Windows жүйесіндегі жұмыс істеу негіздері

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1 WINDOWS ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖҰМЫС ІСТЕУ НЕГІЗДЕРІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1.1 Windows туралы жалпы мағлұматтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5
1.2 WINDOWS жүйесінің негізгі функциялары ... ... ... ... ... ... 5
1.3 Windows жүйесінің негізгі технологиялық принциптері ... . 5

2. WINDOWS ЖҮЙЕСІНІҢ НЕГІЗГІ ҰҒЫМДАРЫ ... ... ... ... ... 7
2.1 Терезе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 7
2.2 Жұмыс столы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 8
2.3 Белгішелер, жарлықтар, бумалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
2.4 «Тышқан» тәрізді графикалық сілтеме ... ... ... ... ... ... ... ... . 9
2.5 Мәлімет алмастыру буфері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.6 Windows.ті іске қосу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 13
2.7 Windows жүйесімен жұмысты аяқтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14

3. WINDOWS.ТІҢ АНЫҚТАМАЛЫҚ ЖҮЙЕСІ ... ... ... ... ... ... ... 16
3.1 Анықтамалық жүйенің қысқаша сипаттамасы және оны шақыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
16
3.2 Анықтама алуды ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
3.3 Анықтамалық жұмыс істеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18

4. WINDOWS ЖҮЙЕСІНДЕГІ ТЕРЕЗЕЛЕРДІ ПАЙДАЛАНУ... 21
4.1 Терезелермен орындалатын негізгі операциялар ... ... ... ... ... . 21
4.2 Терезе түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
4.3 Терезелерді ретке келтіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 23
4.4 Бірнеше қосымша программаларды іске қосу ... ... ... ... ... ... 25

5. КОМПЬЮТЕР ЖҰМЫСЫН БАСҚАРУ ҚҰРАЛДАРЫ ... ... ... 29
5.1 Файлдармен жұмыс істеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 29
5.2 Орындау командасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
5.3 Парақтау . Шолу (Пролистать . Обзор) терезесі ... ... ... ... ... .. 30
5.4 Файлдарды ашу және сақтау терезелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 32

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... .. 33

Кіріспе

Бүгiнгi тақыбырымыз WINDOWS операциялық жүйесiнiң қыр-сырымен толыққанды танысу болмақ. WINDOWS операциялық жүйесi туралы бүкiл мәлiметтердi сидырып айту мүмкiн емес. Соған қарамастан WINDOWS операциялық жүйесiнiң негiзгi және маңызды деген мәлiметтер келтiруге тырысамыз.
Бүгiнгi таңда қарапайым қолданушылар үшiн компьютермен бiлiктi жұмыс iстеу үшiн WINDOWS операциялық жүйесiнiң мүмкiндiктерi мен оның жұмыс iстеуiн толық меңгеруi қажет.
Адам мен компьютер арасында байланысты ұйымдастырушы қызметiн, яғни пайдаланылатын негiзгi интерфейс рөлiн MS-DOS жүйесiнде командалық жол атқарады. Бұл жол арқылы адам мен MS-DOS жүйесi арасында сұхбат өте қолайсыз болды. Бiр команданы орындау үшiн ондаған символдарды теруге тура келдi. Осы операциялық жүйемен негiзiнен тек маман программалаушылар ғана тiкелей жұмыс iстейдi де, көптеген адамдар ондай дәрежеге жете алмады.
Бұрынғы компьютерлерде кең тараған MS (PC)-DOS операциялық жүйесі болатын. MS-DOS операциялық жүйесінің онымен адам жұмыс істеуіне арналғанын және бір мезетте тек бір мақсатты ғана шешетінін, оның үстіне MS-DOS т операциялық жүйесі компьютердің тек 640 Кб жедел жадын ғана (RAM) пайдалана білетін боларсыздар.
Әрине, MS-DOS операциялық жүйесі соңғы версиялары қолданбалы программаларға 1Мб-тар артық жедел жадын қолдану және программалардың бірінен екіншісіне ауысу мүмкіндігін беретін, кейініректе шыққан сервистік программалармен толықтырылған болатын.
Адам мен компьютер арасындағы байланысты ұйымдастырушы қызметін, яғни пайдаланылатын негізгі интерфейс рөлін MS-DOS жүйесінде командалық жол атқарады. Бұл жол арқылы MS-DOS жүйесі мен дам арасындағы сұқбат ыңғайсыз жүргізіледі, ЭЕМ-ді басқаруға арналған қажет жүзден аса командалар пернелерден енгізіліп барып орындалады. Командаларды жазу тәртібі өте күрделі деуге болады, кейде бір команданы орындау үшін ондаған символдарды теруге тура келеді. Осы операциялық жүйемен негізінен тек маман программалаушылар ғана тікелей жұмыс істейді де, көптеген адамдар ондай дәрежеге көтеріле алмайды.
Осыдан барып, адам мен операциялық жүйе арасындағы байланысты жеңілдету үшін әртүрлі жүйелік қоршаулар қарастырыла бастады. Бірақ олар негізінен мәтіндік режимде (ең кең таралғандарының бірі – Norton Commander) жұмыс істейтін еді. Бұларда бір-екі пернені қатар басу арқылы күрделі де қиын командаларды термей-ақ, тікелей орындау жүзеге асырылады.
Жүйелік программалық қоршаулар негізінен компьютердің файлдық жүйесімен жұмыс істеуді жеңілдетті, яғни қажет информацияны жылдам әрі жеңіл тауып, оның мазмұнын қарауға және онымен жұмыс істеуге өз септігін тигізді.
DEC фирмасы компьютерлерінің операциялық жүйесі ретінде UNIX қолданылады, олар үлкен және орташа ЭЕМ-дерде жұмыс істеген болатын. UNIX операциялық жүйесінің MS-DOS жүйесініен негізгі артықшылығы – оның бір мезетте бірнеше мақсатты шешу мүмкіндігі, яғни бірнеше программаларды параллель орындау қасиеті.
80-ші жылдардың ортасында MS (РС)-DOS – тың мұндай кемшілігінен арылу үшін, Microsoft фирмасы IBM тәрізді компьютерлерге арналған көп мақсатты операциялық жүйелер даярлау жұмысын қолға алды, солардың бірі WINDOWS жүйесі болатын. Алайда, осы уақытқа дейін олардың онша көп таралмауын дербес компьютерлердің есептеу мүмкіндіктерінің төмендігімен түсіндіруге болады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Балапанов Е.Қ., Бөрiбаев Б.Б., Дәулетқұлов А.Қ - Алматы 2001. Шартарап.
2. Балапанов Е.Қ., Бөрiбаев Б.Б., - Информатикадан 30 сабақ. Алматы 2003.
3. Балапанов Е., Бөрібаев Б., Windows 95/98 операциялық жүйесі - Алматы,2001.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе 3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
1 WINDOWS ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖҰМЫС ІСТЕУ НЕГІЗДЕРІ
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...5
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .
1.1 Windows туралы жалпы мағлұматтар 5
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
1.2 Windows жүйесінің негізгі функциялары 5
... ... ... ... ... ...
1.3 Windows жүйесінің негізгі технологиялық принциптері 5
... .

2. Windows жүйесінің негізгі ұғымдары ... ... ... ... ... 7
2.1 Терезе 7
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Жұмыс столы 8
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ..
2.3 Белгішелер, жарлықтар, 8
бумалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4 Тышқан тәрізді графикалық сілтеме 9
... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5 Мәлімет алмастыру буфері 10
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..
2.6 Windows-ті іске 13
қосу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ..
2.7 Windows жүйесімен жұмысты аяқтау 14
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .

3. Windows-тің анықтамалық жүйесі ... ... ... ... ... ... ... 16
3.1 Анықтамалық жүйенің қысқаша сипаттамасы және оны
шақыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .
3.2 Анықтама алуды ұйымдастыру 17
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..
3.3 Анықтамалық жұмыс 18
істеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..

4. Windows жүйесіндегі терезелерді пайдалану... 21
4.1 Терезелермен орындалатын негізгі операциялар 21
... ... ... ... ... .
4.2 Терезе 22
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
4.3 Терезелерді ретке 23
келтіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...
4.4 Бірнеше қосымша программаларды іске 25
қосу ... ... ... ... ... ...

5. Компьютер жұмысын басқару құралдары ... ... ... 29
5.1 Файлдармен жұмыс 29
істеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..
... ...
5.2 Орындау 29
командасы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...
5.3 Парақтау – Шолу (Пролистать – Обзор) 30
терезесі ... ... ... ... ... ..
5.4 Файлдарды ашу және сақтау 31
терезелері ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Қорытынды 32
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ..33
Кіріспе

Бүгiнгi тақыбырымыз WINDOWS операциялық жүйесiнiң қыр-сырымен
толыққанды танысу болмақ. WINDOWS операциялық жүйесi туралы бүкiл
мәлiметтердi сидырып айту мүмкiн емес. Соған қарамастан WINDOWS операциялық
жүйесiнiң негiзгi және маңызды деген мәлiметтер келтiруге тырысамыз.
Бүгiнгi таңда қарапайым қолданушылар үшiн компьютермен бiлiктi жұмыс
iстеу үшiн WINDOWS операциялық жүйесiнiң мүмкiндiктерi мен оның жұмыс
iстеуiн толық меңгеруi қажет.
Адам мен компьютер арасында байланысты ұйымдастырушы қызметiн, яғни
пайдаланылатын негiзгi интерфейс рөлiн MS-DOS жүйесiнде командалық жол
атқарады. Бұл жол арқылы адам мен MS-DOS жүйесi арасында сұхбат өте
қолайсыз болды. Бiр команданы орындау үшiн ондаған символдарды теруге тура
келдi. Осы операциялық жүйемен негiзiнен тек маман программалаушылар ғана
тiкелей жұмыс iстейдi де, көптеген адамдар ондай дәрежеге жете алмады.
Бұрынғы компьютерлерде кең тараған MS (PC)-DOS операциялық
жүйесі болатын. MS-DOS операциялық жүйесінің онымен адам
жұмыс істеуіне арналғанын және бір мезетте тек бір мақсатты
ғана шешетінін, оның үстіне MS-DOS т операциялық жүйесі
компьютердің тек 640 Кб жедел жадын ғана (RAM) пайдалана білетін
боларсыздар.
Әрине, MS-DOS операциялық жүйесі соңғы версиялары қолданбалы
программаларға 1Мб-тар артық жедел жадын қолдану және
программалардың бірінен екіншісіне ауысу мүмкіндігін беретін,
кейініректе шыққан сервистік программалармен толықтырылған
болатын.
Адам мен компьютер арасындағы байланысты ұйымдастырушы
қызметін, яғни пайдаланылатын негізгі интерфейс рөлін MS-DOS
жүйесінде командалық жол атқарады. Бұл жол арқылы MS-DOS
жүйесі мен дам арасындағы сұқбат ыңғайсыз жүргізіледі, ЭЕМ-ді
басқаруға арналған қажет жүзден аса командалар пернелерден
енгізіліп барып орындалады. Командаларды жазу тәртібі өте
күрделі деуге болады, кейде бір команданы орындау үшін ондаған
символдарды теруге тура келеді. Осы операциялық жүйемен
негізінен тек маман программалаушылар ғана тікелей жұмыс істейді
де, көптеген адамдар ондай дәрежеге көтеріле алмайды.
Осыдан барып, адам мен операциялық жүйе арасындағы байланысты
жеңілдету үшін әртүрлі жүйелік қоршаулар қарастырыла
бастады. Бірақ олар негізінен мәтіндік режимде (ең кең
таралғандарының бірі – Norton Commander) жұмыс істейтін еді.
Бұларда бір-екі пернені қатар басу арқылы күрделі де қиын
командаларды термей-ақ, тікелей орындау жүзеге асырылады.
Жүйелік программалық қоршаулар негізінен компьютердің файлдық
жүйесімен жұмыс істеуді жеңілдетті, яғни қажет информацияны
жылдам әрі жеңіл тауып, оның мазмұнын қарауға және онымен
жұмыс істеуге өз септігін тигізді.
DEC фирмасы компьютерлерінің операциялық жүйесі ретінде UNIX
қолданылады, олар үлкен және орташа ЭЕМ-дерде жұмыс істеген
болатын. UNIX операциялық жүйесінің MS-DOS жүйесініен негізгі
артықшылығы – оның бір мезетте бірнеше мақсатты шешу
мүмкіндігі, яғни бірнеше программаларды параллель орындау
қасиеті.
80-ші жылдардың ортасында MS (РС)-DOS – тың мұндай
кемшілігінен арылу үшін, Microsoft фирмасы IBM тәрізді
компьютерлерге арналған көп мақсатты операциялық жүйелер даярлау
жұмысын қолға алды, солардың бірі WINDOWS жүйесі болатын.
Алайда, осы уақытқа дейін олардың онша көп таралмауын дербес
компьютерлердің есептеу мүмкіндіктерінің төмендігімен
түсіндіруге болады.
80386 сериялы микропроцессорлардың пайда болуымен қатар іске
қосыла бастаған WINDOWS графикалық ортасының жаңа версиясы
Windows 3.1 бірте-бірте бұрынғы мәтіндік программалық
қоршауларды қатардан ығыстырып шығара бастады. 80486 сериялы
процессорлардың шығуына байланысты дербес компьютерлердің көптеген
жаңа түрлеріне графикалық мүмкіндігі мол Windows 3.1
немесе одан кейінгі Windows 3.11 версиялы MS-DOS операциялық
жүйесі тағайындала бастады.
Осылайша windows 95, windows 98, windows NT операциялық жүйелерi пайда
болды.

1. WINDOWS ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖҰМЫС ІСТЕУ НЕГІЗДЕРІ

1.1. Windows туралы жалпы мағлұматтар

Microsoft корпорациясының ОС даярлау жолындағы келесі елеулі
қадамы болып ондағы графикалық интерфейс қондырма программа
күйінде емес, сол жүйенің ажырамас бөлігі болатын операциялық
жүйені даярлау болып саналады. Осылайша Windows 95, Windows 98,
Windows NT операциялық жүйелері пайда болды. Windows 95 жүйесінің,
сондай-ақ Windows NT жүйесінің соңғы версияларының графиктік
интерфейс стандарттары Windows 3.1 жүйесінің стандартынан өзгеше
түрге енді, барлық негізгі идеологиясы бұрынғыша сақталған
болатын. Windows 3.1-ден Windows 95-ке өту әрине MS-DOS-тан бірден
Windows 95-ке өтуге қарағанда біршама жеңіл екені түсінікті.
Қазіргі операциялық жүйелердің адамға беретін жеңілдіктері
MS-DOS жүйесінің мүмкіндіктеріне қарағанда өте жоғары, ал
графиктік интерфейс солардың тек бір қыры ғана.
Бұдан былай Windows жүйесі деген сөзді 3.1х (кез келген сан)
және Windows 95, Windows 98 операциялық жүйелері деп ұққан жөн.

1.2. Windows жүйесінің негізгі функциялары

Кез келген операциялық жүйе сияқты Windows мынандай
мәселелердің орындалуын қамтамасыз етуі тиіс:
• компьютердің барлық ақпараттық құрал-жабдықтарын басқару;
• файлдық жүйемен жұмыс істеуді қамтамасыз ету;
• қолданбалы программаларды іске қосу. Бұған қоса Windows
жүйесі:
• бір уақытта бірнеше программалардың жұмыс істеуін;
• әртүрлі программалар арасында мәліметтермен алмасуды;
• масштабталатын қаріптерді қолдануды;
• мультимедиа мүмкіндіктерін пайдалануды;
• бірыңғай анықтамалық жүйе жұмысын қолдануды қамтамасыз ете
алады.

1.3. Windows жүйесінің негізгі технологиялық принциптері

Енді Windows ортасының кейбір технологиялық принциптерін атап
өткен жөн болар.
Жұмыс істейтін әрбір адамға арналған стандартты интерфейс.
MS-DOS операциялық жүйесінде жазылған программалардың өзіндік
интерфейсі болған еді, олар: меню жүйесі (көлденең, сырғып
түсетін, қалқып шығатын, иерархиялық), сұқбаттасу тәсілдері
(мәліметтер енгізу, варианттарды таңдау) және т.б.
Мұндай тәсіл жаңа программаларға көшкен сайын әрбір адамға
қайтадан оқып-үйрену қажеттілігн туғызатын. Бірақ көптеген ірі
фирмалардың программалық өнімдерінің бәрінде де тұрақты
пайдаланылатын стандартты элементі болады (мысалы, меню пункттерін
таңдаудың стандартты тәсілдері), алайда, программалар арасындағы
алшақтық жетіп артылатын. Ал, Windows жүйесінде көптеген іс-
әрекеттер программалардың әртүрлілігіне қарамастан біртектес
командалар арқылы орындалып, бірдей терезелер көмегімен
өңделетін болып, ортақ технология іске асқанын практика
жүзінде көрсете білді.
2. Windows жүйесінің негізгі ұғымдары

2.1. Терезе

Терезе - Windows жүйесіндегі ең негізгі ұғым болып
саналады, Windows сөзінің нақты аудармасы терезелер екені осыны
білдіреді.
Терезе - экранның төртбұрышты қоршаулы аумағы, онда әртүрлі
прогаммалар орындалады, кез келген мәліметтер өңделіп түзетіледі
және басқару әрекеттері жүргізіледі. Windows терезесінің экранды
толығымен, жартылай немесе белгілі бір бөлігін ғана қамтуы
мүмкін.
Экран бетінде бір мезетте бірнеше терезе орналаса береді.
Мұнда кез келген программаның өзіне тән жұмыс істеу терезесі
болады. Егер терезені жабатын болсақ, дәл сол уақытқа дейін
терезе ішінде екпінді күйде болып жұмыс істеп тұрған программаның
жұмысы да аяқталады.
Болашақта Windows ортасының әр түрлі терезелерін қарастырамыз,
олардың жұмыс істеуінде айырмашылық болады да, бәрінің кейбір
ортақ элементтері, қамиеттері бар. Енді сол элементтермен
танысайық.
Терезе шекаралары - бұл терезенің приметрі бойынша өтетін тік
және көлденең сызықтар. Терезенің жоғарғы жағында тақырып жолы
орналасқан. Тақырып жолының сол жағында жүйелік меню батырмасы
орналасқан, ал оң жағында терезенің аймағын өзгертуге арналған
батырмалар бар. Тақырып жолынан төменірек меню жолы бар. Ал меню
жолынан төменгі төртбұрышты аудан –терезенің жұмысының аумағы
деп талады. Осы жұмыс аумағында әр түрлі информация болады:
орындалатын программа, өңделуге арналған мәліметтер, басқа
кішігірім терезелер және т.б.
Кез келген терезенің белгілі бір шектеулі мөлшері болады,
сондықтан информация көп болса, ол терезеге симай қалады.
Мұндай жағдайда терезенің оң жақ шетінде (төменгі шетінде де)
айналу сызықтары деп аталатын элемент пайда болады. Бұл
элементтің пайда болуы осы мезетте терезе ішіне симайтын
информацияның бар екендігін көрсетеді.
Экран бетіндегі программалар мен құжаттар орналасатын терезелер
үш түрлі болады:
• толық экранды терезе, яғни терезе экранды толығымен алып
тұрады;
• қалыпты күйдегі терезе, яғни терезе экранның белгілі бір
бөлігін алып тұрады;
• белгіше (пиктограмма) түрінде, яғни терезе кішірейтілгіш
белгішеге айналып кеткен.

2.2. Жұмыс столы

Жұмыс столы – екінші негізгі ұғым.
Жұмыс столы ұғымы қазіргі барлық операциялық жүйелер
Windows, OS2, Macintosh компьютерлеріндегі OS, SUN компьютерлеріндегі
OS, т.б.) интерфейсінің элементі болып саналады. Әдеттегі
өзіміздің жұмыс столымызды алайық. Жұмыс столында кітаптар,
мәліметтер салынған бумалар, құрал-жабдықтар (қалам, қарындаш,
өшіргіш, т.б.) орналасуы мүмкін. Олар, сіздіғ қалауыңызша, столда әр
түрлі күйде орналаса алады. Стол беті әдемі дастарқанмен
жабылуы мүмкін немесе ештеңе төмелмей таза болуы да ықтимал.
Сіздің стол бетіндегі заттарды алма-кезек қолдануға және олардың
орнын ауыстыруыңызға болады. Дәл осы бейнесі экранда жүзеге
асырылып отыр.
Windows ортасында жұымс столының рөлін дисплей экраны
атқарады. Онды жұмыс істейтін программалардың терезелері,
құжаттардың жеке файлдары белгілер (немесе шартбелгілер) түрінде
орналасқан ( - сурет).
Өзіңіздің жұмыс столыңызды реттеп таза ұстауыңыз сияқты
экранда да қоқырсып жатқан столда жұмыс істеу тіптен ыңғайсыз.
Қажетті құжаттарды, құрал-жабдықтарды жоғалтып алмайтындай экранда
артық зат ұстамай жұмыс істеуге көңіл бөлейік.

2.3. Белгішелер, жарлықтар, бумалар

Белгіше (Icon) – бұл экран бетіндегі қысқаша жазуы бар
кішірейтілген графикалық бейне. Ол дисплей экрандағы
программаны, терезені, функцияны, файлды, т.б. бейнелеп тұруы
мүмкін. Әо белгіше белгілі бір терезеге сәйкес келеді және ол
қажет болғанда үлкейту батырмасы арқылы терезеге айналады.
Экранда мынадай белгішелер кездеседі:
• қосымша (қолданбалы) программалар белгішесі;
• белгілі бір топтар белгішесі;
• функциялар белгішесі.
Жарлық (shortcut) - бұл белгілі бір объектімен тікелей қатынас
жасауды іске асыратын командалық файл. Мысалы, жарлық арқылы
каталогтың, желідегі дискінің ішіндегісін көрсетуге болады, тез
арада басқа каталогта орналасқан программаларды іске қосуға,
файлды да жылдам ашуға болады және т.б. Жарлықты пайдаланғанда
негізгі объектілердің өздері (файлдар, каталогтар және т.б.)
өз орындарында ешбір өзгеріссіз тұрады. Ал сол объектілермен
қатынас жасау Shortcut файлында сақталған информацияның
көмегімен іске асырылады. Мысалы, егер жұмыс столында файлдың
(каталогтың) өзі орналастырылған болса, онда олардың бірін жою
командасын қолданған кезде ол дискіден жойылады. Ал, егер де
сіз жұмыс столынан Shortcut белгішесін орналастырып, оны
артынан өшірсеңіз, онда жарлық беріп тұрған командалық файл
жойылады да, бастапқы файлдар ешбір өзгеріссіз қалады.
Бума (folder) экранда каталогтарды (Windows 98) және программалық
топтарды (Windows 3.1) белгілеу үшін қолданылады. Мұның мағынасы
мынада: каталог пен программалар тобы белгілі бір
объектілерді орналастыруда қолданылатын контейнер болып табылады.
Бума - каталог, директорий ұғымының баламасы болып табылады.
Каталог - файлдарға арналған контейнер, программалық топ - жеке
программаларға арналған, контейнер, т.с.с. Әрине, мұндай контейнерлер
әр объект үшін әр түрлі болуы мүмкін. Бірақ олармен атқарылатын
амалдар біртектес бола береді (мысалға, жою, көшіру және т.б.).

2.4. Тышқан тәрізді графикалық сілтеме

Windows ортасында пернелер тақтасының көмегімен жұмыс істеуге
болады, бірақ тышқан тетігінмен басқарылатын графиктік
сілтемені (Point) немесе олардың комбинацияларын (бірге)
қолдану өте тиімді. Сол бетімен тышқанды жылжыту экран
бетіндегі тышқан сілтемесінің, яғни курсорының жылжуымен сай келеді.

Тышқан тетігінің екі немесе үш батырмасы болады. Жұмыс
барысында негізінен (көбінесе) оның сол жақтағы, ал анда-санда
оңжақтағы батырмасы пайдаланылады. Тышқан тетігінің ортағы
батырмасы (егер бар болса) Windows ортасының тек кейбір
программаларымен жұмыс істеуде пайдаланылады.
Тышқан тетігімен ең негізгі операция – экран бетімен
курсордың (сілтеменің) қозғалуы болып табылады. Бұл дайындық
операциясы, ол өздігінен ешқандай әрекет-амал орындамайды.
Келесі операция – шерту (Click). Бұл операция сілтемені экран
бетіндегі қажетті элементке апарғаннан кейін ғана орындалады,
мысалы, сілтемені графиктік элементтің белгішесіне жеткізіп,
шерту операциясын орындауға болады. Шерту деп тышқанның сол
жақ батырмасын бір рет басып, қайта жылдам қоя беруді айтады.
Жоғарыда айтып өйткеніміздей, Windows жүйесінде әдетте
жұмыс істеу кезінде негізінен тышқанның сол жақ батырмасы
кеңінен қолданылады. Сондықтан, алдағы уақытта, тышқан батырмасын
жай шерту дегеніміз - тышқанның сол жақ батырмасын басып
жылдам қайта қоя беру.
Бұл әрекет меню пункттерінің бірін таңдау, объектілерді
белгілеу немесе жол курсорын қалаған орынға жедел көшіру
кездерінде және терезелерді екпінді етіп жұмысқа қосу кезінде
және т.б. қолданылады.
Тышқанмен орындалатын күрделі операцияға оның сол жақ
батырмасын жылдам түрде екі рет шерту әрекеті жатады (Double-
click). Оның жұмыс істеуі негізінен тышқанды жай шерту
әрекетіне өте ұқсас, яғни тықшан сілтемесі керекті элементке
апарылғаннан соң, тез арада тышқанның батырмасын екі рет сырт
еткізу қажет болады. Бұл әрекет алғаш тышқанмен жұмыс істей
бастаған адамға күрделі операция болып табылады. Оның ерекшелігі
тышқанды екі рет жылдам шерту аралығында өте аз уақыт
өтуі тиіс, ол секундтың оннан біәр бөлігіндей ғана уақыт. Егер
ол аралықта көп уақыт өтіп кетсе, онда Windows жүйесі бұл
әрекетті жекеленген екі бөлек шерту деп түсінеді. Ал егер
бұл амал дұрыс орындалса, онда Windows жүйесі бірден
белгіленген операцияны (үнсіз келісім бойынша, көбінесе белгілі
бір программаны, құжатты екпінді етіп іске қосу) іске асыра
бастайды.
Келесі операция - тасымалдау (Drag&Drop). Ол терезелер мен
шартбелгілердің орнын ауыстырады, яғни басқа орынға тасымалдайды
және терезелердің ұзындығы мен енін өзгертуде қолданылады.
Объектілердің тасымалдау амалы былай орындалады: сілтемені орны
ауыстырылатын элементке апарып, тышқанның сол жақ батырмасын
басып, оны сол басулы күйінде ұстап тұрып, сілтемені қалаған
жаңа орынға жеткіземіз, сонан соң батырманы қоя береміз.

2.5. Мәлімет алмастыру буфері

Өзінің жұмыс істеуі кезінде Windows жүйесі программалар мен
құжаттар арасында мәліметтер алмасуға арналған компьютердің жедел
жадының арнаулы бөлігін алмастыру буфері (Clipboard) ретінде
пайдаланылады. Буфер (дәнекер жад) әртүрлі программалар немесе
құжаттар арасында керекті шағын көлемді мәліметтерді
тасымалдап, олардың фрагменттерін, бір-біріне ауысытырп отыру
үшін пайдаланылады. Алмастырылатын мәліметтер ретінде мәтін
үзінділері (фрагменттер), сурет, кесте және т.б. объектілер алынуы
мүмкін.
Point-and-Click (көрсету және шерту) принциптері. Бұл
принцип бойынша графикалық технологияларды көптеген операцияларды
орындау үшін тышқан сілтемесін экран элементіне апарып, оның
сол немесе оң батырмасын шерту жеткілікті. Бұл тәсілмен
төмендегі әрекеттерді орындауға болады:
• программа немесе құжат терезесінің аумағын кішірейту, үлкейту
және бұрынғы қалпына келтіру;
• көлденең орналасқан меню пункттерін таңдау;
• экранға шығатын меню командаларын таңдау;
• аспаптар тақтасы командаларын таңдау;
• мәліметтері бар тізімнің бір жолын белгілеу;
• командалық батырмасын басу, таңдау;
• ауыстырып қосқыштың мәнін өзгерту;
• мәтіндік информацияны енгізу кезінде курсордың орналасуын
өзгерту;
• мәтін енізілетін өріс жолдарының бірін таңдап, оған
мәлімет енгізу және көптеген басқа әрекеттер.
Select (ерекшелеу, белгілеу) принципі. Программалар терезесінде
құжатпен жұмыс істеу барысында біге үнемі мәтін фрагменттерімен,
үзінділермен (мәтіннің белгілі бір бөлігімен, суретпен,
кестелермен) әр түрлі операциялар орындауға тура келеді. Ол
операциялар мынадай іс-әрекеттерден тұрады:
• фрагментті көшіру, тасымалдау, жою, олардың қаріптерін,
мөлшерін өзгерту, жиектеу, кейбір жерлеріне көлеңке түсіріп
қараңғылау т.б. Мұндай операциялар екіге бөлініп
орындалады: ең алдымен біз фрагментті белгілеп алуымыз
керек (яғни құжаттың қай бөлігін өңдейтінімізді программаға
хабарлау), ал сонан соң нақты команданы орындау (мысалы,
фрагментті жою немесе оның қаріпін өзгерту). Оның түріне
немесе программа талабына сай фрагментті әр түрлі
тәсілдермен белгілейді. Мысалы, мәтін бөлігін (смволды,
сөзді, жолды, абзацты, т.б.) тышқанның көмегімен немесе
арнайы перне (Shift) және бағыттауыш тілсызық символдар
арқылы белгіленіп алуға болады. Графиктік түрдегі
фрагменттерді белгілеуде, әдетте сол бөлікке сілтемені
алып барып, тышқанды шертуді қолданады.
Егер белгілеу барысында қандайда бір қате жіберілсе, онда
фрагменттен тыс жерде (ал кейде фрагменттің өзінде де) тышқанды
жай шерту жеткілікті - мұның нәтижесінде белгілеу әрекеті
алынып тасталынады, яғни орындалмайды.
Жұмыс істеуді жаңадан үйреніп жүргендер ешбір объектіні
белгілеместен команда орындауға тырысады. Мұндай істің нәтижесі
қандай болмақ? Кейде бұл команда орындаусыз қалады (мысалы,
буферге белгіленбеген фрагментті алуға болмайды); кейде команда
ескерілмей, еленбей де қалады (мысалы, қаріпті өзгертуде); кейде
команда үнсіз келісім бойынша орындалып та (мысалы, абзацты
форматтауда) кетеді. Сондықтан, осындай қателерден аулақ болу
үшін, фрагментті алдын ала белгілеп алуды ешқашанда естен
шығармау керек!
Drag-&-Drop принципі (тасымалдау және барған орнында қалдыру).
Бұл әдіспен өңделініп жатқан құжаттың белгіленген үзігін,
белгішені (пиктограмманы), терезені басқа орынға ауыстыруға
немесе олардың көшіресін алуға болады.
Мысалы, егер де суреттің бір бөлігі қайшымен қиылып
белгіленген болса, онда тышқан курсорын сол сурет бөлігіне
жеткізіп, оның сол немесе оң жақ батырмасын басып тұрып, жаңа
орынға ауыстыруға болады. Батырманы босатқан мезетте сурет
қиығы жаңа орынға бекітіледі. Егер оны ауыстыру барысында
Ctrl пернесін басып тұратын болсақ, онда жаңа орынға сол
сурет фргаменттің көшірмесі орналасады (көшіріледі). Осындай
жолмен үнемі көшіру мен орнын ауыстыру амалдарын қатар
қолдануға тура келеді. Мысалы, көп элементтері ұқсас болып
келген күрделі схеманың суретін салу үшін оның бір элементін
сызып алып (айталық, тіктөртбұрыш), сонан соң Drag-and-Drop
режимінде оның санын көбейте отырып, көшірмесін алуға болады.
Ақырында осы әдіспен тасымалдау режимінде экрандағы элементтердің
шеттерін тегістеп түзетуге болады.
Windows жүйесінде Drag-and-Drop әдісімен келесі
операцияларды орындау жиі жүргізіледі:
• үлкейтілмеген терезелер мен белгішелердің (пиктограммаларды)
орнын ауыстыру. Көп жағдайларда, тышқанның сол жақ
батырмасымен бірге Ctrl пернесін бассақ, онда программалық
элементтерді бір топтан екінші топқа көшіруге болады;
• графикалық редактордың жұмыс аумағындағы суреттің белгіленген
фрагменттің жаңа орынға ауыстыру немесе оның көшірмесін
алу. Әдетте, мұндай фрагмент рөлін көбіне басқа графиктік
файлдан мәтіндік құжатқа қойылуға тиіс бейне суреттер
атқарады;
• Word редакторында мәтіндік информацияның белгіленген
фрагментін басқа жерге ауыстыру немесе оның көшірмесін алу;

• суреттер мен кестелердің орнын ауыстыру және
көшірмелерін алу;
• мәтін беттеріндегі абзацтың жаңа жолын және оның оң жақ,
сол жақ шекараларын көлденең сызғыштың жоғарғы және
төменгі кішкене ұшбұрыштарын тасымалдау арқылы тағайындау;
• дайын белгішелер (пиктограммалар) жиынынан әрбір адам өзі
қолданатын құрал-саймандар тақтасын құрастыру.
Қазіргі жүйелерде Drag-and-Drop әдісін программалаушылар
да жиі пайдаланылады, олар әртүрлі объектілер жиынынан өздерінің
программаларын балалар кубиктерінен сурет бейнелер жинаған
тәрізді құрастырады.
WYSIWYG принципі (не көрсеңіз, соны аласыз). Экранда мәтіндік
құжатты баспаға дайындау кезіндегі символдары бейнесі басылып
шыққан қағаз бетіндегі символдармен бірдей болады. Бірақ мұнда
көңіл аударарлық сәттер де жоқ емес. Windows жүйесі символдарды
экранда бейнелегенде олардың шеттерін нықтап анық етіп көрсетеді,
ал қағазда таңбалар бейнесі дәл экрандағыдай болмай қалуы
да мүмкін. Бұларды бірдей етіп көрсету үшін арнаулы операциялар
қолданылады, олар туралы мәтін редакторларын оқу кезінде
айтылады.
OLE технологиясы - объектілерді байланыстыра отырып кірістіру
(Object Linking and Embedding - OLE). Бұл программаларды
кірістірудегі (интеграциялаудағы) ең басты құрал болып табылады.
Ол бір программада өңделген объектіні (мысалға, Paint графикалық
редакторында) басқа программалардың құжаттары арасына (мысалы,
Word редакторына) енгізіп, оны негізгі, яғни бастапқы программа
құралдарымен редакциялауға мүмкіндік береді.
DDE технологиясы - объектілерді динамикалық түрде байланыстыру.
Объектілерді басқа құжат не программалық қолданбаға енгізе отырып,
негізімен байланыстырудың ең қуатты түрі, мұнда объектіні
бастапқы программада түзетсек, ол түзету онымен DDE технологиясы
арқылы байланысқан екінші программада да автоматты түрде
жүзеге асады.

2.6. Windows-ті іске қосу

Windows 98 операциялық жүйесі компьютер ток көзіне қосылысымен
жедел жадқа жүктеле бастайды. Ал, Windows 3.х жүйесі MS DOS
үстіндегі жапсырма жүйе болғандықтан әдеттегі қарапайым
программа тәрізді жүктеледі, яғни оны іске қосу командалық
қатарда win командасын теріп, енгізу пернесін басқанда ғана
жүзеге асады, мысалы: С: win командасын тергеннен кейін экранға
Windows жүйесі жіктелу кезіндегі стандартты бейне шығады. Оның
толық жүктелу уақыты 1-2 минутқа созылады. Егер мұндай уақыт
өткенде де стандартты бейне экранға тұра берсе, онда жүйенің
жұмыс істеуінде ақау болғаны, мұндайда мамандар көмегі қажет
болады.
Windows жүктелгеннен кейін экранға жұмыс столы шығуы тиіс,
Windows 3.х жүйесінде (шығады да, Windows 98-те - жарлықтары мен
белгішелері бар қалыптағы көрініс пайда болады (1- сурет).

1 - сурет Windows экранның жалпы көрінісі
2.7. Windows жүйесімен жұмысты аяқтау

MS (PC) DOS жүйесінде немесе сол тәрізді басқа операциялық
орталарда компьютерді сөндіру ісі оп-оңай орындалады, оның тоқ
келетін қосқышын ажыратса болғаны.
Бұл мезетте кейбір программалар жұмыс істеп жатса да, бұлай
ағыту ешқандай келеңсіз жағдай тудырмайды.
Ал Windows жүйесімен жұмыс істеу барысында компьютерді
өшірмес бұрын мынадай әрекеттерді орындау қажет:
• жұмыс істеп тұрған программаларды жабу (аяқтау);
• Windows-тен шығып жұмысты аяқтау ісін орындау...
Тек осыдан кейін компьютер өшіріледі. Неге бұлай?
Windows жүйесі компьютер құрылғыларын толық пайдаланып, оларды
толық басқарып отырады. Бұл сәттерде Windows уақытша
пайдаланылатын файлдарды (типті. ТМР болып келетін файлдар) жасап
алады. Windows жұмысты дұрыс аяқтаса, ол файлдар өз-өзінен
жойылады. Егер жұмыс дұрыс аяқталмаса, ол файлдар дискіде
қалып, біраз орын алып тұрады.
Сондықтан Windows жүйесінде тұрып жұмысты аяқтау үшін мынадай
әрекеттер орыдалуы тиіс:
Windows 3.х жүйесінде
1. Тышқады курсорды Программа диспетчерінің жүйелік
батырмасына алып барып, оны екі рет шерту керек немесе бір
шерту арқылы Жүйелік менюді бейнелеп, оның операцияларының
(мүмкіндіктерінің) ішінен Жабу командасын таңдау қажет.
2. ОК басқару батырмасын таңдап тышқанды шерту керек.
Бұл батырма бастапқыда тіктөртбұрышпен қоршалып белгіленіп
тұрады, бұл оның үнсіз келісім бойынша таңдалып тұрғанының
белгісі. Енді Enter пернесін бассақ, компьютер сол батырмаға
сәйкес команданы орындайды.
Windows 98 жүйесінде
1. Тышқан курсорын Іске қосу (Пуск немесе Start) батырмасына
алып барып, оны бір рет шерту керек те, меню командаларының
ішінен Windows-бен жұмысты аяқтау (Завершение работы с Windows)
командасын таңдау қажет. Мұнан кейін Windows-бен жұмысты аяқтау
атты сұқбат терезесі экранға шығады. Бұл терезені Alt+F4
пернелері арқылы да шығаруға болады. Alt+F4 пернелері кез
келген терезені (программаны) жабу ісін атқарады.
2. Экрандағы сұқбат терезесінде көрініп тұрған ауыстыру
тобындағы компьютерді өшіру (Выключить компьютер) жолын таңдап
алып, Иә (Да) басқару батырмасын басу керек (2- сурет).
Ауыстыру тобындағы бір әрекетті таңдау үшін – тышқан
курсорын сол әрекетке сәйкес дөңгелекке не мәтінге алып барып,
тышқады бір рет шертсе болғаны.
3. Windows жұмысын аяқтап, терезені жапқанша күте тұрып,
соңынан компьютерді сөндіру қажет.
Егер істеп тұрған бір программаның жұмысын аяқтамай
кетсеңіз, Windows жүйесі аяқталмаған программа бар екендігін айтып
хабар береді де, сол программаны жабуды ұсынады.

2 - сурет. Windows-пен жұмысты аяқтау сұқбат терезесі.

3. Windows-тің анықтамалық жүйесі

3.1. Анықтамалық жүйенің қысқаша сипаттамасы және оны шақыру

Программалық жабдықтар интерфейсіндегі негізгі элемент болып
оның анықтамалық жүйесі болып саналады, онда әрбір адамға
қажетті информация толық түрде болуы тиіс. Біз Windows ортасының
бір артықшылығы ретінде оның анықтамалық жүйесінің барлық
программалық қолданбалар үшін бірдей етіп құрастырылғанын
айтқанбыз. Сондықтан бір программаның анықтамалық жүйесімен
таныссаңыз, қалғандарының құрылымы да сондай болғандықтан,
керекті информацияны қиналмай іздеп табуға болады.
Windows ортасы мен оның ішіндегі стандартты қосымша
программалардың бәрінің де бірбірінен тармақтала өрбитін анықтамалық
жүйесі (бұдан кейін – анықтама) бар, ол жұмыс кезінде туатын кез
келген сұраққа жауап бере алады. Windows ортасында кез келген
сұраққа жауап бере алады. Windows ортасында кез келген
анықтаманы былайша шақыруға болады: Windows 3.х жүесі үшін -
Программа диспетчері терезесінің жоғарғы жағындағы көлденең
орналасқан менюдегі Анықтама (Справка) пунктінің Мазмұн (Содержание)
командасын таңдау керек;
• Windows 98 жүесі үшін - Іске қосу (Пуск) менюінің
Анықтама (Справка) командасын таңдау керек (3 - сурет).

3 - сурет. Windows жүесінің анықтамалық терезесі.
Іс жүзінде кез келген Windows ортасының қосымша программасының
(бұдан былай қосымша) меню жолдарындағы соңғы пунктте Анықтама
сөзі (кейде Көмек немесе сұрау белгісі) тұрады. Осы Анықтама
командасы қосымшаның толық сипаттамасын беріп, керектісін
таңдап, баспаға да шығарып бере алады.
Осыған қоса, Windows жүйесінің өзінде және оның қосымшаларының
бірсыпырасында анықтаманы сұқбат терезесі арқылы да алу
мүмкіндігі бар. Кез келген сұқбат терезесінде Көмек батырмасы
бар. Оны таңдап алсақ, экранға анықтамалық жүйе шығып, Анықтама
терезесіне сол сұқбаттасу мүмкіндігінің жұмысын баяндайтын
информация шығарылады.

3.2. Анықтама алуды ұйымдастыру

Windows - ортасының және оның қосымшаларының анықтамалығы -
гипермәтіндік анықтамалық жүйе.
Программаның кез келген жерінде көмек бере алатын анықтамалық
жүйе контекстке тәуелді, сондықтан Windows қосымшаларының
анықтамалығы гипермәтіндік контекстке тәуелді анықтамалық жүйе
болып саналады.
Гипермәтіндік жүйе дегеніміз - мәтіндегі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.