалпы
педагогикалык білім беру технологиясы белгілі бір философиялық негізге
сүйенеді. Философиялык ойлар педагогикалык технологияның методологиялық
тұрғыдан қамтуына күрамдас бөлшек ретінде енеді. Мақсат жүйесіне енуге
байланысты күрылған технологияларда философиялық негіз ерекше кезге туседі.
Мысалы, дін тәрбиесі, гуманистік педагогика т.с.с. Білім беру мазмұнында,
оқу пәндерінің мазмүнында философиялық позициялар нақтылы көзге түсіп
отырады. Бірақта олардың идеологиялык бағыттарында бірлік жоқ, сондыктан да
мектептегі білім берудің мазмұны айналадағы өмір туралы біртүтас бейнені
туғызбайды және жалпы философиялык негізі болмайды [1].
Философиялық негіздерді окытудьң әдістері мен құралдарында көру
қиынға түседі. Өйткені колданылып жаткан кез келген әдістер, идеологиясы
қарама-қарсы болса да, қолданылуы мүмкін. Сондықтан кез келген
технология әрбір философиялық негізге тән бола алады. Мысалы, ойын
технологиясы (проблемалык окытуда қолданылуы мүмкін).
Бүгінгі күні педагогикалык технологияларда альтернативті
философиялық негіздер болуы мүмкін. Олар төмендегідей :
1) гуманизм, яғни адамның құндылығын жеке түлға ретінде еркіндікке,
бақытқа, қүқысы бар ретінде оның барлык қабілетінің дамып, көзге түсуі
ретінде құнды деп қарастыратын көз карастар жүйесі. Бұл жүйе адамның
пайдасына байланысты әлеуметтік қүбылыстарды бағалайды. Ал
қоғамдағы қажетті қарым-қатынас нормасы ретінде
адамгершілік, әділеттілік, теңдік принциптерін санайды. Гуманизм
философиясына жақын келетін бағыттар: антропософия; педоцентризм;
еркінтәрбиелеу; табиғатқа үйлесімділік; неопозитивизм; позитивті
экзистенциализм; барлық дін жүйелері.
2) Теософия бағыты. Дін бағытындағы мектептің мазмұнды фундаменті.
Теософиялық-гуманистік парадигма халықтық педагогикада терең тамыр
жіберген. Жақсы мен жаман, дұрыс тәртіп туралы пікірлер қалыптастырады.
3) Антропософия. Негізгі максаты - рухани құндылыктарды зерттеу. Өмірдің
мақсаты, мәні туралы мәселелерге жауап беру.
4) Педоцентризм. Тәрбие философиясындағы бұл бағыты - баланың қызығуы мен
қажеттіліктеріне негіздей отырып, оның дамуына қажетті жағдайлар туғызу.
5) Экзистенциализм. Бүл философиялык концепцияның негізгі тезисі человек
есть то, что он сам из себя делает.
6) Прагматизм. Өз ілімін мынаған негіздейді: жеке тұлғаның
интеллектуалды және адамгершілік қасиеттері оның уникалды табиғатында
берілген. Олардың іс-жүзіне асуы адамның индивидуалды тәжірибесіне тығыз
байланысты.
Прагматикалық тұжырымдаманы жақтайтындар білім беру міндеттерін, жеке
тұлғаның моральдік қасиеттерін, принциптерін, құнды
бағыттарын қалыптастыруда емес, оның табиғат берген кабілеттерін,
қасиеттерін санды жетілдіруде деп санайды. Тәрбиенің прагматикалық
концепциясын жақтаушылар адамның өмірінің негізгі мақсаты - жетістікке жету
деп қоя отырып, ол жетістіктерді адамның өмірінің индивидуалды шектерімен
шектейді. Оларды жоғарғы мақсаттарды қоюдан, қоғамдык идеалға ұмтылыстан
босатады.
Гуманистік бағытқа альтернатива ретінде сциентистік-технократиялық
концепция дүниеге келеді.
Сциентизм көзқарастық бағыт ретінде адам қоғамының мәдениетінде ғылым
мен техника абсолютті роль атқарады деген ойды ұсынады. Олар сырттай
нақтылы және техникалық ғылымдарға еліктейді, яғни математикалық
символикаларды, схемаларды, техникализацияны жасанды қолданады.
Сциентизмге альтернатива ретінде табиғатқа үйлесімділік болады.
Табиғатқа үйлесімділік - бүл көзқарас. Бүл көзқарас бойынша адамның табиғи
нышандарын ескеру қажет, оларға сұйену керек, сонымен қатар адам табиғатпен
бірелардың өзара іс-әрекеті келісімді және үйлесімді болу керек деген ой
ұсынылады [2].
3 ЖАҢА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЫҢ КЕЙБІР ТҮРЛЕРІ
3.1 Деңгейлі дифференциалды оқыту
Сабақ жургізудің ең басты және аса курделі мәселерінің бірі – сабақ
үстінде оқушылардың әр қайсысының өзіндік ерекшеліктеріне сәйкес
оқушыларды әр деңгейлі дифференциалды оқытуға баулу.
Сабақ оқушылар ынта-ықыласпен араласып жоғары іскерлікпен өтсін
десек, онда оқушыларға берілген тапсырмалар әр деңгейлі дифференциалды болу
керек. Әдетте сабақты жақсы оқитын, жалпы әзірлігі жеткілікті, ізденімпаз
оқушылар әр сыныптың 30-40 процентін құрайды, олар тапсырманы
жүйе–жүйесімен дәйекті түрде белгіленген уақыт ішінде орындап шығады, ал
үлгерімі орташа немесе төмен шәкірттер қосымша тапсырмаларды ысырып қойып,
әуелі негізгі элементтерді орындайды да, олады әбден менгерген соң барып,
қосымша тапсырмаларға қайта айналып соғады. Оқушылар тапсырманың негізгі
бөлігін белгілеген уақытта, яғни 15-17 минутта орындап шығуы үшін мұғалім
тапсырманың саны мен күнделігін мұқият іріктеп алуы тиіс. Сабақ кезінде
дидактикалық оқу құралдарымен жұмыс істеуді дұрыс ұйымдастыру,оқытудың әр
деңгейлі дифференциалдық әдісін қолдануға жағдай жасайды [12]. Бұл әдіс
тапсырманың мазмұны мен күрделілік дәрежесін өзгерту арқылы оқушылардың
материалды игеру қарқынының мүнкіндіктерін ескере отырып, оларға әр түрлі
көмек көрсетуге жол ашады, әдетте кең қолданылатын типтік есептерді мысалға
келтіру арқылы мұғалім оларды шешудің әдістері мен тәсілдерін, есептеудің
бастапқы шарттарын өзгерту, оларды теория мен практикада қолдану жолдарын
байыптап түсіндіреді. Бұл барлық оқушыларды оның ішінде үлгерімі төмен
оқушыларды да есеп шығару әдістеріне мейлінше тиімді түрде оқытуға
мүмкіндік береді. Сонда дидактикалық оқу құралдары есеп шығарудың кейбір
кезеңдерін түгелдей түсіне алмаған оқушылардың оны қайта қарап қажетті
жерлерін естеріне түсіріп, білімін тиянақтап алуына жағдай туғызады.
Әзірлігі күшті оқушылар дидактикалық оқу құралдарынан күрделі де қиын
есептерді таңдап – талғап, алуына,тіпті шығармашылық тапсырмаларды
орындауға көшулеріне де болады. Оқушылардың өзіндік ерекшеліктерін ескере
отырып, жасалған оқу материалының бірыңғай қисынды құрылымы мына
төмендегіше болуы мүмкін:
1) есеп шығару әдісін толық түсіндіретін типтік есеп;
2) шығарудың және қажетті қосымша көмек көрсетудің жоспары
берілетін типтік есепке ұқсас есеп;
3) жоспары немесе нұсқалары қысқартылған есеп, яғни есепті шығару
барысында көмек көрсетуді азайтуға арналған есеп;
4) есептің мазмұны мен күрделігі дәрежесін түрлендіру арқылы өз
бетімен дербес шығаруға арналған есептер;
5) шығармашылық тапсырмалар, мысалға: а) белгілі бір физикалық
шаманың мәнін шығару жоспарын анықтайтын жаңа есепті құру; ә)
осындай немесе басқа бір физикалық шаманы анықтайтын жаңа
есептің шартын өздігінен дербес ойлап табу.
Белгілі бір тақырыпты оқып-үйрену сынақ немесе конференциямен әлде
семинармен анықталуы тиіс.
Жоғары сыныптарда сынақтарды да дифференциалды түрде өткізуге болады.
Бұл үшін мұғалімнің жұмыс орнына сынаққа керекті материалдар: құралдар,
кестелер, схемалар, тәжірибелік есептерге арналған қоңдырғылар,
дидактикалық оқу құралдары орналастырылады. Белгілі бір оқу мерзімі
барысында үлгерімі өте жақсы оқушыларды сынақтан босатып, оларды сыныптас
құрбыларының білімін бағалаудан мұғалімге көмекші немесе жолдастарына
қосымша түсінік беруіне, яғни кеңесші болуына рұқсат беруге болады, мұндай
іс оқушыларды дербестікке, белсенді, тапқыр, мейірімді болуға, жолдасыққа
адал болуға баулиды.
Оқушыларды оқыту ісіндегі дифференциалдық әдіс мұғалімнің сабақ
кезіндегі жұмысының жалпы жүйесіне табиғи түрде енеді де, білім берудің
басқада әдістері және түрлері мен ойдағыдай үйлесіп-үндесіп кетеді, сөйтіп
оқушылардың дербес жұмысын ұйымдастыруда мұғалімдерге, ал үйге берілген
тапсырмаларды орындауда және өз бетімен әзірлену ісінде шәкірттерге зор
көмек көрсетеді.
3.2 Физика пәнін деңгейлеп саралап оқыту
Оқыту деп аға ұрпақтың білімін, біліктілігін, жинақталған
тәжірибелерін, үйрету шеберлігін жас жеткіншектерге беру процесін айтамыз.
Бұл тұтас процестің құрамына мақсаты, мазмұны, жаңа технологиялық
әдістемелер жеткізу құралдары кіреді.
Жаңа инновациялық технология білім беру саласын дамытуға, оқу құралы
ретінде пайдалануға төмендегідей мүмкіншіліктерді, яғни оқ үрдісін
даралауда оқушыны жеке тұлға ретінде дамытуға бағыттау, оқушының өзіндік іс
әрекетін қалыптастыру бағыттау – білім беруде жекеше оқытуды дамыту және
пәндердің бір – бірімен байланысын көздейді [6].
