Бастауыш сынып оқушыларына графикалық суреттерді салдыру жолдары
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
І ТАРАУ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ГРАФИКАЛЫҚ
СУРЕТТІ САЛДЫРУҒА ҮЙРЕТУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Бейнелеу өнерінің қалыптасуы мен дамуы шығу тарихы ... ... ... .. 6
1.2 Графика туралы түсінік және оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Графика өнерінің зерттелу жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
ІІ тарау БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ГРАФИКАЛЫҚ СУРЕТТІ САЛДЫРУҒА ҮЙРЕТУДІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1 Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің негіздері
2.2 Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің әдістемелік жолдары
2.3 «Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің педагогикалық негіздері» тақырыбында өткізілген тәжірибелік эксперименттік жұмыстың нәтижелері
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
ҚОСЫМШАЛАР
І ТАРАУ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ГРАФИКАЛЫҚ
СУРЕТТІ САЛДЫРУҒА ҮЙРЕТУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Бейнелеу өнерінің қалыптасуы мен дамуы шығу тарихы ... ... ... .. 6
1.2 Графика туралы түсінік және оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Графика өнерінің зерттелу жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
ІІ тарау БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ГРАФИКАЛЫҚ СУРЕТТІ САЛДЫРУҒА ҮЙРЕТУДІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1 Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің негіздері
2.2 Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің әдістемелік жолдары
2.3 «Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің педагогикалық негіздері» тақырыбында өткізілген тәжірибелік эксперименттік жұмыстың нәтижелері
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
ҚОСЫМШАЛАР
Зерттеудің өзектілігі: Еліміз егемендік алып, тәуелсіз мемлекет ретінде дүниежүзілік қауымдастыққа танылып жаңа демократиялық қоғамның дүниеге келуі Қазақстан педагогика ғылымының жаңа бағытта сипат алуын кең жол ашып берді. Соның ішінде: Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан - 2030 бағдарламасындағы», Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңындағы, 2005 – 2010 жылдарға арналған білім берудің мемлекеттік бағдарламасындағы, 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасындағы білім берудің әдістемелік жүйесін қайта қарау қажеттігін атап, білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңістігіне кіріктіру үшін жұмыс жүргізілуде.
Білім адамзаттың терең және үйлесімді дамуын бекітетін құралдардың бірі, прогрестің, әлеуметтік тұрақтылық пен ұлттық қауіпсіздіктің маңызды факторы. Осыған орай бұрынғы мәдени тәжірибені жеткізуге бағытталған үлгі бойынша оқытатын репродуктивті, жеке адамның қызығушылықтарын мемлекеттік мүддені жоғары қоятын білімнен адамның өз танымының биік баспалдақтарына қарай жетектеп отыратын «өмір бойы» алатын білімге бағытталу жүзеге асырылуда. Сапалы білім, студенттің оқуға және білімін өмір бойы жетілдіруге дайындығы – еліміздің бүгінгі әлемдегі бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз ететін экономикалық және әлеуметтік дамуының маңызды факторы, негізгі алғышарты болып табылады.(1.96).
Әлемдік білім кеңістігінде озық тәжірибеге негізделген 12 жылдық білім беруге көшудегі негізгі міндеті – адамзат тарихында уақыт озған сайын өзектілігі арта түсетін білімді де білікті, құзыреттілігі дамыған, тәжірибелі де білімді ұрпақ қалыптастыру.Ұлтымызды дәріптейтін, рухымызды биіктетіп , ұлттық сенімізді жігерлендіретін ұрпақтың болашағы ұстаздарға үлкен міндет. Ол үшін мұғалім қазіргі ақпарат ғасырында кәсіби білікті, құзыреттілігі дамыған, әдіс – тәсілдерді дұрыс қолдана алатын, жаңашыл, тәжірибелі болуы керек. Графика түріндегі суретті салу тек қана қағаз бетіне түсіру ғана емес, сонымен қатар компьютер арқылы салуға болады. Қазіргі таңдағы жаңа ақпараттық технологиялар арқылы оқушыларға берілетін білім сапасы бұдан он жыл бұрын болғанна мүлдем өзгеше.
Графика түріне оқушылар үшін танып білу сурет салу әлемінің бірінші баспалдағына өтуімен пара – пар болып табылады. Графикадағы салынған суреттер оқушылардың тек қана сурет салудағы білімдерін байытып қана қоймай, сонымен қатар оқушылардың әсемдікке, ізглікке деген қызығущылықтарын арттырады.
12 жылдық білім беру Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына қазіргі кездегі білім беру сапасы оқушылардың түрлі қызметтер саласындағы проблемаларды өз бетінше шешу мүмкіндігін нәтижелерінің жетістіктерімен түсіндіреді.
Қазіргі кезеңдегі Қазақстанда болып жатқан түбегейлі өзгерістер, елдің жалпы білім беретін мектептеріне де өз ықпалын тигізуде. Әсіресе жасөспірімдерге ұлттық тәрбие беру, оны оқу – тәрбие мазмұнына ендіру мәселесі кең етек алып өрістеуде.
Білім адамзаттың терең және үйлесімді дамуын бекітетін құралдардың бірі, прогрестің, әлеуметтік тұрақтылық пен ұлттық қауіпсіздіктің маңызды факторы. Осыған орай бұрынғы мәдени тәжірибені жеткізуге бағытталған үлгі бойынша оқытатын репродуктивті, жеке адамның қызығушылықтарын мемлекеттік мүддені жоғары қоятын білімнен адамның өз танымының биік баспалдақтарына қарай жетектеп отыратын «өмір бойы» алатын білімге бағытталу жүзеге асырылуда. Сапалы білім, студенттің оқуға және білімін өмір бойы жетілдіруге дайындығы – еліміздің бүгінгі әлемдегі бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз ететін экономикалық және әлеуметтік дамуының маңызды факторы, негізгі алғышарты болып табылады.(1.96).
Әлемдік білім кеңістігінде озық тәжірибеге негізделген 12 жылдық білім беруге көшудегі негізгі міндеті – адамзат тарихында уақыт озған сайын өзектілігі арта түсетін білімді де білікті, құзыреттілігі дамыған, тәжірибелі де білімді ұрпақ қалыптастыру.Ұлтымызды дәріптейтін, рухымызды биіктетіп , ұлттық сенімізді жігерлендіретін ұрпақтың болашағы ұстаздарға үлкен міндет. Ол үшін мұғалім қазіргі ақпарат ғасырында кәсіби білікті, құзыреттілігі дамыған, әдіс – тәсілдерді дұрыс қолдана алатын, жаңашыл, тәжірибелі болуы керек. Графика түріндегі суретті салу тек қана қағаз бетіне түсіру ғана емес, сонымен қатар компьютер арқылы салуға болады. Қазіргі таңдағы жаңа ақпараттық технологиялар арқылы оқушыларға берілетін білім сапасы бұдан он жыл бұрын болғанна мүлдем өзгеше.
Графика түріне оқушылар үшін танып білу сурет салу әлемінің бірінші баспалдағына өтуімен пара – пар болып табылады. Графикадағы салынған суреттер оқушылардың тек қана сурет салудағы білімдерін байытып қана қоймай, сонымен қатар оқушылардың әсемдікке, ізглікке деген қызығущылықтарын арттырады.
12 жылдық білім беру Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына қазіргі кездегі білім беру сапасы оқушылардың түрлі қызметтер саласындағы проблемаларды өз бетінше шешу мүмкіндігін нәтижелерінің жетістіктерімен түсіндіреді.
Қазіргі кезеңдегі Қазақстанда болып жатқан түбегейлі өзгерістер, елдің жалпы білім беретін мектептеріне де өз ықпалын тигізуде. Әсіресе жасөспірімдерге ұлттық тәрбие беру, оны оқу – тәрбие мазмұнына ендіру мәселесі кең етек алып өрістеуде.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
Көкшетау қаласы, (қазақ тілінде оқытылатын) Ж.Мусин атындағы педогогикалық колледжі мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіп орны
Педагогика, психология және жеке пәндер әдістемесі кафедрасы
(кафедра атауы)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Бастауыш сынып оқушыларына графикалық суреттерді салдыру жолдары
Шифр : 0105000 Мамандығы: Бастауыш білім беру
Біліктілігі: 0111013 - Бастауыш сынып мұғалімі
Пәні: Бейнелеу өнер әдістемесі
Орындаған: Садыкова Сауле
(аты-жөні)
Ғылыми жетекшісі: Бегалин Б.Ж
(аты-жөні)
Дипломдық жұмысты қорғаған бағасы ___
Хаттама № ____
___ _________2015жыл
Көкшетау - 2014
Ф.14. ПК - 05 КПК СМЖ.Курстық жұмыстың мұқаба бетін толтыру үлгісі.Басылым. 1.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І ТАРАУ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ГРАФИКАЛЫҚ
СУРЕТТІ САЛДЫРУҒА ҮЙРЕТУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
0.1 Бейнелеу өнерінің қалыптасуы мен дамуы шығу тарихы ... ... ... .. 6
0.2 Графика туралы түсінік және оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
0.3 Графика өнерінің зерттелу жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
ІІ тарау БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ГРАФИКАЛЫҚ СУРЕТТІ САЛДЫРУҒА ҮЙРЕТУДІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1 Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің негіздері
2.2 Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің әдістемелік жолдары
2.3 Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің педагогикалық негіздері тақырыбында өткізілген тәжірибелік эксперименттік жұмыстың нәтижелері
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 33
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .. 35
ҚОСЫМШАЛАР
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Дипломдық жұмыста келесі нормативтік құжаттарға сілтеме жасалған:
1. Қазақстан Республикасы 2007 жылы 27 шілдедегі Білім туралы заңы;
Оқу бағдарламасы ҚРҮ кіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты, Бейнелеу өнері оқу пәні бағдарламасы
2. Қазақстан Республикасы үздіксіз білім беру жүйесіндегі тәрбие тұжырымдама
АНЫҚТАМАЛАР
Бейнелеу өнері - өнер саласының негізгі бөлігі.
Бейнелеу өнері (ағылш. Visual arts) -- дүниені көзбен көріп, түйсіну негізінде бейнелейтін пластикалық өнердің бір саласы. Бейнелеу өнеріне негізінен кескіндеме мүсін, графика жатады. Бейнелеу өнерінің белгілері архитектура, безендіру және қолданбалы өнерде көрініс табуы мүмкін. Сондықтан шартты түрде оларды да Бейнелеу өнері қатарына жатқызады. Сондай-ақ, театр, кино, теледидардағы безендіруді, көркем дизайнды да Бейнелеу өнері ретінде таниды. Бұл өнердің де негізінде адам, табиғат және заттық әлемді тұтастықта, бірлікте қарастыру жатыр. Бейнелеу өнері дүниені байқау, бақылау, көру нәтижесінде оның көркем бейнесін жасайды. Әр ғасыр, дәуір, кезеңде пайда болған Бейнелеу өнерінің туындылары өзіндік бейнелеу жүйесі мен көркемдік үндесудің түрлі типтерін құрайды. Бұл өнер танымдық, құндылық және қарым-қатынастық қызметімен де ерекшеленеді. Уақыттық даму процесі басқа өнер түрлеріне (әдебиет, музыка, театр, кино) қарағанда Бейнелеу өнерінде шектеулі, ол негізінен кеңістіктік ауқымымен ерекшеленеді. Суретші өз көзімен көріп, түйсінген шындығын сол сәттегі қалпымен көрсетуге ұмтылады. Өмір құбылыстары типтік жағынан таңдап алынып, заманның тірлік-тынысы жан-жақты көркемдік қуатпен беріледі. Бейнелеу өнерінің көркемдеу құралдарына сурет, түрлі түс, пластика, жарық пен көлеңке, композиция, ырғақ жатады. Шығармалар заттық материалдан дайындалатындықтан оған пәндік, заттық болмыс тән. Бейнелеу өнерінің әр жанры қоршаған әлемнің бейнесін түрліше береді: кескіндеме түрлі түрлі-түсті бояуды, графика түрлі сызықтардың қиылысуын, көлеңке мен жарықтың астасуын, мүсін пластикалық үш өлшемді (биіктік, ендік және аумақтық) пайдаланады. Бейнелеу өнерінің барлық жанрындағы шығармалары мазмұнына қарай монументальді-сәндік және қондырмалы болып екіге бөлінеді. Қондырмалы шығармалар негізінен музейлер, галереялар немесе үй интерьерлерін безендіріп, сол жерлерде орналасады. Монументальді кескіндеме ғимараттардың ішкі қабырғаларында, интерьерде және экстерьерде жазылады. Монументальді мүсін архит. кешендерде, қала көшелері мен алаңдарда, мекеме ғимараттарының қасбеті мен интерьерлерінде орналасады. Шығыс және батыс Бейнелеу өнеріне тарихи даму процесі барысында қалыптасқан портрет, пейзаж, натюрморт сияқты жанрлар ортақ.
Бейнелеу өнері - адам баласының заманнан заманға рухани, эстетикалық байлығы ретінде ұласып келе жатқан өнер саласы. Сурет тек жеке ғана бір өнер саласы емес, бірінші өнер саласының өмірге келуіне себепкер болған бейнелеу өнерінің атасы.
Сурет тарихы - тарихы; оның айналадағы қоршаған ортаны тануы, мейлі ол шалқыған теңіз, ақ бастан көгілдір тау, көз жетпес өркеш - өркеш құмды алқап, тіпті жай адамға қу тақыр мекиендей көрінетін бетбақ даланы да бәрін - бәрін шынайлықпен кіршіксіз сүйе білу керек.
ҚЫСҚАРТУЛАР
ҚР - Қазақстан Республикасы
ТП - тәрбие процесі
ОТҚ - оқыту және тәрбиелеу құралдары;
RGB, CMYK, HSB - Түс және түстер моделі
PSD, TIFF.GIF, PCX, BMP, JPEG- формат ұғымы
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: Еліміз егемендік алып, тәуелсіз мемлекет ретінде дүниежүзілік қауымдастыққа танылып жаңа демократиялық қоғамның дүниеге келуі Қазақстан педагогика ғылымының жаңа бағытта сипат алуын кең жол ашып берді. Соның ішінде: Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан - 2030 бағдарламасындағы, Қазақстан Республикасының Білім туралы заңындағы, 2005 - 2010 жылдарға арналған білім берудің мемлекеттік бағдарламасындағы, 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасындағы білім берудің әдістемелік жүйесін қайта қарау қажеттігін атап, білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңістігіне кіріктіру үшін жұмыс жүргізілуде.
Білім адамзаттың терең және үйлесімді дамуын бекітетін құралдардың бірі, прогрестің, әлеуметтік тұрақтылық пен ұлттық қауіпсіздіктің маңызды факторы. Осыған орай бұрынғы мәдени тәжірибені жеткізуге бағытталған үлгі бойынша оқытатын репродуктивті, жеке адамның қызығушылықтарын мемлекеттік мүддені жоғары қоятын білімнен адамның өз танымының биік баспалдақтарына қарай жетектеп отыратын өмір бойы алатын білімге бағытталу жүзеге асырылуда. Сапалы білім, студенттің оқуға және білімін өмір бойы жетілдіруге дайындығы - еліміздің бүгінгі әлемдегі бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз ететін экономикалық және әлеуметтік дамуының маңызды факторы, негізгі алғышарты болып табылады.(1.96).
Әлемдік білім кеңістігінде озық тәжірибеге негізделген 12 жылдық білім беруге көшудегі негізгі міндеті - адамзат тарихында уақыт озған сайын өзектілігі арта түсетін білімді де білікті, құзыреттілігі дамыған, тәжірибелі де білімді ұрпақ қалыптастыру.Ұлтымызды дәріптейтін, рухымызды биіктетіп , ұлттық сенімізді жігерлендіретін ұрпақтың болашағы ұстаздарға үлкен міндет. Ол үшін мұғалім қазіргі ақпарат ғасырында кәсіби білікті, құзыреттілігі дамыған, әдіс - тәсілдерді дұрыс қолдана алатын, жаңашыл, тәжірибелі болуы керек. Графика түріндегі суретті салу тек қана қағаз бетіне түсіру ғана емес, сонымен қатар компьютер арқылы салуға болады. Қазіргі таңдағы жаңа ақпараттық технологиялар арқылы оқушыларға берілетін білім сапасы бұдан он жыл бұрын болғанна мүлдем өзгеше.
Графика түріне оқушылар үшін танып білу сурет салу әлемінің бірінші баспалдағына өтуімен пара - пар болып табылады. Графикадағы салынған суреттер оқушылардың тек қана сурет салудағы білімдерін байытып қана қоймай, сонымен қатар оқушылардың әсемдікке, ізглікке деген қызығущылықтарын арттырады.
12 жылдық білім беру Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына қазіргі кездегі білім беру сапасы оқушылардың түрлі қызметтер саласындағы проблемаларды өз бетінше шешу мүмкіндігін нәтижелерінің жетістіктерімен түсіндіреді.
Қазіргі кезеңдегі Қазақстанда болып жатқан түбегейлі өзгерістер, елдің жалпы білім беретін мектептеріне де өз ықпалын тигізуде. Әсіресе жасөспірімдерге ұлттық тәрбие беру, оны қу - тәрбие мазмұнына ендіру мәселесі кең етек алып өрістеуде.
Сондай - ақ бұл мәселе Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында да қарастырылған. Онда қазақ халқының мәдениеті мен салт - дәстүрлерін жан - жақты оқып үйренуге мейлінше мол мүмкіндік туғызу, шәкірттің санасына, туған жеріне деген құрмет пен сүйіспеншілік сеземін сіңіріп тәрбиелеу баса айтылған.
Өркениетті қоғам мен құқылы мемлекеттің қалыптасуы, өскелең ұрпақтың рухани байлығы мен мәдениеттілігін, еркін ойлау қабілеті мен шығармашылығын, кәсіби біліктілігі талап етеді.
Қазақстан Республикасының 2015жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында, бастауыш мектептің негізгі міндеті - баланың жеке басын бастапқы қалыптастыруды қамтамасыз ету, оның қабілеттерін анықтау және оқу қызметін білуге, оқу, жазу, санаудың берік дағдылардың үйренуге, тілдік қарым - қатынастың қарапайым тәжірибесіне, өзін - өзі шығармашылық тұрғыдан таныта білуге, мінез - құлықтың мәдениетіне, жеке гигиенаның және салауатты өмір салтының негіздеріне бағдарланады, сонысымен кейін негізгі мектептің жалпы білім беру бағдарламаларын меңгеруге база жасайтындығы көрсетілген.қазір елімізде бейнелеу өнерін оқытудың әр түрлі оқу құралдары, оқу әдістемелік нұсқаулары басылып шығуда. Қаншама түрлі - түрлі оқулықтар жазылғанымен орта мектептегі білм деңгейі жоғары деп айту қиын.
Графиканы оқыту қазіргі уақыттың талабы деуге де болады. Графика түрлерін оқушыларға оқыту мұғалімнің тек қана басты сабақтарды ғана емес, сонымен қатар бейнелеу өнері сабағынан біліктілігін көрсетеді.
Біз бәріміз адамның қалыптасуы бала жастан басталатынын білеміз.Балаларды бейнелеу өнеріне жас кезінен үйрету керек, кәсіби маман болмаған күнде де бейнелеу өнері бала тұлғасының қалыптасуына ықпал етеді. Сондықтан баланы жақсы бейнелеу өнері туындыларымен таныстырып, баланы көрмелерге, бейнелеу өнері кештерге жүйелі түрде апару қажет. Оған түсініксіз күрделі шығармалар болса да, жүрегінің түкпірінде сақталады, келешекте жеке басымен тағдырының қалыптасуына ықпал етеді. Бүгінгі күні мектепте бейнелеу өнері пәні бойынша берілетін білім мазмұны оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес келеді деп айтуға болады. Соның ішінде бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйрету де қарастырылған. Дегенмен, бұл тақырыпты оқытуда жалпы қабылданған теория мен мектеп тәжірибесі арасында алшақтық байқалады. Осы қарама-қайшылықтың шешімін іздестіру мақсатында біз зерттеу жұмысымыздың тақырыбын Бастауыш сынып оқушыларына графикалық суретті салдыруға үйретудің педагогикалық негіздері деп таңдадық.
Зерттеудің мақсаты: Оқушыларды жан-жақты дамытып жетілдіруде графикалық суретті салдыруға үйретудің рөлін, маңыздылығын теориялық тұрғыдан дәлелдеп тәжірибеде іске асыру жолдарын көрсету.
Зерттеу міндеттері:
1. Бейнелеу өнерінің қалыптасуы мен дамуына шолу жасау;
2. Графика туралы түсінік беру және оның түрлерін анықтау;
3. Графика өнерінің зерттелу жағдайын саралау;
4. Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің жүйесін жасау;
5. Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің әдістемелік жолдарын көрсету.
Зерттеу нысаны: Бастауыш мектептегі оқу процесі.
Зерттеу пәні: Бастауыш мектепте графикалық суреттерді салдыруға үйретуді іске асу жолдары.
Зерттеудің әдістері: психологиялық , педагогикалық, әдістемелік, арнайы әдебиеттерді, мектеп оқулықтарын оқып үйрену және оларға теориялық талдау жасау; мұғалімдермен және оқушылармен әңгімелесу.
Ғылыми болжамы: Егер бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретуде оқытудың жаңа педагогикалық технологияларын және біз ұсынып отырған әдістемені қолданатын болсақ, онда оқушылардың бейнелеу өнері пәніне деген қызығушылықтары артып, білім сапасының деңгейлері көтерілер еді.
Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық маңызы:
Зерттеу нәтижелері мен қорытындылары,осы проблема бойынша келешекте жүргізілетін ғылыми ізденістерге негіз бола алады және зерттеудің теориялық және практикалық нәтижелері қазіргі таңдағы білім беру жүйесіндегі мектептерде әдістемелік құрал ретінде қолданылады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы :
oo Бастауыш сыныптағы бейнелеу сабақтары даму жолын айқындау;
oo Бастауыш сыныптардағы бейнелеу өнер сабақтарын тиімді оқыту әдіс - тәсілдерін айқындау.
І ТАРАУ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ГРАФИКАЛЫҚ
СУРЕТТІ САЛДЫРУҒА ҮЙРЕТУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Бейнелеу өнерінің қалыптасуы мен дамуы шығу тарихы
Адам баласының қоршаған ортаны бейнелеуге ынтасы ежелгі дәуірлерден басталған. Оған алғашқы адамдардың сүйектерге, мамонт мүйіздеріне және үңгірлерге бейнеленген суреттері дәлел. Ол беунелер сол кездегі адамдардың тұрмыс тіршілігін, қоршаған орта туралы көзқарасын көрсетеді. Біртіндеп осы бейнелер негізінде жазу пайда болды. Сөз жоқ, алғашқы адамдар жасаған бейнелеу өнерінің үлгілері аяқ астынан пайда болған жетістік емес, ол көптеген жылдар бойы дамып жетілген тәжірибе мен дәстүрдің жемісі болатын.
Алғашқы сурет салуға үйрену тікелей көргенді қайталау, яғни көргенді көшіру еді.Алғашқы бейнелер үлкендердің тіршілік үшін жасаған еңбек процесіне, тіршілік көзі болған табиғатқа,жануарларға байланысты болды.
Неолит дәуірдегі (б.з.б. 5 - 3 мың.ж.) жер өңдеу мен қолөнердің пайда болуы адамдардың өнерге деген көзқарасын мүлдем өзгертті. Адамның сурет сала білу шеберлігі, қолөнер бұйымдарын, соның ішінде қыштан жасалған бұйымдарды безендіру басталды .
Нағыз өнерге оқыту, мектепте ұйымдастыру тек өркениет дәуірінде пайда бола бастады. Оған дәлел ретінде ежелгі Мысырда (Египед) дамыған жоғары дәрежелі мәдениетті қарастыруға болады.
Тарихи деректер бойынша ежелгі Мысырда сурет салу мектепте сызу пәнімен қатар оқытылғанын білуге болады. Мектеп бітіруші жерді өлшеуді, бөлме жобасын, су құбырының кестесін сызуды білуге міндетті болды.
Мысыр мектептерінде оқушыларға сурет салуды ерекше көңіл бөліңді, өйткені иероглифты жазу әр түрлі заттар бейнелерінен тұрды. Мысалға А әрпі құс бейнесінде, Б әрпі адамның аяғының бейнесінде салынды.
Тәрбиелеу мен оқыту тәртібі бұл мектептерде өте қатал болды : мектеп немесе оқушы ережесін болмашы бұзушыларды таяқпен соққыға алып жазалауға дейін барды, тіпті кей жағдайларда оқушының қол - аяғын байлап ғибадатхналардың қараңғы бөлмесіне ұзақ уақытта қамады. Ол мектептер заңында былай делінген : Күнделікті жұмысқа ынталы бол. Бір күн де ерінбе, болмаса соққыға жығыласың.
Оқыту әдісі мен тәртібі барлық суретші педагогтарда бірдей болды. Алғашқы болып ежелгі мысырлықтар жас ұрпақты сурет салу дағдысына оқыту процесін қоршаған ортаны тануға, байқауға емес, сызбаларды, қағидаларды ( канондарлы) жаттау арқылы үлгілерді көшіруге негізделеді .
Ал Ежелгі Грек суретшілері оқыту мен тәрбие мәселесіне жаңаша тұрғыдан қарады. Олар қоршаған ортадағы өсімдікке, табиғи құбылыстарға көңіл бөлу қажеттілігін мойындап, бейнелеу өнері оқытудың өзіндік ережелерін жасады.Гректер әдеміліктің мәні сымбаттылық, симметриялық, бөліктердің тұтастық үндестігі, дұрыс математикалық тепе - теңділік деп тұжырымдады.
Грекияда б.з.д. IV ғасырда бірнеше сурет мектептері болды. Олар - Сикиондық, Эфестік және Фивандың мектептер. Бұл мектептер әр түрлі әдістемелік бағыт ұстады. Фивандық мектеп жарық, көлеңке арқылы өмір шындығын және елесті көрсетуге бағытталды. Эфестік мектепте сыртқы сұлулықты және табиғатты көркемдік тұрғыдан қабылдауға, соның ішінде шығармашылық, эстетикалық шыбытқа үлкен мән берілді.
Сикиондың сурет мектебі жаратылыстанудың ғылыми мәліметтеріне және табиғат заңдарына негізделеді. Сикион сурет мектебі оқыту әдістемесінің дамуына ғана емес, сонымен қатар жалпы бейнелеу өнерінің дамуына үлкен әсер етті. Бұл мектеп оқыту әдістемесін ғылыми негізде құрып, оқушыны табиғатты зерттеуге, оның заңдылықтарын ашуға жетелеп, сұлулығына деген сүіспеншілік көзқарасын тәрбиеледі.
Сикиондың мектептен Памфил, Мелантий Павзий және ұлы Апелес сияқты атақты суретшілер шықты. Сикиондық мектептің басшысы болған Памфилдың арқасында сурет салу Грекияның жалпы білім беретін мектептерінің барлығына пән ретінде енгізілді. Сурет салуға оқытудың міндеті өмір шындығындағы заттарды тек көшіріп бейнелеу ғана емес, сонымен қатар, ол заттардың құрылысының заңдылықтарын зерттеп , тану екндігін алғаш рет Панфил дәлеледі.
Ежелгі Римде де өнерге, соның ішінде бейнелеу өнеріне өте үлкен сүйіспеншілікпен қарады. Ауқатты адамдар грек суретшілерінің туындыларынан коллекциялар жинап тіпті ақсүйектер мен үкімет қызметкерлері сурет және кескіндемемен (живопись) айналысты. Суретке оқыту Римдегі жалпы білім беру мектептпрінде жүргізілді.
Бірақ Римдіктер грек суретші педагогтарының жасаған бейнелеуге оқыту әдістемесін одан әрі дамытып жетілдірмеді, керісінше, кейбір оқыту әдістерін олар сақтай алмады. Грек суретші - педагогтары бейнелеу өнерінің басты мәселелерін шешуге талпынып, өз шәкірттерін бейнелеуге оқуды ғылым арқылы игеруге шақырып, бейнелеуге ұсақ кәсіп ретінде емес үлкен шығармашылық өнер ретінде қарау керектігін түсіндірсе, ал Рим империясының суретші - педагогтарын бейнелеу өнерін оқытуды одан әрі дамыту мәселелері көп алаңдатпады. Олар бейнелеу ұсақ кәсіп ретінде қарап, бейнелеуге оқытуда тек үлгіден көшіру әдісімен шектеліп, ұлы грек шеберлерінің жұмыс тәсілдерін қайталатады.
Сөйтіп римдік суретшілер гректер жасаған бейнелеуді оқыту әдістемелерін біртіндеп жоғалта бастады.(2.96).
Ұлы Рим империясы құлаған соң орта ғасырда шынайы өнер жетістіктері мүлдем жоққа шығарылды. Суретшілері бейнені жазықтың бетінде тұрғызу ережелерін, гректер жасаған оқыту әдістерін (имперетор Константин және Сильвестр тұсында) білмеді. Ағарту ісіне қарсы болған християн шіркеулері грек шеберлерінің теориялық еңбектерін, сонымен қатар бейнелеу аса құнды туындылар аяусыз құртып талқандады. Өнерге деген сүіспеншілік, өнерге табынушылық деп танылып қудаланды.
IX - XI ғасырлардағы дағдарыс - тоқыраудан кейінгі қайта өрлеу дәуірі бейнелеу өнерінің және оны оқыту әдістемесінің даму тарихына үлкен әсерін тигізді .
Бейнелеу мәселелерімен Ченнино, Альбер - ти, Леонардо да Винчи, Дюрер және т.б бейнелеу өнерінің шеберлері айналыса бастады. Олар табиғи құбылыстар заңдылықтарын түсіну масатында ғылыми зерттеу жұмыстарымен айналысып, бейнелеу өнерін ғылыммен байланыстырады.
Жұмыстың нәтижелі болуына археологиялық қазбалардан табылған өнер үлгілері және Ежелгі Грекияның ұлы өнері жөніндегі тарихшылар қалдырған деректер көмектеседі.Қайта өрлеу суретшілері антикалық өнер үлгілерін зерттеу барысында игерген теориялық білімдерін өздерінің шығармашылық жұмыстарында пайдаланды және перспектива, анатомия, пропорция ілімдерін зерттеп жетілдіруді басты мақсат етіп алды.
Қайта өрлеу дәуірінің суретшілері бейнелеуді оқыту әдістеріне байланысты біршама құнды пікірлер айтты.Олар бейнелеуді оқытудың негізгі заттан қарап бейнелеу болу керек деді. Мысалға, Ченнино өзінің кескіндеме туралы трактатында Байқасаң,салтанатты қақпа арқылы жетелеп өнерге апаратын ең жетілген жетекші - ол қарап бейнелеу деп жазған . Ченнино бейнелеуді оқытуда теориялық білім негіздерін игеру үшін мұғалімнің жүйелі басшылығы қажет деп санады.
Живопись туралы үш кітап еңбегінде Леон Баттис - та Альберти бірқатар құнды әдістемелік ережелер ұсынды. Ол бейнелеуді маңызды ғылыми пән ретінде қарастырды.Өнерге оқытудың нәтижелі болуы ғылыми біліктілікке байланысты деп жазды. Альберти оқыту әдістемесін ғылыми негіздеме бере отырып сурет салу тек қолды жаттықтыру емес, ақыл - ойды жаттықтыру деп қарастырды. Бұл қағиданы басшылыққа алып кейіннен Микеланджело "суретті қолмен емес баспен салады" деген болатын.
Альберти оқыту процесінің барлығын заттан қарап бейнелеуге байланысты құрауды ұсынды. Оның ұсынған әдістемелік оқыту жүйесіне көңіл аударсақ :
Бірінші нүктелер және түзу сызықтармен танысу, содан соң әр түрлі бұрыштар, жазықтықтар, соңына көлемді денелермен таныстыруды ұсынған. Осыған орай бейнелеуді енді ғана үйренуге кіріскен жастар бірінші әріптің бейнесін жеке - дара, яғни бұрынғылардың айтуынша элементтерін оқиды, содан соң буындарды оқиды, тек осыдан кейін сөзді құрастыруды оқиды деп жазды. .
Альберти бірізділікті сақтай отырып, оқушыны сызықтық перспиктиваның негізгі қағидалармен таныстырып ауа перспиктивасы ауа пенрспиктивасы жөнінде де әңгіме етеді. Оның жасаған кейбір ережелері әлі күнге дейін бейнелеу өнерін оқытуда өолданылып келеді. Әрине бейнелеуді оқыту әдістерінің одан әрі жетілуінің нәтижесінде Альбертидің бірқатар әдістері қате деп табылды. Ол екінші кітабындағы сурет салуда іліміне (завес) пайдалануды ұсынуы еді.
Іліміне пайдалану әдісіне дәлірек тоқталатын болсақ, бейнеленетін зат пен суретшінің арасына кергішке керілген мөлдір қағаз (калька) немесе жұқа мөлдір мата (кисея), кей жағдайда жіптерден торлап керілген кергіш қойылды. Суретті нәрсені әдейі әзірленген көздеу құралы арқылы нысанаға ала отырып ілме бетіне түсірді. Бұл әдіс перспектива заңдылықтарын дәл сақтап бейнелеуге мүмкіндік жасады, сонымен қатар айтарлықтай кемшілігі де болды: ол сурет салуды механикалық жобалауға айналдарды.Дегенмен XV ғасырда бейнелеу әдістемесінің дамуына суретші - ағартушы Альбертидің қосқан үлесі зор болды. Бейнелеу әдістемесінің дамуына үлкен әсерін тигізген Леонардо до Винчидің Живопись туралы кітап еңбегін айтуға болады. Альберти сияқты Леонардо до Винчи де бейнелеуге негізгі ғылыми пән ретінде құрады. Леонардо ілме арқылы бейнелеу тәсілі оқушыларға зиян екенін айтып: Бұл ойластырылған құралдан бас тарту керек, өздігінен сурет сала алмайтыны адамдар үшін бұл бағыт ақыл - ойларына зиян екенін алмайтын адамдар үшін бұл бағыт ақыл - ойларына зиян келтіреді және оның көмегінсіз ешбір жақсы дүние жасай алмайды деп жазды.
Леонарданың болымды әдістерінің бірі өткен жаңа материалды бекіту мақсатында есте сақтау арқылы сурет салу болды. Ол Егер сен жаңа танысқан нәрсені жақсы есіңде сақтағын келсе, онда мына тәсілді пайдалан: бір нәрсені бірнеше мәрте көшіріп салған соң, ол есіңде қалды деп ойласаң, онда оны үлгіден қарамай бейнелеп көр, - деп жазды.
Қайта өрлеу дәуірінің ұлы неміс суретшісі Альберх Дюрер бейнелеу өнерін оқыту әдістемесі жөнінде, сондай - ақ жалпы өнер мәселелері жөнінде аса құнды теориялық еңбектер қалдырды. Ол өзінің ...кімде - кім өзі нені болса да білсе, қажет еткен өзгелерге соны оқыту керек деген гуманистік көзқарасымен де ерекшеленді.
Бейнелеу өнерін оқыту әдістемесіне енгізген Дюрердің көлемді жалпылау әдісі аса құнды жетістік болды.Сол кездегі ағартушы - суретшілер кеңінен пайдаланған бұл әдіс қазіргі кезде де бейнелеуге оқытудың классикалық әдістердің бірі ретінде қолданылып жүр. (3.96).
1.2 Графика туралы түсінік және оның түрлері
Графика бұл жай қарындашпен, пастель немесе акварель арқылы белгілі бір кескінді, суретті, портретті штрихтық сызбалар арқылы белгілей салу.Графика бұл бейнелеу өнерінің жеке бір түрі. Графиканың бейнелеу өнерінің басқа түрлерінен айырмашылығы қарандашпен, графитпен сұр түсті, бояусыз кескіндеуде.
Жалпы, штрих дегеніміз - өзімізге таныс қарапайым сызық. Олар біздің өмірімізде өте көп кездеседі: жолдар сызығы. Тіпті адам фигурасы, бет - пішіні де осы сызықтар арқылы салынады.
Сондықтан олардың маңызды өте зор деп айтуға болады. Ал сол сызықтар салыну түрлеріне қарай адамның көңіл күйіне де әсере ете алатын қасиеттері бар екен. Өзбетінше ойлайтын, дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру үшін осы жаста танымдық процестерді дамыту өте маңызды. Егер белгілі бір тақырыптарды үйретуге компьютер пайдаланса, онда бейнелеу өнеріне бастауыш сынып оқушыларын оқыту процесі тиімді болуы мүмкін, себебі:
Графика гректің "грапо" деген сөзінен шыққан, қазақша "жазамын", "сызамын", "суретін саламын" деген мағынаны білдіреді. қарындашпен, тушьпен салынған сурет немесе гравюралар графикаға жатады. Ол бейнелеу өнерінің бір саласы болып табылады. Кітаптағы иллюстрациялар, газаттегі суреттемелер мен карикатуралар, түрлі көшедегі плакаттар - осының бәрі график суретшілерінің туындылары. Графикада сызықтар, штрихтар, ашық және қоңыр дақтардың арақатынасы жетекші маңызға ие болады. Графика өнерінің кейбір түрлерінде түстер де пайдаланылады. Қазақстан суретшілерінің ұлттық графикаға қосқан үлесі зор. Еліміздің графика өнерін дамытып, сол салада жемісті еңбек етіп жүрген суретшілерден: И. Исабаев, Ә, Рахманов, М. Қисамединов, А. Смақұлов, Б. Табылдиев, К. Баранов, Н. Гаев, В. Гурьев, Е. Сидоркин, Т. Ордабеков, В. Тимофеев, т.б. атауққа болады. Графика өнері каллиграфиямен, жазбамен тығыз байланысты деп табылады. ХІХ ғасырға дейін графика мен сурет түсініктері қатаң ажыратылып қаралды. Графика деп тек баспа техникасымен салынатындарды атаса, суретке - қолмен салынатын жұмыстарды: нобайды, нұсқа, т.б. жатқызады. Гравюрлеу француздың grawer - "қию", "тырнау" деген сөзінен шыққан. Гравюра деп бетіне сурет ойып салынған тақтаны да, сондай-ақ одан алынған басылымды да айтамыз. Гравюра қытайда шамамен VI ғасырда пайда болды. Батыс Еуропада ол XIII-XIV ғасырларда шығып, XVI ғасырда кемеліне жетті. Көптеген график суретшілері байқасаң, олар қарындаш, акварель, тушь сияқты қолайлы әрі ыңғайлы материалды қолданған. Графикаға гравюралардың барлық түрлері де жатады, суреттерден айырмашылығы сол - оларды көп дана етіп көбейтуге болады. Гравюралар бірнеше тақталардан басылады. Гравюраның түрлері өте көп, олар: офорт, ксилография, линогравюра, литография т.б. болып бөлінеді. (4.44)
Графика түрлері:
Кітап графикасы
Суретшілер тек сурет салумен ғана шектелмейді. Олар біздің күнделікті қолданып жүрген бұйымдарымызды да жасау үшін жобалар жасайды. Соның бір мысал ретінде біз оқып білім алып жүрген оқулықтарымыздың дүниеге келуіне суретші-графиктердің қосқан үлесі мол. Суретші-графиктер кітаптың көлемін, сыртқы пішінін, ішкі безендіру жұмыстарын оның мазмұнына байланыстырып көркемдейді.
Кітаптың әсем безендірілуі, оның ашық бояуларымен нақышталуы бізді өзіне тартып, қызықтырады.
Кітапты безендіру жұмыстары ең алдымен нобай (эскиз)жасаудан басталады. Ең алдымен оның пішімі (форматы) айқындалады. Сосын кітаптың ішкі мазмұнына сай оның мұқабасына сурет салынады немесе көркем жазумен әшекейленеді.
Кітаптың алғашқы бетін ашқанда форзацты көреміз. Әдетте қосарбеті бір түсті болуы мүмкін немесе сурет салынады.
Кітаптың сыртқы мұқабасын жасау үшін сол кітаптың ішіндегі әңгіме, ертегі мазмұнын жақсы білуіміз керек. Содан соң пішімді таңдап алып, мазмұнға сәйкес суреттер салынады. Сурет қарындашпен орындалып, сосын бояумен жұмысты бастау керек. Салынған сурет композициясы, кітаптың аты, авторлардың аты-жөні, баспаның аты, жарық көрген жылы үйлесімді кітаптың жарасымын табуы керек.
Қазақстанда осындай кітап графикасымен айналысып келе жатқан суретші-графиктерден Б. Машрапов, А. Дүзелханов, А. Ысқақов, Қ. Төреқұлов т.б. кітап безендіру суретшілерді айтуға болады.
Офорт
Металл бетіндегі гравюра - офорт.
Металл бетіндегі гравюраның орындалу техникасы екі түрде болады. Олар: қышқылмен өңделініп жасалатын және қышқылмен өңделмей жасалатын түрлер.
Өңдеуді қолданбай, металға жасалатын гравюралар тобына кесіп істелетін және құрғақ инемен орындалатын гравюра жатады. Бұрын офорт тақтасы үшін материал қызметін мыс атқаратын, енді одан басқа, мырыш және тіпті темір қолданылатын болады.
Ксилография
Ағашқа салынған гравюра. Бұл гравюраны ксилография (грекше xylon - кесілген ағаш, grapho - жазамын) деп атайды. Гравюра қатты да, серпімді ағаш кесіндісіне ойылып жасалынады. Бұл гравюра штихель деп аталатын ерекше кескіштермен кесіледі.Гравирлеу процесі ұстамдылық пен төзімділікті талап етеді. Мұнда ешқандай асығыс істеуге болмайды. Көп тиражға арналмаған гравюраны жұмсақ ағашқа, мәселен, ақ қайыңға жасауға болады.
Линогравюра
Линогрвюра дегеніміз - линолеумнен ойып жасалған сурет. Бейнеленетін сурет линолеумге салынады. Суретті "штихель" деп аталатын қашаумен қияды. Қара бояулармен боялатын жерлерге тиіспейді, ақпен боялатын жерлердің бір қабатын әбден тырнап алып тастайды. Сурет линолеумде ойылып шыққаннан кейін бетіне типография бояуы жағылады (арнайы білікпен), одан кейін үстіне қағаз төсеп, линография тақтасына салып өткізеді. Тақтадан өтіп, әбден дайын болған суретті оттискі деп атаймыз.
Литография
Графика өнерінің тағы бір түрі - Литография. Литография арнаулы әк тасқа салынады. Онда ең алдымен тастың беті мұқият дайындалады. Сонан кейін қою жұғатын литогрфия қарындашпен немесе тушьпен сурет салынады. Одан кейін сурет сүртіліп кетпейтіндей етіп тасты азот қышқылы ерітіндісімен шайып өңдейді. Тастағы майлы қарындаш пен тушьтің ізі қышқыл ерітіндісін қабылдамайды. Керісінше, литография бояуы сурет салған іздерге жұғады. Осы әдіспен қағаз бетіне басады.
Графика бұл жай қарындашпен, пастель немесе акварель бояулары арқылы белгілі бір кескінді, суретті, портретті штрихтық сызбалар арқылы белгілей салу.Графика бұл бейнелеу өнерінің жеке бір түрі. Графиканың бейнелеу өнерінің басқа түрлерінен айырмашылығы қарындашпен, графитпен сұр түсті, бояусыз кескіндеуде .
Жалпы, штрих дегеніміз - өзімізге таныс қарапайым сызық. Олар біздің өмірімізде өте көп кездеседі : жолдар сызығы, көпір сызығы, тоқ стобалар сызығы, ағаш сызығы. Тіпті адам фигурасы, бет - пішіні де осы сызықтар арқылы салынады. Сондықтан олардың маңызы өте зор деп айтуға болады. Ал сол сызықтар бар екен. Өзбетінше ойлайтын, дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру үшін осы жаста танымдық процестері дамыту өте маңызды. Егер белгілі бір тақырыптарды үйретуге компьютер пайдаланса, онда бейнелеу өнеріне бастауыш сынып оқушыларына оқыту процесі тиімді болуы мүмкін, себебі: оны пайдалану мұғалім әрекеттерін оқтайландырады; қазірігі кездегі видеотехника құралдарын, түсті, графиттерді, дыбысты пайдалану арқылы жағдайлар мен ортаның айырмашылығы модельдеуге болады және оның барысында оқушылардың танымдық және шығармашылық қабілеттерді дамиды; ол оқушылар танымдық қызығушылығын арттыра түседі. Осындай мүмкіндіктерді жүзеге асыру үшін бастауыш сынып мұғалімдерінің алдына бейнелеу өнері сабақтарындағы оқыту процесіне комьютерлік оқыту құралдарын пайдаланудың психологиялық - педагогикалық, әдістемелік аспектілерін зерттеу. Бастауыш сыныптағы бейнелеу өнері сабақтарына компьютерлік оқытту құралдарын пайдалану тиімділігін тәжірибеде зерттеу. Алынған мәліметтер негізінде бейнелеу өнері сабақтарында компьютерлік оқыту құралдарын пайдаланып өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар дайындау міндеттері қойылады. Осындай міндеттерді шешуге арналған зерттеу барысында зерттеу тақырыбы бойынша психологиялық - педагогикалық, әдістемелік еңбектерге талдау жасалады. Бастауыш сыныптағы оқу - тәрбие процестеріне бақылау жүргізіледі. Экспиременттік оқыту және алынған мәліметтерді өңдеу тәсілдері қолданылады. Жалпы заңдылықтардың ықпал аймағы тәрбие процесінің барша жүйесіне әсер етеді әрі оның аса маңызды бірліктері арасындағы байланыстарды танытады. Бірақ тәрбие процесі, біз білітіндей, педагогикалық процестің құрамды бөлігі болуымен осы процесс заңдылықтарына тәелді келуі табиғи құбылыс . Бұл процесте даму және қалыптасу заңдылықтары әрекетке түседі. Бұдан шығатын қорытынды - тәрбие процесі аса күрделі де көп түрлі сипатқа ие. Тәрбие практикасы үшін өте қажет нәрсе: тәрбие процесінің тиімділігі (өнімділігі) мен тәрбие сапасын анықтайтын оның сипаттары және шарт - жағдайлары арасындағы байланыстардың қалай түзілетінін түбегейлі білу.
Графика - грек сөзі, жазамын, сурет саламын деген үғымды білдіреді. Графиканың ең қарапайым түрі ақ қағазға қарындашпен , тушьпен орындалады.Графика орындау ерекшілігін және салу тәсіліне (техникасын) байланысты бірнеше түрге бөлінеді. Бұл төртінші сыныпта бастауыш сыныптарда оқушылармен өтіледі. Бірақ та графика ішінде ең негізгі екі түрі бар екедігін, яғни гравюра және линогравюра.
Гравюрлеу француздың grawer - қию, тырнау деген сөзінен шыққан. Гравюра дер бетіне сүрте ойып салынған тақтаны да, сондай - ақ одан алынған басылымды да айтамыз. Гравюра Қытайда шамамен VI ғасырда пайда болды. Батыс еуропада ол XIII - XIV ғасырларда шығып, XVI ғасырда кемеліне жетті.Графика суретшілер әр түрлі техниканың әдіс - тәсілдерін жеткі пайдаланған, оның түрлері :линолеум, пластикті гравюра, автография, офорт, т.б. Көптеген графиктерді байқасақ, олар қарындаш, акварель, тущь сияқты қолайлы әрі ыңғайлы материалды қолданған. Батыс Еуропа суретшілерінің әсерімен, графика өнерінде жаңа техника - сюрреализм бағыты қалыптасты. Еліміздің графика өнерін дамытып, сол салада жемісті еңбек етіп жүрген суретшілер деп И.Исабаев, Ә. Рахманов, М. Қисамеденов, А. Смағүлов, Б. Табылдиев, Б. Баранов, Н.Гаев, В.Гурьев, Е.Сидоркин, Т.Ордабеков, Т. Қаметов, В. Тимофеев т.б. атауға болады. Қазақстан суретшілерінің ұлттық графикаға қосқан үлесі зор.Гравюраның түрлері өте көп: металға жасалған гравюраны офорт дейміз; ағашқа жасалған гравюраны ксилография дейміз; линолеумаға жасалған гравюраны линогравюра дейміз; тасқа жасалған гравюраны линогравюра дейміз; тасқа жасалған гравюраны литография дейміз және т.б. Линолеумен жұмыс істеу бастауыш сынып оқушылары үшін емес, жоғарғы сынып оқушыларына арналған. Бұл арнайы шеберханаларда істеледі. ( 5.79)
1.3 Графика өнерінің зерттелу жағдайы
Әрбір жас жеткіншек буын іс - әрекет ету үшін адамзаттың тәжірибесімен жинақталған, қалыптасқан ғылымды игеріп алады, соған сүйенеді. Қазір кезде жас ұрпақты оқытып, алған білімін кеңейтіп, көркемдік талғамдарын арттыруда, өмірге көзқарастың дұрыс қалыптастырып халықтық тәрбие беруде, ізгі мінез - құлық, биік адамгершілік, ұлттық қасиеттерін қалыптастыруда бейнелеу өнері пәнінің атқара міндеті мол, орны ерекше.
Бейнелеу өнері сабағы оқушылардың ой - өрісін кеңейтіп, өмірдегі әсемдік пен әдемлікке сүйіспеншіліктерін арттырады, өз өлкесінін сұлу табиғатын, халқымыздың әдет - ғұрпын, ұлттық өнері мен кеңірек танысуына жол ашады. Графика және оның түрлері туралы жалпы - өте ескі өнер және адамның сүйген өнерінің бірі. Графика сөзінің астарында суреттің барлық түрі кіреді. Бұл қолөнердің көптеген түрлері бар. Кейбіреулері графиканы керек емес деп есептейді. Әсіресе, қазіргі кезде, кез - келген әр дүкеннен сатып алуға мүмкіндік бар болған жағдайда қолмен жасағанша. Бірақ қолөнердің барлық түрінің ішінде графика тоқу өнері керек болып саналады. Алып қарасақ графика тоқу өнері барлық қолөнердің бастамасы болып саналады. Егер әртүрлі суреттерді салып қолды жаттықтырып алса, онда сіз еш қиындықсыз басқа да қолөнер түрін оңай меңгере аласыз. Сонымен қатар қарындашпен жұмыс істтеу әр кезде сізге кездеседі. Бір жағынан, жұмыстың қиындығын білген адам басқа адамның жұмысын сыйлайды, қастерлейді. Ал, екінші жағынан а алып қарасақ, егер сіз еңбектің қадір - қасиетін білсеңіз, онда өзіңіз одан да жақсы бұйым жасауға талпынасыз.
Жұмыс орны. Жұмысты бастамас бұрын, ең біріншіден, қол мен бүкіл денені дұрыс ыңғайлау - ол қандай жұмысты орындайтынына байланысты емес. Ыңғайсыздық ешқандай қолөнермен айналысу алысқа әкетпейді. Қолөнермен ыңғайланып ешқандай қолөнермен айналысу үшін орындықтың биіктігін жұмыс үстелінің биіктігіне мойынды бүкпейтіндей және қабырғаға жүк түспейтін биіктікте орналастыру қажет. Басты тік немесе ыңғайлайнызға қарай кішкене алға қарай бүгіп ұстауға болады. Бұйымды ешқашан алдыңызға қойып жұмыс істеуге болмайды - ол сізді ыңғайсыз және әдесі емес түрде отыруыңызды қалыптастырады.
Эскиз толық таңдалып болғаннан кейін, графика салу мынадай кезеңдер арқылы жүзеге асырылады :
1.Рама дайындап, холст таңдау.
2.Эскиз бойынша түсін таңдау.
3.Техникалық сурет шаблон таңдау.
4.Құрал - саймандарды дайындау.
5.Графика салу.
6.Дайын графиканы өңдеу.
Рама дайын болып, холст керілгеннен кейін, түсті таңдау керек. Бейнелеу өнері - дүниені көзбен түйсіну негізінде бейнеленетін пластикалық өнердің бір саласы.
Бейнелеу өнері негізінен кескіндеме, мүсін, графика жатады. Бейнелеу өнерінің белгілері архитектура, безендіру және қолданбалы өнерде көрініс табуы тиіс. Сондықтан шартты түрде оларды да бейнелеу өнері қатарына жатқызамыз. Сондай - ақ, театр, кино, теледидарға безендіруді, көркем дизайынды да бейнелеу өнері ретінде таниды. Бұл өнердің де негізінде адам, табиғат және заттық әлемді тұтастықта, бірлікте қарастыруда жатыр. Бейнелеу өнері дүниені байқау, бақылау, көру нәтижесінде оның көркем бейнесін жасайды. Әр ғасыр, дәуір, кезеңде пайда болды. Бейнелеу өнерінің туындылары өзіндік бейнелеу жүйесі мен көркемдік үндесудің түрлі типтерін құрайды. Бұл өнер танымдық, құндылық және қарым - қатынастық қызметімен де ерекшеленеді. Уақыттық даму процесі басқа өнер түрлеріне (әдебиет, музыка, театр, кино) қарағанда бейнелеу өнерінде шектеулі, ол негізінен кеңістіктік ауқымен ерекшеленеді. Суретші өз көзімен көріп, түйсінген шындығын сол сәттегі қалпыпен көрсетуге ұмтылады. Өмір жағынан таңдап алынып, заманның тірлік - тынысты жан - жақты көркемдік қуатпен беріледі. Бейнелеу өнерінің көркемдеу құралдарына сурет, түрлі түс, пластика, жарық пен көлеңке композициясы, ырғақ жатады. Шығармалар заттық материалдан дайындалатындықтан оған пәндік, заттық болмыс пән. Бейнелеу өнерінің әр жанры қоршаған әлемнің бейнесін түрліше береді : кескіндеме түрлі түсті бояуды, графика түрі сызықтардың қиылысуын, көлеңке мен жарықтық астасуын, мүсін пластикалық үш өлшемдікті пайдаланады.Бейнелеу өнерінің барлық жанрындағы шығармалары мазмұнына қарай монументальді - сәндік және қондырмалы шығармалар негізінен музейлер, галереялар немесе үй интерьерлерін безендіріп, сол жерлерде орналасады. Монументальді мүсін архитектура кешендерде, қала көшендерде, қала көшелері мен алаңдар, мекеме ғимараттарының қасбеті мен интерьерлерінде орналасады. Бейнелеу өнеріне тарихи даму процесі барысында қалыптасқан портрет, пейзаж, натюрморт сияқты жанрлар ортақ бейнелеу өнері пәнін оқытуда ұлттық өнеріміздің алатын орны ерекше. Сол себепті де, бастауыш мектеп мұғалімдері бейнелеу өнері сабақтарына мейлінше әдеби тілде, әрі әсем білуі қажет. Бұл туралы педагогика ғылымдарының докторы С.А.Аманжолов өзінің жаңа оқулығында бейнелеу өнерінің мұғалімі туралы былай ой қозғайды, бастауыш мектептің бейнелеу өнері мұғалімі - ол тек жақсы әдіскер немесе суретші ғана болумен шектелмеуі тиіс, сонымен қатар әдебиетші, психолог және әртіс болуы шарт, бұндай қабілеттердің бастауыш сынып балаларын тиімді оқытуға және оқу процесін дұрыс ұйымдастыруға тікелей байланысы бар екенін өзінің жүргізген тәжірибелі арқылы дәлелдейді. Ал кейбір әдіскерлер сабақтарды өз ара байланыстыру арқылы оқытуды ұсынады. Е.Әуелбеков Бастауыш сыныптарда бейнелеу өнері сабақтардағы пән аралық байланыс ерекшеліктері мақаласында бастауыш сыныптарда бейнелеу өнері сабақтарын музыка пәнімен мейлінше көбірек байланыстырудың мәні бар деп айтады. Бұл жерде бейнелеу өнері мен ән сабағының тығыз байланысы сөз болып отыр. ( 6.91)
Ұлы әрі данышпан ақын атамыз Абайдың: - Құлақтан кіріп бойды алар, әсем ән мен тәтті күй ... - деген өлең жолдарын қағида етіп ұстауға болады. Мәселен, әр сабақ сайын өтілетін тақырыпқа байланысты, сабақтың мақсатына қарай музыкалық шығармаларды тиімді қолдана білген жөн. Расында, балаға ән - күй арқылы сурет өнерін бойына құйып, өнерін жоғарыдан бағалап, музыка арқылы өнердің қыр - сырын таныту қажет. Бұл бейнелеу өнерін оқытудың бір тиімді әдісі ғанаң бұдан басқа да жаңа оқыту технологияларын қолдануды пән мұғалімі ойластырып отырғана дұрыс. Мұғалім үнемі бір әдісті қолданып, бір ғана тапсырманы орындаумен сабақты өткізіп отырса, ол балалардың сурет салуға деген қызығушылығын басып тастайды, қызығушылық болмаған жерде басып тастайды, қызығушылық болмаған жерде балалардың қабілеті дамымайды. Қазіргі кезде бейнелеу өнері пәні басқа пәндермен кем оқытылмауы тиіс. Балаларды мүмкіндігінше бейнелеу өнеріне молынан тарту қажет.
Қазіргі орта мектептердің бейнелеу өнері сабағының өнері сабағының мұғалімдері балалардың салған суреттерін бағалауды толық меңгерген жоқ сияқты. Оның өзіндік себептері бар. Балалардың суреттерінің ғылыми негіздерін мұғалімдерге түсіндіру үшін жазылған Қ.Аманжоловтың оқу ол қылықтардың орнын толтырады деп ойлаймын.
Тоғайбай Нұрмұратұлының Мұғалім - көп, ұстаз атты жазған мақаласында қазіргі қоғамдағы мұғалімдердің мәртебесін айқын жаза білген деп ойлаймын. Болашақ ұрпақты жан - жақты тәрбиелеу, білімді, парасатты жан - жақты тәрбиелеу, білімді, парасатты жан етіп шығаратын басты тұлға - тәрбиеші педагогтар мен ата - аналар. Бұрынғы кеңес педагогикасы мұғалімнің міндеті - білім беру, мемлекеттік стандарт бойынша жазылған мәтіннен шықпау, басқаларында шаруаларың болмасын деген. Қазір мұндай талап қойылмайды, бірақ мұғалімдер бұрынғы қатып - сеніп қалған қағидадан шығара алар емес. Қалай шығарудың жолын таба алмауда. Қазіргі заманда талабы - баланың жеке басын қалыптастыру, оның көкірек көзін оятып, ата - бабадан қалған асыл мұраны, әдет - ғұрып дәстүрді жеткіншекті санасына сіңіру. Ол үшін тәрбиеші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Көкшетау қаласы, (қазақ тілінде оқытылатын) Ж.Мусин атындағы педогогикалық колледжі мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіп орны
Педагогика, психология және жеке пәндер әдістемесі кафедрасы
(кафедра атауы)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Бастауыш сынып оқушыларына графикалық суреттерді салдыру жолдары
Шифр : 0105000 Мамандығы: Бастауыш білім беру
Біліктілігі: 0111013 - Бастауыш сынып мұғалімі
Пәні: Бейнелеу өнер әдістемесі
Орындаған: Садыкова Сауле
(аты-жөні)
Ғылыми жетекшісі: Бегалин Б.Ж
(аты-жөні)
Дипломдық жұмысты қорғаған бағасы ___
Хаттама № ____
___ _________2015жыл
Көкшетау - 2014
Ф.14. ПК - 05 КПК СМЖ.Курстық жұмыстың мұқаба бетін толтыру үлгісі.Басылым. 1.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І ТАРАУ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ГРАФИКАЛЫҚ
СУРЕТТІ САЛДЫРУҒА ҮЙРЕТУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
0.1 Бейнелеу өнерінің қалыптасуы мен дамуы шығу тарихы ... ... ... .. 6
0.2 Графика туралы түсінік және оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
0.3 Графика өнерінің зерттелу жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
ІІ тарау БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ГРАФИКАЛЫҚ СУРЕТТІ САЛДЫРУҒА ҮЙРЕТУДІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1 Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің негіздері
2.2 Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің әдістемелік жолдары
2.3 Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің педагогикалық негіздері тақырыбында өткізілген тәжірибелік эксперименттік жұмыстың нәтижелері
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 33
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .. 35
ҚОСЫМШАЛАР
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Дипломдық жұмыста келесі нормативтік құжаттарға сілтеме жасалған:
1. Қазақстан Республикасы 2007 жылы 27 шілдедегі Білім туралы заңы;
Оқу бағдарламасы ҚРҮ кіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты, Бейнелеу өнері оқу пәні бағдарламасы
2. Қазақстан Республикасы үздіксіз білім беру жүйесіндегі тәрбие тұжырымдама
АНЫҚТАМАЛАР
Бейнелеу өнері - өнер саласының негізгі бөлігі.
Бейнелеу өнері (ағылш. Visual arts) -- дүниені көзбен көріп, түйсіну негізінде бейнелейтін пластикалық өнердің бір саласы. Бейнелеу өнеріне негізінен кескіндеме мүсін, графика жатады. Бейнелеу өнерінің белгілері архитектура, безендіру және қолданбалы өнерде көрініс табуы мүмкін. Сондықтан шартты түрде оларды да Бейнелеу өнері қатарына жатқызады. Сондай-ақ, театр, кино, теледидардағы безендіруді, көркем дизайнды да Бейнелеу өнері ретінде таниды. Бұл өнердің де негізінде адам, табиғат және заттық әлемді тұтастықта, бірлікте қарастыру жатыр. Бейнелеу өнері дүниені байқау, бақылау, көру нәтижесінде оның көркем бейнесін жасайды. Әр ғасыр, дәуір, кезеңде пайда болған Бейнелеу өнерінің туындылары өзіндік бейнелеу жүйесі мен көркемдік үндесудің түрлі типтерін құрайды. Бұл өнер танымдық, құндылық және қарым-қатынастық қызметімен де ерекшеленеді. Уақыттық даму процесі басқа өнер түрлеріне (әдебиет, музыка, театр, кино) қарағанда Бейнелеу өнерінде шектеулі, ол негізінен кеңістіктік ауқымымен ерекшеленеді. Суретші өз көзімен көріп, түйсінген шындығын сол сәттегі қалпымен көрсетуге ұмтылады. Өмір құбылыстары типтік жағынан таңдап алынып, заманның тірлік-тынысы жан-жақты көркемдік қуатпен беріледі. Бейнелеу өнерінің көркемдеу құралдарына сурет, түрлі түс, пластика, жарық пен көлеңке, композиция, ырғақ жатады. Шығармалар заттық материалдан дайындалатындықтан оған пәндік, заттық болмыс тән. Бейнелеу өнерінің әр жанры қоршаған әлемнің бейнесін түрліше береді: кескіндеме түрлі түрлі-түсті бояуды, графика түрлі сызықтардың қиылысуын, көлеңке мен жарықтың астасуын, мүсін пластикалық үш өлшемді (биіктік, ендік және аумақтық) пайдаланады. Бейнелеу өнерінің барлық жанрындағы шығармалары мазмұнына қарай монументальді-сәндік және қондырмалы болып екіге бөлінеді. Қондырмалы шығармалар негізінен музейлер, галереялар немесе үй интерьерлерін безендіріп, сол жерлерде орналасады. Монументальді кескіндеме ғимараттардың ішкі қабырғаларында, интерьерде және экстерьерде жазылады. Монументальді мүсін архит. кешендерде, қала көшелері мен алаңдарда, мекеме ғимараттарының қасбеті мен интерьерлерінде орналасады. Шығыс және батыс Бейнелеу өнеріне тарихи даму процесі барысында қалыптасқан портрет, пейзаж, натюрморт сияқты жанрлар ортақ.
Бейнелеу өнері - адам баласының заманнан заманға рухани, эстетикалық байлығы ретінде ұласып келе жатқан өнер саласы. Сурет тек жеке ғана бір өнер саласы емес, бірінші өнер саласының өмірге келуіне себепкер болған бейнелеу өнерінің атасы.
Сурет тарихы - тарихы; оның айналадағы қоршаған ортаны тануы, мейлі ол шалқыған теңіз, ақ бастан көгілдір тау, көз жетпес өркеш - өркеш құмды алқап, тіпті жай адамға қу тақыр мекиендей көрінетін бетбақ даланы да бәрін - бәрін шынайлықпен кіршіксіз сүйе білу керек.
ҚЫСҚАРТУЛАР
ҚР - Қазақстан Республикасы
ТП - тәрбие процесі
ОТҚ - оқыту және тәрбиелеу құралдары;
RGB, CMYK, HSB - Түс және түстер моделі
PSD, TIFF.GIF, PCX, BMP, JPEG- формат ұғымы
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: Еліміз егемендік алып, тәуелсіз мемлекет ретінде дүниежүзілік қауымдастыққа танылып жаңа демократиялық қоғамның дүниеге келуі Қазақстан педагогика ғылымының жаңа бағытта сипат алуын кең жол ашып берді. Соның ішінде: Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан - 2030 бағдарламасындағы, Қазақстан Республикасының Білім туралы заңындағы, 2005 - 2010 жылдарға арналған білім берудің мемлекеттік бағдарламасындағы, 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасындағы білім берудің әдістемелік жүйесін қайта қарау қажеттігін атап, білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңістігіне кіріктіру үшін жұмыс жүргізілуде.
Білім адамзаттың терең және үйлесімді дамуын бекітетін құралдардың бірі, прогрестің, әлеуметтік тұрақтылық пен ұлттық қауіпсіздіктің маңызды факторы. Осыған орай бұрынғы мәдени тәжірибені жеткізуге бағытталған үлгі бойынша оқытатын репродуктивті, жеке адамның қызығушылықтарын мемлекеттік мүддені жоғары қоятын білімнен адамның өз танымының биік баспалдақтарына қарай жетектеп отыратын өмір бойы алатын білімге бағытталу жүзеге асырылуда. Сапалы білім, студенттің оқуға және білімін өмір бойы жетілдіруге дайындығы - еліміздің бүгінгі әлемдегі бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз ететін экономикалық және әлеуметтік дамуының маңызды факторы, негізгі алғышарты болып табылады.(1.96).
Әлемдік білім кеңістігінде озық тәжірибеге негізделген 12 жылдық білім беруге көшудегі негізгі міндеті - адамзат тарихында уақыт озған сайын өзектілігі арта түсетін білімді де білікті, құзыреттілігі дамыған, тәжірибелі де білімді ұрпақ қалыптастыру.Ұлтымызды дәріптейтін, рухымызды биіктетіп , ұлттық сенімізді жігерлендіретін ұрпақтың болашағы ұстаздарға үлкен міндет. Ол үшін мұғалім қазіргі ақпарат ғасырында кәсіби білікті, құзыреттілігі дамыған, әдіс - тәсілдерді дұрыс қолдана алатын, жаңашыл, тәжірибелі болуы керек. Графика түріндегі суретті салу тек қана қағаз бетіне түсіру ғана емес, сонымен қатар компьютер арқылы салуға болады. Қазіргі таңдағы жаңа ақпараттық технологиялар арқылы оқушыларға берілетін білім сапасы бұдан он жыл бұрын болғанна мүлдем өзгеше.
Графика түріне оқушылар үшін танып білу сурет салу әлемінің бірінші баспалдағына өтуімен пара - пар болып табылады. Графикадағы салынған суреттер оқушылардың тек қана сурет салудағы білімдерін байытып қана қоймай, сонымен қатар оқушылардың әсемдікке, ізглікке деген қызығущылықтарын арттырады.
12 жылдық білім беру Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына қазіргі кездегі білім беру сапасы оқушылардың түрлі қызметтер саласындағы проблемаларды өз бетінше шешу мүмкіндігін нәтижелерінің жетістіктерімен түсіндіреді.
Қазіргі кезеңдегі Қазақстанда болып жатқан түбегейлі өзгерістер, елдің жалпы білім беретін мектептеріне де өз ықпалын тигізуде. Әсіресе жасөспірімдерге ұлттық тәрбие беру, оны қу - тәрбие мазмұнына ендіру мәселесі кең етек алып өрістеуде.
Сондай - ақ бұл мәселе Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында да қарастырылған. Онда қазақ халқының мәдениеті мен салт - дәстүрлерін жан - жақты оқып үйренуге мейлінше мол мүмкіндік туғызу, шәкірттің санасына, туған жеріне деген құрмет пен сүйіспеншілік сеземін сіңіріп тәрбиелеу баса айтылған.
Өркениетті қоғам мен құқылы мемлекеттің қалыптасуы, өскелең ұрпақтың рухани байлығы мен мәдениеттілігін, еркін ойлау қабілеті мен шығармашылығын, кәсіби біліктілігі талап етеді.
Қазақстан Республикасының 2015жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында, бастауыш мектептің негізгі міндеті - баланың жеке басын бастапқы қалыптастыруды қамтамасыз ету, оның қабілеттерін анықтау және оқу қызметін білуге, оқу, жазу, санаудың берік дағдылардың үйренуге, тілдік қарым - қатынастың қарапайым тәжірибесіне, өзін - өзі шығармашылық тұрғыдан таныта білуге, мінез - құлықтың мәдениетіне, жеке гигиенаның және салауатты өмір салтының негіздеріне бағдарланады, сонысымен кейін негізгі мектептің жалпы білім беру бағдарламаларын меңгеруге база жасайтындығы көрсетілген.қазір елімізде бейнелеу өнерін оқытудың әр түрлі оқу құралдары, оқу әдістемелік нұсқаулары басылып шығуда. Қаншама түрлі - түрлі оқулықтар жазылғанымен орта мектептегі білм деңгейі жоғары деп айту қиын.
Графиканы оқыту қазіргі уақыттың талабы деуге де болады. Графика түрлерін оқушыларға оқыту мұғалімнің тек қана басты сабақтарды ғана емес, сонымен қатар бейнелеу өнері сабағынан біліктілігін көрсетеді.
Біз бәріміз адамның қалыптасуы бала жастан басталатынын білеміз.Балаларды бейнелеу өнеріне жас кезінен үйрету керек, кәсіби маман болмаған күнде де бейнелеу өнері бала тұлғасының қалыптасуына ықпал етеді. Сондықтан баланы жақсы бейнелеу өнері туындыларымен таныстырып, баланы көрмелерге, бейнелеу өнері кештерге жүйелі түрде апару қажет. Оған түсініксіз күрделі шығармалар болса да, жүрегінің түкпірінде сақталады, келешекте жеке басымен тағдырының қалыптасуына ықпал етеді. Бүгінгі күні мектепте бейнелеу өнері пәні бойынша берілетін білім мазмұны оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес келеді деп айтуға болады. Соның ішінде бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйрету де қарастырылған. Дегенмен, бұл тақырыпты оқытуда жалпы қабылданған теория мен мектеп тәжірибесі арасында алшақтық байқалады. Осы қарама-қайшылықтың шешімін іздестіру мақсатында біз зерттеу жұмысымыздың тақырыбын Бастауыш сынып оқушыларына графикалық суретті салдыруға үйретудің педагогикалық негіздері деп таңдадық.
Зерттеудің мақсаты: Оқушыларды жан-жақты дамытып жетілдіруде графикалық суретті салдыруға үйретудің рөлін, маңыздылығын теориялық тұрғыдан дәлелдеп тәжірибеде іске асыру жолдарын көрсету.
Зерттеу міндеттері:
1. Бейнелеу өнерінің қалыптасуы мен дамуына шолу жасау;
2. Графика туралы түсінік беру және оның түрлерін анықтау;
3. Графика өнерінің зерттелу жағдайын саралау;
4. Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің жүйесін жасау;
5. Бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретудің әдістемелік жолдарын көрсету.
Зерттеу нысаны: Бастауыш мектептегі оқу процесі.
Зерттеу пәні: Бастауыш мектепте графикалық суреттерді салдыруға үйретуді іске асу жолдары.
Зерттеудің әдістері: психологиялық , педагогикалық, әдістемелік, арнайы әдебиеттерді, мектеп оқулықтарын оқып үйрену және оларға теориялық талдау жасау; мұғалімдермен және оқушылармен әңгімелесу.
Ғылыми болжамы: Егер бастауыш сынып оқушыларын графикалық суретті салдыруға үйретуде оқытудың жаңа педагогикалық технологияларын және біз ұсынып отырған әдістемені қолданатын болсақ, онда оқушылардың бейнелеу өнері пәніне деген қызығушылықтары артып, білім сапасының деңгейлері көтерілер еді.
Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық маңызы:
Зерттеу нәтижелері мен қорытындылары,осы проблема бойынша келешекте жүргізілетін ғылыми ізденістерге негіз бола алады және зерттеудің теориялық және практикалық нәтижелері қазіргі таңдағы білім беру жүйесіндегі мектептерде әдістемелік құрал ретінде қолданылады.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы :
oo Бастауыш сыныптағы бейнелеу сабақтары даму жолын айқындау;
oo Бастауыш сыныптардағы бейнелеу өнер сабақтарын тиімді оқыту әдіс - тәсілдерін айқындау.
І ТАРАУ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА ГРАФИКАЛЫҚ
СУРЕТТІ САЛДЫРУҒА ҮЙРЕТУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1 Бейнелеу өнерінің қалыптасуы мен дамуы шығу тарихы
Адам баласының қоршаған ортаны бейнелеуге ынтасы ежелгі дәуірлерден басталған. Оған алғашқы адамдардың сүйектерге, мамонт мүйіздеріне және үңгірлерге бейнеленген суреттері дәлел. Ол беунелер сол кездегі адамдардың тұрмыс тіршілігін, қоршаған орта туралы көзқарасын көрсетеді. Біртіндеп осы бейнелер негізінде жазу пайда болды. Сөз жоқ, алғашқы адамдар жасаған бейнелеу өнерінің үлгілері аяқ астынан пайда болған жетістік емес, ол көптеген жылдар бойы дамып жетілген тәжірибе мен дәстүрдің жемісі болатын.
Алғашқы сурет салуға үйрену тікелей көргенді қайталау, яғни көргенді көшіру еді.Алғашқы бейнелер үлкендердің тіршілік үшін жасаған еңбек процесіне, тіршілік көзі болған табиғатқа,жануарларға байланысты болды.
Неолит дәуірдегі (б.з.б. 5 - 3 мың.ж.) жер өңдеу мен қолөнердің пайда болуы адамдардың өнерге деген көзқарасын мүлдем өзгертті. Адамның сурет сала білу шеберлігі, қолөнер бұйымдарын, соның ішінде қыштан жасалған бұйымдарды безендіру басталды .
Нағыз өнерге оқыту, мектепте ұйымдастыру тек өркениет дәуірінде пайда бола бастады. Оған дәлел ретінде ежелгі Мысырда (Египед) дамыған жоғары дәрежелі мәдениетті қарастыруға болады.
Тарихи деректер бойынша ежелгі Мысырда сурет салу мектепте сызу пәнімен қатар оқытылғанын білуге болады. Мектеп бітіруші жерді өлшеуді, бөлме жобасын, су құбырының кестесін сызуды білуге міндетті болды.
Мысыр мектептерінде оқушыларға сурет салуды ерекше көңіл бөліңді, өйткені иероглифты жазу әр түрлі заттар бейнелерінен тұрды. Мысалға А әрпі құс бейнесінде, Б әрпі адамның аяғының бейнесінде салынды.
Тәрбиелеу мен оқыту тәртібі бұл мектептерде өте қатал болды : мектеп немесе оқушы ережесін болмашы бұзушыларды таяқпен соққыға алып жазалауға дейін барды, тіпті кей жағдайларда оқушының қол - аяғын байлап ғибадатхналардың қараңғы бөлмесіне ұзақ уақытта қамады. Ол мектептер заңында былай делінген : Күнделікті жұмысқа ынталы бол. Бір күн де ерінбе, болмаса соққыға жығыласың.
Оқыту әдісі мен тәртібі барлық суретші педагогтарда бірдей болды. Алғашқы болып ежелгі мысырлықтар жас ұрпақты сурет салу дағдысына оқыту процесін қоршаған ортаны тануға, байқауға емес, сызбаларды, қағидаларды ( канондарлы) жаттау арқылы үлгілерді көшіруге негізделеді .
Ал Ежелгі Грек суретшілері оқыту мен тәрбие мәселесіне жаңаша тұрғыдан қарады. Олар қоршаған ортадағы өсімдікке, табиғи құбылыстарға көңіл бөлу қажеттілігін мойындап, бейнелеу өнері оқытудың өзіндік ережелерін жасады.Гректер әдеміліктің мәні сымбаттылық, симметриялық, бөліктердің тұтастық үндестігі, дұрыс математикалық тепе - теңділік деп тұжырымдады.
Грекияда б.з.д. IV ғасырда бірнеше сурет мектептері болды. Олар - Сикиондық, Эфестік және Фивандың мектептер. Бұл мектептер әр түрлі әдістемелік бағыт ұстады. Фивандық мектеп жарық, көлеңке арқылы өмір шындығын және елесті көрсетуге бағытталды. Эфестік мектепте сыртқы сұлулықты және табиғатты көркемдік тұрғыдан қабылдауға, соның ішінде шығармашылық, эстетикалық шыбытқа үлкен мән берілді.
Сикиондың сурет мектебі жаратылыстанудың ғылыми мәліметтеріне және табиғат заңдарына негізделеді. Сикион сурет мектебі оқыту әдістемесінің дамуына ғана емес, сонымен қатар жалпы бейнелеу өнерінің дамуына үлкен әсер етті. Бұл мектеп оқыту әдістемесін ғылыми негізде құрып, оқушыны табиғатты зерттеуге, оның заңдылықтарын ашуға жетелеп, сұлулығына деген сүіспеншілік көзқарасын тәрбиеледі.
Сикиондың мектептен Памфил, Мелантий Павзий және ұлы Апелес сияқты атақты суретшілер шықты. Сикиондық мектептің басшысы болған Памфилдың арқасында сурет салу Грекияның жалпы білім беретін мектептерінің барлығына пән ретінде енгізілді. Сурет салуға оқытудың міндеті өмір шындығындағы заттарды тек көшіріп бейнелеу ғана емес, сонымен қатар, ол заттардың құрылысының заңдылықтарын зерттеп , тану екндігін алғаш рет Панфил дәлеледі.
Ежелгі Римде де өнерге, соның ішінде бейнелеу өнеріне өте үлкен сүйіспеншілікпен қарады. Ауқатты адамдар грек суретшілерінің туындыларынан коллекциялар жинап тіпті ақсүйектер мен үкімет қызметкерлері сурет және кескіндемемен (живопись) айналысты. Суретке оқыту Римдегі жалпы білім беру мектептпрінде жүргізілді.
Бірақ Римдіктер грек суретші педагогтарының жасаған бейнелеуге оқыту әдістемесін одан әрі дамытып жетілдірмеді, керісінше, кейбір оқыту әдістерін олар сақтай алмады. Грек суретші - педагогтары бейнелеу өнерінің басты мәселелерін шешуге талпынып, өз шәкірттерін бейнелеуге оқуды ғылым арқылы игеруге шақырып, бейнелеуге ұсақ кәсіп ретінде емес үлкен шығармашылық өнер ретінде қарау керектігін түсіндірсе, ал Рим империясының суретші - педагогтарын бейнелеу өнерін оқытуды одан әрі дамыту мәселелері көп алаңдатпады. Олар бейнелеу ұсақ кәсіп ретінде қарап, бейнелеуге оқытуда тек үлгіден көшіру әдісімен шектеліп, ұлы грек шеберлерінің жұмыс тәсілдерін қайталатады.
Сөйтіп римдік суретшілер гректер жасаған бейнелеуді оқыту әдістемелерін біртіндеп жоғалта бастады.(2.96).
Ұлы Рим империясы құлаған соң орта ғасырда шынайы өнер жетістіктері мүлдем жоққа шығарылды. Суретшілері бейнені жазықтың бетінде тұрғызу ережелерін, гректер жасаған оқыту әдістерін (имперетор Константин және Сильвестр тұсында) білмеді. Ағарту ісіне қарсы болған християн шіркеулері грек шеберлерінің теориялық еңбектерін, сонымен қатар бейнелеу аса құнды туындылар аяусыз құртып талқандады. Өнерге деген сүіспеншілік, өнерге табынушылық деп танылып қудаланды.
IX - XI ғасырлардағы дағдарыс - тоқыраудан кейінгі қайта өрлеу дәуірі бейнелеу өнерінің және оны оқыту әдістемесінің даму тарихына үлкен әсерін тигізді .
Бейнелеу мәселелерімен Ченнино, Альбер - ти, Леонардо да Винчи, Дюрер және т.б бейнелеу өнерінің шеберлері айналыса бастады. Олар табиғи құбылыстар заңдылықтарын түсіну масатында ғылыми зерттеу жұмыстарымен айналысып, бейнелеу өнерін ғылыммен байланыстырады.
Жұмыстың нәтижелі болуына археологиялық қазбалардан табылған өнер үлгілері және Ежелгі Грекияның ұлы өнері жөніндегі тарихшылар қалдырған деректер көмектеседі.Қайта өрлеу суретшілері антикалық өнер үлгілерін зерттеу барысында игерген теориялық білімдерін өздерінің шығармашылық жұмыстарында пайдаланды және перспектива, анатомия, пропорция ілімдерін зерттеп жетілдіруді басты мақсат етіп алды.
Қайта өрлеу дәуірінің суретшілері бейнелеуді оқыту әдістеріне байланысты біршама құнды пікірлер айтты.Олар бейнелеуді оқытудың негізгі заттан қарап бейнелеу болу керек деді. Мысалға, Ченнино өзінің кескіндеме туралы трактатында Байқасаң,салтанатты қақпа арқылы жетелеп өнерге апаратын ең жетілген жетекші - ол қарап бейнелеу деп жазған . Ченнино бейнелеуді оқытуда теориялық білім негіздерін игеру үшін мұғалімнің жүйелі басшылығы қажет деп санады.
Живопись туралы үш кітап еңбегінде Леон Баттис - та Альберти бірқатар құнды әдістемелік ережелер ұсынды. Ол бейнелеуді маңызды ғылыми пән ретінде қарастырды.Өнерге оқытудың нәтижелі болуы ғылыми біліктілікке байланысты деп жазды. Альберти оқыту әдістемесін ғылыми негіздеме бере отырып сурет салу тек қолды жаттықтыру емес, ақыл - ойды жаттықтыру деп қарастырды. Бұл қағиданы басшылыққа алып кейіннен Микеланджело "суретті қолмен емес баспен салады" деген болатын.
Альберти оқыту процесінің барлығын заттан қарап бейнелеуге байланысты құрауды ұсынды. Оның ұсынған әдістемелік оқыту жүйесіне көңіл аударсақ :
Бірінші нүктелер және түзу сызықтармен танысу, содан соң әр түрлі бұрыштар, жазықтықтар, соңына көлемді денелермен таныстыруды ұсынған. Осыған орай бейнелеуді енді ғана үйренуге кіріскен жастар бірінші әріптің бейнесін жеке - дара, яғни бұрынғылардың айтуынша элементтерін оқиды, содан соң буындарды оқиды, тек осыдан кейін сөзді құрастыруды оқиды деп жазды. .
Альберти бірізділікті сақтай отырып, оқушыны сызықтық перспиктиваның негізгі қағидалармен таныстырып ауа перспиктивасы ауа пенрспиктивасы жөнінде де әңгіме етеді. Оның жасаған кейбір ережелері әлі күнге дейін бейнелеу өнерін оқытуда өолданылып келеді. Әрине бейнелеуді оқыту әдістерінің одан әрі жетілуінің нәтижесінде Альбертидің бірқатар әдістері қате деп табылды. Ол екінші кітабындағы сурет салуда іліміне (завес) пайдалануды ұсынуы еді.
Іліміне пайдалану әдісіне дәлірек тоқталатын болсақ, бейнеленетін зат пен суретшінің арасына кергішке керілген мөлдір қағаз (калька) немесе жұқа мөлдір мата (кисея), кей жағдайда жіптерден торлап керілген кергіш қойылды. Суретті нәрсені әдейі әзірленген көздеу құралы арқылы нысанаға ала отырып ілме бетіне түсірді. Бұл әдіс перспектива заңдылықтарын дәл сақтап бейнелеуге мүмкіндік жасады, сонымен қатар айтарлықтай кемшілігі де болды: ол сурет салуды механикалық жобалауға айналдарды.Дегенмен XV ғасырда бейнелеу әдістемесінің дамуына суретші - ағартушы Альбертидің қосқан үлесі зор болды. Бейнелеу әдістемесінің дамуына үлкен әсерін тигізген Леонардо до Винчидің Живопись туралы кітап еңбегін айтуға болады. Альберти сияқты Леонардо до Винчи де бейнелеуге негізгі ғылыми пән ретінде құрады. Леонардо ілме арқылы бейнелеу тәсілі оқушыларға зиян екенін айтып: Бұл ойластырылған құралдан бас тарту керек, өздігінен сурет сала алмайтыны адамдар үшін бұл бағыт ақыл - ойларына зиян екенін алмайтын адамдар үшін бұл бағыт ақыл - ойларына зиян келтіреді және оның көмегінсіз ешбір жақсы дүние жасай алмайды деп жазды.
Леонарданың болымды әдістерінің бірі өткен жаңа материалды бекіту мақсатында есте сақтау арқылы сурет салу болды. Ол Егер сен жаңа танысқан нәрсені жақсы есіңде сақтағын келсе, онда мына тәсілді пайдалан: бір нәрсені бірнеше мәрте көшіріп салған соң, ол есіңде қалды деп ойласаң, онда оны үлгіден қарамай бейнелеп көр, - деп жазды.
Қайта өрлеу дәуірінің ұлы неміс суретшісі Альберх Дюрер бейнелеу өнерін оқыту әдістемесі жөнінде, сондай - ақ жалпы өнер мәселелері жөнінде аса құнды теориялық еңбектер қалдырды. Ол өзінің ...кімде - кім өзі нені болса да білсе, қажет еткен өзгелерге соны оқыту керек деген гуманистік көзқарасымен де ерекшеленді.
Бейнелеу өнерін оқыту әдістемесіне енгізген Дюрердің көлемді жалпылау әдісі аса құнды жетістік болды.Сол кездегі ағартушы - суретшілер кеңінен пайдаланған бұл әдіс қазіргі кезде де бейнелеуге оқытудың классикалық әдістердің бірі ретінде қолданылып жүр. (3.96).
1.2 Графика туралы түсінік және оның түрлері
Графика бұл жай қарындашпен, пастель немесе акварель арқылы белгілі бір кескінді, суретті, портретті штрихтық сызбалар арқылы белгілей салу.Графика бұл бейнелеу өнерінің жеке бір түрі. Графиканың бейнелеу өнерінің басқа түрлерінен айырмашылығы қарандашпен, графитпен сұр түсті, бояусыз кескіндеуде.
Жалпы, штрих дегеніміз - өзімізге таныс қарапайым сызық. Олар біздің өмірімізде өте көп кездеседі: жолдар сызығы. Тіпті адам фигурасы, бет - пішіні де осы сызықтар арқылы салынады.
Сондықтан олардың маңызды өте зор деп айтуға болады. Ал сол сызықтар салыну түрлеріне қарай адамның көңіл күйіне де әсере ете алатын қасиеттері бар екен. Өзбетінше ойлайтын, дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру үшін осы жаста танымдық процестерді дамыту өте маңызды. Егер белгілі бір тақырыптарды үйретуге компьютер пайдаланса, онда бейнелеу өнеріне бастауыш сынып оқушыларын оқыту процесі тиімді болуы мүмкін, себебі:
Графика гректің "грапо" деген сөзінен шыққан, қазақша "жазамын", "сызамын", "суретін саламын" деген мағынаны білдіреді. қарындашпен, тушьпен салынған сурет немесе гравюралар графикаға жатады. Ол бейнелеу өнерінің бір саласы болып табылады. Кітаптағы иллюстрациялар, газаттегі суреттемелер мен карикатуралар, түрлі көшедегі плакаттар - осының бәрі график суретшілерінің туындылары. Графикада сызықтар, штрихтар, ашық және қоңыр дақтардың арақатынасы жетекші маңызға ие болады. Графика өнерінің кейбір түрлерінде түстер де пайдаланылады. Қазақстан суретшілерінің ұлттық графикаға қосқан үлесі зор. Еліміздің графика өнерін дамытып, сол салада жемісті еңбек етіп жүрген суретшілерден: И. Исабаев, Ә, Рахманов, М. Қисамединов, А. Смақұлов, Б. Табылдиев, К. Баранов, Н. Гаев, В. Гурьев, Е. Сидоркин, Т. Ордабеков, В. Тимофеев, т.б. атауққа болады. Графика өнері каллиграфиямен, жазбамен тығыз байланысты деп табылады. ХІХ ғасырға дейін графика мен сурет түсініктері қатаң ажыратылып қаралды. Графика деп тек баспа техникасымен салынатындарды атаса, суретке - қолмен салынатын жұмыстарды: нобайды, нұсқа, т.б. жатқызады. Гравюрлеу француздың grawer - "қию", "тырнау" деген сөзінен шыққан. Гравюра деп бетіне сурет ойып салынған тақтаны да, сондай-ақ одан алынған басылымды да айтамыз. Гравюра қытайда шамамен VI ғасырда пайда болды. Батыс Еуропада ол XIII-XIV ғасырларда шығып, XVI ғасырда кемеліне жетті. Көптеген график суретшілері байқасаң, олар қарындаш, акварель, тушь сияқты қолайлы әрі ыңғайлы материалды қолданған. Графикаға гравюралардың барлық түрлері де жатады, суреттерден айырмашылығы сол - оларды көп дана етіп көбейтуге болады. Гравюралар бірнеше тақталардан басылады. Гравюраның түрлері өте көп, олар: офорт, ксилография, линогравюра, литография т.б. болып бөлінеді. (4.44)
Графика түрлері:
Кітап графикасы
Суретшілер тек сурет салумен ғана шектелмейді. Олар біздің күнделікті қолданып жүрген бұйымдарымызды да жасау үшін жобалар жасайды. Соның бір мысал ретінде біз оқып білім алып жүрген оқулықтарымыздың дүниеге келуіне суретші-графиктердің қосқан үлесі мол. Суретші-графиктер кітаптың көлемін, сыртқы пішінін, ішкі безендіру жұмыстарын оның мазмұнына байланыстырып көркемдейді.
Кітаптың әсем безендірілуі, оның ашық бояуларымен нақышталуы бізді өзіне тартып, қызықтырады.
Кітапты безендіру жұмыстары ең алдымен нобай (эскиз)жасаудан басталады. Ең алдымен оның пішімі (форматы) айқындалады. Сосын кітаптың ішкі мазмұнына сай оның мұқабасына сурет салынады немесе көркем жазумен әшекейленеді.
Кітаптың алғашқы бетін ашқанда форзацты көреміз. Әдетте қосарбеті бір түсті болуы мүмкін немесе сурет салынады.
Кітаптың сыртқы мұқабасын жасау үшін сол кітаптың ішіндегі әңгіме, ертегі мазмұнын жақсы білуіміз керек. Содан соң пішімді таңдап алып, мазмұнға сәйкес суреттер салынады. Сурет қарындашпен орындалып, сосын бояумен жұмысты бастау керек. Салынған сурет композициясы, кітаптың аты, авторлардың аты-жөні, баспаның аты, жарық көрген жылы үйлесімді кітаптың жарасымын табуы керек.
Қазақстанда осындай кітап графикасымен айналысып келе жатқан суретші-графиктерден Б. Машрапов, А. Дүзелханов, А. Ысқақов, Қ. Төреқұлов т.б. кітап безендіру суретшілерді айтуға болады.
Офорт
Металл бетіндегі гравюра - офорт.
Металл бетіндегі гравюраның орындалу техникасы екі түрде болады. Олар: қышқылмен өңделініп жасалатын және қышқылмен өңделмей жасалатын түрлер.
Өңдеуді қолданбай, металға жасалатын гравюралар тобына кесіп істелетін және құрғақ инемен орындалатын гравюра жатады. Бұрын офорт тақтасы үшін материал қызметін мыс атқаратын, енді одан басқа, мырыш және тіпті темір қолданылатын болады.
Ксилография
Ағашқа салынған гравюра. Бұл гравюраны ксилография (грекше xylon - кесілген ағаш, grapho - жазамын) деп атайды. Гравюра қатты да, серпімді ағаш кесіндісіне ойылып жасалынады. Бұл гравюра штихель деп аталатын ерекше кескіштермен кесіледі.Гравирлеу процесі ұстамдылық пен төзімділікті талап етеді. Мұнда ешқандай асығыс істеуге болмайды. Көп тиражға арналмаған гравюраны жұмсақ ағашқа, мәселен, ақ қайыңға жасауға болады.
Линогравюра
Линогрвюра дегеніміз - линолеумнен ойып жасалған сурет. Бейнеленетін сурет линолеумге салынады. Суретті "штихель" деп аталатын қашаумен қияды. Қара бояулармен боялатын жерлерге тиіспейді, ақпен боялатын жерлердің бір қабатын әбден тырнап алып тастайды. Сурет линолеумде ойылып шыққаннан кейін бетіне типография бояуы жағылады (арнайы білікпен), одан кейін үстіне қағаз төсеп, линография тақтасына салып өткізеді. Тақтадан өтіп, әбден дайын болған суретті оттискі деп атаймыз.
Литография
Графика өнерінің тағы бір түрі - Литография. Литография арнаулы әк тасқа салынады. Онда ең алдымен тастың беті мұқият дайындалады. Сонан кейін қою жұғатын литогрфия қарындашпен немесе тушьпен сурет салынады. Одан кейін сурет сүртіліп кетпейтіндей етіп тасты азот қышқылы ерітіндісімен шайып өңдейді. Тастағы майлы қарындаш пен тушьтің ізі қышқыл ерітіндісін қабылдамайды. Керісінше, литография бояуы сурет салған іздерге жұғады. Осы әдіспен қағаз бетіне басады.
Графика бұл жай қарындашпен, пастель немесе акварель бояулары арқылы белгілі бір кескінді, суретті, портретті штрихтық сызбалар арқылы белгілей салу.Графика бұл бейнелеу өнерінің жеке бір түрі. Графиканың бейнелеу өнерінің басқа түрлерінен айырмашылығы қарындашпен, графитпен сұр түсті, бояусыз кескіндеуде .
Жалпы, штрих дегеніміз - өзімізге таныс қарапайым сызық. Олар біздің өмірімізде өте көп кездеседі : жолдар сызығы, көпір сызығы, тоқ стобалар сызығы, ағаш сызығы. Тіпті адам фигурасы, бет - пішіні де осы сызықтар арқылы салынады. Сондықтан олардың маңызы өте зор деп айтуға болады. Ал сол сызықтар бар екен. Өзбетінше ойлайтын, дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру үшін осы жаста танымдық процестері дамыту өте маңызды. Егер белгілі бір тақырыптарды үйретуге компьютер пайдаланса, онда бейнелеу өнеріне бастауыш сынып оқушыларына оқыту процесі тиімді болуы мүмкін, себебі: оны пайдалану мұғалім әрекеттерін оқтайландырады; қазірігі кездегі видеотехника құралдарын, түсті, графиттерді, дыбысты пайдалану арқылы жағдайлар мен ортаның айырмашылығы модельдеуге болады және оның барысында оқушылардың танымдық және шығармашылық қабілеттерді дамиды; ол оқушылар танымдық қызығушылығын арттыра түседі. Осындай мүмкіндіктерді жүзеге асыру үшін бастауыш сынып мұғалімдерінің алдына бейнелеу өнері сабақтарындағы оқыту процесіне комьютерлік оқыту құралдарын пайдаланудың психологиялық - педагогикалық, әдістемелік аспектілерін зерттеу. Бастауыш сыныптағы бейнелеу өнері сабақтарына компьютерлік оқытту құралдарын пайдалану тиімділігін тәжірибеде зерттеу. Алынған мәліметтер негізінде бейнелеу өнері сабақтарында компьютерлік оқыту құралдарын пайдаланып өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар дайындау міндеттері қойылады. Осындай міндеттерді шешуге арналған зерттеу барысында зерттеу тақырыбы бойынша психологиялық - педагогикалық, әдістемелік еңбектерге талдау жасалады. Бастауыш сыныптағы оқу - тәрбие процестеріне бақылау жүргізіледі. Экспиременттік оқыту және алынған мәліметтерді өңдеу тәсілдері қолданылады. Жалпы заңдылықтардың ықпал аймағы тәрбие процесінің барша жүйесіне әсер етеді әрі оның аса маңызды бірліктері арасындағы байланыстарды танытады. Бірақ тәрбие процесі, біз білітіндей, педагогикалық процестің құрамды бөлігі болуымен осы процесс заңдылықтарына тәелді келуі табиғи құбылыс . Бұл процесте даму және қалыптасу заңдылықтары әрекетке түседі. Бұдан шығатын қорытынды - тәрбие процесі аса күрделі де көп түрлі сипатқа ие. Тәрбие практикасы үшін өте қажет нәрсе: тәрбие процесінің тиімділігі (өнімділігі) мен тәрбие сапасын анықтайтын оның сипаттары және шарт - жағдайлары арасындағы байланыстардың қалай түзілетінін түбегейлі білу.
Графика - грек сөзі, жазамын, сурет саламын деген үғымды білдіреді. Графиканың ең қарапайым түрі ақ қағазға қарындашпен , тушьпен орындалады.Графика орындау ерекшілігін және салу тәсіліне (техникасын) байланысты бірнеше түрге бөлінеді. Бұл төртінші сыныпта бастауыш сыныптарда оқушылармен өтіледі. Бірақ та графика ішінде ең негізгі екі түрі бар екедігін, яғни гравюра және линогравюра.
Гравюрлеу француздың grawer - қию, тырнау деген сөзінен шыққан. Гравюра дер бетіне сүрте ойып салынған тақтаны да, сондай - ақ одан алынған басылымды да айтамыз. Гравюра Қытайда шамамен VI ғасырда пайда болды. Батыс еуропада ол XIII - XIV ғасырларда шығып, XVI ғасырда кемеліне жетті.Графика суретшілер әр түрлі техниканың әдіс - тәсілдерін жеткі пайдаланған, оның түрлері :линолеум, пластикті гравюра, автография, офорт, т.б. Көптеген графиктерді байқасақ, олар қарындаш, акварель, тущь сияқты қолайлы әрі ыңғайлы материалды қолданған. Батыс Еуропа суретшілерінің әсерімен, графика өнерінде жаңа техника - сюрреализм бағыты қалыптасты. Еліміздің графика өнерін дамытып, сол салада жемісті еңбек етіп жүрген суретшілер деп И.Исабаев, Ә. Рахманов, М. Қисамеденов, А. Смағүлов, Б. Табылдиев, Б. Баранов, Н.Гаев, В.Гурьев, Е.Сидоркин, Т.Ордабеков, Т. Қаметов, В. Тимофеев т.б. атауға болады. Қазақстан суретшілерінің ұлттық графикаға қосқан үлесі зор.Гравюраның түрлері өте көп: металға жасалған гравюраны офорт дейміз; ағашқа жасалған гравюраны ксилография дейміз; линолеумаға жасалған гравюраны линогравюра дейміз; тасқа жасалған гравюраны линогравюра дейміз; тасқа жасалған гравюраны литография дейміз және т.б. Линолеумен жұмыс істеу бастауыш сынып оқушылары үшін емес, жоғарғы сынып оқушыларына арналған. Бұл арнайы шеберханаларда істеледі. ( 5.79)
1.3 Графика өнерінің зерттелу жағдайы
Әрбір жас жеткіншек буын іс - әрекет ету үшін адамзаттың тәжірибесімен жинақталған, қалыптасқан ғылымды игеріп алады, соған сүйенеді. Қазір кезде жас ұрпақты оқытып, алған білімін кеңейтіп, көркемдік талғамдарын арттыруда, өмірге көзқарастың дұрыс қалыптастырып халықтық тәрбие беруде, ізгі мінез - құлық, биік адамгершілік, ұлттық қасиеттерін қалыптастыруда бейнелеу өнері пәнінің атқара міндеті мол, орны ерекше.
Бейнелеу өнері сабағы оқушылардың ой - өрісін кеңейтіп, өмірдегі әсемдік пен әдемлікке сүйіспеншіліктерін арттырады, өз өлкесінін сұлу табиғатын, халқымыздың әдет - ғұрпын, ұлттық өнері мен кеңірек танысуына жол ашады. Графика және оның түрлері туралы жалпы - өте ескі өнер және адамның сүйген өнерінің бірі. Графика сөзінің астарында суреттің барлық түрі кіреді. Бұл қолөнердің көптеген түрлері бар. Кейбіреулері графиканы керек емес деп есептейді. Әсіресе, қазіргі кезде, кез - келген әр дүкеннен сатып алуға мүмкіндік бар болған жағдайда қолмен жасағанша. Бірақ қолөнердің барлық түрінің ішінде графика тоқу өнері керек болып саналады. Алып қарасақ графика тоқу өнері барлық қолөнердің бастамасы болып саналады. Егер әртүрлі суреттерді салып қолды жаттықтырып алса, онда сіз еш қиындықсыз басқа да қолөнер түрін оңай меңгере аласыз. Сонымен қатар қарындашпен жұмыс істтеу әр кезде сізге кездеседі. Бір жағынан, жұмыстың қиындығын білген адам басқа адамның жұмысын сыйлайды, қастерлейді. Ал, екінші жағынан а алып қарасақ, егер сіз еңбектің қадір - қасиетін білсеңіз, онда өзіңіз одан да жақсы бұйым жасауға талпынасыз.
Жұмыс орны. Жұмысты бастамас бұрын, ең біріншіден, қол мен бүкіл денені дұрыс ыңғайлау - ол қандай жұмысты орындайтынына байланысты емес. Ыңғайсыздық ешқандай қолөнермен айналысу алысқа әкетпейді. Қолөнермен ыңғайланып ешқандай қолөнермен айналысу үшін орындықтың биіктігін жұмыс үстелінің биіктігіне мойынды бүкпейтіндей және қабырғаға жүк түспейтін биіктікте орналастыру қажет. Басты тік немесе ыңғайлайнызға қарай кішкене алға қарай бүгіп ұстауға болады. Бұйымды ешқашан алдыңызға қойып жұмыс істеуге болмайды - ол сізді ыңғайсыз және әдесі емес түрде отыруыңызды қалыптастырады.
Эскиз толық таңдалып болғаннан кейін, графика салу мынадай кезеңдер арқылы жүзеге асырылады :
1.Рама дайындап, холст таңдау.
2.Эскиз бойынша түсін таңдау.
3.Техникалық сурет шаблон таңдау.
4.Құрал - саймандарды дайындау.
5.Графика салу.
6.Дайын графиканы өңдеу.
Рама дайын болып, холст керілгеннен кейін, түсті таңдау керек. Бейнелеу өнері - дүниені көзбен түйсіну негізінде бейнеленетін пластикалық өнердің бір саласы.
Бейнелеу өнері негізінен кескіндеме, мүсін, графика жатады. Бейнелеу өнерінің белгілері архитектура, безендіру және қолданбалы өнерде көрініс табуы тиіс. Сондықтан шартты түрде оларды да бейнелеу өнері қатарына жатқызамыз. Сондай - ақ, театр, кино, теледидарға безендіруді, көркем дизайынды да бейнелеу өнері ретінде таниды. Бұл өнердің де негізінде адам, табиғат және заттық әлемді тұтастықта, бірлікте қарастыруда жатыр. Бейнелеу өнері дүниені байқау, бақылау, көру нәтижесінде оның көркем бейнесін жасайды. Әр ғасыр, дәуір, кезеңде пайда болды. Бейнелеу өнерінің туындылары өзіндік бейнелеу жүйесі мен көркемдік үндесудің түрлі типтерін құрайды. Бұл өнер танымдық, құндылық және қарым - қатынастық қызметімен де ерекшеленеді. Уақыттық даму процесі басқа өнер түрлеріне (әдебиет, музыка, театр, кино) қарағанда бейнелеу өнерінде шектеулі, ол негізінен кеңістіктік ауқымен ерекшеленеді. Суретші өз көзімен көріп, түйсінген шындығын сол сәттегі қалпыпен көрсетуге ұмтылады. Өмір жағынан таңдап алынып, заманның тірлік - тынысты жан - жақты көркемдік қуатпен беріледі. Бейнелеу өнерінің көркемдеу құралдарына сурет, түрлі түс, пластика, жарық пен көлеңке композициясы, ырғақ жатады. Шығармалар заттық материалдан дайындалатындықтан оған пәндік, заттық болмыс пән. Бейнелеу өнерінің әр жанры қоршаған әлемнің бейнесін түрліше береді : кескіндеме түрлі түсті бояуды, графика түрі сызықтардың қиылысуын, көлеңке мен жарықтық астасуын, мүсін пластикалық үш өлшемдікті пайдаланады.Бейнелеу өнерінің барлық жанрындағы шығармалары мазмұнына қарай монументальді - сәндік және қондырмалы шығармалар негізінен музейлер, галереялар немесе үй интерьерлерін безендіріп, сол жерлерде орналасады. Монументальді мүсін архитектура кешендерде, қала көшендерде, қала көшелері мен алаңдар, мекеме ғимараттарының қасбеті мен интерьерлерінде орналасады. Бейнелеу өнеріне тарихи даму процесі барысында қалыптасқан портрет, пейзаж, натюрморт сияқты жанрлар ортақ бейнелеу өнері пәнін оқытуда ұлттық өнеріміздің алатын орны ерекше. Сол себепті де, бастауыш мектеп мұғалімдері бейнелеу өнері сабақтарына мейлінше әдеби тілде, әрі әсем білуі қажет. Бұл туралы педагогика ғылымдарының докторы С.А.Аманжолов өзінің жаңа оқулығында бейнелеу өнерінің мұғалімі туралы былай ой қозғайды, бастауыш мектептің бейнелеу өнері мұғалімі - ол тек жақсы әдіскер немесе суретші ғана болумен шектелмеуі тиіс, сонымен қатар әдебиетші, психолог және әртіс болуы шарт, бұндай қабілеттердің бастауыш сынып балаларын тиімді оқытуға және оқу процесін дұрыс ұйымдастыруға тікелей байланысы бар екенін өзінің жүргізген тәжірибелі арқылы дәлелдейді. Ал кейбір әдіскерлер сабақтарды өз ара байланыстыру арқылы оқытуды ұсынады. Е.Әуелбеков Бастауыш сыныптарда бейнелеу өнері сабақтардағы пән аралық байланыс ерекшеліктері мақаласында бастауыш сыныптарда бейнелеу өнері сабақтарын музыка пәнімен мейлінше көбірек байланыстырудың мәні бар деп айтады. Бұл жерде бейнелеу өнері мен ән сабағының тығыз байланысы сөз болып отыр. ( 6.91)
Ұлы әрі данышпан ақын атамыз Абайдың: - Құлақтан кіріп бойды алар, әсем ән мен тәтті күй ... - деген өлең жолдарын қағида етіп ұстауға болады. Мәселен, әр сабақ сайын өтілетін тақырыпқа байланысты, сабақтың мақсатына қарай музыкалық шығармаларды тиімді қолдана білген жөн. Расында, балаға ән - күй арқылы сурет өнерін бойына құйып, өнерін жоғарыдан бағалап, музыка арқылы өнердің қыр - сырын таныту қажет. Бұл бейнелеу өнерін оқытудың бір тиімді әдісі ғанаң бұдан басқа да жаңа оқыту технологияларын қолдануды пән мұғалімі ойластырып отырғана дұрыс. Мұғалім үнемі бір әдісті қолданып, бір ғана тапсырманы орындаумен сабақты өткізіп отырса, ол балалардың сурет салуға деген қызығушылығын басып тастайды, қызығушылық болмаған жерде басып тастайды, қызығушылық болмаған жерде балалардың қабілеті дамымайды. Қазіргі кезде бейнелеу өнері пәні басқа пәндермен кем оқытылмауы тиіс. Балаларды мүмкіндігінше бейнелеу өнеріне молынан тарту қажет.
Қазіргі орта мектептердің бейнелеу өнері сабағының өнері сабағының мұғалімдері балалардың салған суреттерін бағалауды толық меңгерген жоқ сияқты. Оның өзіндік себептері бар. Балалардың суреттерінің ғылыми негіздерін мұғалімдерге түсіндіру үшін жазылған Қ.Аманжоловтың оқу ол қылықтардың орнын толтырады деп ойлаймын.
Тоғайбай Нұрмұратұлының Мұғалім - көп, ұстаз атты жазған мақаласында қазіргі қоғамдағы мұғалімдердің мәртебесін айқын жаза білген деп ойлаймын. Болашақ ұрпақты жан - жақты тәрбиелеу, білімді, парасатты жан - жақты тәрбиелеу, білімді, парасатты жан етіп шығаратын басты тұлға - тәрбиеші педагогтар мен ата - аналар. Бұрынғы кеңес педагогикасы мұғалімнің міндеті - білім беру, мемлекеттік стандарт бойынша жазылған мәтіннен шықпау, басқаларында шаруаларың болмасын деген. Қазір мұндай талап қойылмайды, бірақ мұғалімдер бұрынғы қатып - сеніп қалған қағидадан шығара алар емес. Қалай шығарудың жолын таба алмауда. Қазіргі заманда талабы - баланың жеке басын қалыптастыру, оның көкірек көзін оятып, ата - бабадан қалған асыл мұраны, әдет - ғұрып дәстүрді жеткіншекті санасына сіңіру. Ол үшін тәрбиеші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz