Пластикалық карточкалармен есеп айырысудың түрлері

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

: 1

КІРІСПЕ: ПЛАСТИКАЛЫҚ КАРТОЧКАЛАРМЕН ЕСЕП АЙЫРЫСУ ТҮРЛЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕСІ

4: 7

: 1. 1

КІРІСПЕ: Коммерциялық банктердің есеп айырысу қызметтерін ұйымдастыру және жүргізу

4: 7

: 1. 2

КІРІСПЕ: Екінші деңгейлі банктердегі қолма-қолсыз есеп айырысудың негізгі формалары

4: 10

: 1. 3

КІРІСПЕ: Пластикалық карточкалардың төлем құрал ретінде нарығының дамуы мен қалыптасуы

4: 12

: 2

КІРІСПЕ: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ПЛАСТИКАЛЫҚ КАРТОЧКА НАРЫҒЫН ЖӘНЕ АҚ «КАЗКОММЕРЦБАНК» ҚАРЖЫЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІН ТАЛДАУ

4: 15

: 2. 1

КІРІСПЕ: АҚ «Казкоммерцбанк» жалпы мәліметі мен негізгі қаржылық көрсеткіші

4: 15

: 2. 2

КІРІСПЕ: Қазақстан Республикасының төлем жүйесінің жаңа түрі ретінде пластикалық карталарының қазіргі заман жағдайындағы сараптамасы

4: 20

: 2. 3

КІРІСПЕ: «Казкоммерцбанк» АҚ пластикалық карточкасының сараптамасы

4: 24

: 3

КІРІСПЕ: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ПЛАСТИКАЛЫҚ КАРТОЧКАЛАРДЫ ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ

4: 28

: 3. 1

КІРІСПЕ: Қазақстан Республикасында пластикалық карточканы дамыту проблемасы

4: 28

: 3. 2

КІРІСПЕ: Қазақстан Республикасының даму нарығындағы пластикалық карточканың болашақтағы ұсынымы

4: 30

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ: ҚОРЫТЫНДЫ

4: 32

КІРІСПЕ: ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

4: 34

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың тақырыбының өзектілігі. Қазақстандық банктер жүйесінің қазіргі дамуы ұсақ сенімсіз банктердің жойылуымен, банктердің құрылысымен және ірі әмбебап банктерін жасалуымен сипатталады. Осының бәрі олардың арасындағы тұтынушылар үшін бәсекелеcтікті күшейтеді. Нақты мақсатта жетістікке бас қор болып банктың қызмет спектрінің кеңейтуі және қызмет көрсетудің сапасын арттыру, әр түрлі халықтың бас жетістігі болып есептеледі. Банктік қызметтерін пайдалануда, уақытты маңызды үнемдеуге болады. Әсіресе, осындайда нәтижені пластикалық карточкалар көмектеседі.

Пластикалық карточкаларды пайдалану қолма-қол ақшалардың алдында ақшасыз есеп айырысуға карточкалар иеленушілерге және банк эмитенттердегі, өте үлкен артықшылыққа ие болып, жай мүмкіндіктен бастап несие операцияларының географиялық шекараларын кеңейтуге дейін барады. Біздің мемлекетте нарықтық экономиканың келгенімен қоса, тағы банк қызметтің негізгі құралдары да келді. Банктер несие желісін жаңарту арқылы банк карточкаларымен сәйкесетін, тұтынушыларға несие кеңейтудің тартымды тәсілін шығарды. Олардың нарықтық географиясы кеңейді, сондықтан банктер тек қана жақын тұрған тұтынушыларға жасай алатын болды. Жаңа тұтынушылармен бірге оларға басқа банктік қызметтерді сатуда, қосымша мүмкіндіктер пайда болды. Карточкалардың иелерінен келген табыс, жаңа табыстардың кіріс көзінен дисконттан сатушылармен төленген және жаңа депозиттік ресурстармен сатылған шоттардан құрылған.

Алдымен бұл елеулі табысты Ұлттық банктың төрт ережелерінің орындауын топшылайды, Ұлттық банктің қызметінің бағытының біреуі төлем системасын және төлем құралдың Еуропалық стандарттармен сәйкестік мақсатпен жетілдіру. Бұдан басқа кездерде банктармен берілген қызметтердің спектрін кеңейтудің, қолма-қол ақшасыз төлемдердің дамытуын және бөлшек саудада мөлдірлік операциялардың көтерілу мақсаттармен Ұлттық жүйесін құрастыру және төлем карточкалардың процессинг орталығын қамсыздандыру жұмыстары жалғастырылады, ол төлем карточкалардың әртүрлі жүйелердің сыйысушылылықты қамтамасыз етеді.

Елде төлем жүйесінің, төлем құралдардың жетілдіруі және экономиканың нақты сектордың кейінгі мониторингтің дамуы ұласып жатыр, немесе сайланған тақырыптың « Пластикалық карточкалардың нарығы, қазіргі жағдайдың талдауы және дамудың болашағы» көкейтестілігі түсіндіріледі.

Пластикалық карточкалар нақты ақшалардың Қазақстандық нарықта белсенді жаулап алуда. Соңғы бірнеше жылдарда дара меншік және ұжымдық пайдаланушыларға «электрондық әмияндарды» белсенді шығаратын банктердің саны бірталай өсті. Қазақстандық нарықта бүкіл негізгі халықаралық карточкалар ұсынған.

Сенімділікпен айтуға болады, Қазақстанда магнит карточкалардың саясында бәрі, негізінен классикалық схема бойынша болып жатыр:

- халықаралық карточкалардың шығарушы банктердің санының жылдам өсуі;

- жетекші төлем жүйелерінің қиян-кескі бәсекесі жоғары сапалы байланыс жолдары үшін және дүкендерге кіру құны үшін және потенциалдық тұтынушылардың басқа қызмет көрсету орындары үшін;

- банкішілік технология үрдісте магнит карточкалардың пайдалануын ұлғайту, мысалы шотқа қол жеткізудің қаражаттың ретінде. «Карточкалық» іс бүгін Қазақстанда нақты серпіліс есерленіп жатыр. Бүкіл елдің аумағында процессинг компаниялар STBCard, Union Card іс істеп қатысушы - банктерді және тұтынушыларды одан да артық жазалайды. Банктың көбі меншікті магнитты, микросхемасының есі бар пластикалық карточкаларды және смарт-карточкаларды қолданылатын меншікті төлем жүйелерді жасап, оны эксплуатацияға берді. Әрекеттер жасалуда, кейде ырысты, аймақтық және жергіліктік (мысалы, ірі өнеркәсіптік кәсіпорындарға) төлем жүйелерді құру. Көптеген Қазақстандық банктер Visa және Europay халықаралық жүйелерге қосылады. Өкінішке орай, біздің елдегі қызмет жасап жүрген пластикалық карточкаларды сипаттауды санауға болмайды. Мұнда бірақ бірнеше жобаларды көру мүмкін. Бұл халықаралық төлем жүйелері және магнит карточкалардағы жинақ ақша кітапшалар және ақырында, смарт-карточкалар.

Курстық жұмыстың мақсаты пластикалық карточкалармен есеп айырысудың түрлері болып табылады.

Осы мақсатқа қол жеткізу үшін курстық жұмыста мынандай міндеттер орындалады:

- пластикалық карточкалармен есеп айырысу түрлерінің теориялық негіздерін зерттеу;

- Қазақстан Республикасының пластикалық карточка нарығын және АҚ «Казкоммерцбанк» қаржылық көрсеткіштерін талдау;

- Қазақстан Республикасында пластикалық карточкаларды дамыту жолдары көрсетілген.

Курстық жұмыстың зерттеу объектісі - АҚ Қазкоммерцбанк болады.

Зертеудің пәні - ҚР-ның қазіргі коммерциялық банктермен жаңашыл төлем жүйесі ретінде пластикалық карточкаларды қолдануы және шығарымы болды (АҚ Қазкоммерцбанктың мәселесі бойынша) .

Курстық жұмыстың методологиялық және теориялық негізі. Курстық жұмыстың тақырыбын зерттеу барысында Қазақстан Үкіметінің банк және банк қызметі туралы заңдары мен нормативті құжаттары, оқулықтар, шетел және ұлттық ғалымдардың монографиялары, баспасөз басылымдардың материалдары, ҚР ҰБ-тың есептері, АҚ Қазкоммерцбанктың 2007-2009 жылдардың аудит есептері.

Зерттеу әдістері. Курстық жұмыстың тақырыбын зерттеу барысында қаржылық-экономикалық, экономика-статистикалық, жалпы диалектикалық, салыстырмалы-статистикалық, аналитикалық, логикалық, топтастыру сияқты әдістері қолданылды.

Курстық жұмыстың жаңашылдығы. Төлем жүйесін жетілдіру жолдары және озық төлем құралдарын пайдалануды ұсынады.

Жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы - Қазақстан Республикасында пластикалық карточканы дамыту бағыттары қарастырылды.

Курстық жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспе, үш тарау, қорытынды, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кіріспеде тақырыптың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері құрастырылған, жаңалықтың мәні ашылып, зерттеудің пәні көрсетілген.

Бірінші тарауда коммерциялық банктердің төлем жүйесінің дамуының теориялық негіздемесі және есеп айырысу қызметтерін ұйымдастыру әдістері, қолма-қолсыз есеп айырысудың негізгі формалары, Қазақстан Банкаралық Есептеу орталығы мен Банкаралық Ақша Аудару Жүйесінің жұмыстарын орналастырудағы коммерциялық банктердің орны және пластикалық карточкалардың төлем құрал ретінде нарығының дамуы мен қалыптасуын зерттеу.

Екінші тарауда Қазақстан Республикасының пластикалық карточка нарығын және оның төлем жүйесінің жаңа түрі ретінде қазіргі заман жағдайындағы сараптамасы, АҚ «Казкоммерцбанк» қаржылық көрсеткішінің талдауы жүргізілген.

Үшінші тарауда Қазақстан Республикасында пластикалық картаны дамыту проблемасы мен оның даму нарығындағы пластикалық карточканың болашақтағы ұсынымы қарастырылған.

Курстық жұмыстағы зерттеудің нәтижелері қорытындыда жинақталған.

1 ПЛАСТИКАЛЫҚ КАРТОЧКАЛАРМЕН ЕСЕП АЙЫРЫСУ ТҮРЛЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕМЕСІ

1. 1 Коммерциялық банктердің есеп айырысу қызметтерін ұйымдастыру және жүргізу

Бүгінгі таңда әрбір мемлекеттің экономикасының дамуы тиімді ақша айналымының жүйесі мен қазіргі төлем механизімдерін қолдануынсыз бола алмайды. Тәжірибе көрсетіп отырғандай күн сайынғы қаржыландырудың, экономиканы несиелендірудің, бюджетті орындаудың мәселелері және сонымен қатар перспективадан жоғары міндеттер қолма-қолсыз есеп айырысулардың түрлі формаларын интенсивті дамытуына тиімді жағдай туғызады.

Төлем механизмі - шаруашылық жүйесіндегі «зат алмасу» сипатындағы экономикалық құрылым. Төлемдердің әдістері қолма-қол және қолма-қолсыз болып бөлінеді. Кейбір елдердің ақша жүйелерінде қолма-қолсыз есеп айырысулар біртіндеп қолма-қол ақша төлемдерін ығыстырып жатыр. Қолма-қолсыз есеп айырысулардың негізгі үлесі коммерциялық банктерде өткізіледі. Тек соларға ғана елдің төлем жүйесіндегі маңызды есеп айырысу төлемдерінің қызметтері жатады [1] .

Банктік есеп айырысулар мен қолма-қолсыз құралдар айналымының тығыз байланысы банктік есеп айырысулардың мәнін қарастырады. Коммерциялық банкпен өткізілетін есеп айырысуларды әртүрлі көзқарастармен айқындауға болады: біріншіден, есеп айырысуларды өткізетін техника көзқарасымен, екіншіден, есеп айырысуды ұйымдастырудың ерекшелігіне байланысты, және үшіншіден, банктік есеп айырысулардың экономикалық мәні бойынша. М. П. Березина және Ю. С. Крупнов банкаралық есеп айырысуларды келесідей қарастырады: «Банк ұйымдарының арасындағы қолма-қолсыз есеп айырысулар жүйесі, басты негізгісі ақша құралдарының тікелей аударымдары және олардың өзара талабы мен міндеттерін әрдайым есепке алу. Кейбір жағдайларда банктер арасындағы есеп айырысулар қолма-қол ақшаның көмегімен жүргізе алуы мүмкін» [2] .

О. И. Лаврушин банкаралық есеп айырысулардың ұйымдастыру жағын келесідей қарастырады: «Мамандандырылған есеп айырысу және клирингтік ұйымдар мен сонымен қатар басқа банктерде ашылған корреспонденттік субшоттар арқылы өтетін есеп айырысулар, Орталық банктің есеп айырысу орталықтары арқылы өтетін төлемдердің жиынтығы» [3] .

Шетел әдебиеттерінде банкаралық есеп айырысуларды қарастырған кезде «төлем айналымы» мен «төлем жүйесі» сияқты ұғымдар жиі кездеседі. Мысалы, Э. Роде төлем айналымын «клиенттердің шоттары және өздіренің жеке қолма-қол мен қолма-қолсыз төлемдердің шоттары арқылы банктердің жұмыс жасауы» осылайша түсіндіреді [4] .

Осындай төлем айналымының анықтамасы қазіргі ресей әдебиетінде кең етек алған жоқ, өйткені ол дәстүрлі түрде басқа ұғымды қарастырады. Ц. М. Хайтина төлем айналымын «төлеушінің шотынан алушының шотына ақша аударудың жолы арқылы өткізілетін төлемдерді қосатын қолма-қолсыз ақша айналымының бөлігі» ретінде анықтайды [5] .

А. М. Косойдың пікірі бойынша «төлем айналымы - қолма-қолсыз құралдар төлемдерінің айналымының бөлігі» [6] .

Ал Г. А. Шварц бұл анықтаманы былай түсіндіреді «төлем құралы ретінде ақшаны қолданумен құрылған төлемдердің жиынтығы». Айқын көрініп тұрғандай негізгі ерекшелік болып, шетел экономистері төлем айналымының ұғымын банкаралық операциялармен байланыстырса, ол отандық экономистер - төлем құралы ретінде ақшаның қызметімен байланыстырды [7] .

Екінші термин - «төлем жүйесі» -керісінше, қазіргі уақытта барлық банктік есеп айырысумен байланысқан жарияланымдарда кеңінен қолданылады. Бұл ұғымды батыс мамандары былайша түсіндіріледі, «шаруашылық субъектілердің материалдық және қаржылық ресурстарды сатып алу кезіндегі алынатын міндеттерді орындау механизмдердің жиынтығы». Осындай механизмдердің қатарына олар «өзара қызығушылығы бар жақтар арасындағы келісім қарым-қатынастары мен төлем міндеттемелерін аудару кезінде қолданатын әртүрлі құралдарды және төлем қызметтерін ұсынатын мекемелерді» жатқызды. Банкаралық есеп айырысулар олармен технологиялық көзқараспен анықталады. П. Ван ден Берг былайша түсіндіреді: «Банкаралық құралдарды аударымдар - бұндай аударымдарды жасау барысында банктер төлемді төлеуші мен алушы ролінде шығады. Бұндай аударымдар не өздерінің клиенттерінің төлемін жасау үшін банктер бір-біріне төлем жасау кезінде орын алады, не болмаса олар бір-бірінің арасында міндеттерді орындау кезінде орын алады, мысалы, ақша нарығында операциялар бойынша» [8] .

Г. Д. Бломштейн мен Б. Д. Саммерс осыған ұқсас анықтама беріп отыр, банкаралық аударымдарды «төлемдер кезінде клиенттердің қажеттіліктерін орындау үшін жасалатын және корреспонденттік шоттардың банкаралық желілер арқылы өткізілетін коммерциялық банктер арасындағы» есеп айырысулар түрінде көрсеткен [9] .

Енді коммерциялық банктердің қолма-қолсыз есеп айырысуды ұйымдастыру және жүргізуіне келетін болсақ, ол банктердің клиенттерге көрсеткен қызметтеріне немесе банктің комиссиондық операцияларына байланысты.

Берілген қызметтің орындалуы, ең алдымен, банктік шоттарды шаруашылықтың, мемлекет пен халықтың бос ақшалай қаражаттарын шоғырландыру және сақтауымен байланысты. Коммерциялық банктер әртүрлі шоттар ашады: есеп айырысу, ағымдық, дербес, депозиттік және тағы басқалар.

Бұндай шоттар жеке және заңды тұлғалар үшін ашылады. Клиенттер тапсырмасы бойынша банк қызметкерлері сәйкес төлем құжаттары негізінде клиент шотына төлем құжатында көрсетілген соманы есептейді немесе шегереді. Қолма-қолсыз есеп айырысу - бұл банктік айналым ақшаларының қозғалысы, яғни ақшалай қаражаттар сомасын шаруашылық органдарының шот бойынша жазба түріндегі аударымдары.

Қолма-қолсыз есеп айырысудың кең таралуы, қолма-қол ақшаның айналу аясын шектеуге, ақша белгілерін жасауға, сақтауға және есептеуге кеткен шығындарды азайтуға мүмкіндік береді. Қолма-қолсыз есеп айырысудың тиімді формаларын енгізу төлемдердің жылдамдауына, есеп айырысуда ақшалай қаражаттарының айналымдылығына көмектеседі, соңында ақшалардың банктік айналымын тездетеді. Қолма-қолсыз есеп айырысу «зат алмасуда» халық шаруашылығы шаруашылық байланыстарда делдал болады және олардың нақтылығы мен үздіксіздігі жалпы экономиканың тиімділігіне байланысты болады. Қолма-қолсыз есеп айырысулардың мәні мынады, олар шаруашылық органдардың қорларының айналымына және шаруашылық мәмілелердің аяқталуына көмектеседі.

Қолма-қолсыз есеп айырысу - бұл есеп айырысудың формасы мен әдістерінің, оларды жүргізу принциптерінің, оларға қойылған талаптардың жиынтығы. Есеп айырысудың принципі анағұрлым тұрақты, өзгермейтін болып келеді. Есеп айырысуға қойылатын талаптар экономиканы басқару әдістерінің дамуы мен жаңғыруына байланысты өзгеріп отырады. Ал есеп айырысу формасы мен әдістері осы талаптарға сай болып, олардың өзгерістеріне бейімделініп отыру керек.

Барлық коммерциялық банктер халықтар мен шаруашылық органдарды несиелеу процесінде қолма-қолсыз ақша айналымы төлем құралдарын эмиссиялайды, ал олар (шаруашылық органдар мен халықтар) өз кезегінде өз қаражаттарын сол банктердегі шоттарда ұстайды. Банкі арқылы өтетін қолма-қолсыз есеп айырысу оның ресурстарын көбейте отырып, есеп айырысудағы бос ақша қаражаттарды экономиканы және халықты несиеленрдіру қажеттіліктеріне шоғырландыруға мүмкіндік береді [10] .

Қолма-қолсыз есеп айырысу шаруашылық органдардың өзара бақылауына және банктердің өндіріс процесіне, тауар айналымына белсенді қатысып, әсер етуіне мүмкіндік береді. Банк шаруашылық органдардың төлем тәртібін, ол төлемдерді уақытында төлеуін мұқият бақылайды және төлемеудің себептерін талдайды. Төлем тәртібін бұзғаны, оны уақытында төлемегені үшін банк экономикалық санкциялар қолданады.

Қажет жағдайда шаруашылық орган банктен уақытша несие ретінде қаржылық көмек алып, пайда болған талаптар бойынша төлемсіздік мөлшерін азайта алады.

Қатысушыларға байланысты есеп айырысу операциялары екі топқа бөлінеді: клиенттік есеп айырысу операциялары және банкаралық есеп айырысулар. Есеп айырысудың формалары мен ерекшеліктері негізінде банктердің келесі есеп айырысуларын айтуға болады: аударымдық, инкассалық, аккредитивтік және клирингтік.

Есеп айырысу кезінде келесі төлем құралдары қолданылады: төлем тапсырмалары, чектер, вексельдер, аккредитивтер, пластикалық карточкалар.

Қазақтан Республикасында банкаралық және халық шаруашылығындағы есеп айырысу жүйесінің негізгі ұйымдастырушысы Ұлттық банк. Ол мынадай қызметтерді орындайды:

- қолма-қолсыз және қолма-қол ақша айналым ауқымдарына, қолма-қолсыз және қолма-қол ақша эмиссияның мөлшеріне бақылау жүргізу;

- барлық коммерциялық банктер үшін (маманданғандарды қоса) біртұтас әдістемелік негізде бірыңғай мемлекеттік есеп айырысу орталығы болу;

- есеп айырысудың, есеп берудің, есепке алу мен жүргізудің ережелерін жасау және оларды унификациялау.

Қолма-қолсыз жолмен есеп айырысу жүйесінің ұйымдастырылуы біртұтас негізгі қағидалар және келесідей операциялар арқылы жасалған: қаражаттарды бір шоттан екінші шотқа дебеттік аударымдар (чектер), бір шоттан екінші шотқа кредиттік аударымдар (жироесеп айырысулар) . Чектер бір ретік мәмілелерде қолданылады, жироесеп айырысу - тұрақты және мерзім сайын қайталанып тұратын мәмілелерде қолданылады.

Банкаралық есеп айырысу жүйесін ұйымдастырудың негізгі принципі - бұл дербес екі кіші жүйені қалыптастыру болып табылады:

- коммерциялық банктер арасында тікелей есеп айырысуды;

- Ұлттық банкте ашылған корреспонденттік шоттар жүйесі арқылы банкаралық есеп айырысуды.

Коммерциялық банк өздерінің ведомоствалық мекемелер арасындағы есеп айырысу формасын өздері анықтауға құқылы, ал қолма-қолсыз есеп айрысу жүйесі банктер мен клиенттеріне белгілі бір есеп айырысу операциясын жүзеге асыруды таңдауға мүмкіндік береді.

Қазіргі кезде елімізде есеп айырысу жүйесін қайта ұйымдастыру негізгі екі бағыт бойынша жүргізіледі:

- жеке және заңды тұлғалардың есеп айырысу формаларының пайдаланып жүргендерін жетілдіру және жаңа формаларын енгізу;

- банкаралық есеп айырысу жүйесін қайта ұйымдастыру [11] .

Сонымен, есеп айырысу формаларын жетілдіру туралы айтқанда, чекпен есеп айырысудың клирингтік формасының дамуына басты көңіл бөлінеді, себебі ол есеп айырысудың анағұрлым ыңғайлы формасы. Банкаралық есеп айырысу жүйесін қайта ұйымдастыру - бұл банктердің тікелей корреспонденттік қатынастарының дамуы және корреспонденттік шоттар арқылы банкаралық есеп айырысу жүйесіне толық көшуі.

1. 2 Екінші деңгейлі банктердегі қолма-қолсыз есеп айырысудың негізгі формалары

Қолма-қолсыз есеп айырысулар - бұл несие мекемелеріндегі шоттар бойынша ақша құралдарын аудару және өзара талаптарды есепке алу бойынша қолма-қол ақшаның қолдануынсыз жүргізілетін есеп айырысулар.

«Қазақстан Республикасы аумағында төлем құжаттарын пайдалану және қолма-қолсыз төлемдер мен ақшалай аударымдарды жүзеге асыру ережесі» туралы ҚР Ұлттық банк Басқармасының 2000 жылғы 25 сәуірде бекіткен №179 қаулысына сәйкес, заңды тұлғалар арасындағы 4000 айлық есеп көрсеткішінен асатын сомасынан жоғары мөлшерде есеп айырысулар тек қана қолма-қолсыз тәртіпте жүзеге асырылуға тиіс. Осы ережеге сәйкес қолма-қолсыз есеп айырысуларда қолданылатын төлем құжаттарының түрлеріне мыналар жатады:

- төлем тапсырмасы;

- төлем талабы-тапсырмасы;

- инкассалық өкім;

- чекпен есеп айырысу;

- вексельмен есеп айырысу.

Төлем тапсырмасымен есеп айырысу бұл қазіргі кезде кеңінен қолданылатын есеп айырысу формасы. Төлем тапсырмасы - ақшаны аударушының (төлеушінің) аталған тапсырмада көрсетілген ақша сомасын бенефициарға аудару қызмет көрсетуші банкке берген тапсырмасы [12] .

Төлем тапсырмасымен есеп айырысу кең көлемді төлемдерді жүзеге асыру үшін қолданылады: алынған тауарлары мен көрсеткен қызметтері үшін, тауарлы емес операциялар (зейнетақы және сақтандыру қорына төлемдер, салықтық төлемдер, банкке комиссиондық және т. б. төлемдер) бойынша, жабдықтаушылар мен мердігерлерге тауары және көрсетілген қызметері үшін алдын ала төлеуге, аванстық төлемдер бойынша.

Сурет 1. - Төлем тапсырмасы бойынша тауарлар (қызметтер) үшін төлемді сатып алғаннан кейін төлеу барысында есеп айырысу

Ескертпе автормен құрылған [13]

1 - тауарды (қызметті) жабдықтау; 2 - төлем тапсырмасын банкке беру және шоттан қаражатты шегеру; 3 - бенефициар банкіне қаражатты аудару және алушының шотына есептеу; 4 - бенефициардың шотына қаражат түскендігін хабарлау.

Екі жақтың келісуі бойынша төлем тапсырмасы мерзімді, мерзімінен бұрын және кешіктірлген болуы мүмкін. Мерзімді төлем - бұл тауарды жөнелткенге дейін ( сурет 1) ; тауарды жөнелткеннен кейін, яғни тікелей келісім беру жолымен (сурет 2) ; немесе ірі мәмілелер барысында бөліп төлеу арқылы жүргізіледі. Мерзімінен бұрын және кешіктіріп төлеу бұл жақтың қаржылық жағдайына зиян келмеуі үшін жасалған келісім негізінде төленуі мүмкін.

Төлеуге кепіл болуы мақсатында төлеуші мәміленің шартында төлем тапсырмасына акцепт беруі мүмкін. Бұл жағдайда банк тапсырмадағы соманы төлеу үшін тиісті қаражатты жеке бір шотқа аударып қояды. Төлем тапсырмасы арқылы есеп айырысудың кемшілігіне қаражат айналымының біршама қиындығы мен ұзақтығы және клиенттің шаруашылық айналымынан белгілі бір қаражат бөлігінің шығып қалуы жатады [13] .

Төлем тапсырмасымен есеп айырысудың артықшылығы, оның әмбебап есеп айырысу формасы ретінде ішкі банкаралық есеп айырысуларда және мемлекетаралық жабдықтауларға байланысты, тауарлы және тауарлы емес операциялар бойынша, сатып алған тауарын төлеу және алдын ала төлеу, аванс арқылы төлеуде қолданылуымен сипатталады.

Инкассалық өкім - заң актілерінде көзделген жағдайда ақшаны Салық және кеден органдарынан келіп түскен инкассалық өкім сомасы аударушының шотындағы қаражат көлемінде төленуі мүмкін, яғни қаражат көлемі толық жетпеген жағдайда, сол құжаттың келесі бетіне «жартылай төленді» деген белгі қойылуға тиіс. Қалған сома қаражаттың шотқа түсуіне қарай төленеді. Тек қана соттың шешімімен келетін инкассалық өкімдер шотта қаражат сомасы жеткілікті болған жағдайда төленеді, керісінше жағдайда ол шоттағы қаражат қозғалысына тыйым салынады. Мұндай төлем құжаттары басқа құжаттарға қарағанда кезектен тыс төленуге тиіс [14] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.