Кеудені қарап тексеру

Жоспар
Кіріспе

1 Кіріспе
2 Кеудені қарап тексеру
3 Кеуде клеткасының калыпты түрлері
4 Кеуде клеткасының патологиялық түрлері
5 Кеуде клеткасының омыртқаның кисаюынан өзгеруі
6 Пальпация
7 Перкуссия
8 Кеуде клеткасының алдыңғы жағын перкуссия жасау әдісі
9 Перкуссиялық дыбыстың түйықталуы мен қысқарып өзгеруі
10 Топографиялық перкуссия
11 Өкпе ұшының биіктігін наукастың алдынан анықтау
12 Қорытынды

Кеудені қарап тексеруді белгілі бір ретпен жүргізу қажет. Алдымен кеуде клеткасының пішінін, бұғана үсті және бүғана асты ойықтардың, жауырыңдардың орналасуын бағалаймыз. Содан соң барып тыныс алу түрін, терендігін, жиілігін және ырғағын сипаттаймыз. Сондай-ақ тыныс алу кезіндегі оң және сол жақ жауырындардың, кеуденің клеткасының оң жақ және сол жақ бөліктерінің қозғалуы бірдей болуын және де қосымша тыныс алу кезінде кеуденің бұлшық еттерінің тыныс алу актісіне қатысуын зерттей қарау керек. Науқасты жарық бөлмеде беліне дейін шешіңдіріп, көріп зерттеу міндетті түрде жүргізілуі тиіс.
Кеуде клеткасының пішіні қалыпты жағдайда дұрыс болады, яғни жоғарыда айтылғандай анатомиялық және физиологиялық шарттары сақталады. Ал олар патологиялық өзгерістерде науқастың түріне сәйкес өзгеріп түрады. Дені сау адамдарда кеуде клеткасы, оның
пішіні де дұрыс орналасады. Бұл кезде оң жақ пен сол жақ бөліктері симметриялы, бұғаналар мен жауырындар өзара бір деңгейде түрады, бұғана үсті ойықшалары бірдей боп айқын көрінеді. Дене бітімі дұрыс адамдарда үш конституциялық түрге бөлінуіне байланысты, кеуде клеткасы да әр түрлі конституциялық типтерге сәйкес әр түрлі болады: нормостеникалык, астеникалык;жвне гиперстеникалық.
Кеуде клеткасының калыпты түрлері
Нормостеникалық кеуде. Ол пішіні жағынан кесілген конус тәрізді, оның негізгі иық белдеуінің бұлшық еттері жақсы дамыған. Алдыңғы-артқы өлшемі (төс омыртқалық), екі бүйірі (көлденең) өлшемінен кем болады, бүғана үстілік ойықшалар жәй ғана көрініп түрады, ал төстің денесі мен тұтқасының қосылған жері (angulus Ludovici) жақсы байқалады, жауырындары кеуде клеткасына жақсы жанасқан, төс шеміршегінің астыңғы бұрышы 90 градусқа жақын болады. Қабырғалары бүйір бөліктеріне қиғаш бағытталған, қабырға аралықтары жәй ғана көрінеді; дене болмысы кеуде бөлігі мен қүрсақ бөлігіне тең келеді.
Астеникалық кеуде. Бүл кеуде клеткасының алды-артқы өлшемі (төс омыртқалық), екі бүйірі (көлденең) өлшемінен кем болады, сондықтан да кеуде клеткасы жалпақ, сопақша, жіңішке больш орналасады. Бүғана үстілік және бүғана астылық ойықшалар айқын көрінеді. Жауырындар қанат тәрізді кеуде клеткасынан алшақтаған (scapulae alatae). Х-қабырға үшы қабырға доғасына бекітілмеген, ол пальпация кезінде жеңіл анықталады (costa decima fluctuans). Төс шеміршегінің астыңғы бұрышы 90 градустан кем болады. Адам денесінің кеуде бөлігі құрсақ бөлігінен едәуір артық тұрады. Иық белдеуінің бүлшық еттері нашар жетілген, кеуде клеткасы терең тынысты шығарған кезіндегідей адамның иықтары төмен түсіп түрады.
Гиперстеникалық кеуде. Бүл кеуде цилиндр пішінді, алды-артқы өлшемі бүйір өлшеміне жақьш орналасады, бүғана үстілік ойығы тегіс, төстің денесі мен тұтқасының түзілген бұрышы айқын көрінеді. Эпигастралды бүрыш 90 градустан артық болады. Қабырғалар бағьпы кеуде клеткасының бүйір бөліктерінде горизонталды, қабырға аралықтары тарылған, жауырындар кеуде клеткасына жақсы жанасып түрады. Дененің кеуде бөлігі қүрсақ бөлігінен кем болады.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе
Кеудені қарап тексеру
Кеудені қарап тексеруді белгілі бір ретпен жүргізу қажет. Алдымен
кеуде клеткасының пішінін, бұғана үсті және бүғана асты ойықтардың,
жауырыңдардың орналасуын бағалаймыз. Содан соң барып тыныс алу түрін,
терендігін, жиілігін және ырғағын сипаттаймыз. Сондай-ақ тыныс алу
кезіндегі оң және сол жақ жауырындардың, кеуденің клеткасының оң жақ және
сол жақ бөліктерінің қозғалуы бірдей болуын және де қосымша тыныс алу
кезінде кеуденің бұлшық еттерінің тыныс алу актісіне қатысуын зерттей қарау
керек. Науқасты жарық бөлмеде беліне дейін шешіңдіріп, көріп зерттеу
міндетті түрде жүргізілуі тиіс.
Кеуде клеткасының пішіні қалыпты жағдайда дұрыс болады, яғни жоғарыда
айтылғандай анатомиялық және физиологиялық шарттары сақталады. Ал олар
патологиялық өзгерістерде науқастың түріне сәйкес өзгеріп түрады. Дені сау
адамдарда кеуде клеткасы, оның
пішіні де дұрыс орналасады. Бұл кезде оң жақ пен сол жақ бөліктері
симметриялы, бұғаналар мен жауырындар өзара бір деңгейде түрады, бұғана
үсті ойықшалары бірдей боп айқын көрінеді. Дене бітімі дұрыс адамдарда үш
конституциялық түрге бөлінуіне байланысты, кеуде клеткасы да әр түрлі
конституциялық типтерге сәйкес әр түрлі болады: нормостеникалык,
астеникалык;жвне гиперстеникалық.
Кеуде клеткасының калыпты түрлері
Нормостеникалық кеуде. Ол пішіні жағынан кесілген конус тәрізді, оның
негізгі иық белдеуінің бұлшық еттері жақсы дамыған. Алдыңғы-артқы өлшемі
(төс омыртқалық), екі бүйірі (көлденең) өлшемінен кем болады, бүғана
үстілік ойықшалар жәй ғана көрініп түрады, ал төстің денесі мен тұтқасының
қосылған жері (angulus Ludovici) жақсы байқалады, жауырындары кеуде
клеткасына жақсы жанасқан, төс шеміршегінің астыңғы бұрышы 90 градусқа
жақын болады. Қабырғалары бүйір бөліктеріне қиғаш бағытталған, қабырға
аралықтары жәй ғана көрінеді; дене болмысы кеуде бөлігі мен қүрсақ бөлігіне
тең келеді.
Астеникалық кеуде. Бүл кеуде клеткасының алды-артқы өлшемі (төс
омыртқалық), екі бүйірі (көлденең) өлшемінен кем болады, сондықтан да кеуде
клеткасы жалпақ, сопақша, жіңішке больш орналасады. Бүғана үстілік және
бүғана астылық ойықшалар айқын көрінеді. Жауырындар қанат тәрізді кеуде
клеткасынан алшақтаған (scapulae alatae). Х-қабырға үшы қабырға доғасына
бекітілмеген, ол пальпация кезінде жеңіл анықталады (costa decima
fluctuans). Төс шеміршегінің астыңғы бұрышы 90 градустан кем болады. Адам
денесінің кеуде бөлігі құрсақ бөлігінен едәуір артық тұрады. Иық белдеуінің
бүлшық еттері нашар жетілген, кеуде клеткасы терең тынысты шығарған
кезіндегідей адамның иықтары төмен түсіп түрады.
Гиперстеникалық кеуде. Бүл кеуде цилиндр пішінді, алды-артқы өлшемі
бүйір өлшеміне жақьш орналасады, бүғана үстілік ойығы тегіс, төстің денесі
мен тұтқасының түзілген бұрышы айқын көрінеді. Эпигастралды бүрыш 90

градустан артық болады. Қабырғалар бағьпы кеуде клеткасының бүйір
бөліктерінде горизонталды, қабырға аралықтары тарылған, жауырындар кеуде
клеткасына жақсы жанасып түрады. Дененің кеуде бөлігі қүрсақ бөлігінен кем
болады.
Кеуде клеткасының патологиялық түрлері
Кеуде клеткасыньң патологиялық түрлері тыныс алу ағзаларының әр түрлі
патологиялық аурулары кезівде немесе сүйектердің деформациялары
нәтижесіңде пайда болады жөне солай қалыптасады. Эмфизематозды кеудеге
бүкіл өлшемдерінің үлкейгені тен, әсіресе алдыңғы жөне артқы өлшемдерінің,
сондық-тан да оның көлденеңі дөңгелекке ұқсайды, қабырғалар горизонтальды
орналасқан, бүғана асты жөне бұғана үстілік ойықтар нашар көрінеді, кейде
бұлтиып шығып түрады. Мойыны қысқа. Эпигастралды бүрыш 90 градустан артық.
Кеуде клеткасының бүл пішіні өкпе үзақ уақыт терең дем алып түрған жағдайда
ғана кездеседі. Бүл өкпенің созылмалы эмфиземасында немесе өкпе аль-
веолаларында ауа және үзақ уақыт жиналатын ауруларға тән.

Кеуденің паралитикалық түрі (паралич). Бүл эмфизематозды кеудеге
карама карсы болады. Ол үзарған, жайпақ алды-арткы өлшемдері көлденеңінен
кеңдеу болады. Бүғана қабырғалар айқын белгіленген, бүғана үстілік жөне
бүғана астылық ойықтар терең болып көрініп тұрады. Жауырындар кеуде
клеткасынан алшақтау орналасқан (scapulae alatae). Қабырғалар төмен қарай
қиғаш келеді. Эпигастралды бүрыш 90 градустан кем. Бүндай кеуде өкпе
туберкулезімен немесе басқа өкпенің және плевраның созылмалы ауруларымен
науқастанған адамдарда кездеседі. Осы аурулар өкпеде дөнекер тінінің өсіп
үлғаюына, өкпенің бүрісуіне жөие плевра жапырақшаларының бір-біріне
жабысуына әкеліл соғады, сондықтан да бүл кезде кеуде клеткасының сыртқы
пішінінің өзгергенін байқауға болады.

Кеуде клеткасы пішінінің өзгеруі басқа себептерден де болуы мүмкін:
мысалы, кеуде қаңқасының туа пайда болған аномалияларынан, бала кезінде
рахитпен ауырғандықтан немесе омыртқа бағанасы ауруларымен сырқаттанған
науқастарда кездеседі.
Ойпатты кеудекеудеклеткасы төстің төменгі 13ойығын-да байқалады. Бұл
төстің туа біткен аномалиясымен байланысты. Кейде осындай өзгеріс төстің
осы аймағына науқастың бала жасынан бірдеменің тұрақты түрде түртіп басып
түрғандығынан болады. Сол себептен бұрьш оны мамаңдық себеп-шарттармен
байланыстырған, яғни "етікшінің кеудесі" деп атаған.
Рахиттік түрі (қүс кеуде). Бүл төс сүйегінің жота сияқты алға қарай бұлтиып
шығумен сипатталады. Сырт қарағаңда, ол құстың пішініндей болады. Бүнымен
қатар, егерде науқас бала кезіңде рахитпен ауырса, қабырға сүйектері
шеміршектеріне қосылған орындары томпайып, үлкейіп түрады.
Науа тәрізді кеуде. Бүл кеуде клеткасының төс сүйегі жоғары бөлік жағывда
науа тәрізді ішке кіргендей үзынша ойық

болады. Кейбір ғалымдар бүл өзгерісті жүлын ауруымен байланыстырады
(сирингомиелия). Кеуде клеткасының деформациясы омыртқа бағанасының қисаюы
кезінде де кездеседі.
Кеуде клеткасының омыртқаның кисаюынан өзгеруі
Омыртқа бағанасының бір бүйіріне қисаюын сколиоз деп атаймыз. Бұл
көбінесе оқушылар партада дұрыс отырмай омыртқаның жоғары бөлігінің дұрыс
орналаспауынан болады.
Омыртқа бағанасының артқа қарай қисаюын кифоз деп атайды. Бұл
сколиозбен қатар бір кісінің басында болуы да мүмкін. Бүл кезде кеуде
клеткасы кифосколиоздық деп аталады. Кеуде клеткасының бұл түрі өкпенің қан
айналым қызметтерінің бүзылуына әкеп соғады.
Омыртқа бағанасының алға қарай қисаюын лордоз деп атайды. Кеуде клеткасының
пішінін анықтау мен бірге кеуде бөлігінің бір жағьшың бүлтиғаны әлде ішке
қарай кіргені және терең дем алғанда қалып қоятыны өзгерістерге дерлік
тыянақты түрде назар аударылуы керек.

Кеуденің бір жағының үлкеюі плевра қуысына ауа немесе сүйықтық
жиналғанда байқалады (экссудативтік плеврит, пиопневмото-ракс,
пневмоторакс, гемоторакс, гидроторакс). Қабырға аралықтар бұл жағдайда
кеңейеді және тегістеледі. Науқас терең дем алғанда кеуде клеткасының бір
жағы сау жағынан қалыңқы болады.
Кеуденің бір жағы ішке қарай еніп, өлшемдері кішірейеді. Бүңдай
өзгеріс өкпе тінінің ішінде дөнекер тінінің үлғайып өсуінен, ол көбінесе
бүріскенде байқалады (туберкулез, пневмосклероз ж. б.). Осы өзгеріс±ер
экссудативті плевритген кейін, егер плевра жапы-рақшалары жабысса, бүл
есіресе ірінді плевритпен жөне өкпенің бронхогенді рагінде пайда болған
обтурациялық ателектаз кезінде кездеседі. Бүл кезде кеуде клеткасының бір
жағы кішірейеді, ішке тартыльш қабырға аралықтары жіңішке болады, омыртқа
бағанасы ауру жаққа қарай қисаяды. Терең дем алған кезде, кішірейген жағы
сау жағымен салыстырғанда, дем алу актісі кезінде кешігуі айқын байқалады.
Кеудені қарап тексерген кезде тыныс алудың түріне, оның жиілігіне,
тереңдігше және ырғағьша да назар аудару керек, яғни кеуденің қимыл
қызметіне сипаттама беру қажет.
Тыныс алу түрлері. Тыныс алу 3 түрлі болады: кеуделік, құрсақтық және
аралас.
Тыныс алудың кеуделік түрі кезінде тыныс алу қимыддары көбінесе жоғарғы
қабырға аралық бұлшық еттердің жиырылуынан болады. Бұл тыныс алу түрі
көбінесе әйелдерге тән.
Тыныс алудың кұрсақтық түрі кезінде тыныс алу қимылдары кеуде пердесі мен
құрсақ қабырғасының алдыңғы бетінің бұлшық еттерінің қосылуынан пайда
болады: дем алғанда олар жиырылып, кеуде пердесі төмендейді де, кеуде
қуысындағы теріс қысым бүрынғысынан да үлғая түседі, міне, сол кезде өкпеге
ауа тез кіреді, сол бір мезгідде қүрсақтың эпигастралды және мезогастралды
аймақтары алға қарай керіледі. Ал дем шығарғанда, кеуде пердесі босаңсып
жоғары көтеріледі, қүрсақтың алдыңғы беті омыртқа бағанасына қарай, яғни
артқа ығысады. Сондықтан да тыныс алудың бүл түрін күрсақтық деп атаймыз.
Бүл тыныс алу түрі ер кісілерге тән. Ер кісілерде пайда болған кеуделік дем
алу, кеуде пердесінің қызметінің шектелгенін көрсетеді. Керісінше,
әйелдерде анықталған қүрсақтық, яғни кеуде пердесінен дем алу, өкпе тінінің
зақымдануын немесе плевра қуысындағы жапырақшалардың жабысуынан пайда
болады деп түжырымдауға болады.

Аралас дем алу түрі мосқал кісілерде, кеуде клеткасының қатайып,
серпіліс тудырған кезде және өкпе тінінің эластикалық қабілетінің
төмендегенінде (өкпе эмфиземасы, ішевмосклероз) байқалады, бұл кезде тыныс
алу актісіне кеуде клеткасының төменгі бөліктері мен құрсақ қуысының
жоғарғы аймақтары қатысады.
Тыныс алу жиілігі. Қалыпты жағдайда тыныс алу саны минутына шамамен 16—20-
дай болады. Оны санау науқасқа біріңғай жүргізілуі тиіс. Науқастың қолын
алып, тамыр соғуын тексергендей, осы қолды әйелдерде кеуде үстіне, ерлерде
құрсағына қойьш, бір минут ішінде қолдың неше рет дем алғавда көтерілгенін
санаймыз. Жаңа туған нәресте 40—45 рет дем алады. Жас үлғайған сайын тыныс
алу жиілігі азаяды. Үйқы кезінде тыныс алу минутына 12-14-ке дейін
төмендейді, ал ол физикалық ауырлық көтергенде, не жүгіргенде, эмоцияға
берілген кезінде, тамақ ішкенде жиілейді. Тыныс алу жиілігінің патологиялық
жиіленуі (tachipnoe) науқастардың дене қызуы көтерілген жағдайларында жөне
өкпенің әр түрлі аурулары кезінде кездеседі (өкпе қабынуы, туберкулез,
инфаркт, өкпе эмфиземасы т. б.). Тыныс алудың жиіленуі кезінде өкпеде газ
алмасуының бүзылуының әсерінен анда көмірқышқылы көбейіп тыныс алу
орталығының тітіркендіруін туындатады. Жиі тыныс алу плевраның зақымдалуы
кезінде де кездеседі (экссудативтік плеврит, гемоторакс, пневмоторакс), бұл
ауруларда өкпенің сығылуы нәтижесінде тыныс алу беті кемиді. Миозиттер,
қүрғақ плеврит, қабырғалар сынғанда, невралгаяларда тыныс алуы жиілеп,
тыныс терең болмайды.
Тыныстың сиреуі тыныс алу орталығының қызметінің сырттай және іштей
қысылғанда, немесе басылғанында болатын ауруларда байқалады. Олар ми
ісігінде, миға қан қүйылғанда, меңингигге, кейбір жүқпалы ауруларда,
анемияларда т. б. ауруларда кездесуі мүмкін. Тыныс алудың сиреуі көмекейдіқ
тарылуы мен көмекейдің шырыш қабатының ісінуінде, әсіресе ол кеңірдектің
ісікгерімен қысылғанда кездеседі. Бүл жағдайларда ауаның өтуі кедергілер
арқылы өткендіктен шулы тыныс пайда болады, оны стридорозды деп атайды. .
Тыныс алу ырғағының бұзылуы. Дені сау адамның тыныс алу ырғағы бірыңғай
дүрыс болады. Егерде тыныс алу орталығы аймағында қан айналуын бұзатын ауыр
аурулар болса, немесе ми зақымдалса тыныс алу ырғағы бұзылады. Егерде
ырғақтың бүзылуы бірдей тәртіппен қайталай берсе, оны кезеңді тыныс алу деп
атайды. Периодты тыныс алудың екі түрі болады. Чейн-Стокс және Биот түрі.
Чейн-Стокс бойынша тыныс алудың екі түрлі ерекшелігі бар: 1) тыныс
қимылдарының арасында үзілістері бар (кезінді); 2)тыныс қимылдары біртіндеп
күшейіп барып, толық тоқтап қалғанша біртіндеп өлсірейді. Тыныс алу
арасындағы үзілістер бірнеше секундтардан бір минутке дейін созылуы мүмкін.
Бүл тыныс алу түрі атеросклероз, гипертониялық ауру, миға қан қүйылу, мидың
ісігі, менингиттер кезінде мидың қан айналуы бүзылғандықтан, есірткі
қабылдағанда, сол сияқты интоксикациялар кезінде де байқалады. Бүндай
жағдай кейде қарт адамдар үйықтаған кезінде де байқалуы мүмкін. Бұл
тыныстың пайда болып дамуы негізінде тыныс алу орталығының оттегімен
қанығуында жетіспеушілік нәтижесінде оның қозуының төмендеуіне байланысты
болады.
Чейн-Стокс тынысы адам өмірінің соңғы сапары кезіне сөйкес келеді, ол ми
қан айналымының өте күшті бүзылғанының куәсі
болып есептелінеді.
Биот бойынша тьныс алу кезінде тыныс қимылдарының терендігі бірдей, бірақ
та бірнеше дем алғаннан кейін ұзақ үзілістер пайда болады, ол бірнеше
секундтардан 1 минутқа дейін пайда болып, даму механизмі Чейн-Стокс тынысы
сияқты болады. Ол менингиттер және мидың басқа ауруларында кездеседі.
Едәуір сиректеу кездесетін тыныс алу бүзылысы ол Грекко бойынша
диссоциациялық тыныс. Бүл тыныс түрі орталықтың үйлестіру қабілетінің
бүзылуы нәтижесінде, тыныс бұлшық еттерінің бірер топтар

гармониялық тәртіпке салынған жүмысының бүзылғандығдмен сипатталады. Бұл
кезде кеуде пердесі мен қабырға аралық бүлшық еттердің жиырылу үйлесімі
бүзылады, сонда кеуде клеткасының жоғарғы және ортаңғы бөлігі тыныс алу
фазасында, ал төменгі бөлігі ауа шығару кезіндегі қимыл жасағандай боп
көрінеді. Осындай тыныс алу бүзылысы кейбір кезде ми абсцессінде, базалды
менингитке, кейде өлім қаупі туған кезде кездеседі.
Кейбір аурулар кезінде (дибетикалық кома) тыныс алу сиректілігімен қатар
оның тереңдігі де байқалады. Бүл тыныс - Куссмауль тынысы деп аталады,
бұның пайда болу себебі тыныс орталығын қоздырып тұрған ацидоздың әсерінен
болады.
Патологиялық тыныс ырғағымен қатар диссоциациялық түрлерінің кездесуі
науқастың тіршілігі, өмір туралы болжауын (прогноз) нашарлатады, яғни бүл
өлім қаупі төнген деген сөз.
Пальпация
Пальпация әдісі төмендегі ауруларда: миозитте, қабырға аралық
невралгияда, қабырғалар сынған кезде, кеуде сарайында ауыру сезімінің пайда
болу себебін анықтауға жәрдемдеседі. Сол сияқты өкпе эмфиземасы мен қабырға
шеміршектерінің қатаюы кезіндегі оның серпімділігін, кей кезде құрғақ
плевритте қолмен сезілетін үйкеліс шуылын және дыбыс дірілінің кеуде
клеткасына таралуын болжау үшін қолданылатын аса маңызды тәсіл.
Сонымен қатар науқасты көріп қараған кезде, кеуде сарайының пішінін, оның
өлшемдерін, тыныс қимылдарының көлемін болжау, плевра қуысында сұйықтық
жиналуын, тері асты эмфиземасы кезіндегі сықырды анықтауға қолданылады.

Пальпацияны екі алақанмен, я болмаса саусақтардың алақан беттерін
кеуде клеткасының сол және оң бөліктеріне симметриялық аймақтарына қойып
жасайды. Қолдардын осылай орналасуымен кеуденің тыныстық қимылы, кеуде
клеткасының бір бөлігінің екіншісінен қалып қоюын, сол сияқты эпигастралды
бұрыштың өлшемін анықтауға болады. Бұл кезде бармақтардың алақан бетін
қабырға доғалары бойымен қатты жанастырып басып, саусақ ұштары олардың
семсер тәрізді өсіндісіне тіреледі. Қабырғалар сынған кезінде ауыру сезімі
шектелген аймақта, яғни тек қана сол орнында анықталады; қабырға сынықтары
қимылдағанда сықырлағаны естіледі. Қабырға аралық нервтердің қабьшуында да
ауыру сезімі

білінеді, бірақ та ол қабырғалардың бойымен жүреді, әсіресе: 1. п.
parasternalis, 2. п. axillaris media, 3. п. paravertebralis бойларымен
ауырғаны қатты күшейеді. Бүл кезде науқас жай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.