Мұғалім жұмысында оқытудың жаңа педагогикалық технологиялық негізі
етіп деңгейлік саралауды алады. Деңгейлеп оқыту технологиясы оқушының
белсенді шығармашылық қызметін дамытуға бағытталған. Жаңа технологиясына
сәйкес барлық оқушы өз қызметін ең төменгі деңгейдегі тапсырманы орындаудан
бастайды да, тапсырманы орындауына байланысты келесі деңгейге көшіп
отырады. Сабақтың ерекшелігі әрі оның тиімділігін арттыратын негізгі тәсіл
– оқушыларға деңгейлік тапсырмалар беру. Педагогика ғылымдарының докторы,
профессор Ж.А.Қараев оқушыларға оқу материалын меңгерту деңгейін 4 түрге
бөледі (ҚОСЫМША Б):
1. Репродуктивтік деңгей
Мұнда тапсырмалар оқушылардың алдыңғы сабақтарда алған білімдеріне
және оқулықта бар мәселерге байланысты құрылады.
2. Алгоритмдік деңгей
Мұнда оқушы мұғалімнің түсіндіруімен қабылдаған жаңа ақпаратты
пайдалана отырып, тапсырманы орындайды.
3. Эвристикалық деңгей
Оқушы өзі ізденіп, қосмша әдебиеттерді қолдана отырып, жауап береді.
4. Шығармашылық деңгей
Оқушы таза өзіндік шығармашылығын байқатады.
Сонымен, әр деңгейлік оқыту жүйесінің физика бойынша білім сапасын
арттырудың бірқатар тиімді жақтары бар:
- біріншіден, сыныптағы барлық оқушыларды жұмыспен қамтамасыз етеді, әрбір
оқушының белсенді түрде қатысуын қадағалайды.
- екіншіден, әр оқушы өзіне тән қарқынмен, өз білімінің деңгейінде жұмыс
жүргізеді
- үшіншіден, оқушылар өз еңбектерінің нәтижесін көріп, өзін-өзі бағалайды.
Жауапкершілікті сезіне отырып, оқушының ізденімпаздығы, шығармашылығы
дамиды.
Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты әрбір оқушы өзінің даму
деңгейінде оқу материялын меңгеруін қамтамасыз етуі.
1. Деңгейлеп оқыту әр оқушыға өз мүмкіндіктерін барынша пайдалана отырып
білім алуына жағдай жасап, мүмкіндік береді.
2. Деңгейлеп оқыту әртүрлі категориядағы балаларға бірдей зейін аударып,
олармен саралай жұмыс істеуге мүмкіндік береді (ҚОСЫМША А) [14].
3. Деңгейлеп – саралап оқыту құрылымында білімді игерудің негізгі үш
деңгейі қарастырылады: ең төменгі деңгей (минималдық базалық),
бағдарламалық, күрделенген деңгей.
Базалық деңгей – мемлекеттік стандарт бойынша анықталған ең төменгі
шек.
Сондықтан оны әрбір оқушы меңгеруі тиіс. Бұл деңгей оқушыға өзінің
қызығушылығы мен қабілетін ескере отырып, уақыты мен күшін дұрыс
пайдалануға мүмкіндік береді.
1. Оқушының жеке тәжірибесіне негізделген деңгейлеп оқыту
технологиясы тиімді де нәтитжелі болу үшін:
- жеке тұлға ерекшеліктеріне;
- психологиялық даму ерекшеліктеріне (есте сақтау,қабілетіннің ерешелі,
өзінің эмоциясын басқара білуіне);
- пән бойынша білімді игеру деңгейіне (оқушының білімімен іс- әрекет
тәсіліне назар аударып, көңіл бөлу керек.
Сабақ өткізу формаларын және түіндіру әдістерінің жаңа тәсілдерін
күнделікті сабаққа қолдану керек, сонда көбінесе мына жағдайларға көңіл
бөлінеді:
1) Сабақтың мазмұны;
2) Сабақты өткізудің тәсілдері мен әдістерін таңдау;
3) Сабақтың нәтижелілігі.
Жалпы мен оқытудағы проблема: оқушыларды өз бетімен жұмыс жасауға
тәрбиелеу, үйрету, шығармашылық қабілетін және ойлау қабілеттерін дамыту.
Сабақта академик В.И. Монаховтың технологиялык картасын қолданылады.
Технологиялық карта - болашақ оқу процесінің болжау паспорты, бұнда оқу
процесінің басты параметрлері белгіленеді. Педагогикалық технология дұрыс
жобаланған болу үшін оны міндетті түрде мынандай бес элемент қамтылуы
керек.
1. Мақсат қою.
2. Болжау.
3. Оқушылардың сабақтан тыс өз бетімен орындайтын жұмыстары.
4. Логикалық құрылым.
5. Түзету.
Оқу үрдісінің педагогикалық тұрғысынан жобалау жекелеме тараулардың
технологиялық карталарынан құрылады.
Технологиялық картаның құрамды бөліктерін және олардың атқаратын
қызметтерін қарастырайық.
1. Технологияның негізі жоғарыда айтып өткеніміздей мақсат
қоюдан басталады, яғни тақырыпқа байланысты шағын
мақсаттарды анықтау.
2. Берілген тақырыпты мақсаттарға бөліп алғаннан кейін жұмыс
осы қойылған мақсаттарға байланысты оқушылар білімін болжау
жұмысын құру.
Біз бірінші рет оқушыға жеке тұлға ретінде қараймыз, себебі оқушы өз
деңгейін өзі таңдайды, яғни өзінің білім мөлшеріне қарай болжаудағы қажетті
тапсырмалар мөлшерін таңдап алады. Болжау деп отырғанымыз оқушылардың
қойылған мақсатты меңгеруін анықтауға арналған өздік жұмыс.
3. Оқушылардың сабақтан тыс өз бетімен орындайтын тапсырмаларын
мөлшерлеу бөлігі. Бұл бөліктің практикалық мақсаты –
оқушылардың болжау тапсырмаларына дайындығы (арнаулы түрде
дайындалған, белгілі бір көлемдегі тапсырмалар жүйесін өз
бетімен орындау арқылы).
4. Мақсаттың танымы мен мазмұны онда анықталған оқушыларды
дамыту міндеттері тақырыпты оқытудың логикалық құрылымын
құрайды. Мұнда әрбір мақсатқа жетудің уақытша ұзақтығы
беріліп, сабақтың негізгі және көмекші құралдары анықталады,
оқушыларды дамыту бағдарламасы құрастырылады.
5. Технологиялык картаны ең соңғы Түзету (коррекция) бөлігін
қарастырайық. Бұл бөлік сынақтан өтпеген, яғни білім
дәрежесі мемлекеттік стандарт деңгейіне төмен оқушыларға
арналған [12].
Бұл бөліктегі негізгі үш жағдай қамтылады.
Бірінші – қойылған мақсатқа қатысты оқу материалын меңгеру
барысындағы мүмкін болатын қиындықтар.
Екінші - өтілетін тақырып бойынша оқушыларда жіберілетін негізгі
қателіктер.
Үшінші - оқушы білімін стандарт деңгейіне дейін көтеру үшін
қолданылатын педагогикалық және методикалық түрдегі іс – шаралар.
3.3 Модульдік оқыту технологиясы
Білім беру саласындағы жаңашыл ұстаным болып отырған білім
стандартының негізгі ерекшелігі – негізінен оқу нәтижелерін сипаттауға
бағытталған. Бұл бағытта жаңаша жұмыс жүргізу үшін мұғалімге сабсқты
құрудың және өткізудің диалектикалық ыңғайын тауып, педогогикалық процесті
кез келген үлгімен, тіпті авторлық үлгімен құруға, әр түрлі жанарған
техника мен технологиялар арқылы әрекеттенуіне еркіндік берілген [7].
Сондықтан да сабақтың дәстүрлі әдістерінен бас тартып, оқушылардың
шығармашылық ойын тереңдетіп, білім мен ой - өрісін дамытуға, іс - әрекет
дағдысын қалыптастыруға әсерін тигізетін сабақтарды көбірек өткізуді
дағдыға айналдырған жөн.
Оқушылардың алған білімдерінің пәрменді, берік болуын қамтамасыз ету
үшін, бұрын өткен материалды оқып үйренумен байланысты белсенді түрде
жарыстыра қайталаудың маңызы зор. Ол оқушылардың есте сақтауы мен ғылыми
ойлауын дамытуда үлкен роль атқарады. Мұндай қайталау әртүрлі құбылыстар
арасындағы байланыстарды анықтауға, сол арқылы білімдердің ғылыми дәрежесін
анықтауға жәрдемдеседі [12].
Сабақтың тиімділігі сабақта қолданатын оқу материалын баяндау
әдістеріне, оқушылардың оқу әрекетін ұйымдастыру, олардың білімдерін
дағдылары мен шеберліктерін тексеру формаларына байланысты. Оқыту
әдістерінің және оқушылардың сабақтағы оқу әрекетінің алуан түрлілігі,
оларды шебер пайдалану – физиканы оқыту процесінің тиімді болуының аса
маңызды шарттарының бірі.
Сабақ барысында әдетте оқушы оқу әрекетінің бірнеше түрімен
шұғылданады: мұғалімнің түсініктерін немесе сыныптас жолдастарының
жауаптарын тындайды, тәжірибелерін бақылайды, сұрақтарға жауап береді,
аспаптармен жұмыс істейді, жазба және графиктік жұмыстарды орындайды.
Оқушылардың сабақтағы оқу әрекетінің барлық түрлері ұтымды үлестіріліп
отыруға және оқушының жұмыс істей білу қабілетін есепке алып, біріне – бірі
ілесе жүріп отыруға тиіс. Олардың бірізділігі сабақтың құрылымын анықтайды.
Білім беру жүйесінің басты міндеті – жеке адамды қалыптастыруға,
дамытуға, шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, жеке
адамның рухани, шығармашылық мүмкіндіктерін дамыту, оқытудың жаңа
технологиясын енгізу, т.б. міндеттер атап көрсетілген. Осы аталған
міндеттерді орындау жолында педагогика ғылымы жаңа оқыту технологиялдарын
қолданып, баланың білімін, білігі мен дағдысын емес, білім алу арқылы
дамуын бірінші орынға қойып, тұлға тәрбиелейтін жаңа білім парадигмасына
көшуге бағыт алды [13].
Модульдер бойынша оқыту физика пәнін оқытуда оқу материалдарын
жекелеген параграфтармен қарастырмай, тақырыптарды топтап оқытуға мүмкіндік
береді. Алған білімдерін тереңдету мақсатында оқу материалдарына қайтып
оралу модуль материалының жақсы есте сақталуына мүмкіндік береді.
Өзара қатынасу, сөйлесу адам тұлғасын дамытудың маңызды факторы болып
табылады, сондықтан оқу қызметін өзара қатынас жасату арқылы ұйымдастыру
оны тек жандандырып қана қоймайды, оқушы тұлғасын дамытуға елеулі ықпал
етеді.
Модульдік оқыту технологиясы оқушыларды өз шығармашылығымен жұмыс
істеуге, өз бетімен білім алуға, білімін практика жүзінде қолдана білуге,
білімін күнделікті өмірін байланыстырып отыруға бейімдейді.
Модуль барысында оқушылар бірнеше баға алады, ол арқылы оқушылардың
тақырыпты қаншалықты терең түсінгендігін анықтауға болады.
Модульдік оқыту технологиясын қолдана отырып, жүйелі жұмыс жүргізу
нәтижесінде оқушылардың білім сапасын жыл сайын біршама көтеруге және
оқушылардың ойлау қабілетін, танымдық белсенділігін, физика пәніне
қызығушылығын дамытуға болатындығына сенімі мол.
11 – сыныптың физика пәнінің сағаттарын төмендегідей модульдерге
бөліп оқытудың үлгісі берілген [5].
№ Модульдің аты Негізгі сағатУақыт саны
1 Электромагниттік индукция 8
2.1 Электромагниттік тербелістер 13 1
2.2 Электр энергиясын өндіру, 4
жеткізу және пайдалану
3.1 Электромагниттік толқындар 10 2
3.2 Электромагниттік толқындар 12
қасиеттері
3.3 Жарық дифракциясы, дисперсиясы,9
поляризациясы және көлденеңдігі
4 Салыстырмалылық теориясының 4
элементтері
5.1 Сәуле шығару. Спектрлер 6
5.2 Жарық кванттары 5 2
6.1 Атомдық физика 2
6.2 Атом ядросының физикасы 13
Зертханалық практикум 6
Жылдық – қайталау 4
102 7
Барлығы
Қорытынды жасай отырып, осы технологияның элементтерін қолданудың
тиімді жақтарын көрсетуге болады:
- оқушының тұлғасын дамыту;
- пәнге қызығушылығын арттыру;
- ауызша және жазбаша тілін дамыту;
- жолдастық қарым – қатынасты тәрбиелеу;
- өз ойын айта білу;
- деңгейі төмен оқушылардың өз білімін көтеруге мүмкіндік туғызу.
3.4 Физика пәніне компьютерлік технологияны тиімді пайдалану
Осы заманғы дәуір талабына сай білім беруді жетілдіру мақсатында
жаратылыстану ен техникалық ғылыми білім беруді тереңдете жүргізу керек.
Бұл орайда оқыту барысында оқушылардың танымдық іс - әрекетінің
белсенділігін күшейту басты мақсат.
Оқытуды қайта құрудағы негізгі шаралардың үлгісі білім берудің
кәсіптік деңгейін жан – жақты дамытып оқыту барысын компьютерлендіруді
тиянақты қадағалау. Оқытудың әдістемесі мен формасын жаңа бағытта жүргізу
[12].
Оқыту барысындағы әрбір оқушының білім деңгейінің өсуі осы заманғы
педагогиканың жаңа танымдық әрекетінің әдістемелік белсенділігінің жолын
қарастыруда. Оқушы қаншалық көбірек білген сайын оның оқуға деген ынтасы
артады
Педагогтың міндеті, материалдың мазмұнын барынша түсінікті жеткізу
және оның меңгеру барысын бақылау. Мұнда конспекті жасаудың маңызы зор
болуымен қатар, дидактикалық материалдар мен оқытуды компьютерлендіру жағын
ұштатыра жүргізу қаралды.
Білім берудің нәтижелі болуына компьютердің тағы бір күшті құрал
екенінің көрінісі, бейнелеу, жадыда жүйелі сақтау, түсіне жұмыс істеуге
қолайлы, шығармашылықпен жұмыс жасап, қисынды ойлауды жақсартады.
Физиканы оқытудың тиімділігін анықтау тек білім деңгейімен ғана
өлшенбейді, ол оқушылардың өздігінен білімін жаңаша қалыптастыруға
байланысты [16].
Оқитын сабағының мәнін түсіну үшін физиканың білімге қатысты орнын
ашу, осы заманғы ғылыми жетістігін түсіндіру қажет.
Мұнда да компьютерлік технологияны осы талапқа лайықты пайдалану
керек. Компьютерде оқытудың екі түрін көрсетуге болады:
- оқытатын;
- бақылаушы.
Алдымен міндетті түрде алдан ала дайындық лекциясын өткізіп,
оқушыларды жұмыс істей білуге үйрету. Бұдан ары оқушы экран мониторындағы
материалды өз бетімен игереді.
Мұғалім тек бақылайды және сабақ барысында сұрақ туса соған жауап
береді. Сөйтіп сабақ соңында өткен материалға қарай сұрақтар белгіленіп,
шығарылып оқушылар жауап беретіедей болады. Бұл оқытудың ең қолайлы жолы.
Оқытудың екінші бір түрі бақылау, білім деңгейін компьютерді
пайдаланып тексеру. Бұл бақылау оқушылардың барлық тобын аз уақыт ішінде
тексеріп, экран бетінде көрсетілгенге сай баға қоюға мүмкіндік береді.
Тест аяқталған кезде экран бетіндегі кестелерге номерлі сұрақтар
шығып, сұраққа жауаптың дұрыс берілгенін және жіберілген қателерді
көрсетді.
Мұғалім берілген жауаптың дұрыс екеніне тағы да ойлануға мүмкіндік
береді. Оқушы компьютерді пайдаланып жіберген қатені түзетіп, қайта
шығарады. Көрсетілген әдістемелік ұсыныста компьютерлік оқытудың екі үлгісі
де қолданылады.
Компьютерді пайдаланып тексерудің нәтижелілігі жеке – жеке білімін
тексеруге мүмкіндік беру арқылы, әрбір оқушының біліміне қарай бағасын
береді.
3.5 Тестік технология
Оқушылар білімін, білігін және дағдысын тексеру - оқыту үрдісінің ең
маңызды бөлімінің бірі. Ол оқушының үлгерімін қадағалау арқылы іске асады.
Жүйелі түрде тексерудің диагностикалық, білім беру және тәрбиелік маңызы
өте зор. Дидактикалық белгілеріне қарай білімді тексеру күнделікті,
алдын–ала, қорытындылау деп бөлінеді. Әдістеме бойынша ауызша, жазбаша және
эксперименттік деп бөлуге болады. Оқушылар білімі мен білігін тексерудің
түрлі формаларының ішінде, соңғы кезде басты орынды тест бойынша тексеру
алып отыр.
Тест ағылшын сөзі (test) аударғанда байқау, бақылау, зерттеу деген
мағынаны білдіреді. Педагогикада тесті пайдалану 130 жылдан астам уақыт ты
қамтиды. Ең алғашқы тестіні 1864 жылы ағылшын Джордж Фишер құрастырып, оны
Гринвич госпиталіндегі мектепте пайдаланған. Содан бері білімді тестік
жүйемен тексеру Америка, Франция, Англия сияқты елдерде кеңінен тараған.
Білім деңгейін тест арқылы тексерумен айналысып жүрген ғалым – педагогтар,
тест – оқушылардың өз-өзін тексеруге мүмкіндік ашатын есеп беру, оқыту
әдісі деп есептейді. Срндықтан бұл әдіс сабақ үрдістерін бір- бірімен
байланыстырып қана қоймай, білімді тексеру, бекіту, қайталау, жүйелеу
құралы болып отыр. Тағы бір тиімді жағы уақыт үнемділігі, оқушылар қызығып,
белсенділігі артады. Тест тапсырмаларын құрудың әдістемесіне тоқталайық.
Жұмыс тестің мақсатын анықтаудан басталады. Одан соң тексерілетін білім,
білік элементтері анықталып, әр түрлі кезеңде білім берудің жалпы және дара
мақсатымен деңгей эталондары нақтыланады. Тест тапсырмаларының қандай түрін
болмасын сұрақ не ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚАЗЫНАЛЫҚ КӘСІПОРЫН
МАТЕМАТИКА, ФИЗИКА, ТЕХНИКА ЖӘНЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ФАКУЛЬТЕТЫ
Физика кафедрасы
БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
Тақырыбы: ОРТА МЕКТЕПТЕ ЖАҢА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАР КӨМЕГІМЕН ОҚУШЫЛАРДЫҢ
ФИЗИКА САБАҒЫНА ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ
МАЗМҰНЫ
бет
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Педагогикадағы технология
ұғымы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 7
2 Педагогикалық технологиялардың қасиеттері мен
кұрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
3 ЖАҢА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЫҢ КЕЙБІР ТҮРЛЕРІ
3.1 Деңгейлі дифференциалды
оқыту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
3.2 Физика пәнін деңгейлеп саралап
оқыту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..18
3.3 Модульдік оқыту
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .21
3.4 Физика пәніне компьютерлік технологияны тиімді
пайдалану ... ... ... ... ..25
3.5 Тестік
технология ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..26
4 ЖАҢА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАР КӨМЕГІМЕН ФИЗИКА САБАҒЫНА ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ
4.1 Электр тогының жұмысы және қуаты тақырыбына деңгелеп саралап оқыту
технологиясын
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ..32
4.2 Тізбек бөлігі үшін Ом заңы тақырыбына модульдік технологиясын
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
4.3 Модульдік оқыту технологиясы бойынша 11- сыныпта Электр энергиясын
өндіру, жеткізу, пайдалану тақырыбын өткізу ... ... ... ... ... ... ..39
4.4 Эрудиттер сайысы
сабағы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .42
4.5 Электр құбылыстары тарауын
қорытындылау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..45
5 Visual Basic бағдарламалау тілінде құрылған тест көмегімен оқушылардың
білімдерін тексеру ... ... ... ... ... ...47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .48
ӘДЕБИЕТ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
ҚОСЫМША
А ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 52
ҚОСЫМША
Б ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .53
ҚОСЫМША
В ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 54
ҚОСЫМША
Г ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .55
ҚОСЫМША
Д ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 64
ҚОСЫМША
Е ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 69
ҚОСЫМША
Ж ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...73
ҚОСЫМША
З ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .76
КІРІСПЕ
Соңғы 10 жыл ішінде елімізде қоғамды демократияландыру және
ізгілендіру саласында жүргізілген біраз реформалар, экономикалық өзгерістер
жалпы орта білім беретін мектептегі оқу процесін оқушының қабілеті мен
қызығушылығына сәйкес дербестендіру қажеттігін алға қойып отыр.
Бұл міндеттерді жүзеге асырудың бір жолы – дидактиканың әртүрлі
ұтымды әдіс – тәсілдерін пайдалану есебінен мектеп оқушылардың ой -өрісінің
даму деңгейін көтерудің, олардың ғылыми танымдық іс - әрекеттерін
белсендірудің, оқуға, білім алуға ынталандырудың тиімді әдістемесін жасау
болып табылады. Осындай өзекті мәселелер қатарына мектепте физиканы оқыту
процесінде түрлі формадағы және мазмұндағы есептерді жүйелі түрде әрі ұдайы
орындау арқылы оқушылардың шығармашылығын қалыптастыру мен дамытуды қоюға
болады.
Ғылым мен өндірістің дамуына математиканың қажеттілігі, математикалық
білім мен біліктіліктің қолданылу аясының кеңейуі еліміздегі әрбір
оқушының математикалық білімінің толық болуының мәнін және маңызын күшейте
түсті. Бұл еліміздің әрбір азаматына орта білім алуға міндет арта отырып,
мұғалім қауымынан ертеңгі күні мемлекет сенім арта алатындай оқушылардың
математикалық дайындығының сапасын көтеруді және білімнің қандайда бір
деңгейіне кепілдік беруін қамтамасыз етуді талап етеді.
Бүгінгі күні мектептің алдына білім берудің және тәрбиелеудің сапасын
жоғарылату, әр пәнді жоғары ғылыми дәрежеде оқыту талаптары қойылған.
Осыған байланысты оқылатын материалдар тізбесін және көлемін нақтылау,
оқулықтар мен оқу бағдарламаларындағы артық жүктемелерді алу, оқу
пәндеріндегі жетекші идея мен негізгі ұғымды нақтылай сипаттауды қамтамасыз
ету, әрбір пән үшін іскерлік пен дағдының тиімді көлемін анықтау қажеттігі
туып отыр. Бұл мәселелерді шешудің негізгі бір жолы мұғалімдердің теориялық
және әдістемелік шеберліктерін жетілдіру екені айқын [10].
Осы мақсатта, ең алдымен қазіргі жұмыс істеп тұрған мектептер
жұмыстарына бірлесе отырып педагогикалық, әдістемелік ғылымдардың соңғы
жылдардағы жаңалықтарын енгізуге күш жұмсауы қажет. Ал бұл жұмысты жүзеге
асыру мектеп мұғалімі қауымының өз іскерліктерін арттырумен қатар олардың
әдістемелік ғылым жетістіктерін меңгеруге бел шеше кірісулеріне тікелей
байланысты.
Мектепте осы бағытта жүргізілген жұмыстың тиімділігі мен
пайдалылығына қарамастан кез келген жаңалықты оқу процесіне енгізу
қиындықсыз болмайды. Демек, бұл қиындықтан шығудың алғашқы қадамы, ол
көптеген ғалым педагогтар алдыға тартып отырған орта мектеп үшін қажетті ең
төменгі білім деңгейін анықтап, оны қалыптастыру ісін жүзеге асыру және
осыған байланысты орта білім стандартының талаптарын мүлтіксіз, тез арада
жүзеге асыру қажеттілігі туып отыр.
Кейінгі жылдары мемлекетіміздің білім беру кеңістігінде жалпылама
стандарттау процесі жүріп жатқаны белгілі. Бұл өте күрделі жауапкершілігі
зор іс.
Білім беру стандартының оқу процесінде іске асырылу міндеттілігі
мектепте еңбек етіп жатқан педагогтар жұмысын күрделендіруі шындық, тіпті
олардың оқу процесіндегі күнделікті жұмысын күрт қиындатып жіберетіні хақ,
өйткені осы стандартқа қол жеткізерлік және мұғалім жұмысының жоғары
сапасына кепілдік берерлік тиісті педагогикалық технологияны таңдап білікті
түрде оны оқу процесіне енгізу мақсаты туындап отыр. Бізге белгілі көптеген
оқыту технологияларының қайсысы жемісті және ұтымды екенін орта мектепте
мұғалімдеріне ешкім негіздеп, айқындап бермеді. Оқушы білімінің стандарт
талабының деңгейіне жеткізу үшін орта мектептерде дәстүрлі оқыту әдістемесі
орнына педагогикалық жаңа іс - әрекеттерді анықтап, оны теориялық және
практикалық жағынан ұқыпты түрде дайындап алу қажет.
Дәстүрлі оқыту әдістемесі көбіне – көп оқу процесін ұйымдастыру және
оны жүзеге асыру жөніндегі ұсыныстар мен қағидалар жиыны болса, ал
педагогикалық технологияны принциптік маңызды екі жағдай ерекшелендіреді:
1. Технология көзделген нәтижеге жетудің кепілдігі;
2. Технология болашақ оқу процесінің жобасы.
Сонымен, қорыта келгенде педагогикалық технология:
- сатыланған және тәртіптелген іс - әрекет жүйесі. Мұны мүлтіксіз орындау
белгілі бір тарау немесе курс көлемінде мемлекеттік білім беру стандарты
жоспарланған нәтижеге жетуге мүмкіндік береді;
- мұғалімнің кәсіби қызметін жаңартушы және жоспарланған қорытынды нәтижеге
жетуге кепілдік берерліктей іс - әрекеттер жиынтығы. Демек, дәстүрлі оқыту
әдістемесі орнына педагогикалық технологияның оқу процесіне ендірілуі оқу
процесінің тиімділігіне оңды жағдай жасайтындығы сөзсіз.
Педагогикалық технологиядағы басты мәселе, біріншіден, оқушының оқу –
танымдық әрекеттерінің құрылымы мен мазмұны. Екіншіден,
технологияландырудың түбегейлі проблемасы ретінде мақсат құрудың әдіснамасы
алынады, ал мақсат - кез келген технологияның оқу процесін басқаруының
негізі болып табылады. Педагогикалық технологияның басты мәні алдыға
қойылған мақсатқа толықтай жету, осыдан педагогикалық технологияның
тиімділігі шығады.
Білім берудің сапасын арттырудың негізгі бағыттарының тағы бірі –
оқыту процесін жан – жақты және жүйелі түрде компьютерлендіру. Оқыту
процесін компьютер көмегімен оқытудың нәтижесінде зерттеудегі проблемаларды
шешу аса маңызды орын алады. Бұған себеп оқу процесін компьютерлендіру
психологиялық – педагогикалық іс - әрекеттердің негізгі бағыттарын жан –
жақты қамтуы болып табылады.
Зерттеу нәтижелері көрсетіп отырғанындай, мектеп пәндерін оқыту
барысында компьютерді қолдану мұғалім мен оқушының қарым – қатынасы
жүйесін, олардың іс - әрекеттерінің мазмұнын, құрылымын өзгерте отырып
түрлендіреді және олардың ынталылық сезімінің өсуіне әсер етеді.
Оқу процесін технологияландыру және оқытуда компьютерді қолдану
жөніндегі зерттеу жұмыстары тәжірибе арқылы нақтыланып оң пікір алғанына
қарамастан оқу процесінде педагогикалық технологияны қолдану, сабақтың
тиімділігін арттыру мақсатындағы компьютерлік оқыту іс жүзінде көп кездесе
бермейді. Бұның себебі сабақты технологиялық тұрғыдан жобаланудың
бастапқыда қиындық келтіруі (тақырыпты оқытуды жоспарлау), технологияны
қолдану әдістерінің кейбір сатыларының жеткілікті түрде зерттеліп
өнделмегендігі және технология жөніндегі мақалалардың аз мөлшерде
жариялануы [17]. Сонымен қоса оқыту барысында ЭЕМ – ді тиімді және
компьютердің мүмкіндігін толық пайдалану сабақты жоспарлаудың жаңа
технологиясын қажет етеді. Бұндай әдістеменің сабақты әдеттегі дәстүрлі
әдістеме негізінде өткізуден ерекшелігі оқушыларды зерделік мүмкіндіктеріне
сай деңгейлеп оқытуға жағдай жасайды, сондықтан да бұл әдістемені
компьютерлік технология бойынша оқыту әдістемесі деп атауға да болады.
1 Педагогикадағы технология ұғымы
Оқыту технологиясы, педагогикалык технология деген терминді
еңгізгенде, педагогтар өз алдына мынанадай мақсат қойған: оқушының,
мұғалімнің, оқыту мазмұны, формасы мен әдістерінің, құралдар мен көздерінің
өзара әрекет завдылыктарын анықтау. Сонымен, окыту
технологиясы мәніне карағанда оқыту процессін ұйымдастыру болып келеді. Ол
оқу процесстерінің барлық элементтерінің өзара әрекеттестігін және
әрекеттердің белгілі жүйесін қамтиды [1].
Бүгінгі күні педагогикада педагогикалық технология ұғымы нақты еңген.
Бірақта оның анықтамасында бірауыздылық жоқ.
Шетел сөздерінің сөздігінде технологияға анықтама былай беріледі,
Грек тілінен аударғанда Іесһпе - өнер, шеберлік, іскерлік және Іодіа —
объектің өндеуін, дайындауын, жағдайын, қасиеттерін, формаларын өзгерту
әдістерінің жыйынтығы.
Түсіндірме сөздігінде бүл ұғым бір істе, шеберлікте қолданатын
тәсілдер жыйынтығы ретінде анықтама беріледі.
Технология ұғымының әртүрлі варианттарын көрсетейік. Технология -
процессуалды категория; ол объект жағдайының өзгеру әдістерінің жыйыкрығы
деп көрсетілуі мүмкін. Технология тиімді жаре экономикалық процесстерді
жобалап қолдануға бағытталады (М.Чошанов). Педагогикалық технология -
оқытудың психологиялық-педагогикалық тәсілдері мен әдістерінің, тәрбиелік
құралдардың жийынтығы. Ол педагогикалық процессті ұйымдастыру-әдістемелік
кұралы (Б.Т.Лихачев).
Педагогикалық технология - бұл оқу процессін жүзеге асырудың
мазмұндық техникасы (В.П.Беспалько).
Окыту технологиясы - бұл оқыту процессінің белсенді элементтерінің
(қатысушыларының) ғылыми дәлелденген әрекет жүйесі (С.И.Змеев).
Педагогикалық технология - бұл оқушылар мен мұгалімдер үшін тиімді
жағдайларды міндетті қамтамасыз еткен барлық жағынан ойластырылған оқу
процесін жобалау, үйымдастыру жэне өткізуге бағытталған косыла жасаған
педагогикалық іс-әрекет моделі(В.М.Монахов).
Педагогикалык технология - бұл білім беру формаларын
оптимизациялауды міндет ретінде қоя отырып, техникалық және адам
ресурстарын және олардың өзара әрекеттерін ескеріп білімді беру мен
қабылдаудың барлык процессін қүру, қолдану және анықтаудың жүйелі әдісі
(ЮНЕСКО).
Г.К.Селевко педагогикалык технологияны анықтай келе былай жазады:
Біздің түсінігімізше педагогикалық технология барлық авторлардың
анықтамаларын өзіне камыта мазмүндық жалпылау болады [1].
Ол педагогикалық технологияны үш аспектісімен көрсетеді:
1) гылыми: педагогикалык технология - педагогикалық ғылымның бір бөлігі, ол
оқытудың мақсаттарын, мазмұны мен әдістерін зерттеп құрастырады және
педагогикалық процесстерді жобалайды;
2) процессуалды-мазмұндау: процесті (алгоритмін) сипаттау, оқытудың
жоспарланған қорытындысына жету мақсаттардың, мазмұнның, әдістер мен
құралдардың жыйынтығы;
3) процессуалды-әрекетгік - технологиялық (педагогикалық) процесті жүзеге
асыру, барлык жекетүлғалық, аспаптык және методологиялык кұралдардың жұмыс
істеуі.
Герман Константинович Селевко педагогикалық технологияның білім
беру практикасында колданатын иерархиялық өзар байланысты үш деңгейін
көрсетеді:
1) Жалпыпедагогикалық (жалпыдидактикалық) деңгейі: жалпыпедагогикалык
(жалпыдидактикалық, жалпытәрбиелік) технология тап осы регионде, оку
орнында окытудың белгілі сатысындағы біртүтас білім беру процессін
сипаттайды. Мұнда педагогикалық технология педагогикалық жүйеге жақын:
бұған оқытудың мақсаттары, мазмұны, құралдар мен әдістерінің жыйынтығы,
процестің объектілері мен субъектілерінің әрекет алгоритмдері енеді.
2) Жекеәдістемелік (пәндік) деңгейі: жекепәндік педагогикалық технология
жеке эдістеме мэнінде колданылады, яғни бір пән, сынып, мұғалім шегінде
оқыту мен тәрбиелеудің белгілі мазмүнын іс жүзіне асыруға бағытталған
әдістер мен кұралдардың жыйынтығы (пәнді беру әдістемесі, мұғалімнің,
тәрбиешінің, жұмыс әдістемесі).
3) Локалды (модульдік) деңгейі: локалды технология оқу-тәрбие процесінің
бір бөліктерінің, жекедидактикалық және тәрбиелік міндеттерді шешу
технологиясы ретінде болады (іс-әрекет түрлерінің, түсініқтерді
қалыптастыру, жеке түлғаның бөлек қасиеттерін қалыптастыру технологиясы,
сабақ, жаңа білімді меңгеру технологиясы, материалды қайталау және бақылау
технологиясы, өздік жұмыс технологиясы және т.с.с).
Сонымен, педагогикалык технология ұғымын қарастыру барысында
педагогикалық технологияны былай анықтауымызға болады - бүл қатысушыларға
комфортты жағдай туғыза отырып, нақты қорытындыға жету мақсатымен білім
беру процессін жобалау (жоспарлау), үйымдастыру, бағыттау және
коррекциялаудағы окушылар мен мұғалімнің косыла жасаған іс-әрекеттерінің
процесті жүйесі.
Бұл анықтаманы талдай келе төмендегі ойға келуге болады:
1) мұнда мұғалім мен оқушының қосыла жасаған іс-әрекетіне нұсқаулар
беріледі, яғни оқушы оку процесінің субъектісі ретінде болады.
2) Окушының өз іс-әрекетін басқаруының толық циклы көрсетіледі, яғни
педагогикалық технология оқушыларды оқуға өздік басқару жасауға үйретуі
қажет.
3) Білім беру субъектілерінің іс-әрекеттеріне комфортты жағдай түғызуға
ұсыныс жасалады, яғни мүғалім окушының жекетүлғалық потенциалын ашуға, іс
жүзіне асыруға және дамытуға жағдайларды тұғызуы керек [2].
Технологияның төмендегі қасиеттерін атап көрсетуге болады:
– мұғалім мен оқушылардың өзара байланысты іс-әрекеттерінің
процессуалды екі жакты сипаты ;
– әдіс, тәсілдердің жиынтығы;
– процесті жобалап ұйымдастыру;
– комфортты жағдайлардың болуы;
– мұғалімнің басқару іс-әрекетінің және оқушының өзін өзі басқаруының
өзара ұштасуы.
2 Педагогикалық технологиялардың қасиеттері мен
кұрылымы
В.П.Беспалько педагогикалық технологиялардың төмендегідей
қасиеттерін ерекше атап көрсетеді [1]:
1) Оқытудың, тәрбиенің мақсаттарын нақтылы педагогикалық
бірізділі дидактикалық түрғыдан карастыру.
2) Меңгеруге қажетті информацияны құрастыру, реттеу және нығайту.
3) Оқытудың және бақылаудың дидактикалық, техникалық, оның
ішінде, компьютерлік құралдарды комплексті қолдану.
4) Оқыту мен тәрбиенің диагностикалык функцияларын, мүмкін болатындай
күшейту.
5) Оқыту сапасының неғұрлым жоғары сатысын кепілдеу.
Зерттеушілер педагогикалық технологияны оқыту әдістерінен айыра білу
керек дегенді ұсынады. Олардың айырмашылықтары төмендегідей: педагогикалық
технологияны қайталап тираждауға болады және оқу-тәрбие үрдісінің немесе
педагогикалык технологияға енгізілген педагогикалық міндеттерді шешудің
жогарғы сапасын кепілдеуге болады. Ал, әдістеме қажетті сапаны көбінде
кепілдемейді. Сонымен қатар, әдістеме технология сатысьша жеткізілуі
мүмкін.
Педагогикалық технология педагогикалық шеберлікпен тығыз байланысты.
Педагогикалық технологияның қүрылымы.
Педагогикалық технологияның анықтамасын талдау барысында, ол
максималды түрде окыту үрдісімен, яғни мүғалім мен оқушының іс-әрекетімен
оқытудың күрылымы, қүралдары, әдістері мен формаларымен тығыз байланысты.
Сондыктан педагогикалық технологияның қүрамына енетін [2]:
1) концептуалды негізі;
2) оқытудың мазмүндық бөлімі:
- окытудың мақсаттары - жалпы және нактылы;
- оку материалының мазмұны;
3) процесуалды бөлігі - технологиялык процесс:
- оқыту үрдісін ұйымдастыру;
- оқушылардың оку іс-әрекетінің әдістері мен формалары;
- мүғалім жұмысының әдістері мен формалары;
- материалды меңгеру үрдісін басқаруға байланысты мүғалімнің іс-
әрекеті;
- оқу үрдісінің диагностикасы.
Әр педагогикалык технология белгілі бір методологиялык талаптарға сай
болуға тиісті. Оны әдебиетге технологиялық критерийлері (критерии
технологичности) деп атайды. Бүл критерийлерге жататындар: 1)
Концептуалдық. Әр педагогикалық технология белгілі бір ғылыми
концепцияға негізделуі тиіс. Ол өзіне білім беру мақсатына жетудің
философиялық, психологиялық, дидактикалық және әлеуметтік
педагогикалық дәлелді қамтиды. 2) Жүйелілік. Педагогикалык технологияға
жүйенің барлық қасиеттері тән болу керек: процестің логикасы, оның барлык
"бөлімдерінің өзара байланысы, біртұтастылығы. 3) Басқарылулығы. Бұл оқыту
үрдісінің диагностикалық тұрғыдан мақсатталуының, жоспарланылуының,
болжауының және қорытындыларын коррекциялау мақсатымен кезендеп
диагностикалауды құралдар мен әдістерді алмартырудың мүмкіншілігін
көздейді. 4) Нәтижелілік. Бүгінгі күнгі педагогикалық технологиялар
бәсекелес жағдайларда өмір сүреді. Сондықтан қорытындысы мен
жұмсаған қаражаттың оптималдысына байланысты нәтижелі болуға
тиісті. Оқытудың белгілі стандартына жетуді кепілдік ету керек. 5) Қайта
оралуы, яғни педагогикалық технологиялардың басқа бір біртипті білім беру
мекемелерінде басқа субъектілердің іс-әрекетінде колдану мүмкіндігін
болжайды. Педагогикалық технология мен білім беру мазмүны арасында кандай
байланыс бар деген сұрақ туындайды. Осы сұраққа жауап бере отырып,
зерттеушілер мынадай ойға келеді: Бүгінгі күні педагогикада білім беру
жүйесінің: окытудың мақсаттары, мазмұны, әдістері, формалары мен құралдары,
білім беру жүйесінің мазмұндық және процесуалдық компоненттерінің өзара
байланысы туралы пікір калыптасқан (17).
Педагогикалық технологиялардың түрлері мен жету үрдісінде олардың
компоненттері әртүрлі сатыда консервативті болады: көбінде оқытудың
процесуалды аспектілері алмасып отырады, ал мазмүны тек кұрамына,
мөлшеріне, логикасына байланысты өзгереді. Сонымен қатар білім беру мазмүны
білім беру технологиясының мәнді бөлігі ретінде көбінде оның процесуалды
белімін анықтайды. Әйтседе, әдістердің кардиналды өзгеруі өз жағынан
максаттар, мазмұн мен формалардың өзгеруіне әкеледі [2].
Сонымен, білім беру технологиясының процесуалды және мазмұнды
бөліктері бір-бірін адекватты көрсетіп, аныктап отырады.
Технология мен білім мазмұнының өзара байланыс компоненті - мектеп
оқулығы. Бүл маңызды дидактикалык құрал, ол білім беру мазмұнын,
технологияның процесуалды бөлімін анықтауда және олардың бірлігін іс-жүзіне
асыруда өте маңызды роль атқарады.
Ақырғы жылдары біздің елімізде көптеген вариативті оқулыктар дүниеге
келді.
Әртүрлі педагогикалық технологияларды өзара үштастыра қолдану білім
беру сапасын болашақта көтеруге мүмкіншілік туғызады.
Қолданушылар әрбір технологияны әртүрлі қолданулары мүмкін: біреулері
инструкция бойынша, екіншілері шығармашылық тұрғыда колданады. Мұндай
қолдануда шебердің жеке бас компоненті, белгілі ерекшелігі міндетті түрде
болып отырады. Біракта белгілеуші компонент ретінде материалды меңгеру
заңдылыктарын, оқушылардың кұрамы мен әрекеттерінің бірізділігін
сипаттайтын компонент болады. Әрине, қорытындылары әртүрлі болуы мүмкін,
бірақта қолданылған технологияға тән кейбір ортақ мәнге жақын болады.
Сонымен, жұмыс технологиясы жеке түлға касиетіне байланысты, бірақта
нақтылы байланыс емес жанама байланыста болады.
Бүгінгі күнгі әр педагогикалық технология педагогикалық ғылым мен
практиканың жетістіктерінің синтезі болып отыр. Сонымен қатар өткен
тәжірибенің дәстүрлі элементтері мен қоғамның гуманизациялауы мен
демократизациялауының және қоғамдық прогресстің негізінде туындағанның
арасындағы байланысы болады.
Педагогикалық технологияның негізгі көздері мен қүрамдас элементтері
ретінде төмендегіні айтуға болады [1]:
- әлеуметтік өзгертулер мен жаңа педагогикалык ойлауды;
- ғылымды, яғни педагогикалық, психологиялық, коғамдык ғылымдар;
- алдыңғы қатарлы педагогикалык тәжірибені;
- өткен тәжірибені (отандық және шетелдік);
- халықтык педагогиканы (этнопедагогиканы).
Мектеп әлеуметтік институт ретінде барлық қоғам мен коғамдық сана-
сезім жағдайын көрсетеді. Мектеп саясаттан, идеологиядан тыс бола алмайды.
Ешбір философияға сүйенбей тұра алмайды. Сондықтан әрбір жалпы
педагогикалык білім беру технологиясы белгілі бір философиялық негізге
сүйенеді. Философиялык ойлар педагогикалык технологияның методологиялық
тұрғыдан қамтуына күрамдас бөлшек ретінде енеді. Мақсат жүйесіне енуге
байланысты күрылған технологияларда философиялық негіз ерекше кезге туседі.
Мысалы, дін тәрбиесі, гуманистік педагогика т.с.с. Білім беру мазмұнында,
оқу пәндерінің мазмүнында философиялық позициялар нақтылы көзге түсіп
отырады. Бірақта олардың идеологиялык бағыттарында бірлік жоқ, сондыктан да
мектептегі білім берудің мазмұны айналадағы өмір туралы біртүтас бейнені
туғызбайды және жалпы философиялык негізі болмайды [1].
Философиялық негіздерді окытудьң әдістері мен құралдарында көру
қиынға түседі. Өйткені колданылып жаткан кез келген әдістер, идеологиясы
қарама-қарсы болса да, қолданылуы мүмкін. Сондықтан кез келген
технология әрбір философиялық негізге тән бола алады. Мысалы, ойын
технологиясы (проблемалык окытуда қолданылуы мүмкін).
Бүгінгі күні педагогикалык технологияларда альтернативті
философиялық негіздер болуы мүмкін. Олар төмендегідей :
1) гуманизм, яғни адамның құндылығын жеке түлға ретінде еркіндікке,
бақытқа, қүқысы бар ретінде оның барлык қабілетінің дамып, көзге түсуі
ретінде құнды деп қарастыратын көз карастар жүйесі. Бұл жүйе адамның
пайдасына байланысты әлеуметтік қүбылыстарды бағалайды. Ал
қоғамдағы қажетті қарым-қатынас нормасы ретінде
адамгершілік, әділеттілік, теңдік принциптерін санайды. Гуманизм
философиясына жақын келетін бағыттар: антропософия; педоцентризм;
еркінтәрбиелеу; табиғатқа үйлесімділік; неопозитивизм; позитивті
экзистенциализм; барлық дін жүйелері.
2) Теософия бағыты. Дін бағытындағы мектептің мазмұнды фундаменті.
Теософиялық-гуманистік парадигма халықтық педагогикада терең тамыр
жіберген. Жақсы мен жаман, дұрыс тәртіп туралы пікірлер қалыптастырады.
3) Антропософия. Негізгі максаты - рухани құндылыктарды зерттеу. Өмірдің
мақсаты, мәні туралы мәселелерге жауап беру.
4) Педоцентризм. Тәрбие философиясындағы бұл бағыты - баланың қызығуы мен
қажеттіліктеріне негіздей отырып, оның дамуына қажетті жағдайлар туғызу.
5) Экзистенциализм. Бүл философиялык концепцияның негізгі тезисі человек
есть то, что он сам из себя делает.
6) Прагматизм. Өз ілімін мынаған негіздейді: жеке тұлғаның
интеллектуалды және адамгершілік қасиеттері оның уникалды табиғатында
берілген. Олардың іс-жүзіне асуы адамның индивидуалды тәжірибесіне тығыз
байланысты.
Прагматикалық тұжырымдаманы жақтайтындар білім беру міндеттерін, жеке
тұлғаның моральдік қасиеттерін, принциптерін, құнды
бағыттарын қалыптастыруда емес, оның табиғат берген кабілеттерін,
қасиеттерін санды жетілдіруде деп санайды. Тәрбиенің прагматикалық
концепциясын жақтаушылар адамның өмірінің негізгі мақсаты - жетістікке жету
деп қоя отырып, ол жетістіктерді адамның өмірінің индивидуалды шектерімен
шектейді. Оларды жоғарғы мақсаттарды қоюдан, қоғамдык идеалға ұмтылыстан
босатады.
Гуманистік бағытқа альтернатива ретінде сциентистік-технократиялық
концепция дүниеге келеді.
Сциентизм көзқарастық бағыт ретінде адам қоғамының мәдениетінде ғылым
мен техника абсолютті роль атқарады деген ойды ұсынады. Олар сырттай
нақтылы және техникалық ғылымдарға еліктейді, яғни математикалық
символикаларды, схемаларды, техникализацияны жасанды қолданады.
Сциентизмге альтернатива ретінде табиғатқа үйлесімділік болады.
Табиғатқа үйлесімділік - бүл көзқарас. Бүл көзқарас бойынша адамның табиғи
нышандарын ескеру қажет, оларға сұйену керек, сонымен қатар адам табиғатпен
бірелардың өзара іс-әрекеті келісімді және үйлесімді болу керек деген ой
ұсынылады [2].
3 ЖАҢА ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫНЫҢ КЕЙБІР ТҮРЛЕРІ
3.1 Деңгейлі дифференциалды оқыту
Сабақ жургізудің ең басты және аса курделі мәселерінің бірі – сабақ
үстінде оқушылардың әр қайсысының өзіндік ерекшеліктеріне сәйкес
оқушыларды әр деңгейлі дифференциалды оқытуға баулу.
Сабақ оқушылар ынта-ықыласпен араласып жоғары іскерлікпен өтсін
десек, онда оқушыларға берілген тапсырмалар әр деңгейлі дифференциалды болу
керек. Әдетте сабақты жақсы оқитын, жалпы әзірлігі жеткілікті, ізденімпаз
оқушылар әр сыныптың 30-40 процентін құрайды, олар тапсырманы
жүйе–жүйесімен дәйекті түрде белгіленген уақыт ішінде орындап шығады, ал
үлгерімі орташа немесе төмен шәкірттер қосымша тапсырмаларды ысырып қойып,
әуелі негізгі элементтерді орындайды да, олады әбден менгерген соң барып,
қосымша тапсырмаларға қайта айналып соғады. Оқушылар тапсырманың негізгі
бөлігін белгілеген уақытта, яғни 15-17 минутта орындап шығуы үшін мұғалім
тапсырманың саны мен күнделігін мұқият іріктеп алуы тиіс. Сабақ кезінде
дидактикалық оқу құралдарымен жұмыс істеуді дұрыс ұйымдастыру,оқытудың әр
деңгейлі дифференциалдық әдісін қолдануға жағдай жасайды [12]. Бұл әдіс
тапсырманың мазмұны мен күрделілік дәрежесін өзгерту арқылы оқушылардың
материалды игеру қарқынының мүнкіндіктерін ескере отырып, оларға әр түрлі
көмек көрсетуге жол ашады, әдетте кең қолданылатын типтік есептерді мысалға
келтіру арқылы мұғалім оларды шешудің әдістері мен тәсілдерін, есептеудің
бастапқы шарттарын өзгерту, оларды теория мен практикада қолдану жолдарын
байыптап түсіндіреді. Бұл барлық оқушыларды оның ішінде үлгерімі төмен
оқушыларды да есеп шығару әдістеріне мейлінше тиімді түрде оқытуға
мүмкіндік береді. Сонда дидактикалық оқу құралдары есеп шығарудың кейбір
кезеңдерін түгелдей түсіне алмаған оқушылардың оны қайта қарап қажетті
жерлерін естеріне түсіріп, білімін тиянақтап алуына жағдай туғызады.
Әзірлігі күшті оқушылар дидактикалық оқу құралдарынан күрделі де қиын
есептерді таңдап – талғап, алуына,тіпті шығармашылық тапсырмаларды
орындауға көшулеріне де болады. Оқушылардың өзіндік ерекшеліктерін ескере
отырып, жасалған оқу материалының бірыңғай қисынды құрылымы мына
төмендегіше болуы мүмкін:
1) есеп шығару әдісін толық түсіндіретін типтік есеп;
2) шығарудың және қажетті қосымша көмек көрсетудің жоспары
берілетін типтік есепке ұқсас есеп;
3) жоспары немесе нұсқалары қысқартылған есеп, яғни есепті шығару
барысында көмек көрсетуді азайтуға арналған есеп;
4) есептің мазмұны мен күрделігі дәрежесін түрлендіру арқылы өз
бетімен дербес шығаруға арналған есептер;
5) шығармашылық тапсырмалар, мысалға: а) белгілі бір физикалық
шаманың мәнін шығару жоспарын анықтайтын жаңа есепті құру; ә)
осындай немесе басқа бір физикалық шаманы анықтайтын жаңа
есептің шартын өздігінен дербес ойлап табу.
Белгілі бір тақырыпты оқып-үйрену сынақ немесе конференциямен әлде
семинармен анықталуы тиіс.
Жоғары сыныптарда сынақтарды да дифференциалды түрде өткізуге болады.
Бұл үшін мұғалімнің жұмыс орнына сынаққа керекті материалдар: құралдар,
кестелер, схемалар, тәжірибелік есептерге арналған қоңдырғылар,
дидактикалық оқу құралдары орналастырылады. Белгілі бір оқу мерзімі
барысында үлгерімі өте жақсы оқушыларды сынақтан босатып, оларды сыныптас
құрбыларының білімін бағалаудан мұғалімге көмекші немесе жолдастарына
қосымша түсінік беруіне, яғни кеңесші болуына рұқсат беруге болады, мұндай
іс оқушыларды дербестікке, белсенді, тапқыр, мейірімді болуға, жолдасыққа
адал болуға баулиды.
Оқушыларды оқыту ісіндегі дифференциалдық әдіс мұғалімнің сабақ
кезіндегі жұмысының жалпы жүйесіне табиғи түрде енеді де, білім берудің
басқада әдістері және түрлері мен ойдағыдай үйлесіп-үндесіп кетеді, сөйтіп
оқушылардың дербес жұмысын ұйымдастыруда мұғалімдерге, ал үйге берілген
тапсырмаларды орындауда және өз бетімен әзірлену ісінде шәкірттерге зор
көмек көрсетеді.
3.2 Физика пәнін деңгейлеп саралап оқыту
Оқыту деп аға ұрпақтың білімін, біліктілігін, жинақталған
тәжірибелерін, үйрету шеберлігін жас жеткіншектерге беру процесін айтамыз.
Бұл тұтас процестің құрамына мақсаты, мазмұны, жаңа технологиялық
әдістемелер жеткізу құралдары кіреді.
Жаңа инновациялық технология білім беру саласын дамытуға, оқу құралы
ретінде пайдалануға төмендегідей мүмкіншіліктерді, яғни оқ үрдісін
даралауда оқушыны жеке тұлға ретінде дамытуға бағыттау, оқушының өзіндік іс
әрекетін қалыптастыру бағыттау – білім беруде жекеше оқытуды дамыту және
пәндердің бір – бірімен байланысын көздейді [6].
Мұғалім жұмысында оқытудың жаңа педагогикалық технологиялық негізі
етіп деңгейлік саралауды алады. Деңгейлеп оқыту технологиясы оқушының
белсенді шығармашылық қызметін дамытуға бағытталған. Жаңа технологиясына
сәйкес барлық оқушы өз қызметін ең төменгі деңгейдегі тапсырманы орындаудан
бастайды да, тапсырманы орындауына байланысты келесі деңгейге көшіп
отырады. Сабақтың ерекшелігі әрі оның тиімділігін арттыратын негізгі тәсіл
– оқушыларға деңгейлік тапсырмалар беру. Педагогика ғылымдарының докторы,
профессор Ж.А.Қараев оқушыларға оқу материалын меңгерту деңгейін 4 түрге
бөледі (ҚОСЫМША Б):
1. Репродуктивтік деңгей
Мұнда тапсырмалар оқушылардың алдыңғы сабақтарда алған білімдеріне
және оқулықта бар мәселерге байланысты құрылады.
2. Алгоритмдік деңгей
Мұнда оқушы мұғалімнің түсіндіруімен қабылдаған жаңа ақпаратты
пайдалана отырып, тапсырманы орындайды.
3. Эвристикалық деңгей
Оқушы өзі ізденіп, қосмша әдебиеттерді қолдана отырып, жауап береді.
4. Шығармашылық деңгей
Оқушы таза өзіндік шығармашылығын байқатады.
Сонымен, әр деңгейлік оқыту жүйесінің физика бойынша білім сапасын
арттырудың бірқатар тиімді жақтары бар:
- біріншіден, сыныптағы барлық оқушыларды жұмыспен қамтамасыз етеді, әрбір
оқушының белсенді түрде қатысуын қадағалайды.
- екіншіден, әр оқушы өзіне тән қарқынмен, өз білімінің деңгейінде жұмыс
жүргізеді
- үшіншіден, оқушылар өз еңбектерінің нәтижесін көріп, өзін-өзі бағалайды.
Жауапкершілікті сезіне отырып, оқушының ізденімпаздығы, шығармашылығы
дамиды.
Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты әрбір оқушы өзінің даму
деңгейінде оқу материялын меңгеруін қамтамасыз етуі.
1. Деңгейлеп оқыту әр оқушыға өз мүмкіндіктерін барынша пайдалана отырып
білім алуына жағдай жасап, мүмкіндік береді.
2. Деңгейлеп оқыту әртүрлі категориядағы балаларға бірдей зейін аударып,
олармен саралай жұмыс істеуге мүмкіндік береді (ҚОСЫМША А) [14].
3. Деңгейлеп – саралап оқыту құрылымында білімді игерудің негізгі үш
деңгейі қарастырылады: ең төменгі деңгей (минималдық базалық),
бағдарламалық, күрделенген деңгей.
Базалық деңгей – мемлекеттік стандарт бойынша анықталған ең төменгі
шек.
Сондықтан оны әрбір оқушы меңгеруі тиіс. Бұл деңгей оқушыға өзінің
қызығушылығы мен қабілетін ескере отырып, уақыты мен күшін дұрыс
пайдалануға мүмкіндік береді.
1. Оқушының жеке тәжірибесіне негізделген деңгейлеп оқыту
технологиясы тиімді де нәтитжелі болу үшін:
- жеке тұлға ерекшеліктеріне;
- психологиялық даму ерекшеліктеріне (есте сақтау,қабілетіннің ерешелі,
өзінің эмоциясын басқара білуіне);
- пән бойынша білімді игеру деңгейіне (оқушының білімімен іс- әрекет
тәсіліне назар аударып, көңіл бөлу керек.
Сабақ өткізу формаларын және түіндіру әдістерінің жаңа тәсілдерін
күнделікті сабаққа қолдану керек, сонда көбінесе мына жағдайларға көңіл
бөлінеді:
1) Сабақтың мазмұны;
2) Сабақты өткізудің тәсілдері мен әдістерін таңдау;
3) Сабақтың нәтижелілігі.
Жалпы мен оқытудағы проблема: оқушыларды өз бетімен жұмыс жасауға
тәрбиелеу, үйрету, шығармашылық қабілетін және ойлау қабілеттерін дамыту.
Сабақта академик В.И. Монаховтың технологиялык картасын қолданылады.
Технологиялық карта - болашақ оқу процесінің болжау паспорты, бұнда оқу
процесінің басты параметрлері белгіленеді. Педагогикалық технология дұрыс
жобаланған болу үшін оны міндетті түрде мынандай бес элемент қамтылуы
керек.
1. Мақсат қою.
2. Болжау.
3. Оқушылардың сабақтан тыс өз бетімен орындайтын жұмыстары.
4. Логикалық құрылым.
5. Түзету.
Оқу үрдісінің педагогикалық тұрғысынан жобалау жекелеме тараулардың
технологиялық карталарынан құрылады.
Технологиялық картаның құрамды бөліктерін және олардың атқаратын
қызметтерін қарастырайық.
1. Технологияның негізі жоғарыда айтып өткеніміздей мақсат
қоюдан басталады, яғни тақырыпқа байланысты шағын
мақсаттарды анықтау.
2. Берілген тақырыпты мақсаттарға бөліп алғаннан кейін жұмыс
осы қойылған мақсаттарға байланысты оқушылар білімін болжау
жұмысын құру.
Біз бірінші рет оқушыға жеке тұлға ретінде қараймыз, себебі оқушы өз
деңгейін өзі таңдайды, яғни өзінің білім мөлшеріне қарай болжаудағы қажетті
тапсырмалар мөлшерін таңдап алады. Болжау деп отырғанымыз оқушылардың
қойылған мақсатты меңгеруін анықтауға арналған өздік жұмыс.
3. Оқушылардың сабақтан тыс өз бетімен орындайтын тапсырмаларын
мөлшерлеу бөлігі. Бұл бөліктің практикалық мақсаты –
оқушылардың болжау тапсырмаларына дайындығы (арнаулы түрде
дайындалған, белгілі бір көлемдегі тапсырмалар жүйесін өз
бетімен орындау арқылы).
4. Мақсаттың танымы мен мазмұны онда анықталған оқушыларды
дамыту міндеттері тақырыпты оқытудың логикалық құрылымын
құрайды. Мұнда әрбір мақсатқа жетудің уақытша ұзақтығы
беріліп, сабақтың негізгі және көмекші құралдары анықталады,
оқушыларды дамыту бағдарламасы құрастырылады.
5. Технологиялык картаны ең соңғы Түзету (коррекция) бөлігін
қарастырайық. Бұл бөлік сынақтан өтпеген, яғни білім
дәрежесі мемлекеттік стандарт деңгейіне төмен оқушыларға
арналған [12].
Бұл бөліктегі негізгі үш жағдай қамтылады.
Бірінші – қойылған мақсатқа қатысты оқу материалын меңгеру
барысындағы мүмкін болатын қиындықтар.
Екінші - өтілетін тақырып бойынша оқушыларда жіберілетін негізгі
қателіктер.
Үшінші - оқушы білімін стандарт деңгейіне дейін көтеру үшін
қолданылатын педагогикалық және методикалық түрдегі іс – шаралар.
3.3 Модульдік оқыту технологиясы
Білім беру саласындағы жаңашыл ұстаным болып отырған білім
стандартының негізгі ерекшелігі – негізінен оқу нәтижелерін сипаттауға
бағытталған. Бұл бағытта жаңаша жұмыс жүргізу үшін мұғалімге сабсқты
құрудың және өткізудің диалектикалық ыңғайын тауып, педогогикалық процесті
кез келген үлгімен, тіпті авторлық үлгімен құруға, әр түрлі жанарған
техника мен технологиялар арқылы әрекеттенуіне еркіндік берілген [7].
Сондықтан да сабақтың дәстүрлі әдістерінен бас тартып, оқушылардың
шығармашылық ойын тереңдетіп, білім мен ой - өрісін дамытуға, іс - әрекет
дағдысын қалыптастыруға әсерін тигізетін сабақтарды көбірек өткізуді
дағдыға айналдырған жөн.
Оқушылардың алған білімдерінің пәрменді, берік болуын қамтамасыз ету
үшін, бұрын өткен материалды оқып үйренумен байланысты белсенді түрде
жарыстыра қайталаудың маңызы зор. Ол оқушылардың есте сақтауы мен ғылыми
ойлауын дамытуда үлкен роль атқарады. Мұндай қайталау әртүрлі құбылыстар
арасындағы байланыстарды анықтауға, сол арқылы білімдердің ғылыми дәрежесін
анықтауға жәрдемдеседі [12].
Сабақтың тиімділігі сабақта қолданатын оқу материалын баяндау
әдістеріне, оқушылардың оқу әрекетін ұйымдастыру, олардың білімдерін
дағдылары мен шеберліктерін тексеру формаларына байланысты. Оқыту
әдістерінің және оқушылардың сабақтағы оқу әрекетінің алуан түрлілігі,
оларды шебер пайдалану – физиканы оқыту процесінің тиімді болуының аса
маңызды шарттарының бірі.
Сабақ барысында әдетте оқушы оқу әрекетінің бірнеше түрімен
шұғылданады: мұғалімнің түсініктерін немесе сыныптас жолдастарының
жауаптарын тындайды, тәжірибелерін бақылайды, сұрақтарға жауап береді,
аспаптармен жұмыс істейді, жазба және графиктік жұмыстарды орындайды.
Оқушылардың сабақтағы оқу әрекетінің барлық түрлері ұтымды үлестіріліп
отыруға және оқушының жұмыс істей білу қабілетін есепке алып, біріне – бірі
ілесе жүріп отыруға тиіс. Олардың бірізділігі сабақтың құрылымын анықтайды.
Білім беру жүйесінің басты міндеті – жеке адамды қалыптастыруға,
дамытуға, шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, жеке
адамның рухани, шығармашылық мүмкіндіктерін дамыту, оқытудың жаңа
технологиясын енгізу, т.б. міндеттер атап көрсетілген. Осы аталған
міндеттерді орындау жолында педагогика ғылымы жаңа оқыту технологиялдарын
қолданып, баланың білімін, білігі мен дағдысын емес, білім алу арқылы
дамуын бірінші орынға қойып, тұлға тәрбиелейтін жаңа білім парадигмасына
көшуге бағыт алды [13].
Модульдер бойынша оқыту физика пәнін оқытуда оқу материалдарын
жекелеген параграфтармен қарастырмай, тақырыптарды топтап оқытуға мүмкіндік
береді. Алған білімдерін тереңдету мақсатында оқу материалдарына қайтып
оралу модуль материалының жақсы есте сақталуына мүмкіндік береді.
Өзара қатынасу, сөйлесу адам тұлғасын дамытудың маңызды факторы болып
табылады, сондықтан оқу қызметін өзара қатынас жасату арқылы ұйымдастыру
оны тек жандандырып қана қоймайды, оқушы тұлғасын дамытуға елеулі ықпал
етеді.
Модульдік оқыту технологиясы оқушыларды өз шығармашылығымен жұмыс
істеуге, өз бетімен білім алуға, білімін практика жүзінде қолдана білуге,
білімін күнделікті өмірін байланыстырып отыруға бейімдейді.
Модуль барысында оқушылар бірнеше баға алады, ол арқылы оқушылардың
тақырыпты қаншалықты терең түсінгендігін анықтауға болады.
Модульдік оқыту технологиясын қолдана отырып, жүйелі жұмыс жүргізу
нәтижесінде оқушылардың білім сапасын жыл сайын біршама көтеруге және
оқушылардың ойлау қабілетін, танымдық белсенділігін, физика пәніне
қызығушылығын дамытуға болатындығына сенімі мол.
11 – сыныптың физика пәнінің сағаттарын төмендегідей модульдерге
бөліп оқытудың үлгісі берілген [5].
№ Модульдің аты Негізгі сағатУақыт саны
1 Электромагниттік индукция 8
2.1 Электромагниттік тербелістер 13 1
2.2 Электр энергиясын өндіру, 4
жеткізу және пайдалану
3.1 Электромагниттік толқындар 10 2
3.2 Электромагниттік толқындар 12
қасиеттері
3.3 Жарық дифракциясы, дисперсиясы,9
поляризациясы және көлденеңдігі
4 Салыстырмалылық теориясының 4
элементтері
5.1 Сәуле шығару. Спектрлер 6
5.2 Жарық кванттары 5 2
6.1 Атомдық физика 2
6.2 Атом ядросының физикасы 13
Зертханалық практикум 6
Жылдық – қайталау 4
102 7
Барлығы
Қорытынды жасай отырып, осы технологияның элементтерін қолданудың
тиімді жақтарын көрсетуге болады:
- оқушының тұлғасын дамыту;
- пәнге қызығушылығын арттыру;
- ауызша және жазбаша тілін дамыту;
- жолдастық қарым – қатынасты тәрбиелеу;
- өз ойын айта білу;
- деңгейі төмен оқушылардың өз білімін көтеруге мүмкіндік туғызу.
3.4 Физика пәніне компьютерлік технологияны тиімді пайдалану
Осы заманғы дәуір талабына сай білім беруді жетілдіру мақсатында
жаратылыстану ен техникалық ғылыми білім беруді тереңдете жүргізу керек.
Бұл орайда оқыту барысында оқушылардың танымдық іс - әрекетінің
белсенділігін күшейту басты мақсат.
Оқытуды қайта құрудағы негізгі шаралардың үлгісі білім берудің
кәсіптік деңгейін жан – жақты дамытып оқыту барысын компьютерлендіруді
тиянақты қадағалау. Оқытудың әдістемесі мен формасын жаңа бағытта жүргізу
[12].
Оқыту барысындағы әрбір оқушының білім деңгейінің өсуі осы заманғы
педагогиканың жаңа танымдық әрекетінің әдістемелік белсенділігінің жолын
қарастыруда. Оқушы қаншалық көбірек білген сайын оның оқуға деген ынтасы
артады
Педагогтың міндеті, материалдың мазмұнын барынша түсінікті жеткізу
және оның меңгеру барысын бақылау. Мұнда конспекті жасаудың маңызы зор
болуымен қатар, дидактикалық материалдар мен оқытуды компьютерлендіру жағын
ұштатыра жүргізу қаралды.
Білім берудің нәтижелі болуына компьютердің тағы бір күшті құрал
екенінің көрінісі, бейнелеу, жадыда жүйелі сақтау, түсіне жұмыс істеуге
қолайлы, шығармашылықпен жұмыс жасап, қисынды ойлауды жақсартады.
Физиканы оқытудың тиімділігін анықтау тек білім деңгейімен ғана
өлшенбейді, ол оқушылардың өздігінен білімін жаңаша қалыптастыруға
байланысты [16].
Оқитын сабағының мәнін түсіну үшін физиканың білімге қатысты орнын
ашу, осы заманғы ғылыми жетістігін түсіндіру қажет.
Мұнда да компьютерлік технологияны осы талапқа лайықты пайдалану
керек. Компьютерде оқытудың екі түрін көрсетуге болады:
- оқытатын;
- бақылаушы.
Алдымен міндетті түрде алдан ала дайындық лекциясын өткізіп,
оқушыларды жұмыс істей білуге үйрету. Бұдан ары оқушы экран мониторындағы
материалды өз бетімен игереді.
Мұғалім тек бақылайды және сабақ барысында сұрақ туса соған жауап
береді. Сөйтіп сабақ соңында өткен материалға қарай сұрақтар белгіленіп,
шығарылып оқушылар жауап беретіедей болады. Бұл оқытудың ең қолайлы жолы.
Оқытудың екінші бір түрі бақылау, білім деңгейін компьютерді
пайдаланып тексеру. Бұл бақылау оқушылардың барлық тобын аз уақыт ішінде
тексеріп, экран бетінде көрсетілгенге сай баға қоюға мүмкіндік береді.
Тест аяқталған кезде экран бетіндегі кестелерге номерлі сұрақтар
шығып, сұраққа жауаптың дұрыс берілгенін және жіберілген қателерді
көрсетді.
Мұғалім берілген жауаптың дұрыс екеніне тағы да ойлануға мүмкіндік
береді. Оқушы компьютерді пайдаланып жіберген қатені түзетіп, қайта
шығарады. Көрсетілген әдістемелік ұсыныста компьютерлік оқытудың екі үлгісі
де қолданылады.
Компьютерді пайдаланып тексерудің нәтижелілігі жеке – жеке білімін
тексеруге мүмкіндік беру арқылы, әрбір оқушының біліміне қарай бағасын
береді.
3.5 Тестік технология
Оқушылар білімін, білігін және дағдысын тексеру - оқыту үрдісінің ең
маңызды бөлімінің бірі. Ол оқушының үлгерімін қадағалау арқылы іске асады.
Жүйелі түрде тексерудің диагностикалық, білім беру және тәрбиелік маңызы
өте зор. Дидактикалық белгілеріне қарай білімді тексеру күнделікті,
алдын–ала, қорытындылау деп бөлінеді. Әдістеме бойынша ауызша, жазбаша және
эксперименттік деп бөлуге болады. Оқушылар білімі мен білігін тексерудің
түрлі формаларының ішінде, соңғы кезде басты орынды тест бойынша тексеру
алып отыр.
Тест ағылшын сөзі (test) аударғанда байқау, бақылау, зерттеу деген
мағынаны білдіреді. Педагогикада тесті пайдалану 130 жылдан астам уақыт ты
қамтиды. Ең алғашқы тестіні 1864 жылы ағылшын Джордж Фишер құрастырып, оны
Гринвич госпиталіндегі мектепте пайдаланған. Содан бері білімді тестік
жүйемен тексеру Америка, Франция, Англия сияқты елдерде кеңінен тараған.
Білім деңгейін тест арқылы тексерумен айналысып жүрген ғалым – педагогтар,
тест – оқушылардың өз-өзін тексеруге мүмкіндік ашатын есеп беру, оқыту
әдісі деп есептейді. Срндықтан бұл әдіс сабақ үрдістерін бір- бірімен
байланыстырып қана қоймай, білімді тексеру, бекіту, қайталау, жүйелеу
құралы болып отыр. Тағы бір тиімді жағы уақыт үнемділігі, оқушылар қызығып,
белсенділігі артады. Тест тапсырмаларын құрудың әдістемесіне тоқталайық.
Жұмыс тестің мақсатын анықтаудан басталады. Одан соң тексерілетін білім,
білік элементтері анықталып, әр түрлі кезеңде білім берудің жалпы және дара
мақсатымен деңгей эталондары нақтыланады. Тест тапсырмаларының қандай түрін
болмасын сұрақ не ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz