ХХ ғасырдың соңында әлемдік экономиканың негізгі бағыты
1 Экономикалық байланыстардың даму қарқынының күшеюі
2 Оңтүстік Корея Біріккен демократиялық партиясы
3 Әлемде мемлекетті басқарудың оңтайлы үлгілерін іздестіру
4 «ҚАЗАҚСТАН . 2030» СТРАТЕГИЯСЫ
ҚАЗАҚСТАН ДАМУЫНЫҢ ЖАҢА КЕЗЕҢІНДЕ
2 Оңтүстік Корея Біріккен демократиялық партиясы
3 Әлемде мемлекетті басқарудың оңтайлы үлгілерін іздестіру
4 «ҚАЗАҚСТАН . 2030» СТРАТЕГИЯСЫ
ҚАЗАҚСТАН ДАМУЫНЫҢ ЖАҢА КЕЗЕҢІНДЕ
ХХ ғасырдың соңында әлемдік экономиканың негізгі бағыты оның ғаламдық сипат алуында және бұл шешуі фактор халықаралық экономикалық байланыстардың жаңа кезеңі болып табылады.
Сонымен, әлемдік экономика – экономикадағы жалпы зандылықтармен бірге, нақтылы болып жатқан құбылымтарды да зерттейді.Бұл ғылым дүниежүзілік шаруашылықтың даму ерекшілігін (ұлттық экономиканы, аймақтық экономикалық кеңістікті) қарастырады.
Дүниежүзілік шаруашылықтың пайда болуы ұзаққа cозылатын процесс.Ал өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының дамуы транспорттық және экономикалық байланыстардың қалыптасуының толық нәтижесі. Дүниежүзілік шаруашылық жүйесі болса, дүниежүзілік сауда –экономикалық, қаржылық және ғылыми –техникалық байланыстарды біртұтас мақсатқа біріктіреді.
Ұлттық экономиканың дүниежүзілік шаруашылықпен қосылуының өзіндік ерекшеліктері бар.Кез келген мемлекеттің (мейлі, ол үлкен немесе кіші болсын) сыртқы экономикалық байланыс жүйесіндегі ең сезімтал тұсы-оның экономикалықсаясаттағы, яғни халықаралық байланыстар жүйесінде атқарып отырған қызметінде.Бұдан қоғамның ішкі жағдайы, оның әлеуметтік –экономикалық және саяси бағыты, мәдени байлығы жан-жақты көрінеді.
Қазіргі кезде кез келген мемлекеттің сыртқы зкономикалық байланысы, оның көлемі, құрылымы, ол байланыстардың бейнесі барлығы – ұлттық шаруашылықтың дүниежүзілік байланыстағы деңгейін көрсетеді.Дүниежүзілік шаруашылықтың әр жүйесінде мемлекет арасында күрделі байланыстар және құрама –қайшылықтар болып тұрады.
Сонымен, әлемдік экономика – экономикадағы жалпы зандылықтармен бірге, нақтылы болып жатқан құбылымтарды да зерттейді.Бұл ғылым дүниежүзілік шаруашылықтың даму ерекшілігін (ұлттық экономиканы, аймақтық экономикалық кеңістікті) қарастырады.
Дүниежүзілік шаруашылықтың пайда болуы ұзаққа cозылатын процесс.Ал өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының дамуы транспорттық және экономикалық байланыстардың қалыптасуының толық нәтижесі. Дүниежүзілік шаруашылық жүйесі болса, дүниежүзілік сауда –экономикалық, қаржылық және ғылыми –техникалық байланыстарды біртұтас мақсатқа біріктіреді.
Ұлттық экономиканың дүниежүзілік шаруашылықпен қосылуының өзіндік ерекшеліктері бар.Кез келген мемлекеттің (мейлі, ол үлкен немесе кіші болсын) сыртқы экономикалық байланыс жүйесіндегі ең сезімтал тұсы-оның экономикалықсаясаттағы, яғни халықаралық байланыстар жүйесінде атқарып отырған қызметінде.Бұдан қоғамның ішкі жағдайы, оның әлеуметтік –экономикалық және саяси бағыты, мәдени байлығы жан-жақты көрінеді.
Қазіргі кезде кез келген мемлекеттің сыртқы зкономикалық байланысы, оның көлемі, құрылымы, ол байланыстардың бейнесі барлығы – ұлттық шаруашылықтың дүниежүзілік байланыстағы деңгейін көрсетеді.Дүниежүзілік шаруашылықтың әр жүйесінде мемлекет арасында күрделі байланыстар және құрама –қайшылықтар болып тұрады.
ХХ ғасырдың соңында әлемдік экономиканың негізгі бағыты оның ғаламдық сипат
алуында және бұл шешуі фактор халықаралық экономикалық байланыстардың жаңа
кезеңі болып табылады.
Сонымен, әлемдік экономика – экономикадағы жалпы зандылықтармен бірге,
нақтылы болып жатқан құбылымтарды да зерттейді.Бұл ғылым дүниежүзілік
шаруашылықтың даму ерекшілігін (ұлттық экономиканы, аймақтық экономикалық
кеңістікті) қарастырады.
Дүниежүзілік шаруашылықтың пайда болуы ұзаққа cозылатын процесс.Ал
өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының дамуы транспорттық және экономикалық
байланыстардың қалыптасуының толық нәтижесі. Дүниежүзілік шаруашылық жүйесі
болса, дүниежүзілік сауда –экономикалық, қаржылық және ғылыми –техникалық
байланыстарды біртұтас мақсатқа біріктіреді.
Ұлттық экономиканың дүниежүзілік шаруашылықпен қосылуының өзіндік
ерекшеліктері бар.Кез келген мемлекеттің (мейлі, ол үлкен немесе кіші
болсын) сыртқы экономикалық байланыс жүйесіндегі ең сезімтал тұсы-оның
экономикалықсаясаттағы, яғни халықаралық байланыстар жүйесінде атқарып
отырған қызметінде.Бұдан қоғамның ішкі жағдайы, оның әлеуметтік
–экономикалық және саяси бағыты, мәдени байлығы жан-жақты көрінеді.
Қазіргі кезде кез келген мемлекеттің сыртқы зкономикалық байланысы,
оның көлемі, құрылымы, ол байланыстардың бейнесі барлығы – ұлттық
шаруашылықтың дүниежүзілік байланыстағы деңгейін көрсетеді.Дүниежүзілік
шаруашылықтың әр жүйесінде мемлекет арасында күрделі байланыстар және
құрама –қайшылықтар болып тұрады.
Дегенмен, өндірістің классыкалық капиталистік әдісі өзінің даму
заңдылықтарында ұлттық шекарадан шығып халықаралық деңгейге жетті.Еңбекі
бөлудің интернационалдық жүйесі машина индустриясының пайда болуына
байланысты болды.ХІХ ғасырдың 50-60 жылдарында дүниежүзілік нарық тез
дамып, әлемдік өндірістің дамуының жеделдеуіне ықпал етті.1917 жылдарда
дүниежүзілік шаруашылық екі жүйе ауқымында дамыды.Бұл, бір жағынан,
өндірістік әдістің жеке немесе аралас түрі болса, екінші жағынан,
мемлекеттік меншік жағдайында олардың өзара байланыс жасауы еді.
Әрине, дүниедүзілік шаруашылықтың бұл екі түрі күрделі байланыста
дамыды.Дүниежүзілік социалитік жүйенің ыдырауына байланысты геосаяси
кеңістікте үлкен өзгерістер болды.Солтүстік пен Оңтүстіктің бұрыңғы
байланысы қайта жаңғырды.Ол байланыстардың қандай болуын болашақ көрс
етеді.Белгілі бір нәрсе, шаруашылықтың дұрыс деңгейде дамуының екі
бастамасы бар: біріншіден, мемлекетаралық экономикалық байланыстардың
объективті қажеттілігі; екіншіден, даму барысында екі жақтың да өзара
қызығушылығы. Бұндай бастапқы элементтерсіз халықаралық қарым-қатынас пен
ынтымақтастықтың болуы мүмкін емес. Бұларға : баға заңы, ұсыныс пен
сұраныстың түйісу заңы, уақытты үнемдеу және соған байланысты еңбекті
бөлудің тереңдеу заңыдары жатады.
Бұл заңдар ұлттық шаруашылықты дүниежүзілік шаруашылыққа , ХЭБ –ге
кіруге итермелейді.Шаруашылық өмірді интернаиализациялау мәселесі бірнеше
рет көтерілді.Оның негізгі күші технологиялық революция еді.Әрине,
интернаиализациялау барысында елдер арасындағы байланыстар жылжымайды, әрі
күрделене түседі. Сыртқы сауда, тауар айырбастау, басқа да жаңа
экономикалық байланыс түрлерімен толықтырылады.Бұлар автоматты түрде
өздегеннен іске аспайды, сондайөақ саяси іс-қимылмен кедергілерді жоймаса,
бірте-бірте ұлттық шаруашылықта хаос туындайды.
Әрине, әр ұлттық шаруашылық өзіне табыс әкелетін айырбас түріне ұмтылуы
керек.Бұндай байланыстарды ұйымдастыруда мемлекет өзіне табыс түсетін жағын
ойластырады.Ал бұл тек дайын өнім айырбастауға ғана жүзеге асуы
мүмкін.Сондықтан өндіріске ең алдымен білікті маманның, ғалымның,
инженердің күрделі еңбегін қажет етеді.Тек сонда ғана әр ұлттық
экономиканың экономиканың халықаралық экономикалық байланыстар жүйесінде
деген тең құқықтығы сақталады.
Экономикалық байланыстардың даму қарқынының күшеюі:экономикалық саяси,
мәдени, әскери, экономикалық т.б. барлық сферада халықаралық байланыстың
негізін терендете түседі.Бірақ бұл формула түгел емес:бұл байланыстардың
сапа жағынан болуы қажет.Мысалы, егер бір жағы шикізат және энергия, екінші
жағы дайын өнім айырбастаса, бұл жеғдайда екі ел тепе –тендікте дами
алмайды.себебі өзара тең түсетін базасы жоқ.Осындай қарама-қайшылық бірте-
бірте экономикалық, содан соң саяси түсінбеушілікке әкеледі.Сонымен, сыртқы
экономикалық байланыс екі функциялық бірлестікте көрінеді. Бұл, бір
жағынан, жалпы саяси, глобалды, ал екінші жағынан, ұлттық,
халықшаруашылылығы аспектіде көрінеді.
ТМД елдердің әлемдік нарықа шығуы, сондай-ақ шетелдік крпорациялардың
жаңадан қалыптасып келе жатқан ұлттық нарыққа кіруі көптеген пробремаларды
тудырды.Олар шаруашылықта бұрын-сонды кездеспеген қиындықтар
еді.Егемендікке қолы жеткен Қазақстан Республикасы да осындай қиындықтарға
тап болды.Қорыта келгенде мұның барлығы ТМД елдерінде нарық жағдайында
теориялық жіне тәжірибелік біліммен қаруланған халықаралық деңгейдегі
мамандардың жетіспеуінен деуге болады.
Әлемдік шаруашылық және оның бір бөлігі болып саналатын ХЭК –тың дамуы
80-жылдармен салыстырғанда , 90-жылдары жаңа жағдайда дами бастады.
Біріншіден, әлемнің біртутастығы айқындала бастады.Қазіргі әлемдік
шаруашылық, бір жағынан, әлемнің бір бөлігі болып саналатындықтан, бүкіл
әлемнің біртутас зандылықтары мен қағидаларына бағынады.Сондықтан
экономикалық тұрғыдан толық шеттеу мүмкін емес.
Оңтүстік Корея Біріккен демократиялық партиясы:
– Ендігі уақыт – Азия дәуірі билік құратын кезең. Біздің ойымызша,
алдағы ғасырда Азия жетекші рөл ойнайды. Азияның осы ұмтылысын жүзеге
асыруға жәрдем беретін жолды таба аламыз деп ойлаймын. Бұл жер шарының осы
бөлігінде өмір сүріп жатқан халықтың тұрмысын гүлдендіру мақсатынан
туындайды. Астана жиыны осы мақсатты одан әрі тереңдету, ұлғайту жөнінде ой
тастады. Азияны жаңарту секілді маңызды тақырыпты қолдап, қатысушылар
технология, білім беру, ғылым секілді салаларды өркендетуге әкелетін нақты
идеялар ұсынуда. Аталған аймақтағы халықтың тіршілігін шынымен жақсартуға
септігі тиетін бастамалар жерде қалмайды. Әлемдік дағдарыстан шығу жолдары,
қоғамның экономикалық және саяси өміріне қатысуды қамтамасыз ететін және
оны жақсартатын жолдарды табу, жастарды қоғам тіршілігіне және оны дамытуға
араластыру туралы тақырып жиынның басты өзегіне айналды. Азияны жаңарту
декларациясында шара барысында талқыланған барлық өзекті жайттар қамтылады.
Ресейде үстіміздегі жыл Жастар жылы болып белгіленді. Бүкіл әлемде
ғылымды да, технология жетістіктерін жасайтын да – жас-тар. Жастар туғызған
идеяларға, олардың бастамаларын қолдауға баса мән беріледі. Сол себепті
біздегі қазіргі аса өзекті міндет – жастардың ғылыми-техникалық
шығармашылығын арттыру, олардың идеясын өрістету үшін жағдай жасау, ең
бастысы, сол жасампаз ойлардың жүзеге асуына ерік беру. Біз жоғары оқу
орындарында кішігірім инновациялық кәсіпорындар құруға мүмкіндік беретін
заң қабылдадық. Жастарды тек бизнес тәжірибесіне ғана емес, саясат ісіне,
қоғам жұмысына тартатын уақыт келді. Осыдан бірнеше күн бұрын ғана Ресей
Федерациясының Мемлекеттік Думасы аса маңызды заң жобасын бірінші оқылымда
қабылдады. Ол бойынша барлық азаматтарға муниципалды билік пен муниципалды
білім берудің өкілдікті органдарына сайлану үшін бірыңғай жас тағайындалды.
Енді 18 жасқа толған Ресей Федерациясының азаматы муниципалды органдарға
сайлана алады. 18, 19, 20, 21... жастағы азаматқа бірыңғай жас құқығы
берілді. Ал сыртқы саясат мәселесіне келсек, Ресей де азиялық елдер
партияларымен ынтымақтасуға бейілді. Мемлекеттер атынан келіп, конференция
құрамына біріккен саяси күштердің бүгінгі Бас Ассамблеядан күтетін басты
үміті – Азия кеңістігіндегі елдердің дамуына және оларда өмір сүріп жатқан
халықтың әл-ауқатының жақсаруына алып келетін шешімдердің қабылдануы.
Жаңа ғасырдың және жаңа кезеңнің бас-талуымен халықаралық аренада
әлемдік және стратегиялық әсері бар бірқатар маңызды оқиғалар орын алды. Ол
өз кезегінде халықаралық саяси және экономикалық архитектураға зор ықпал
етті. Тұтастай алғанда, қазіргі әлемнің беталысына қарағанда, бейбітшілік
пен даму дәуірдің басты тақырыбы болып қалады. Бейбітшілік сақтауға,
дамуға, ынтымақтастыққа деген құлшыныс ғасырдың бұлжымас қағидасы болып
қалыптасты. Дамушы елдердің бәрі халықаралық істерге теңқұқылы қатысуды
өткір талап етуде. Халықаралық аренада халықаралық қарым-қатынастардың
демократиялық реңк алуын нықтап қолға ала бастады. Әлемдегі ең бір өмір
сүруге қабілетті, ең бір келешегі зор аймақ ретінде Азия өзінің қуатты даму
тенденциясын тұрақты түрде сақтауда. Сонымен қатар, онда қордаланған
қайшылықтар мен проблемалар да аз емес. Азияның әр мемлекетінде біріне-бірі
ұқсамайтын түйінді мәселелер орын алғанмен, бұлардың барлығы да
мемлекетінің егемендігін қорғау және аймақтағы тұрақтылыққа үн қосу тәрізді
ортақ мақсатты көздеуде. Бұрыннан қалыптасқан және жаңадан пайда болудағы
қауіп-қатерлерге қарсы күресуге және мемлекеттің дамуына үлес қосу,
өркендеу мен гүлденуге жол ашатын ынтымақтастықты тереңдетуге ұмтылады.
1 қазанда қытай халқы Қытай Халық Республикасының құрылғанына 60 жыл
толғанын атап өтеді. Басқа елдер жүздеген жылдар бойы өтетін жолдан
жаңарған Қытай осы қысқа мерзім ішінде өтті. Уақыт ағымына ілесе отырып,
біз социалистік жаңғыру құрылысында үздіксіз жаңалықтар аштық, сөйтіп,
қытай өзіндік ерекшелігі араласқан социализм жолын таптық. Жаңа Қытайдың 60
жылдық ғұмырында біздің түсінгеніміз, бейбіт өмірсіз қытай прогресі жүзеге
аспас еді, ал Қытайсыз әлемде тұрақтылық мен гүлдену болмас еді. Жаңа
халықаралық жағдайда Қытай алдағы уақытта да өзінің тәуелсіз бейбіт сыртқы
саясатын жүргізе береді. Азия кеңістігінің мүшесі ретінде Қытай көршілес
елдермен тату және серіктес болу сынды сыртқы ұстанымын берік түрде
жалғастыратын болады. Азия елдерімен тату көршілігін және іскерлік
ынтымақтастығын нығайта отырып, Қытай аймақтың дамуына өзін дамыту есебімен
үлес қосуды көздейді. Бұл – қытай үкіметі мен халқының стратегиялық
таңдауы.
Әлемде мемлекетті басқарудың оңтайлы үлгілерін іздестіру үрдісі жүруде.
Бұл – Азия құрлығындағы елдерге де тән құбылыс. Олар аймақтық және
халықаралық саясатта өз жолын іздестіруде. Азия Тынық мұхит экономикалық
қоғамдастығы, Ислам Конференциясы ұйымы, Шанхай ынтымақтастық ұйымы,
Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары кеңесі, АСЕАН сынды
мәртебелі құрылымдар осының айғағы. Қазір көптеген сарапшылар XI ғасыр
Азияның өрлеу ғасыры болады деген берік болжам айтуда. Әлемдегі көптеген
дамыған, оның ішінде Азия құрлығындағы елдер тәжірибесі бір партияға
басымдық берілген көппартиялы жүйенің өзін-өзі ақтайтынын көрсетті. Бұл
түбегейлі саяси және экономикалық реформалар кезеңінде басқарудың тиімді
үлгісі болатынын дәлелдеді. Біздегі басқарушы партия халықтың қажеттілігіне
уақтылы мойын бұра отырып, қаржы дағдарысы жағдайындағы әлеуметтік-
экономикалық проблемалардың шешілуіне белсенді түрде араласуда.
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында-ақ, Президент Нұрсұлтан Назарбаев
сыртқы саясаттағы ұстанымды былай деп атап көрсетті: Құрлықтың ортасында
орналасқан мемлекет Еуропа мен Азияның арасындағы көпірге айналуы тиіс.
Бүгінгі әлемнің көпполярлығы және жаһандық үрдіс жағдайында еуразиялық
құрлықтағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету формуласын бірлесе іздеу аса
өзекті. Ал қауіпсіздік мәселесі таза еуропалық немесе азиаттық болуы мүмкін
емес.
Қазақстан аймақтық экономикалық ынтымақтастықтың нығаюына ынталы.
Біздің еліміздің әлемдік азық-түлік, энергетикалық және коммуникациялық
нарықтағы жауапкершілігі зор серіктес ретіндегі рөлі артуда. Бірнеше
миллиардтық Ұлы Жібек жолын жаңғырту жобасы басталды. Батыс Еуропа мен
батыс Қытайдың арасын 8 мың шақырымға жалғаған қуатты көлік коммуникациясы
Қазақстан арқылы жүретін күн алыс емес.
Бүгінгі таңда Азия мемлекеттері инновация, ядролық энергетика, ғарышты
игеру, көлік және коммуникация салаларында жетекші позицияны ұстана отырып,
әлемдік нарықтағы белсенді және сенімді ойыншыға айналды. Азия құрлығы XI
ғасырдың шынайы әлемдік қаржы орталығына айналуда. Сонымен қатар Азия
құрлығы әлемдік қауымдастықты басқа да себептермен алаңдатуда. Азияда
жекелеген мемлекеттер арасындағы алауыздықтар бұрыннан бар. Ядролық қаруды
таратпау режимі де көп шиеленісті жағдайларға арқау болуда. Лаңкестік
әрекет трансұлттық аядан шығып, өз қатарын адам баласы мұқтаж игіліктен
мақұрым қалған, кедейшіліктен көз ашпаған халық есебінен толтырып жатыр.
Босқындар, сепаратистік пиғылдардың өршуі, трансұлттық наркоэкономиканың
бел алуы, адам саудасы, кедей елдер мен бай мемлекеттер арасындағы елеулі
алшақтық секілді проблемалар гуманитарлық апаттың ауқымын кеңейтуде. БҰҰ
мәліметіне қарағанда, 2008 жылы дүниежүзінде қарулануға 1 трлн. доллар, ал
даму мақсатына тек 80 млрд. доллар бөлінген. Н. Назарбаев өзінің Бесінші
жол атты мақаласында әлемдік қауымдастықтың назарын қазіргі жаһандық
дағдарыстың кездейсоқ еместігіне, керісінше, әлемдік қаржы жүйесінде орын
алған ішкі кемістіктің сыртқы салдары екендігіне аударып, оны түбегейлі
өзгертуді ұсынды. Автор жаңа ұлттық эмитент құратын құрлық ретінде Азияны
бекерден-бекер нұсқамайды. Бұл проблемаға Нобель сыйлығының иегері Джозеф
Стиглиц те назар аударып, Азия елдерін жаңа бүкіләлемдік резервтік жүйе
құруға шақырғаны белгілі. Назарбаев тіпті жақында болатын саммитте азиаттық
ұлттық электрондық есептік бірлікті әзірлеу жөніндегі жұмыс тобын құруды
ұсынып отыр. Гүлдену мен даму, қарусыздану мен қауіпсіздік, Бас Ассамблеяда
айтылған негізгі ұйғарымдар – осы. Қазақстанның бас қаласында қабылданған
Азияны жаңарту деп аталған Астана декларациясының түпкі мәні де бұл
мәмілені қуаттайды.
ҚАЗАҚСТАН – 2030 СТРАТЕГИЯСЫ
ҚАЗАҚСТАН ДАМУЫНЫҢ ЖАҢА КЕЗЕҢІНДЕ
Ішкі және сыртқы саясатымыздың аса маңызды 30 бағыты
Осыдан он жыл бұрын – 1997 жылы Қазақстан халқына алғашқы Жолдауда
еліміздің 2030 жылға дейінгі Дамуының стратегиясы – қоғамымыздың
келешектегі келбеті мен мемлекетіміздің мақсат-мұраты баян етілді. Біз бұл
ретте қандай қоғам орнатқымыз келетінін, дамуымыздың самғау сызығы қандай
болуы керектігін анық білуге, айқын түсінуге тиіс екенімізді ұғындық. Басым
мақсатымызды дұрыс айқындап, стратегиямызды таңдап, тиісінше ерік-жігер,
төзімділік пен мақсаткерлік таныта білсек, алдымызда тұрған кез келген
кедергілерді ойдағыдай еңсеретінімізге біз кәміл сендік. Біз қателескен
жоқпыз.
Біз бүгін толық жауапкершілікпен былай деп мәлімдеуімізге болады:
Қазақстан өтпелі кезеңнен ойдағыдай өтті, әрі өз дамуының сапалық жаңа
кезеңіне нық сеніммен қадам басты.
Күн тәртібіне еліміз дамуының ой қисыны, сонымен қатар кең ауқымды
сипаттағы терең мағынасы бар барынша байыпты түбегейлі қоғамдық міндеттер
қойылып отыр. Осы заманғы қыр көрсетулер мен қатерлер әлеуметтік-
экономикалық және қоғамдық-саяси қатынастардың бүкіл жүйесін неғұрлым
серпінді жаңартуды табанды түрде қажетсінеді, мұның өзі Қазақстанның Кеңес
Одағы тарағаннан кейінгі кеңістіктегі әрі Орталық Азиядағы көш бастаушы
тұғырын сақтап, әлемнің бәсекеге барынша қабілетті және серпінді дамып келе
жатқан мемлекетінің біріне айналуына мүмкіндік береді.
Қазақстанды жан-жақты жаңартудың Жаңа кезеңіндегі басты басымдықтары
ретінде мен ішкі және сыртқы саясатымыздың аса маңызды 30 бағытын айқындап
отырмын.
І. Қолымызда бар мүмкіндіктерді айқындау және пайдалану, сондай-ақ жаңа
бәсекелестік артықшылықтар қалыптастыру арқылы Қазақстанды жаһандық
экономикаға ойдағыдай кіріктіруге бағытталған мемлекеттік саясат
Бірінші бағыт – Экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің орнықты сипатын
қамтамасыз етуге бағытталған толымды стратегия әзірлеу және оны іске асыру
Әлемдік шаруашылықтың жаһандық жүйесі – өзінің ережелері бойынша жұмыс
істейтін қалыптасқан әрі орнықты тетік. Біз де осы ережелерге сай жұмыс
істеуіміз керек. Әлемдік рынокта бізді күтіп тұрған ешкім жоқ, бірақ біз
онда қажеттігімізді танытып, іргемізді бекітіп алуымыз қажет. Ол үшін бізге
мыналар қажет:
Біріншіден, Қазақстан экономикасының сыртқы рыноктарға шығатын негізгі
салаларына олардың экспорттық табыстылығының деңгейі мен соны айқындайтын
факторлар тұрғысынан жүйелі талдау, мониторинг және бағалау жүргізу. Мұның
өзі, ең алдымен, жоғары өнімділік, жұмсалатын шығындардың төмендігі, басқа
елдердің қолы жетпейтін ресурстар мен материалдардың болуы, біліктілігі
жоғары білікті жұмыс күші, дербес технологиялар және т.т. Әзірге мұндай
жұмыс толық көлемінде орындалмай отыр.
Екіншіден, басқа елдердің бәсекелес өндірістері мен салаларына, сондай-
ақ нақ сол халықаралық рыноктарға қатысатын трансұлттық корпорацияларға
салыстырмалы талдау жүргізу; қазақстандық экспорттаушылар мен экономика
секторларының кейіндеп қалуына әкеліп соғатын немесе, керісінше, оларға
салыстырмалы артықшылықтар жасайтын факторларға баға беру.
Үшіншіден, нақты экспорттық салалардың оң және теріс тұстарына баға
беру және қолдағы артықшылықтарды қай жерде қолдану, ал керек жерінде орын
алған проблемаларды жоюдың бағыттарын айқындау.
Бұл ретте біздің келешегі зор өндірістерді, соның ішінде ішкі рынокты
дамыту жөнінде жасалған іс-қимылдың тиімділігіне баға беріп, олардың
экспорттық әлеуетін арттыру мүмкіндігін қарастыруымыз қажет.
Төртіншіден, осындай жүйелі талдаудың негізінде біз өнеркәсіптің
құрылымын өзгертуге қабілетті әрі едәуір қосымша құнға ие еселемелі
тиімділігі, экспорттық және ресурстар үнемдеуші әлеуеті бар серпінді
ауқымды зор жобалар әзірлеуіміз қажет.
Бесіншіден, Қазақстан бизнесінің сыртқы рыноктарға шығуы үшін нысаналы
жүйелі қолдауды ұйымдастырудың маңызы зор.
Үкіметке экономиканың бәсекеге қабілеттілігі мен экспорттық
мүмкіндіктерін сапалы жаңа деңгейге жеткізудің тұтастай Стратегиясын
әзірлеп, іске асыруды тапсырамын.
Осы негізде тиісті Іс-қимыл бағдарламасын, оның аралық нәтижелеріне
баға беру және оны толығымен іске асыру жүйесін әзірлеген жөн. Онда
Кәсіпкерлердің “Атамекен” ұлттық одағымен бірлесе әзірленген ірі, орта және
шағын бизнеске арналған ұсынымдар, заңнамаға қажетті өзгерістер енгізу және
нақты салаларға мемлекеттік жәрдем жасаудың пәрменді шаралары туралы
ақпарат қамтылуы тиіс. Осы нәтижелерге сүйене отырып, біз экономикамызды
кемелділікпен қайта құрылымдаудың осы заманғы тұғырларын әзірлей аламыз.
Бәсекеге қабілеттілік және экспорт жөніндегі ұлттық кеңес бұл істің
үйлестіруші әрі жұмыс органы болуға тиіс, оны құруды мен Үкіметке
тапсырамын.
Екінші бағыт – Әлемдік шаруашылық жүйесінде қазақстандық “тауашаларды”
іздестіру, оларды қолға қарату және жасақтау
Біріншіден, біз қазірдің өзінде жетістіктеріміз бен табыстарымызды
пайдалана алатын бағыттарды кеңейте беруге тиіспіз. Бұл ретте басты назарды
Ресейдің, Қытайдың, Орталық Азияның, Каспий мен Қара теңіз өңірлерінің
рыноктарына аударған жөн.
Екіншіден, әлбетте, бір қарағанда, тартымдылығы аз немесе дәстүрлі
деуге де келмейтін экспорттық “тауашаларды” да назардан тыс қалдырмай,
жаңаларын да іздестіре беру қажет. Бұл жұмысқа өзара тиімділік жағдайында
өзіміздің сыртқы әріптестерімізді де тартуға болады.
Үшіншіден, Қазақстанда халықаралық бәсекеге қабілеттілік деңгейіне жете
алатын, жаңа экспорттық “тауашаларды” игеруге жәрдемдесетін жаңа, соның
ішінде жоғары технологиялық жаңа өндірістерді дамыту.
Мәселен, өткен жылы Солтүстік Қазақстанда біздің ТМД-дағы
көршілерімізде баламасы жоқ биоэтанол өндіретін бірегей кәсіпорын ашқанымыз
өздеріңізге мәлім.
Биылғы жылы Атырау облысында алғаш рет шоғыр¬ланған негізінде мұнай-
химия кешенінің құрылысы қолға алынады, ол бізге алдағы уақытта әлемдік
деңгейдегі мұнай-химия кешенін дамытуға мүмкіндік бермек. Ал Атырау мұнай
өңдеу зауыты қазірдің өзінде еуропалық стандарттарға сай келетін бензин мен
дизель отынын шығара алады.
Төртіншіден, біз шекаралас аудандарда жаңа өнеркәсіп өндірістерін құру
мен дамыту мүмкіндіктеріне талдау жасауымыз керек, өзімізге көршілес
мемлекеттер онда бүгінгі таңда-ақ сауда-өнеркәсіп, қаржы мен қызмет көрсету
құрылымдарын жасақтап үлгерді. Мұндай серпінді жобалар, айталық, Қытай мен
Оңтүстік-Шығыс Азия елдері экономикасының өркендеуіне байланысты болуы
мүмкін. Қытаймен шекарада қазақстандық шикізатты өңдеп, осы өніммен, сондай-
ақ энергия көздерімен, отынмен және басқаларымен Қытайдың алым алынбайтын
сауда аймақтарын қамсыздандыра алатын кәсіпорындар құру тиімді болмақ.
Содан кейінгі уақытта біз онда “Қорғас” халықаралық шекаралық ынтымақтастық
орталығының мүмкіндіктерін іске қосу және “Қорғас – Шығыс қақпасы” сауда-
экономикалық аймағын құру арқылы тасымалдау, тауарлар бөлу, материалдық-
техникалық қамсыздандыру жөнінде түрлі қызметтер көрсету саласын дамыта
алар едік.
Үкімет және бірінші кезекте, Индустрия және сауда министрлігі, сондай-
ақ мемлекеттік холдингтер біздің экономикамызға қатысушыларға жауапты
ұсынымдар жасау арқылы экспорттық “тауашаларды” қазақстандық тауарлармен
және қызметтер арқылы игеріп, кеңейту бағдарламасын әзірлеп, іске қосуға
міндетті.
Үшінші бағыт – Іргелі және “серпінді” жобаларға қатысу
Біздің экономикалық жетістіктеріміз Қазақстанның Орталық Азия
экономикасында көшбасшылығын айқындады.
Ендігі жерде біздің қолымызда Қазақстанды экономикалық дамудың “өңірлік
локомотивіне” әрі оны әлемдік экономиканың табысты “ойыншысына” айналдыра
алатындай күш бар.
Біріншіден, Үкімет компанияларымызды келешегі зор өңірлік жобалар
жайында ақпараттандыру жүйесін жасап, олардың осындай жобаларға қатысуына
және конкурстық негізде мемлекеттік контрактілер алуына жәрдемдесуге тиіс.
Бұлар жоғары технологиялық өндірістер, инфрақұрылымдық және басқа да
жобалар болуы мүмкін.
Екіншіден, біздің ірі корпорацияларымыздың нақты “серпінді” жобаларды
дамыту мақсатында ұлтаралық компаниялармен ынтымақтастығын ынталандырып
отыру керек.
Үшіншіден, Қазақстан өңірлік қаржы рыноктарының Алматыдағы қаржы
орталығының төңірегінде топтасуын дамыта отырып, бұл өңірде осы заманғы
халықаралық сауда технологияларының негізінде тауарлы-шикізат рыноктарын,
айталық, астық биржасын құратын болады.
Үкіметке, барлық тиісті органдар мен институттарға, соның ішінде
мемлекеттік холдингтерге Қазақстанды “тауарлармен және қызметпен қамтамасыз
ету жөніндегі өңірлік орталыққа” айналдыруға қолайлы жағдайлар туғызуды, ең
бастысы, қазақстандық компаниялардың өңірлік ірі экономикалық жобаларға
қатысуы үшін нақты шаралар қолдануды тапсырамын.
Төртінші бағыт – Мемлекеттік холдингтердің қызметін шоғырландыру және
олардың жұмысын халықаралық стандарттарға сәйкес ұйымдастыру
Біздің мемхолдингтердің, көп жағдайларда, халықаралық рынокта бәсекеге
қабілетсіз, бағынбайтын көп бейінді конгломераттарға айналып кетуіне жол
бермеу керек. Сондай-ақ олардың белгілі бір жеңілдіктер жүйесі бар
таптаурын қаржылық “астауға” айналып кетуінен де сақтанып, бұған қоса
мемхолдингтер өз құрамына кіретін ұлттық компаниялар мен ұйымдардың
қызметін қайталамай, керісінше, осынау экономикалық қызметті жаңа деңгейде
топтастырып, міндеттер қосарластығынан, өніксіз бәсекелестік пен томаға-
тұйықтықтан арылуға, олардың тиімділігі мен ашықтығын қамтамасыз етуге тиіс
екенін ескеру керек.
Бірінші кезекте мемхолдингтер, Қазақстанның әлемдік экономикаға
ойдағыдай кірігуіне бағытталған ұлттық стратегияның бәсекеге қабілеттілігі
мен іске асырылуын қамтамасыз етуде өздерінің жетекші орындарын сайлап
алуға тиіс.
Біріншіден, мемхолдингтерге және тиісті мемлекеттік органдарға бүгінге
дейін жинақталған талдау, маркетинг және технологиялық тәжірибені сыни
тұрғыда саралап, түпкі нәтижелері мен қол жеткізу мерзімдерін көрсете
отырып, дәйекті іс-қимылды айқындауды тапсырамын. Біздің
экспорттаушыларымызға арналған “тауашалар” қалыптастыру және толымды
халықаралық ықпалдастыққа кірігу нақты серпінді жобаларды іске асырудың осы
заманғы айқын міндеттері мен жоспарының болуын қажет етеді.
Екіншіден, мемхолдингтер халықаралық компаниялармен бірлескен жобалар
жасау, сондай-ақ олардың Қазақстанға келуіне жәрдемдесу жөнінде белсенді
жұмыс жүргізуге тиіс. Біз үшін, әсіресе, шикізаттық емес секторлардағы
бірлескен жұмыс ерекше маңызды.
Үшіншіден, мемхолдингтер экономиканы әртараптандыруда өзіндік рөл
атқаруға, осы үдеріске қазақстандық шағын және орта бизнесті тартып, оларды
ынталандырып, қолдап отыруға тиіс.
Төртіншіден, мұндай міндеттерді шешу үшін мемхолдингтерді біртұтас
организм ретінде қайта құрылымдау жоспарын әзірлеу, сондай-ақ тиісті
нысаналы, толыққанды жұмыс істейтін, тиімді, икемді әрі ашық ішкі
құрылымдар жасақтау қажет. Осыған байланысты әрбір мемхолдингті құрайтын
құрылымдарға, олардың тиімділігі мен бейінділігіне тиісінше таңдау жүргізу,
содан кейін әрбір мемхолдингтің басқаруында қандай активтердің қалатынын,
олардың қалай дамитынын, қайсысын бәсекелестік ортаға енгізу керектігін
анықтау қажет.
“Самұрық”
Біріншіден, “Самұрықтың” негізгі міндеті – экономиканың мемлекеттік
секторындағы кәсіпорындарды басқара отырып, олардың құнының арттырылуын
қамтамасыз ету.
Екіншіден, “Самұрықтың” басшылығына оның құрамына кіретін
мемкомпаниялардың қызметтерін айқындайтын, өз дамуының біртұтас
стратегиясын жедел қарқынмен әзірлеуді тапсырамын.
Үшіншіден, “Самұрық” барлық отандық инфрақұрылымдық қызметті
тұтынушыларға, сыртқы рыноктарда экономиканың тиісті секторларына
бәсекелестік артықшылықтар беруге тиіс міндеттер мен жобаларды орындау үшін
өзінің мүмкіндіктері мен ресурстарын пайдалануға тиіс. Яғни,
кәсіпорындарымыз бен халқымыз, сөзсіз, неғұрлым сапалы әрі мүмкіндігінше
арзан энергетикалық, темір жол, телекоммуникациялық және тұрмыстық
қызметтермен қамтылуы тиіс.
Төртіншіден, “Самұрық” өзінің стратегиясын қамтамасыз ету үшін
жинақтаушы зейнетақы қорларының, даму институттарының және қазақстандық,
сондай-ақ шетелдік жеке инвесторлардың қаражатын тартудың айқын схемасын
әзірлеуге тиіс.
“Қазына”
“Қазына” өзінің құрамына кіретін барлық институттар мен ұйымдар
қызметінің ортақ стратегиясын тұжырымдап, іске асыруы керек. Бәрінің
мақсаты бірыңғай болуға тиіс, ол – Қазақстанның шағын, орта және ірі
бизнесінің бәсекеге қабілеттілігі мен экспорттық мүмкіндіктерін арттыру
үшін көмек көрсетілуі мен ынталандырылуын, халықаралық “серпінді” жобаларды
қамтамасыз ету және экспорттық “тауашаларды” қалыптастыру үшін қолайлы
жағдай туғызу, инфрақұрылымдарды дамыту.
Біріншіден, “Қазына” қоры келешегі зор кәсіпкерлер мен өндірістердің
бәсекеге қабілеттілігін арттыру мен экспортына қолдау жасау үшін қолданбалы
зерттеулерді қаржыландырудан бастап, қазақстандық тауарларды сыртқы және
ішкі рыноктарға орнықтыруға дейінгі осы заманғы қызмет көрсетуді қамтамасыз
етуге тиіс. Қор экспортқа сервистік қолдау көрсету жөніндегі мемлекеттің
операторы болуы керек.
Екіншіден, “Қазына” экономиканың басым секторлары мен тиісті
компаниялардың бәсекеге қабілеттілігі мен экспорттық мүмкіндіктерін арттыру
мақсатында жаңа технологиялардың енгізілуі мен қолданбалы ғылымның дамуын
қалай ынталандыратынын айқындап алуы керек.
Үшіншіден, “Қазына” қорының өзіміздің озық кәсіпорындарымызға, бастысы,
өнім өндірмейтін өнеркәсіпке, соның ішінде қаржыландыруды құрылымдау,
экспорттық кредиттер, экспорттық сақтандыру және т.б. арқылы сыртқы сауда-
саттық жасауына жағдай туғызуға және экспорттың қолжетімділігін
жәрдемдесуге кеңейткен жөн.
Төртіншіден, халықаралық рынокта өз “тауашасын” тауып, ондағы берік
тұғырларын сақтай алатын жаңа өндірістерді конкурстық негізде венчурлық
қаржыландыру үдерісін жан-жақты зерделеген жөн. Бүгінгі таңда “Қазына”
Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілетті жаңа өндірістері мен
секторларын жасақтау үшін саналуан құралдарды иеленуі тиіс.
Бесіншіден, Қор қызметінің маңызды бағыттарының бірі тиісті халықаралық
компанияларды экспорттық әлеуеті мол бірлескен өндірістерге тарту болуы
керек.
Алтыншыдан, Қор барынша экспорттық бағытта құрылған арнайы экономикалық
және индустриялық аймақтарға, технопарктерге отандық және шетелдік бизнесті
белсене тартуға тиіс.
Жетіншіден, биылғы жылы Қорлар қорын соның ішінде шетелдік қаржы
институттарының қатысуымен құру қажет.
“ҚазАгро”
“ҚазАгро” ұлттық холдингі жұмысына да осы тәріздес қадамдар енгізілуі
тиіс.
Біріншіден, “ҚазАгроның” негізгі міндеті – ауыл шаруашылығының
өнімділік деңгейін көтеру, жердің тозуының алдын алу, еліміздің су және
басқа табиғи ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыру, сонымен қатар
ескірген аграрлық технологиялардың қолданылуына, аграрлық ғылымның кенжелеп
дамуына тосқауыл қою, сондай-ақ ұсақ шаруа қожалықтарының бытыраңқылығын
еңсеру мәселелерін жүйелі түрде шешу.
Екіншіден, “ҚазАгро” алға қойылған міндеттердің ауқымында ауыл
шаруашылығының барлық салаларына сапалы талдау жүргізіп, бірінші кезекте
өркендету қажет болатын бағыттарды айқындауға міндетті. Мәселен, бүкіл
дүние жүзінде жедел дамытыла бастаған ауылшаруашылық өнімдерінің жаңа
рыногы пайда болды, бұлар – экологиялық таза өнімдер, жаңа өндірістер және
басқалары.
Үшіншіден, “ҚазАгро” таяу уақыттың ішінде экспорттық әлеуеті бар
қолданыстағы және жаңа ауылшаруашылық өнім өндірушілерін қаржыландыру
жүйесін әзірлеп, іске асыруға тиіс. Мұндай қаржыландыру нысаналы болуы тиіс
әрі ескірген агротехнологияларды алмастыруды және жоғары технологиялық
агроөнеркәсіп құруды қарастыруы қажет. Бәлкім, бұл үдеріске операторлар
ретінде екінші деңгейдегі банктерді тарту қажет.
Барлық мемхолдингтердің, оларға кіретін ұлттық компаниялар мен басқа
ұйымдардың басты міндеті корпоративтік басқарудың халықаралық іс-
тәжірибесін, есептілік пен ашықтықты енгізу арқылы олардың қызметін ретке
келтіру болып қала бермек.
Олар бүкіл Қазақстан бизнесі үшін корпоративтік басқарылымның үлгі-
қалыбына айналуы тиіс.
Біріншіден, мемхолдингтердің жұмысы Корпоративтік басқару кодексіне
сәйкес құрылуы қажет.
Екіншіден, мемхолдингтер қызметінің ашықтығын арттыра берген жөн. Қоғам
бұл компаниялардың стратегиясы, олардың меншіктік құрылымы, қаржы-
шаруашылық қызметінің нәтижелері және тағы басқалары жөніндегі ақпаратқа
қанық болуы керек.
Үшіншіден, мемхолдингтердің шаруашылық қызметі, жеке құрамды іріктеуі
және басқалары ашық конкурстық ресімдер негізінде жүзеге асырылуға тиіс.
Төртіншіден, стратегияны жүргізу үшін басқару, қаржы мен қызмет
нәтижелеріне тиімді бақылауды жүзеге асыру үшін Директорлар кеңесінің
ұтымды жұмысын қамтамасыз еткен жөн.
Бесіншіден, біздің ойымызша, мінсіз беделге ие тәуелсіз аудитордың
тартылуы арқылы мемхолдингтер жұмысының қорытындылары бойынша жүргізілетін
жыл сайынғы аудит аталған холдингтер қызметіне айқын, ашық жүйелілікті
қамтамасыз етуге және осы жария түрде олардың қызметіне баға беруге
жәрдемдесетін болады.
Мұндай қағидаттар барлық мемхолдингтер жұмысын айқындауға тиіс.
Мемхолдингтер басшыларына 2007 жылғы тамыздан кешіктірмей, Президенттің
бекітуі үшін өздерінің дамуы мен жаңа құрылымының тұжырымдамасын ұсынуды
тапсырамын. Стратегиялары мен құрылымдары бекітілгеннен кейін “Самұрық”,
“Қазына”, “ҚазАгро” алдарына қойған міндеттерді іске асыруға кірісулері
керек, ал басшылары олардың жұмыс нәтижелері үшін дербес жауап береді.
Бесінші бағыт – Өндіруші сектордың тиімділігі мен макроэкономикалық
қайтарымдылығын едәуір арттыру
Біз алдағы уақытта да жауапты әрі өзара тиімді энергетикалық саясат
жүргізуге ниеттіміз.
Көмірсутегі секторын одан әрі дамытуды, шетелдік және жергілікті
инвесторларды тартуды экономиканы әртараптандырумен тікелей байланыстырып,
осы арқылы жаңа, келешегі зор өндірістер құру жөніндегі маңызды міндеттерді
шешу керек.
Үкімет тиісті заң жобасының қажеттігін қаперге ала отырып біздің табиғи
ресурстарымызбен жұмыс істейтін ірі инвесторлардың алдына Қазақстанды
индустрия¬лан¬дыруға үлкен әрі нақтылы үлес қосуы жайында мәселе қоюы
керек.
Біз, ең әуелі, Қазақстанның ұлттық басымдықтарын негізге аламыз. Бұл
ретте біз көршілеріміз бен халықаралық әріптестеріміздің тұрақтылығын,
болжампаздығын және ұзақ мерзімді мүдделестігін қамтамасыз етеміз.
Қазақстанның өңірлік энергетикалық кеңістіктегі тұғырын одан әрі
нығайтудың тұтастай стратегиясын әзірлейтін уақыт жетті.
Біріншіден, Үкімет мемхолдингтермен бірлесіп, қазақстандық энергияны
экспортқа шығарушылардың халықаралық рыноктардағы қолжетімділігін
қамтамасыз ету және ынталандыру жөнінде нақты шаралар қолдануға тиіс.
Екіншіден, Үкімет газ өндіру саласының жаңа стратегиясын тұжырымдауы
және оны іске асырудың заңнамалық негізін жасауы тиіс.
Үшіншіден, энергетиканы үздіксіз жеткізуді қамтамасыз ету үшін өз
көршілерімізбен келелі келіссөздер жүргізіп, олардың көздерін Орталық
Азияда өңір мемлекеттерінің энергетикалық желілерінің кешенді жүйесін
жасақтау тиімді болатынына, сондай-ақ өңірлік және халықаралық
энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін нарықтық жүйе қалыптастыруға
жәрдемдесетін Энергетикалық қауіпсіздік жөніндегі кеңес құрудың да маңызды
екеніне көз жеткізуіміз керек. Мұның өзі өңірдегі барлық елдердің мүддесіне
сай келеді.
Төртіншіден, өзіміздің табиғи ресурстарымызды ұқыптылықпен пайдалану
және қоршаған ортаның ластануы, ескірген әрі “лас” технологияларды
бақылаусыз әкелу, қалпына келетін ресурстарды тиімсіз пайдалану секілді
және басқа да проблемаларды шешу үшін ықпалды заңнамалық негіз қалыптастыру
қажет.
Каспий қайраңындағы мұнай өндірілетін кен орындарын игеру барысында
табиғатты қорғауға бағытталған заңнаманың сақталуына бақылауды күшейту
қажет. Үкімет көмірсутегін өндіру кезінде “Жасыл мұнай” қағидаты бойынша
экологиялық стандарттарды қатаң сақтауға міндеттейтін халықаралық
сертификаттар енгізу мәселесін қаперге алуы тиіс.
Біздің энергетика мен мұнай-химия салаларын дамытудың басты мәселесі –
энергия өнімдеріне қосылған құнды ұлғайту арқылы осы секторлардың
табыстылығын арттыру. Әсіресе, мұнай-химия, газ ресурстары, экспорттық
энергия маршруттары сияқты басым секторларды басқару пәрменді болуы тиіс.
Біріншіден, Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі мұнай мен
газ өңдеу кәсіпорындарын жаңарту мен қайта жарақтау, жаңа мұнай-химия
өндірістерін құру жөніндегі бағдарламалар әзірлеп, оларды іске асыруы
қажет. Біз мұнай мен газ секторында қосылған құны жоғары және ілеспе әрі
аралас өндірістерді дамытуға тиіспіз.
Үкімет еліміз экономикасының қазіргі кезеңдегі негізгі саласы осы
министрлікті – энергетиканың күрделі мәселелерін біліктілікпен шешуге
қабілетті осы заманғы кадрлармен толықтыруы қажет.
Екіншіден, Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі басқа да
мемлекеттік органдармен бірлесе, энергия үнемдейтін технологияларға көшу
жөніндегі практикалық шаралар бағдарламасын әзірлеуге тиіс. Табиғи
ресурстарды үнемдеу мен ұтымды пайдаланудың мұндай технологиялары мен
бағдарламаларын енгізуді экономикалық, әлеуметтік және экологиялық
факторларды оңтайлы ұштастыру қағидаттарын сақтай отырып жүзеге асырған
жөн. Мұндай бағдарлама, айталық, энергетика өндірісі мен тұтыну қалдықтарын
төгу мен орналастыруға қатаң мемлекеттік бақылау енгізу, кәсіпкерлердің
экологиялық нормаларды сақтау жөніндегі контрактілік міндеттемелерін
орындауы, қалдығы аз технологиялар енгізу және басқа да мәселелерді
қарастыруы қажет.
Үшіншіден, Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі осы жылдың
соңына дейін мұнай мен газ саласында теңдестіре өндіру мен экспортқа
шығаруға, сонымен бір мезгілде көмірсутегінің жаңа кен орындарын барлау мен
іздестіруге және мұнай-газ ресурстарын пайдаланудың жаңа тәсілдерін
пайдалануға бағытталған жаңа даму стратегиясын әзірлеуі тиіс.
Төртіншіден, заңнамалық базаны жетілдіріп, жер қойнауын
пайдаланушылардың жер қойнауын пайдалануы мен міндеттемелерін орындауының
кешенді мониторингін жүзеге асыру қажет. Үкімет бюрократиялық кедергілерге
жол бермеуге, рұқсат ететін құжаттар тізбесін азайтып, жер қойнауын
пайдаланушыларға құқық беру тәртібін оңайлатуы тиіс.
Бесіншіден, Үкіметтің ірі кәсіпорындардың әлеуметтік міндеттемелерін
орындауы және шетелдік білікті жұмыс күшін қазақстандық мамандармен
алмастыру жөніндегі контрактілік міндеттемелеріне бақылау жүйесін
жетілдіруі қажет.
Алтыншы бағыт – Ырықтандыру жағдайында қаржы жүйесінің орнықтылығы мен
бәсекеге қабілеттілігінің жаңа деңгейі
Біріншіден, біздің банктеріміз жергілікті рыноктағы, сондай-ақ өңірлік
әрі халықаралық жобалардағы бәсекелестік тартысқа әзір болуы керек. Біздің
қаржы жүйемізге резидент еместердің қолжетімділігіне байланысты қойылған
бірқатар шектеулерді біз Қазақстанның БСҰ-ға кіруі жөніндегі келіссөздер
аясында алып тастадық.
Екіншіден, Қазақстанның банк жүйесі тарапынан экономиканың келешегі зор
секторларына нарықтық жағынан орнықты қолдау көрсетуі үшін жағдай жасалуын
және банктердің өңірлік экономикалық жобаларға, соның ішінде мемлекеттік –
жеке меншік әріптестік шеңберінде қатысуын күшейту қажет.
Үшіншіден, екінші деңгейдегі қуатты банктердің капиталын ұлттық
ауқымдағы, әсіресе, энергетикалық, инфрақұрылымдық және “серпінді”
жобаларды іске асыру үшін тарту туралы маңызды мәселені шешу қажет.
Төртіншіден, капиталдың қозғалысы саласындағы негізсіз шектеулерді алып
тастау жайындағы мәселеге тағы да оралуымыз қажет. Бұл мәселені
Қазақстанның оңтайлы жиынтық сыртқы қарызын қолдау қажеттігін есепке ала
отырып қарастырған дұрыс. Біздің банктеріміз сыртқы қаржыландыруға шектен
тыс иек артады, мұның өзі еліміздің сыртқы жиынтық қарызының бақылаусыз
ұлғаюына әкеп соқтыруы мүмкін.
Бесіншіден, біз тиімді жұмыс істейтін қор рыногын құруымыз керек.
Халықты өзінің жинақ ақшасын бағалы қағаздарға салуға кеңінен тартпайынша,
оның дамуы мүмкін емес. Халықты инвестициялық сауаттылық әліппесі бойынша
нысаналы оқыту бағытында ауқымды жұмыстар жүргізу де қажет.
Алтыншыдан, электрондық банк қызметтері инфрақұрылымын кеңейту үшін
заңнамалық негізді одан әрі жетілдіру эле¬ктрондық сауданы дамытудың қуатты
факторына айналмақ.
Үкімет Қаржылық қадағалау агенттігімен бірлесе жоғарыда көрсетілген,
осындай жұмысты жүргізудің стратегиясы мен қажетті заңнамалық
қамтамасыздығын әзірлеуі тиіс.
Жетінші бағыт – Қазақстан үшін тиімді жағдайларда БСҰ-ға кіру
Қазақстанның жаһандық экономикадағы бәсекелестік ұстанымдарын көп ретте
оның Бүкіләлемдік сауда ұйымына кіруіне байланысты айқындалатын болады. Бұл
міндетті біз бірнеше жыл бойы дәйекті түрде шешудеміз, әрі тиянақтауға да
тақаумыз.
Біріншіден, еліміздің ұлттық мүдделерін ескере келгенде, биылғы жылдың
соңына дейін Қазақстанның заңнамасын БСҰ-ның міндетті келісімдерінің
нормаларына сәйкес келтіру қажет.
Екіншіден, Қазақстанның БСҰ-ға кіруінің барысында Үкімет аграрлық
секторды қолдаудың лайықты деңгейін сақтап қалуы және өнеркәсіп орындарын
БСҰ жағдайында тиімді жұмыс істеуге дайындау жөніндегі тиісті бейімдеу
шараларын іске асыруы керек.
Үшіншіден, кедендік әкімгерлікті жетілдіру мен кеден қызметі
мамандарының осы заманғы талаптарға кәсіби сәйкестігін қамтамасыз ету
жөнінде нақтылы, пәрменді және жүйелі шаралар әзірлеу қажет. Біз
экономиканың ашықтығы, өңір елдерінің арасындағы кедендік кедергілерді
азайту және өңірдегі сыртқы тарифтердің бірыңғай деңгейін белгілеу саясатын
жүргізуге тиіспіз. Осы және басқа да мақсаттарға арнап, мемлекет соңғы
жылдары өзіміздің кеден жүйесіне едәуір қаржы бөліп келеді.
Төртіншіден, барлық заңды тұлғалардың қаржылық есептіліктің халықаралық
стандарттарына көшуі үдерісін жеделдету керек.
Бесіншіден, Үкімет “Атамекен” одағымен бірлесіп, таяудағы уақытта
экономиканың барлық секторларындағы өзіміздің өндірісшілер мен
кәсіпкерлеріміз үшін тиісті ұсыныстар әзірлеуге тиіс.
ІІ. Әртараптандыру, инфрақұрылымдық дамыту және жоғары технологиялық
одан әрі индустрияландыру негіздерін жасау арқылы Қазақстан экономикасының
өсуі мен тұрлаулылығын басқаруға бағытталған мемлекеттік саясат
Сегізінші бағыт – Экономиканы әртараптандыру және шикізаттық емес
секторды дамыту
Үкімет экономиканың басымдыққа ие шикізаттық емес секторларындағы
“ұшқыр” инвестициялық жобаларды жүзеге асыруға баса назар аударуға
міндетті.
Біз “жинақтауларымызды өсіруден” ендігі жерде “өсуді басқаруға”
көшуіміз керек, мұның өзі, ең алдымен, инфрақұрылымды дамытуға және
Қазақстан экономикасын одан әрі индустрияландыруға бағытталған
инвестициялық саясатты жүргізу дегенді білдіреді.
Біріншіден, Үкімет нақтылы еселемелі тиімділік беретін жаңа
технологиялық және жүйе құрайтын өндірістерді дамытуға қажетті жағдай
туғызуға тиіс. Мұндай өндірістердің, айталық, мұнай-газ машиналары, арнайы
қорытпалар өндірістерін, биохимиялық және мұнай-химия өнімдері, тамақ,
тоқыма, ауылшаруашылық өнімдерін өңдеу, құрылыс материалдары өндірістерін
және басқаларын қамтуы мүмкін.
Екіншіден, аграрлық саясат саласында Үкімет оның салаларының өнімділігі
мен кірісін өсіру, отандық өнімнің ұлттық бәсекелестік артықшылықтарын
дамыту есебінен агроөнеркәсіп кешенін тұрлаулы дамыту бағдарламасын іске
асыруы керек.
Үшіншіден, заңнамалық базаны жетілдіру, жер қойнауын пайдаланудың
кешенді мониторингін және жер қойнауын пайдаланушылар міндеттемелерінің
орындалуын жүзеге асыру қажет.
Төртіншіден, Үкімет жер қойнауын пайдалану, машина жасау және ауыр
индустрия салаларында қазақстандық қызмет көрсету рыногын дамыту жөнінде
пәрменді шаралар әзірлеуге тиіс.
Үкімет пен мемхолдингтерге “Атамекен” кәсіпкерлер одағымен кеңесе
отырып, аса ірі компаниялар үшін олардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
алуында және бұл шешуі фактор халықаралық экономикалық байланыстардың жаңа
кезеңі болып табылады.
Сонымен, әлемдік экономика – экономикадағы жалпы зандылықтармен бірге,
нақтылы болып жатқан құбылымтарды да зерттейді.Бұл ғылым дүниежүзілік
шаруашылықтың даму ерекшілігін (ұлттық экономиканы, аймақтық экономикалық
кеңістікті) қарастырады.
Дүниежүзілік шаруашылықтың пайда болуы ұзаққа cозылатын процесс.Ал
өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының дамуы транспорттық және экономикалық
байланыстардың қалыптасуының толық нәтижесі. Дүниежүзілік шаруашылық жүйесі
болса, дүниежүзілік сауда –экономикалық, қаржылық және ғылыми –техникалық
байланыстарды біртұтас мақсатқа біріктіреді.
Ұлттық экономиканың дүниежүзілік шаруашылықпен қосылуының өзіндік
ерекшеліктері бар.Кез келген мемлекеттің (мейлі, ол үлкен немесе кіші
болсын) сыртқы экономикалық байланыс жүйесіндегі ең сезімтал тұсы-оның
экономикалықсаясаттағы, яғни халықаралық байланыстар жүйесінде атқарып
отырған қызметінде.Бұдан қоғамның ішкі жағдайы, оның әлеуметтік
–экономикалық және саяси бағыты, мәдени байлығы жан-жақты көрінеді.
Қазіргі кезде кез келген мемлекеттің сыртқы зкономикалық байланысы,
оның көлемі, құрылымы, ол байланыстардың бейнесі барлығы – ұлттық
шаруашылықтың дүниежүзілік байланыстағы деңгейін көрсетеді.Дүниежүзілік
шаруашылықтың әр жүйесінде мемлекет арасында күрделі байланыстар және
құрама –қайшылықтар болып тұрады.
Дегенмен, өндірістің классыкалық капиталистік әдісі өзінің даму
заңдылықтарында ұлттық шекарадан шығып халықаралық деңгейге жетті.Еңбекі
бөлудің интернационалдық жүйесі машина индустриясының пайда болуына
байланысты болды.ХІХ ғасырдың 50-60 жылдарында дүниежүзілік нарық тез
дамып, әлемдік өндірістің дамуының жеделдеуіне ықпал етті.1917 жылдарда
дүниежүзілік шаруашылық екі жүйе ауқымында дамыды.Бұл, бір жағынан,
өндірістік әдістің жеке немесе аралас түрі болса, екінші жағынан,
мемлекеттік меншік жағдайында олардың өзара байланыс жасауы еді.
Әрине, дүниедүзілік шаруашылықтың бұл екі түрі күрделі байланыста
дамыды.Дүниежүзілік социалитік жүйенің ыдырауына байланысты геосаяси
кеңістікте үлкен өзгерістер болды.Солтүстік пен Оңтүстіктің бұрыңғы
байланысы қайта жаңғырды.Ол байланыстардың қандай болуын болашақ көрс
етеді.Белгілі бір нәрсе, шаруашылықтың дұрыс деңгейде дамуының екі
бастамасы бар: біріншіден, мемлекетаралық экономикалық байланыстардың
объективті қажеттілігі; екіншіден, даму барысында екі жақтың да өзара
қызығушылығы. Бұндай бастапқы элементтерсіз халықаралық қарым-қатынас пен
ынтымақтастықтың болуы мүмкін емес. Бұларға : баға заңы, ұсыныс пен
сұраныстың түйісу заңы, уақытты үнемдеу және соған байланысты еңбекті
бөлудің тереңдеу заңыдары жатады.
Бұл заңдар ұлттық шаруашылықты дүниежүзілік шаруашылыққа , ХЭБ –ге
кіруге итермелейді.Шаруашылық өмірді интернаиализациялау мәселесі бірнеше
рет көтерілді.Оның негізгі күші технологиялық революция еді.Әрине,
интернаиализациялау барысында елдер арасындағы байланыстар жылжымайды, әрі
күрделене түседі. Сыртқы сауда, тауар айырбастау, басқа да жаңа
экономикалық байланыс түрлерімен толықтырылады.Бұлар автоматты түрде
өздегеннен іске аспайды, сондайөақ саяси іс-қимылмен кедергілерді жоймаса,
бірте-бірте ұлттық шаруашылықта хаос туындайды.
Әрине, әр ұлттық шаруашылық өзіне табыс әкелетін айырбас түріне ұмтылуы
керек.Бұндай байланыстарды ұйымдастыруда мемлекет өзіне табыс түсетін жағын
ойластырады.Ал бұл тек дайын өнім айырбастауға ғана жүзеге асуы
мүмкін.Сондықтан өндіріске ең алдымен білікті маманның, ғалымның,
инженердің күрделі еңбегін қажет етеді.Тек сонда ғана әр ұлттық
экономиканың экономиканың халықаралық экономикалық байланыстар жүйесінде
деген тең құқықтығы сақталады.
Экономикалық байланыстардың даму қарқынының күшеюі:экономикалық саяси,
мәдени, әскери, экономикалық т.б. барлық сферада халықаралық байланыстың
негізін терендете түседі.Бірақ бұл формула түгел емес:бұл байланыстардың
сапа жағынан болуы қажет.Мысалы, егер бір жағы шикізат және энергия, екінші
жағы дайын өнім айырбастаса, бұл жеғдайда екі ел тепе –тендікте дами
алмайды.себебі өзара тең түсетін базасы жоқ.Осындай қарама-қайшылық бірте-
бірте экономикалық, содан соң саяси түсінбеушілікке әкеледі.Сонымен, сыртқы
экономикалық байланыс екі функциялық бірлестікте көрінеді. Бұл, бір
жағынан, жалпы саяси, глобалды, ал екінші жағынан, ұлттық,
халықшаруашылылығы аспектіде көрінеді.
ТМД елдердің әлемдік нарықа шығуы, сондай-ақ шетелдік крпорациялардың
жаңадан қалыптасып келе жатқан ұлттық нарыққа кіруі көптеген пробремаларды
тудырды.Олар шаруашылықта бұрын-сонды кездеспеген қиындықтар
еді.Егемендікке қолы жеткен Қазақстан Республикасы да осындай қиындықтарға
тап болды.Қорыта келгенде мұның барлығы ТМД елдерінде нарық жағдайында
теориялық жіне тәжірибелік біліммен қаруланған халықаралық деңгейдегі
мамандардың жетіспеуінен деуге болады.
Әлемдік шаруашылық және оның бір бөлігі болып саналатын ХЭК –тың дамуы
80-жылдармен салыстырғанда , 90-жылдары жаңа жағдайда дами бастады.
Біріншіден, әлемнің біртутастығы айқындала бастады.Қазіргі әлемдік
шаруашылық, бір жағынан, әлемнің бір бөлігі болып саналатындықтан, бүкіл
әлемнің біртутас зандылықтары мен қағидаларына бағынады.Сондықтан
экономикалық тұрғыдан толық шеттеу мүмкін емес.
Оңтүстік Корея Біріккен демократиялық партиясы:
– Ендігі уақыт – Азия дәуірі билік құратын кезең. Біздің ойымызша,
алдағы ғасырда Азия жетекші рөл ойнайды. Азияның осы ұмтылысын жүзеге
асыруға жәрдем беретін жолды таба аламыз деп ойлаймын. Бұл жер шарының осы
бөлігінде өмір сүріп жатқан халықтың тұрмысын гүлдендіру мақсатынан
туындайды. Астана жиыны осы мақсатты одан әрі тереңдету, ұлғайту жөнінде ой
тастады. Азияны жаңарту секілді маңызды тақырыпты қолдап, қатысушылар
технология, білім беру, ғылым секілді салаларды өркендетуге әкелетін нақты
идеялар ұсынуда. Аталған аймақтағы халықтың тіршілігін шынымен жақсартуға
септігі тиетін бастамалар жерде қалмайды. Әлемдік дағдарыстан шығу жолдары,
қоғамның экономикалық және саяси өміріне қатысуды қамтамасыз ететін және
оны жақсартатын жолдарды табу, жастарды қоғам тіршілігіне және оны дамытуға
араластыру туралы тақырып жиынның басты өзегіне айналды. Азияны жаңарту
декларациясында шара барысында талқыланған барлық өзекті жайттар қамтылады.
Ресейде үстіміздегі жыл Жастар жылы болып белгіленді. Бүкіл әлемде
ғылымды да, технология жетістіктерін жасайтын да – жас-тар. Жастар туғызған
идеяларға, олардың бастамаларын қолдауға баса мән беріледі. Сол себепті
біздегі қазіргі аса өзекті міндет – жастардың ғылыми-техникалық
шығармашылығын арттыру, олардың идеясын өрістету үшін жағдай жасау, ең
бастысы, сол жасампаз ойлардың жүзеге асуына ерік беру. Біз жоғары оқу
орындарында кішігірім инновациялық кәсіпорындар құруға мүмкіндік беретін
заң қабылдадық. Жастарды тек бизнес тәжірибесіне ғана емес, саясат ісіне,
қоғам жұмысына тартатын уақыт келді. Осыдан бірнеше күн бұрын ғана Ресей
Федерациясының Мемлекеттік Думасы аса маңызды заң жобасын бірінші оқылымда
қабылдады. Ол бойынша барлық азаматтарға муниципалды билік пен муниципалды
білім берудің өкілдікті органдарына сайлану үшін бірыңғай жас тағайындалды.
Енді 18 жасқа толған Ресей Федерациясының азаматы муниципалды органдарға
сайлана алады. 18, 19, 20, 21... жастағы азаматқа бірыңғай жас құқығы
берілді. Ал сыртқы саясат мәселесіне келсек, Ресей де азиялық елдер
партияларымен ынтымақтасуға бейілді. Мемлекеттер атынан келіп, конференция
құрамына біріккен саяси күштердің бүгінгі Бас Ассамблеядан күтетін басты
үміті – Азия кеңістігіндегі елдердің дамуына және оларда өмір сүріп жатқан
халықтың әл-ауқатының жақсаруына алып келетін шешімдердің қабылдануы.
Жаңа ғасырдың және жаңа кезеңнің бас-талуымен халықаралық аренада
әлемдік және стратегиялық әсері бар бірқатар маңызды оқиғалар орын алды. Ол
өз кезегінде халықаралық саяси және экономикалық архитектураға зор ықпал
етті. Тұтастай алғанда, қазіргі әлемнің беталысына қарағанда, бейбітшілік
пен даму дәуірдің басты тақырыбы болып қалады. Бейбітшілік сақтауға,
дамуға, ынтымақтастыққа деген құлшыныс ғасырдың бұлжымас қағидасы болып
қалыптасты. Дамушы елдердің бәрі халықаралық істерге теңқұқылы қатысуды
өткір талап етуде. Халықаралық аренада халықаралық қарым-қатынастардың
демократиялық реңк алуын нықтап қолға ала бастады. Әлемдегі ең бір өмір
сүруге қабілетті, ең бір келешегі зор аймақ ретінде Азия өзінің қуатты даму
тенденциясын тұрақты түрде сақтауда. Сонымен қатар, онда қордаланған
қайшылықтар мен проблемалар да аз емес. Азияның әр мемлекетінде біріне-бірі
ұқсамайтын түйінді мәселелер орын алғанмен, бұлардың барлығы да
мемлекетінің егемендігін қорғау және аймақтағы тұрақтылыққа үн қосу тәрізді
ортақ мақсатты көздеуде. Бұрыннан қалыптасқан және жаңадан пайда болудағы
қауіп-қатерлерге қарсы күресуге және мемлекеттің дамуына үлес қосу,
өркендеу мен гүлденуге жол ашатын ынтымақтастықты тереңдетуге ұмтылады.
1 қазанда қытай халқы Қытай Халық Республикасының құрылғанына 60 жыл
толғанын атап өтеді. Басқа елдер жүздеген жылдар бойы өтетін жолдан
жаңарған Қытай осы қысқа мерзім ішінде өтті. Уақыт ағымына ілесе отырып,
біз социалистік жаңғыру құрылысында үздіксіз жаңалықтар аштық, сөйтіп,
қытай өзіндік ерекшелігі араласқан социализм жолын таптық. Жаңа Қытайдың 60
жылдық ғұмырында біздің түсінгеніміз, бейбіт өмірсіз қытай прогресі жүзеге
аспас еді, ал Қытайсыз әлемде тұрақтылық мен гүлдену болмас еді. Жаңа
халықаралық жағдайда Қытай алдағы уақытта да өзінің тәуелсіз бейбіт сыртқы
саясатын жүргізе береді. Азия кеңістігінің мүшесі ретінде Қытай көршілес
елдермен тату және серіктес болу сынды сыртқы ұстанымын берік түрде
жалғастыратын болады. Азия елдерімен тату көршілігін және іскерлік
ынтымақтастығын нығайта отырып, Қытай аймақтың дамуына өзін дамыту есебімен
үлес қосуды көздейді. Бұл – қытай үкіметі мен халқының стратегиялық
таңдауы.
Әлемде мемлекетті басқарудың оңтайлы үлгілерін іздестіру үрдісі жүруде.
Бұл – Азия құрлығындағы елдерге де тән құбылыс. Олар аймақтық және
халықаралық саясатта өз жолын іздестіруде. Азия Тынық мұхит экономикалық
қоғамдастығы, Ислам Конференциясы ұйымы, Шанхай ынтымақтастық ұйымы,
Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары кеңесі, АСЕАН сынды
мәртебелі құрылымдар осының айғағы. Қазір көптеген сарапшылар XI ғасыр
Азияның өрлеу ғасыры болады деген берік болжам айтуда. Әлемдегі көптеген
дамыған, оның ішінде Азия құрлығындағы елдер тәжірибесі бір партияға
басымдық берілген көппартиялы жүйенің өзін-өзі ақтайтынын көрсетті. Бұл
түбегейлі саяси және экономикалық реформалар кезеңінде басқарудың тиімді
үлгісі болатынын дәлелдеді. Біздегі басқарушы партия халықтың қажеттілігіне
уақтылы мойын бұра отырып, қаржы дағдарысы жағдайындағы әлеуметтік-
экономикалық проблемалардың шешілуіне белсенді түрде араласуда.
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында-ақ, Президент Нұрсұлтан Назарбаев
сыртқы саясаттағы ұстанымды былай деп атап көрсетті: Құрлықтың ортасында
орналасқан мемлекет Еуропа мен Азияның арасындағы көпірге айналуы тиіс.
Бүгінгі әлемнің көпполярлығы және жаһандық үрдіс жағдайында еуразиялық
құрлықтағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету формуласын бірлесе іздеу аса
өзекті. Ал қауіпсіздік мәселесі таза еуропалық немесе азиаттық болуы мүмкін
емес.
Қазақстан аймақтық экономикалық ынтымақтастықтың нығаюына ынталы.
Біздің еліміздің әлемдік азық-түлік, энергетикалық және коммуникациялық
нарықтағы жауапкершілігі зор серіктес ретіндегі рөлі артуда. Бірнеше
миллиардтық Ұлы Жібек жолын жаңғырту жобасы басталды. Батыс Еуропа мен
батыс Қытайдың арасын 8 мың шақырымға жалғаған қуатты көлік коммуникациясы
Қазақстан арқылы жүретін күн алыс емес.
Бүгінгі таңда Азия мемлекеттері инновация, ядролық энергетика, ғарышты
игеру, көлік және коммуникация салаларында жетекші позицияны ұстана отырып,
әлемдік нарықтағы белсенді және сенімді ойыншыға айналды. Азия құрлығы XI
ғасырдың шынайы әлемдік қаржы орталығына айналуда. Сонымен қатар Азия
құрлығы әлемдік қауымдастықты басқа да себептермен алаңдатуда. Азияда
жекелеген мемлекеттер арасындағы алауыздықтар бұрыннан бар. Ядролық қаруды
таратпау режимі де көп шиеленісті жағдайларға арқау болуда. Лаңкестік
әрекет трансұлттық аядан шығып, өз қатарын адам баласы мұқтаж игіліктен
мақұрым қалған, кедейшіліктен көз ашпаған халық есебінен толтырып жатыр.
Босқындар, сепаратистік пиғылдардың өршуі, трансұлттық наркоэкономиканың
бел алуы, адам саудасы, кедей елдер мен бай мемлекеттер арасындағы елеулі
алшақтық секілді проблемалар гуманитарлық апаттың ауқымын кеңейтуде. БҰҰ
мәліметіне қарағанда, 2008 жылы дүниежүзінде қарулануға 1 трлн. доллар, ал
даму мақсатына тек 80 млрд. доллар бөлінген. Н. Назарбаев өзінің Бесінші
жол атты мақаласында әлемдік қауымдастықтың назарын қазіргі жаһандық
дағдарыстың кездейсоқ еместігіне, керісінше, әлемдік қаржы жүйесінде орын
алған ішкі кемістіктің сыртқы салдары екендігіне аударып, оны түбегейлі
өзгертуді ұсынды. Автор жаңа ұлттық эмитент құратын құрлық ретінде Азияны
бекерден-бекер нұсқамайды. Бұл проблемаға Нобель сыйлығының иегері Джозеф
Стиглиц те назар аударып, Азия елдерін жаңа бүкіләлемдік резервтік жүйе
құруға шақырғаны белгілі. Назарбаев тіпті жақында болатын саммитте азиаттық
ұлттық электрондық есептік бірлікті әзірлеу жөніндегі жұмыс тобын құруды
ұсынып отыр. Гүлдену мен даму, қарусыздану мен қауіпсіздік, Бас Ассамблеяда
айтылған негізгі ұйғарымдар – осы. Қазақстанның бас қаласында қабылданған
Азияны жаңарту деп аталған Астана декларациясының түпкі мәні де бұл
мәмілені қуаттайды.
ҚАЗАҚСТАН – 2030 СТРАТЕГИЯСЫ
ҚАЗАҚСТАН ДАМУЫНЫҢ ЖАҢА КЕЗЕҢІНДЕ
Ішкі және сыртқы саясатымыздың аса маңызды 30 бағыты
Осыдан он жыл бұрын – 1997 жылы Қазақстан халқына алғашқы Жолдауда
еліміздің 2030 жылға дейінгі Дамуының стратегиясы – қоғамымыздың
келешектегі келбеті мен мемлекетіміздің мақсат-мұраты баян етілді. Біз бұл
ретте қандай қоғам орнатқымыз келетінін, дамуымыздың самғау сызығы қандай
болуы керектігін анық білуге, айқын түсінуге тиіс екенімізді ұғындық. Басым
мақсатымызды дұрыс айқындап, стратегиямызды таңдап, тиісінше ерік-жігер,
төзімділік пен мақсаткерлік таныта білсек, алдымызда тұрған кез келген
кедергілерді ойдағыдай еңсеретінімізге біз кәміл сендік. Біз қателескен
жоқпыз.
Біз бүгін толық жауапкершілікпен былай деп мәлімдеуімізге болады:
Қазақстан өтпелі кезеңнен ойдағыдай өтті, әрі өз дамуының сапалық жаңа
кезеңіне нық сеніммен қадам басты.
Күн тәртібіне еліміз дамуының ой қисыны, сонымен қатар кең ауқымды
сипаттағы терең мағынасы бар барынша байыпты түбегейлі қоғамдық міндеттер
қойылып отыр. Осы заманғы қыр көрсетулер мен қатерлер әлеуметтік-
экономикалық және қоғамдық-саяси қатынастардың бүкіл жүйесін неғұрлым
серпінді жаңартуды табанды түрде қажетсінеді, мұның өзі Қазақстанның Кеңес
Одағы тарағаннан кейінгі кеңістіктегі әрі Орталық Азиядағы көш бастаушы
тұғырын сақтап, әлемнің бәсекеге барынша қабілетті және серпінді дамып келе
жатқан мемлекетінің біріне айналуына мүмкіндік береді.
Қазақстанды жан-жақты жаңартудың Жаңа кезеңіндегі басты басымдықтары
ретінде мен ішкі және сыртқы саясатымыздың аса маңызды 30 бағытын айқындап
отырмын.
І. Қолымызда бар мүмкіндіктерді айқындау және пайдалану, сондай-ақ жаңа
бәсекелестік артықшылықтар қалыптастыру арқылы Қазақстанды жаһандық
экономикаға ойдағыдай кіріктіруге бағытталған мемлекеттік саясат
Бірінші бағыт – Экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің орнықты сипатын
қамтамасыз етуге бағытталған толымды стратегия әзірлеу және оны іске асыру
Әлемдік шаруашылықтың жаһандық жүйесі – өзінің ережелері бойынша жұмыс
істейтін қалыптасқан әрі орнықты тетік. Біз де осы ережелерге сай жұмыс
істеуіміз керек. Әлемдік рынокта бізді күтіп тұрған ешкім жоқ, бірақ біз
онда қажеттігімізді танытып, іргемізді бекітіп алуымыз қажет. Ол үшін бізге
мыналар қажет:
Біріншіден, Қазақстан экономикасының сыртқы рыноктарға шығатын негізгі
салаларына олардың экспорттық табыстылығының деңгейі мен соны айқындайтын
факторлар тұрғысынан жүйелі талдау, мониторинг және бағалау жүргізу. Мұның
өзі, ең алдымен, жоғары өнімділік, жұмсалатын шығындардың төмендігі, басқа
елдердің қолы жетпейтін ресурстар мен материалдардың болуы, біліктілігі
жоғары білікті жұмыс күші, дербес технологиялар және т.т. Әзірге мұндай
жұмыс толық көлемінде орындалмай отыр.
Екіншіден, басқа елдердің бәсекелес өндірістері мен салаларына, сондай-
ақ нақ сол халықаралық рыноктарға қатысатын трансұлттық корпорацияларға
салыстырмалы талдау жүргізу; қазақстандық экспорттаушылар мен экономика
секторларының кейіндеп қалуына әкеліп соғатын немесе, керісінше, оларға
салыстырмалы артықшылықтар жасайтын факторларға баға беру.
Үшіншіден, нақты экспорттық салалардың оң және теріс тұстарына баға
беру және қолдағы артықшылықтарды қай жерде қолдану, ал керек жерінде орын
алған проблемаларды жоюдың бағыттарын айқындау.
Бұл ретте біздің келешегі зор өндірістерді, соның ішінде ішкі рынокты
дамыту жөнінде жасалған іс-қимылдың тиімділігіне баға беріп, олардың
экспорттық әлеуетін арттыру мүмкіндігін қарастыруымыз қажет.
Төртіншіден, осындай жүйелі талдаудың негізінде біз өнеркәсіптің
құрылымын өзгертуге қабілетті әрі едәуір қосымша құнға ие еселемелі
тиімділігі, экспорттық және ресурстар үнемдеуші әлеуеті бар серпінді
ауқымды зор жобалар әзірлеуіміз қажет.
Бесіншіден, Қазақстан бизнесінің сыртқы рыноктарға шығуы үшін нысаналы
жүйелі қолдауды ұйымдастырудың маңызы зор.
Үкіметке экономиканың бәсекеге қабілеттілігі мен экспорттық
мүмкіндіктерін сапалы жаңа деңгейге жеткізудің тұтастай Стратегиясын
әзірлеп, іске асыруды тапсырамын.
Осы негізде тиісті Іс-қимыл бағдарламасын, оның аралық нәтижелеріне
баға беру және оны толығымен іске асыру жүйесін әзірлеген жөн. Онда
Кәсіпкерлердің “Атамекен” ұлттық одағымен бірлесе әзірленген ірі, орта және
шағын бизнеске арналған ұсынымдар, заңнамаға қажетті өзгерістер енгізу және
нақты салаларға мемлекеттік жәрдем жасаудың пәрменді шаралары туралы
ақпарат қамтылуы тиіс. Осы нәтижелерге сүйене отырып, біз экономикамызды
кемелділікпен қайта құрылымдаудың осы заманғы тұғырларын әзірлей аламыз.
Бәсекеге қабілеттілік және экспорт жөніндегі ұлттық кеңес бұл істің
үйлестіруші әрі жұмыс органы болуға тиіс, оны құруды мен Үкіметке
тапсырамын.
Екінші бағыт – Әлемдік шаруашылық жүйесінде қазақстандық “тауашаларды”
іздестіру, оларды қолға қарату және жасақтау
Біріншіден, біз қазірдің өзінде жетістіктеріміз бен табыстарымызды
пайдалана алатын бағыттарды кеңейте беруге тиіспіз. Бұл ретте басты назарды
Ресейдің, Қытайдың, Орталық Азияның, Каспий мен Қара теңіз өңірлерінің
рыноктарына аударған жөн.
Екіншіден, әлбетте, бір қарағанда, тартымдылығы аз немесе дәстүрлі
деуге де келмейтін экспорттық “тауашаларды” да назардан тыс қалдырмай,
жаңаларын да іздестіре беру қажет. Бұл жұмысқа өзара тиімділік жағдайында
өзіміздің сыртқы әріптестерімізді де тартуға болады.
Үшіншіден, Қазақстанда халықаралық бәсекеге қабілеттілік деңгейіне жете
алатын, жаңа экспорттық “тауашаларды” игеруге жәрдемдесетін жаңа, соның
ішінде жоғары технологиялық жаңа өндірістерді дамыту.
Мәселен, өткен жылы Солтүстік Қазақстанда біздің ТМД-дағы
көршілерімізде баламасы жоқ биоэтанол өндіретін бірегей кәсіпорын ашқанымыз
өздеріңізге мәлім.
Биылғы жылы Атырау облысында алғаш рет шоғыр¬ланған негізінде мұнай-
химия кешенінің құрылысы қолға алынады, ол бізге алдағы уақытта әлемдік
деңгейдегі мұнай-химия кешенін дамытуға мүмкіндік бермек. Ал Атырау мұнай
өңдеу зауыты қазірдің өзінде еуропалық стандарттарға сай келетін бензин мен
дизель отынын шығара алады.
Төртіншіден, біз шекаралас аудандарда жаңа өнеркәсіп өндірістерін құру
мен дамыту мүмкіндіктеріне талдау жасауымыз керек, өзімізге көршілес
мемлекеттер онда бүгінгі таңда-ақ сауда-өнеркәсіп, қаржы мен қызмет көрсету
құрылымдарын жасақтап үлгерді. Мұндай серпінді жобалар, айталық, Қытай мен
Оңтүстік-Шығыс Азия елдері экономикасының өркендеуіне байланысты болуы
мүмкін. Қытаймен шекарада қазақстандық шикізатты өңдеп, осы өніммен, сондай-
ақ энергия көздерімен, отынмен және басқаларымен Қытайдың алым алынбайтын
сауда аймақтарын қамсыздандыра алатын кәсіпорындар құру тиімді болмақ.
Содан кейінгі уақытта біз онда “Қорғас” халықаралық шекаралық ынтымақтастық
орталығының мүмкіндіктерін іске қосу және “Қорғас – Шығыс қақпасы” сауда-
экономикалық аймағын құру арқылы тасымалдау, тауарлар бөлу, материалдық-
техникалық қамсыздандыру жөнінде түрлі қызметтер көрсету саласын дамыта
алар едік.
Үкімет және бірінші кезекте, Индустрия және сауда министрлігі, сондай-
ақ мемлекеттік холдингтер біздің экономикамызға қатысушыларға жауапты
ұсынымдар жасау арқылы экспорттық “тауашаларды” қазақстандық тауарлармен
және қызметтер арқылы игеріп, кеңейту бағдарламасын әзірлеп, іске қосуға
міндетті.
Үшінші бағыт – Іргелі және “серпінді” жобаларға қатысу
Біздің экономикалық жетістіктеріміз Қазақстанның Орталық Азия
экономикасында көшбасшылығын айқындады.
Ендігі жерде біздің қолымызда Қазақстанды экономикалық дамудың “өңірлік
локомотивіне” әрі оны әлемдік экономиканың табысты “ойыншысына” айналдыра
алатындай күш бар.
Біріншіден, Үкімет компанияларымызды келешегі зор өңірлік жобалар
жайында ақпараттандыру жүйесін жасап, олардың осындай жобаларға қатысуына
және конкурстық негізде мемлекеттік контрактілер алуына жәрдемдесуге тиіс.
Бұлар жоғары технологиялық өндірістер, инфрақұрылымдық және басқа да
жобалар болуы мүмкін.
Екіншіден, біздің ірі корпорацияларымыздың нақты “серпінді” жобаларды
дамыту мақсатында ұлтаралық компаниялармен ынтымақтастығын ынталандырып
отыру керек.
Үшіншіден, Қазақстан өңірлік қаржы рыноктарының Алматыдағы қаржы
орталығының төңірегінде топтасуын дамыта отырып, бұл өңірде осы заманғы
халықаралық сауда технологияларының негізінде тауарлы-шикізат рыноктарын,
айталық, астық биржасын құратын болады.
Үкіметке, барлық тиісті органдар мен институттарға, соның ішінде
мемлекеттік холдингтерге Қазақстанды “тауарлармен және қызметпен қамтамасыз
ету жөніндегі өңірлік орталыққа” айналдыруға қолайлы жағдайлар туғызуды, ең
бастысы, қазақстандық компаниялардың өңірлік ірі экономикалық жобаларға
қатысуы үшін нақты шаралар қолдануды тапсырамын.
Төртінші бағыт – Мемлекеттік холдингтердің қызметін шоғырландыру және
олардың жұмысын халықаралық стандарттарға сәйкес ұйымдастыру
Біздің мемхолдингтердің, көп жағдайларда, халықаралық рынокта бәсекеге
қабілетсіз, бағынбайтын көп бейінді конгломераттарға айналып кетуіне жол
бермеу керек. Сондай-ақ олардың белгілі бір жеңілдіктер жүйесі бар
таптаурын қаржылық “астауға” айналып кетуінен де сақтанып, бұған қоса
мемхолдингтер өз құрамына кіретін ұлттық компаниялар мен ұйымдардың
қызметін қайталамай, керісінше, осынау экономикалық қызметті жаңа деңгейде
топтастырып, міндеттер қосарластығынан, өніксіз бәсекелестік пен томаға-
тұйықтықтан арылуға, олардың тиімділігі мен ашықтығын қамтамасыз етуге тиіс
екенін ескеру керек.
Бірінші кезекте мемхолдингтер, Қазақстанның әлемдік экономикаға
ойдағыдай кірігуіне бағытталған ұлттық стратегияның бәсекеге қабілеттілігі
мен іске асырылуын қамтамасыз етуде өздерінің жетекші орындарын сайлап
алуға тиіс.
Біріншіден, мемхолдингтерге және тиісті мемлекеттік органдарға бүгінге
дейін жинақталған талдау, маркетинг және технологиялық тәжірибені сыни
тұрғыда саралап, түпкі нәтижелері мен қол жеткізу мерзімдерін көрсете
отырып, дәйекті іс-қимылды айқындауды тапсырамын. Біздің
экспорттаушыларымызға арналған “тауашалар” қалыптастыру және толымды
халықаралық ықпалдастыққа кірігу нақты серпінді жобаларды іске асырудың осы
заманғы айқын міндеттері мен жоспарының болуын қажет етеді.
Екіншіден, мемхолдингтер халықаралық компаниялармен бірлескен жобалар
жасау, сондай-ақ олардың Қазақстанға келуіне жәрдемдесу жөнінде белсенді
жұмыс жүргізуге тиіс. Біз үшін, әсіресе, шикізаттық емес секторлардағы
бірлескен жұмыс ерекше маңызды.
Үшіншіден, мемхолдингтер экономиканы әртараптандыруда өзіндік рөл
атқаруға, осы үдеріске қазақстандық шағын және орта бизнесті тартып, оларды
ынталандырып, қолдап отыруға тиіс.
Төртіншіден, мұндай міндеттерді шешу үшін мемхолдингтерді біртұтас
организм ретінде қайта құрылымдау жоспарын әзірлеу, сондай-ақ тиісті
нысаналы, толыққанды жұмыс істейтін, тиімді, икемді әрі ашық ішкі
құрылымдар жасақтау қажет. Осыған байланысты әрбір мемхолдингті құрайтын
құрылымдарға, олардың тиімділігі мен бейінділігіне тиісінше таңдау жүргізу,
содан кейін әрбір мемхолдингтің басқаруында қандай активтердің қалатынын,
олардың қалай дамитынын, қайсысын бәсекелестік ортаға енгізу керектігін
анықтау қажет.
“Самұрық”
Біріншіден, “Самұрықтың” негізгі міндеті – экономиканың мемлекеттік
секторындағы кәсіпорындарды басқара отырып, олардың құнының арттырылуын
қамтамасыз ету.
Екіншіден, “Самұрықтың” басшылығына оның құрамына кіретін
мемкомпаниялардың қызметтерін айқындайтын, өз дамуының біртұтас
стратегиясын жедел қарқынмен әзірлеуді тапсырамын.
Үшіншіден, “Самұрық” барлық отандық инфрақұрылымдық қызметті
тұтынушыларға, сыртқы рыноктарда экономиканың тиісті секторларына
бәсекелестік артықшылықтар беруге тиіс міндеттер мен жобаларды орындау үшін
өзінің мүмкіндіктері мен ресурстарын пайдалануға тиіс. Яғни,
кәсіпорындарымыз бен халқымыз, сөзсіз, неғұрлым сапалы әрі мүмкіндігінше
арзан энергетикалық, темір жол, телекоммуникациялық және тұрмыстық
қызметтермен қамтылуы тиіс.
Төртіншіден, “Самұрық” өзінің стратегиясын қамтамасыз ету үшін
жинақтаушы зейнетақы қорларының, даму институттарының және қазақстандық,
сондай-ақ шетелдік жеке инвесторлардың қаражатын тартудың айқын схемасын
әзірлеуге тиіс.
“Қазына”
“Қазына” өзінің құрамына кіретін барлық институттар мен ұйымдар
қызметінің ортақ стратегиясын тұжырымдап, іске асыруы керек. Бәрінің
мақсаты бірыңғай болуға тиіс, ол – Қазақстанның шағын, орта және ірі
бизнесінің бәсекеге қабілеттілігі мен экспорттық мүмкіндіктерін арттыру
үшін көмек көрсетілуі мен ынталандырылуын, халықаралық “серпінді” жобаларды
қамтамасыз ету және экспорттық “тауашаларды” қалыптастыру үшін қолайлы
жағдай туғызу, инфрақұрылымдарды дамыту.
Біріншіден, “Қазына” қоры келешегі зор кәсіпкерлер мен өндірістердің
бәсекеге қабілеттілігін арттыру мен экспортына қолдау жасау үшін қолданбалы
зерттеулерді қаржыландырудан бастап, қазақстандық тауарларды сыртқы және
ішкі рыноктарға орнықтыруға дейінгі осы заманғы қызмет көрсетуді қамтамасыз
етуге тиіс. Қор экспортқа сервистік қолдау көрсету жөніндегі мемлекеттің
операторы болуы керек.
Екіншіден, “Қазына” экономиканың басым секторлары мен тиісті
компаниялардың бәсекеге қабілеттілігі мен экспорттық мүмкіндіктерін арттыру
мақсатында жаңа технологиялардың енгізілуі мен қолданбалы ғылымның дамуын
қалай ынталандыратынын айқындап алуы керек.
Үшіншіден, “Қазына” қорының өзіміздің озық кәсіпорындарымызға, бастысы,
өнім өндірмейтін өнеркәсіпке, соның ішінде қаржыландыруды құрылымдау,
экспорттық кредиттер, экспорттық сақтандыру және т.б. арқылы сыртқы сауда-
саттық жасауына жағдай туғызуға және экспорттың қолжетімділігін
жәрдемдесуге кеңейткен жөн.
Төртіншіден, халықаралық рынокта өз “тауашасын” тауып, ондағы берік
тұғырларын сақтай алатын жаңа өндірістерді конкурстық негізде венчурлық
қаржыландыру үдерісін жан-жақты зерделеген жөн. Бүгінгі таңда “Қазына”
Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілетті жаңа өндірістері мен
секторларын жасақтау үшін саналуан құралдарды иеленуі тиіс.
Бесіншіден, Қор қызметінің маңызды бағыттарының бірі тиісті халықаралық
компанияларды экспорттық әлеуеті мол бірлескен өндірістерге тарту болуы
керек.
Алтыншыдан, Қор барынша экспорттық бағытта құрылған арнайы экономикалық
және индустриялық аймақтарға, технопарктерге отандық және шетелдік бизнесті
белсене тартуға тиіс.
Жетіншіден, биылғы жылы Қорлар қорын соның ішінде шетелдік қаржы
институттарының қатысуымен құру қажет.
“ҚазАгро”
“ҚазАгро” ұлттық холдингі жұмысына да осы тәріздес қадамдар енгізілуі
тиіс.
Біріншіден, “ҚазАгроның” негізгі міндеті – ауыл шаруашылығының
өнімділік деңгейін көтеру, жердің тозуының алдын алу, еліміздің су және
басқа табиғи ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыру, сонымен қатар
ескірген аграрлық технологиялардың қолданылуына, аграрлық ғылымның кенжелеп
дамуына тосқауыл қою, сондай-ақ ұсақ шаруа қожалықтарының бытыраңқылығын
еңсеру мәселелерін жүйелі түрде шешу.
Екіншіден, “ҚазАгро” алға қойылған міндеттердің ауқымында ауыл
шаруашылығының барлық салаларына сапалы талдау жүргізіп, бірінші кезекте
өркендету қажет болатын бағыттарды айқындауға міндетті. Мәселен, бүкіл
дүние жүзінде жедел дамытыла бастаған ауылшаруашылық өнімдерінің жаңа
рыногы пайда болды, бұлар – экологиялық таза өнімдер, жаңа өндірістер және
басқалары.
Үшіншіден, “ҚазАгро” таяу уақыттың ішінде экспорттық әлеуеті бар
қолданыстағы және жаңа ауылшаруашылық өнім өндірушілерін қаржыландыру
жүйесін әзірлеп, іске асыруға тиіс. Мұндай қаржыландыру нысаналы болуы тиіс
әрі ескірген агротехнологияларды алмастыруды және жоғары технологиялық
агроөнеркәсіп құруды қарастыруы қажет. Бәлкім, бұл үдеріске операторлар
ретінде екінші деңгейдегі банктерді тарту қажет.
Барлық мемхолдингтердің, оларға кіретін ұлттық компаниялар мен басқа
ұйымдардың басты міндеті корпоративтік басқарудың халықаралық іс-
тәжірибесін, есептілік пен ашықтықты енгізу арқылы олардың қызметін ретке
келтіру болып қала бермек.
Олар бүкіл Қазақстан бизнесі үшін корпоративтік басқарылымның үлгі-
қалыбына айналуы тиіс.
Біріншіден, мемхолдингтердің жұмысы Корпоративтік басқару кодексіне
сәйкес құрылуы қажет.
Екіншіден, мемхолдингтер қызметінің ашықтығын арттыра берген жөн. Қоғам
бұл компаниялардың стратегиясы, олардың меншіктік құрылымы, қаржы-
шаруашылық қызметінің нәтижелері және тағы басқалары жөніндегі ақпаратқа
қанық болуы керек.
Үшіншіден, мемхолдингтердің шаруашылық қызметі, жеке құрамды іріктеуі
және басқалары ашық конкурстық ресімдер негізінде жүзеге асырылуға тиіс.
Төртіншіден, стратегияны жүргізу үшін басқару, қаржы мен қызмет
нәтижелеріне тиімді бақылауды жүзеге асыру үшін Директорлар кеңесінің
ұтымды жұмысын қамтамасыз еткен жөн.
Бесіншіден, біздің ойымызша, мінсіз беделге ие тәуелсіз аудитордың
тартылуы арқылы мемхолдингтер жұмысының қорытындылары бойынша жүргізілетін
жыл сайынғы аудит аталған холдингтер қызметіне айқын, ашық жүйелілікті
қамтамасыз етуге және осы жария түрде олардың қызметіне баға беруге
жәрдемдесетін болады.
Мұндай қағидаттар барлық мемхолдингтер жұмысын айқындауға тиіс.
Мемхолдингтер басшыларына 2007 жылғы тамыздан кешіктірмей, Президенттің
бекітуі үшін өздерінің дамуы мен жаңа құрылымының тұжырымдамасын ұсынуды
тапсырамын. Стратегиялары мен құрылымдары бекітілгеннен кейін “Самұрық”,
“Қазына”, “ҚазАгро” алдарына қойған міндеттерді іске асыруға кірісулері
керек, ал басшылары олардың жұмыс нәтижелері үшін дербес жауап береді.
Бесінші бағыт – Өндіруші сектордың тиімділігі мен макроэкономикалық
қайтарымдылығын едәуір арттыру
Біз алдағы уақытта да жауапты әрі өзара тиімді энергетикалық саясат
жүргізуге ниеттіміз.
Көмірсутегі секторын одан әрі дамытуды, шетелдік және жергілікті
инвесторларды тартуды экономиканы әртараптандырумен тікелей байланыстырып,
осы арқылы жаңа, келешегі зор өндірістер құру жөніндегі маңызды міндеттерді
шешу керек.
Үкімет тиісті заң жобасының қажеттігін қаперге ала отырып біздің табиғи
ресурстарымызбен жұмыс істейтін ірі инвесторлардың алдына Қазақстанды
индустрия¬лан¬дыруға үлкен әрі нақтылы үлес қосуы жайында мәселе қоюы
керек.
Біз, ең әуелі, Қазақстанның ұлттық басымдықтарын негізге аламыз. Бұл
ретте біз көршілеріміз бен халықаралық әріптестеріміздің тұрақтылығын,
болжампаздығын және ұзақ мерзімді мүдделестігін қамтамасыз етеміз.
Қазақстанның өңірлік энергетикалық кеңістіктегі тұғырын одан әрі
нығайтудың тұтастай стратегиясын әзірлейтін уақыт жетті.
Біріншіден, Үкімет мемхолдингтермен бірлесіп, қазақстандық энергияны
экспортқа шығарушылардың халықаралық рыноктардағы қолжетімділігін
қамтамасыз ету және ынталандыру жөнінде нақты шаралар қолдануға тиіс.
Екіншіден, Үкімет газ өндіру саласының жаңа стратегиясын тұжырымдауы
және оны іске асырудың заңнамалық негізін жасауы тиіс.
Үшіншіден, энергетиканы үздіксіз жеткізуді қамтамасыз ету үшін өз
көршілерімізбен келелі келіссөздер жүргізіп, олардың көздерін Орталық
Азияда өңір мемлекеттерінің энергетикалық желілерінің кешенді жүйесін
жасақтау тиімді болатынына, сондай-ақ өңірлік және халықаралық
энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін нарықтық жүйе қалыптастыруға
жәрдемдесетін Энергетикалық қауіпсіздік жөніндегі кеңес құрудың да маңызды
екеніне көз жеткізуіміз керек. Мұның өзі өңірдегі барлық елдердің мүддесіне
сай келеді.
Төртіншіден, өзіміздің табиғи ресурстарымызды ұқыптылықпен пайдалану
және қоршаған ортаның ластануы, ескірген әрі “лас” технологияларды
бақылаусыз әкелу, қалпына келетін ресурстарды тиімсіз пайдалану секілді
және басқа да проблемаларды шешу үшін ықпалды заңнамалық негіз қалыптастыру
қажет.
Каспий қайраңындағы мұнай өндірілетін кен орындарын игеру барысында
табиғатты қорғауға бағытталған заңнаманың сақталуына бақылауды күшейту
қажет. Үкімет көмірсутегін өндіру кезінде “Жасыл мұнай” қағидаты бойынша
экологиялық стандарттарды қатаң сақтауға міндеттейтін халықаралық
сертификаттар енгізу мәселесін қаперге алуы тиіс.
Біздің энергетика мен мұнай-химия салаларын дамытудың басты мәселесі –
энергия өнімдеріне қосылған құнды ұлғайту арқылы осы секторлардың
табыстылығын арттыру. Әсіресе, мұнай-химия, газ ресурстары, экспорттық
энергия маршруттары сияқты басым секторларды басқару пәрменді болуы тиіс.
Біріншіден, Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі мұнай мен
газ өңдеу кәсіпорындарын жаңарту мен қайта жарақтау, жаңа мұнай-химия
өндірістерін құру жөніндегі бағдарламалар әзірлеп, оларды іске асыруы
қажет. Біз мұнай мен газ секторында қосылған құны жоғары және ілеспе әрі
аралас өндірістерді дамытуға тиіспіз.
Үкімет еліміз экономикасының қазіргі кезеңдегі негізгі саласы осы
министрлікті – энергетиканың күрделі мәселелерін біліктілікпен шешуге
қабілетті осы заманғы кадрлармен толықтыруы қажет.
Екіншіден, Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі басқа да
мемлекеттік органдармен бірлесе, энергия үнемдейтін технологияларға көшу
жөніндегі практикалық шаралар бағдарламасын әзірлеуге тиіс. Табиғи
ресурстарды үнемдеу мен ұтымды пайдаланудың мұндай технологиялары мен
бағдарламаларын енгізуді экономикалық, әлеуметтік және экологиялық
факторларды оңтайлы ұштастыру қағидаттарын сақтай отырып жүзеге асырған
жөн. Мұндай бағдарлама, айталық, энергетика өндірісі мен тұтыну қалдықтарын
төгу мен орналастыруға қатаң мемлекеттік бақылау енгізу, кәсіпкерлердің
экологиялық нормаларды сақтау жөніндегі контрактілік міндеттемелерін
орындауы, қалдығы аз технологиялар енгізу және басқа да мәселелерді
қарастыруы қажет.
Үшіншіден, Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі осы жылдың
соңына дейін мұнай мен газ саласында теңдестіре өндіру мен экспортқа
шығаруға, сонымен бір мезгілде көмірсутегінің жаңа кен орындарын барлау мен
іздестіруге және мұнай-газ ресурстарын пайдаланудың жаңа тәсілдерін
пайдалануға бағытталған жаңа даму стратегиясын әзірлеуі тиіс.
Төртіншіден, заңнамалық базаны жетілдіріп, жер қойнауын
пайдаланушылардың жер қойнауын пайдалануы мен міндеттемелерін орындауының
кешенді мониторингін жүзеге асыру қажет. Үкімет бюрократиялық кедергілерге
жол бермеуге, рұқсат ететін құжаттар тізбесін азайтып, жер қойнауын
пайдаланушыларға құқық беру тәртібін оңайлатуы тиіс.
Бесіншіден, Үкіметтің ірі кәсіпорындардың әлеуметтік міндеттемелерін
орындауы және шетелдік білікті жұмыс күшін қазақстандық мамандармен
алмастыру жөніндегі контрактілік міндеттемелеріне бақылау жүйесін
жетілдіруі қажет.
Алтыншы бағыт – Ырықтандыру жағдайында қаржы жүйесінің орнықтылығы мен
бәсекеге қабілеттілігінің жаңа деңгейі
Біріншіден, біздің банктеріміз жергілікті рыноктағы, сондай-ақ өңірлік
әрі халықаралық жобалардағы бәсекелестік тартысқа әзір болуы керек. Біздің
қаржы жүйемізге резидент еместердің қолжетімділігіне байланысты қойылған
бірқатар шектеулерді біз Қазақстанның БСҰ-ға кіруі жөніндегі келіссөздер
аясында алып тастадық.
Екіншіден, Қазақстанның банк жүйесі тарапынан экономиканың келешегі зор
секторларына нарықтық жағынан орнықты қолдау көрсетуі үшін жағдай жасалуын
және банктердің өңірлік экономикалық жобаларға, соның ішінде мемлекеттік –
жеке меншік әріптестік шеңберінде қатысуын күшейту қажет.
Үшіншіден, екінші деңгейдегі қуатты банктердің капиталын ұлттық
ауқымдағы, әсіресе, энергетикалық, инфрақұрылымдық және “серпінді”
жобаларды іске асыру үшін тарту туралы маңызды мәселені шешу қажет.
Төртіншіден, капиталдың қозғалысы саласындағы негізсіз шектеулерді алып
тастау жайындағы мәселеге тағы да оралуымыз қажет. Бұл мәселені
Қазақстанның оңтайлы жиынтық сыртқы қарызын қолдау қажеттігін есепке ала
отырып қарастырған дұрыс. Біздің банктеріміз сыртқы қаржыландыруға шектен
тыс иек артады, мұның өзі еліміздің сыртқы жиынтық қарызының бақылаусыз
ұлғаюына әкеп соқтыруы мүмкін.
Бесіншіден, біз тиімді жұмыс істейтін қор рыногын құруымыз керек.
Халықты өзінің жинақ ақшасын бағалы қағаздарға салуға кеңінен тартпайынша,
оның дамуы мүмкін емес. Халықты инвестициялық сауаттылық әліппесі бойынша
нысаналы оқыту бағытында ауқымды жұмыстар жүргізу де қажет.
Алтыншыдан, электрондық банк қызметтері инфрақұрылымын кеңейту үшін
заңнамалық негізді одан әрі жетілдіру эле¬ктрондық сауданы дамытудың қуатты
факторына айналмақ.
Үкімет Қаржылық қадағалау агенттігімен бірлесе жоғарыда көрсетілген,
осындай жұмысты жүргізудің стратегиясы мен қажетті заңнамалық
қамтамасыздығын әзірлеуі тиіс.
Жетінші бағыт – Қазақстан үшін тиімді жағдайларда БСҰ-ға кіру
Қазақстанның жаһандық экономикадағы бәсекелестік ұстанымдарын көп ретте
оның Бүкіләлемдік сауда ұйымына кіруіне байланысты айқындалатын болады. Бұл
міндетті біз бірнеше жыл бойы дәйекті түрде шешудеміз, әрі тиянақтауға да
тақаумыз.
Біріншіден, еліміздің ұлттық мүдделерін ескере келгенде, биылғы жылдың
соңына дейін Қазақстанның заңнамасын БСҰ-ның міндетті келісімдерінің
нормаларына сәйкес келтіру қажет.
Екіншіден, Қазақстанның БСҰ-ға кіруінің барысында Үкімет аграрлық
секторды қолдаудың лайықты деңгейін сақтап қалуы және өнеркәсіп орындарын
БСҰ жағдайында тиімді жұмыс істеуге дайындау жөніндегі тиісті бейімдеу
шараларын іске асыруы керек.
Үшіншіден, кедендік әкімгерлікті жетілдіру мен кеден қызметі
мамандарының осы заманғы талаптарға кәсіби сәйкестігін қамтамасыз ету
жөнінде нақтылы, пәрменді және жүйелі шаралар әзірлеу қажет. Біз
экономиканың ашықтығы, өңір елдерінің арасындағы кедендік кедергілерді
азайту және өңірдегі сыртқы тарифтердің бірыңғай деңгейін белгілеу саясатын
жүргізуге тиіспіз. Осы және басқа да мақсаттарға арнап, мемлекет соңғы
жылдары өзіміздің кеден жүйесіне едәуір қаржы бөліп келеді.
Төртіншіден, барлық заңды тұлғалардың қаржылық есептіліктің халықаралық
стандарттарына көшуі үдерісін жеделдету керек.
Бесіншіден, Үкімет “Атамекен” одағымен бірлесіп, таяудағы уақытта
экономиканың барлық секторларындағы өзіміздің өндірісшілер мен
кәсіпкерлеріміз үшін тиісті ұсыныстар әзірлеуге тиіс.
ІІ. Әртараптандыру, инфрақұрылымдық дамыту және жоғары технологиялық
одан әрі индустрияландыру негіздерін жасау арқылы Қазақстан экономикасының
өсуі мен тұрлаулылығын басқаруға бағытталған мемлекеттік саясат
Сегізінші бағыт – Экономиканы әртараптандыру және шикізаттық емес
секторды дамыту
Үкімет экономиканың басымдыққа ие шикізаттық емес секторларындағы
“ұшқыр” инвестициялық жобаларды жүзеге асыруға баса назар аударуға
міндетті.
Біз “жинақтауларымызды өсіруден” ендігі жерде “өсуді басқаруға”
көшуіміз керек, мұның өзі, ең алдымен, инфрақұрылымды дамытуға және
Қазақстан экономикасын одан әрі индустрияландыруға бағытталған
инвестициялық саясатты жүргізу дегенді білдіреді.
Біріншіден, Үкімет нақтылы еселемелі тиімділік беретін жаңа
технологиялық және жүйе құрайтын өндірістерді дамытуға қажетті жағдай
туғызуға тиіс. Мұндай өндірістердің, айталық, мұнай-газ машиналары, арнайы
қорытпалар өндірістерін, биохимиялық және мұнай-химия өнімдері, тамақ,
тоқыма, ауылшаруашылық өнімдерін өңдеу, құрылыс материалдары өндірістерін
және басқаларын қамтуы мүмкін.
Екіншіден, аграрлық саясат саласында Үкімет оның салаларының өнімділігі
мен кірісін өсіру, отандық өнімнің ұлттық бәсекелестік артықшылықтарын
дамыту есебінен агроөнеркәсіп кешенін тұрлаулы дамыту бағдарламасын іске
асыруы керек.
Үшіншіден, заңнамалық базаны жетілдіру, жер қойнауын пайдаланудың
кешенді мониторингін және жер қойнауын пайдаланушылар міндеттемелерінің
орындалуын жүзеге асыру қажет.
Төртіншіден, Үкімет жер қойнауын пайдалану, машина жасау және ауыр
индустрия салаларында қазақстандық қызмет көрсету рыногын дамыту жөнінде
пәрменді шаралар әзірлеуге тиіс.
Үкімет пен мемхолдингтерге “Атамекен” кәсіпкерлер одағымен кеңесе
отырып, аса ірі компаниялар үшін олардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz