Асыл тұқымды және жалпы тауарлық бағыттағы мал түліктерін пайдаланудың нормалары мен ережелерін анықтау
Кіріспе
1 Әдебиетке шолу...
1.1 Мал өніміне және резистенттілігіне ауаның әсері
1.1.1 Ауа температурасы.
1.1.2 Ауа ылғалдылығы.
1.1.3 Ауа қозғалысының жылдамдығы.
1.1.4 Ауаның газдық құрамы.
1.2 Ірі қараға арналған қора.жайға қойылатын санитариялық.гигиеналық талаптар..
1.3 Мал қораларын желдету жүйелері..
2 Желдеткіш ауаның сағаттық көлемін есептеп шығару ... ... ... ... ... .
2.1 Тапсырма .
2.2 Желдеткіш ауаның сағаттық көлемін есептеп шығару үшін қажетті формулалар.
2.3 Ауа алмасудың қалпын және желдеткіштің сағаттық көлемін анықтау
2.4 Желдеткіштің конструктивті элементін анықтау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... .
1 Әдебиетке шолу...
1.1 Мал өніміне және резистенттілігіне ауаның әсері
1.1.1 Ауа температурасы.
1.1.2 Ауа ылғалдылығы.
1.1.3 Ауа қозғалысының жылдамдығы.
1.1.4 Ауаның газдық құрамы.
1.2 Ірі қараға арналған қора.жайға қойылатын санитариялық.гигиеналық талаптар..
1.3 Мал қораларын желдету жүйелері..
2 Желдеткіш ауаның сағаттық көлемін есептеп шығару ... ... ... ... ... .
2.1 Тапсырма .
2.2 Желдеткіш ауаның сағаттық көлемін есептеп шығару үшін қажетті формулалар.
2.3 Ауа алмасудың қалпын және желдеткіштің сағаттық көлемін анықтау
2.4 Желдеткіштің конструктивті элементін анықтау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... .
Малдың денсаулығы және оның өнімділігі негізінде қоршаған ортаның факторларының әсерімен байланысты болып келеді. Сондықтан қоршаған ортаның көрсеткіштерін сал организміне қолайлы ету ветеринарлық мамандардың басты міндеті. Малдың ауруларын алдын алу мақсатында жүзеге асырылатын барлық ветеринарлық-санитариялық шаралар, қоршаған ортаның мал организміне қолайлы гигиеналық-санитариялық нормативтер мен ережелер тек осы орта көрсеткіштеріне сүйене отырып белгіленуі керек.
Малды күтіп-бағу жүйесі адамдардың оларға жасайтын жағдайына байланысты. Оларға микроклимат, азық сапасы, азықтандыру режимі, орналастыруы жатады. Малдың биологиясы осы жағдайларға сәйкес болуы олардың денсаулығы мен өнімділігін анықтайды.
Мал гигиенасының негіздері жалпы өндірісік дақылдардың, өткізетін өнімдердің спасын арттыруға, шығатын өнімді көбейтіге және оның өзіндік құнын төмендетуге мүмкіндік береді.
Гигиенаның негізгі мақсаты – малды бағып-күтудің, азықтандырудың, төл өсірудің, асыл тұқымды және жалпы тауарлық бағыттағы мал түліктерін пайдаланудың нормалары мен ережелерін анықтау болып табылады. Негізгі назар қолда ұсталатын малға қора-жайлар салу үшін орын таңдауға аударылады. Сонымен қатар, гигиена негіздері айналысатын мәселелер қатарына құрылыс сапасы, әр бас малға үлесті жер және ауа алмастыру көлемі, өндірісте механиканы пайдалану, малды орналастыру әдісі, серуендету, т.б. жатады.
Малды күтіп-бағу жүйесі адамдардың оларға жасайтын жағдайына байланысты. Оларға микроклимат, азық сапасы, азықтандыру режимі, орналастыруы жатады. Малдың биологиясы осы жағдайларға сәйкес болуы олардың денсаулығы мен өнімділігін анықтайды.
Мал гигиенасының негіздері жалпы өндірісік дақылдардың, өткізетін өнімдердің спасын арттыруға, шығатын өнімді көбейтіге және оның өзіндік құнын төмендетуге мүмкіндік береді.
Гигиенаның негізгі мақсаты – малды бағып-күтудің, азықтандырудың, төл өсірудің, асыл тұқымды және жалпы тауарлық бағыттағы мал түліктерін пайдаланудың нормалары мен ережелерін анықтау болып табылады. Негізгі назар қолда ұсталатын малға қора-жайлар салу үшін орын таңдауға аударылады. Сонымен қатар, гигиена негіздері айналысатын мәселелер қатарына құрылыс сапасы, әр бас малға үлесті жер және ауа алмастыру көлемі, өндірісте механиканы пайдалану, малды орналастыру әдісі, серуендету, т.б. жатады.
1. Гершун В.И., Муслимов Б.М. Ветеринарная гигиена: учебное пособие. - Алматы: Кайнар, 1994. – 366 c.
2. Ветеринария негіздері: Оқулық. / жалпы ред. басқ. Профессор А.К. Бұлашев. – Астана: Фолиант, 2009. – 448 б.
3. Зоогигиена: учебное пособие / И. Н. Хакимов. – Самара: РИЦ СГСХА, 2012. – 283 с.
4. Ветеринариялық гигиена. Оқулық. /Мырзабеков Ж.Б., Ибрагимов П.Ш. / - Алматы: ҚазҰАУ, «Агроуниверситет» баспасы, 2011. - 462 бет.
5. Кауменов Н.С., Малшаруашылық кәсіпорындарын салу және пайдалану кезіндегі ветеринариялық-санитариялық қадағалау: Әдістемелік нұсқау. – Қостанай: А.Байтұрсынов атындағы ҚМУ, 2015 – 38 бет.
6. Кузнецов А.Ф., Баланин В.И. Справочник по ветеринарной гигиене. - М.: Колос, 1984. - 212 с.
2. Ветеринария негіздері: Оқулық. / жалпы ред. басқ. Профессор А.К. Бұлашев. – Астана: Фолиант, 2009. – 448 б.
3. Зоогигиена: учебное пособие / И. Н. Хакимов. – Самара: РИЦ СГСХА, 2012. – 283 с.
4. Ветеринариялық гигиена. Оқулық. /Мырзабеков Ж.Б., Ибрагимов П.Ш. / - Алматы: ҚазҰАУ, «Агроуниверситет» баспасы, 2011. - 462 бет.
5. Кауменов Н.С., Малшаруашылық кәсіпорындарын салу және пайдалану кезіндегі ветеринариялық-санитариялық қадағалау: Әдістемелік нұсқау. – Қостанай: А.Байтұрсынов атындағы ҚМУ, 2015 – 38 бет.
6. Кузнецов А.Ф., Баланин В.И. Справочник по ветеринарной гигиене. - М.: Колос, 1984. - 212 с.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1 Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
0.1 Мал өніміне және резистенттілігіне ауаның әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ...
0.1.1 Ауа температурасы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
0.1.2 Ауа ылғалдылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
0.1.3 Ауа қозғалысының жылдамдығы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
0.1.4 Ауаның газдық құрамы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Ірі қараға арналған қора-жайға қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Мал қораларын желдету жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2 Желдеткіш ауаның сағаттық көлемін есептеп шығару ... ... ... ... ... .
2.1 Тапсырма ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Желдеткіш ауаның сағаттық көлемін есептеп шығару үшін қажетті формулалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Ауа алмасудың қалпын және желдеткіштің сағаттық көлемін анықтау
2.4 Желдеткіштің конструктивті элементін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5
6
6
6
8
10
11
14
16
18
19
21
25
27
28
Кіріспе
Малдың денсаулығы және оның өнімділігі негізінде қоршаған ортаның факторларының әсерімен байланысты болып келеді. Сондықтан қоршаған ортаның көрсеткіштерін сал организміне қолайлы ету ветеринарлық мамандардың басты міндеті. Малдың ауруларын алдын алу мақсатында жүзеге асырылатын барлық ветеринарлық-санитариялық шаралар, қоршаған ортаның мал организміне қолайлы гигиеналық-санитариялық нормативтер мен ережелер тек осы орта көрсеткіштеріне сүйене отырып белгіленуі керек.
Малды күтіп-бағу жүйесі адамдардың оларға жасайтын жағдайына байланысты. Оларға микроклимат, азық сапасы, азықтандыру режимі, орналастыруы жатады. Малдың биологиясы осы жағдайларға сәйкес болуы олардың денсаулығы мен өнімділігін анықтайды.
Мал гигиенасының негіздері жалпы өндірісік дақылдардың, өткізетін өнімдердің спасын арттыруға, шығатын өнімді көбейтіге және оның өзіндік құнын төмендетуге мүмкіндік береді.
Гигиенаның негізгі мақсаты - малды бағып-күтудің, азықтандырудың, төл өсірудің, асыл тұқымды және жалпы тауарлық бағыттағы мал түліктерін пайдаланудың нормалары мен ережелерін анықтау болып табылады. Негізгі назар қолда ұсталатын малға қора-жайлар салу үшін орын таңдауға аударылады. Сонымен қатар, гигиена негіздері айналысатын мәселелер қатарына құрылыс сапасы, әр бас малға үлесті жер және ауа алмастыру көлемі, өндірісте механиканы пайдалану, малды орналастыру әдісі, серуендету, т.б. жатады.
1. Әдебиетке шолу
1.1. Мал өніміне және резистенттілігіне ауаның әсері
4.1.1. Ауа температурасы
Ауа температурасы - сыртқы ортаның маңызды факторы. Эволюцияның барысында жануарлардың дененің максимум және минимум температурасы орнатылады. Осы зонасынан шеттен асып кетсе, жануарлардың өмір сүруі мүмкін емес болады.
Ауа температурасы организмнің анатомиялық-морфологиялық ерекшеліктеріне, физиологиялық процестер барысында, өсуіне, мінезіне әсер етіп, көбінесе жануарлардың географиялық таралуын да анықтайды. Температураның жиі және күрт өзгерістері мал денсаулығына зиян. Мұндай өзгерістер қалыпты жылу балансын және организмнің бейімделу қасиетін бұзады.
Организмнің сыртқы ортаның жоғарғы және төменгі температурасының өзгерісіне қарамастан белгілі бір деңгейде өз денесінің қызуын тұрақты ұстау қабілеті жылу реттеу деп аталады.
Мал организмінде жылу құраудың өзгеруі сыртқы орта температурасымен байланысты. Зат алмасу және жылу өнімдері, органдардың физиологиялық қызметі мен мал организмі жүйелеріне онша күш түсірмейтін сыртқы орта температурасы ол жылу бейтараптық аймақ немесе қолайлы температура деп аталады. Қолайлы температура дегеніміз, малдың белгілі түрі немесе жас тобы азықты аз жұмсап, ең жоғарғы өнімділікті көрсететін температура. Негізінде әртүрлі ауыл шаруашылық жануарлардың тіршілігіне ауа температурасының көрсеткіші 5-20°С аралығында қолайлы деп саналады. Алайда малдың түріне, жасына және басқа да ерекшеліктеріне қарай оптимальды температура көрсеткіштері белгіленген: ересек малдар үшін - ірі қараға - 8-12, шошқаға - 12- 18, қой мен жылқыға - 5-10, құстарға - 8-16°С, төлдер үшін (30 күнге дейін) - қозыларға - 20-10, бұзауларға - 20-15, торайларға - 32-22, балапандарға - 35-22°С.
Жануарларға қолайлы температура деңгейі тек олардың түрімен бірге жасына, азықтандыру, күтіп-бағу, шынықтыру жағдайларына да байланысты болады.
Мал организміне төменгі температураның әсері. Ауа температурасының шектен төмендеуі мал организмінде зат алмасу мен жылудың артуына әкеліп соқтырады, сонымен қатар терінің қан тамырлары тарылады, суық тию және үсу байқалады.
Өте салқын температура организмге ұзақ уақыт әсер етсе жылу реттеу процестері бұзылады, дене қызуы төмендеп, тоңады немесе гипотермия (грек. һуро-төмеңдеу, therme-жылу), яғни суық тиюдің екінші сатысы басталады. Малдың суыққа шалдығуының алдын алу үшін оларды температурасы қолайлы қора-жайларда күтіп-бағуды, дұрыс азықтандыруды керек.
Мал организміне жоғары температураның әсері. Көптеген мал түлігі ауаның жоғары температурасын төменгі температураға қарағанда онша көтере алмайды. Жоғары температура кезінде мал организмінде зат алмасу төмендейді, тыныс алуы және жүрек жұмысы жиілейді, қанның морфологиялық құрамы, белок қатынасы, қан сарысуындағы жалпы белок және минералдық компоненттер құрамы өзгереді.
Жоғары температура организмге жылудың жиналуына, соңынан ыстық ұруға әкеп соғады. Малды ыстық ұрғанда (дене қызуы 42°С дейін) тері қызуы көтеріледі, кілегей қабықтар гиперемияға (грек. hурег-жоғарғы, therme- жылу) ұшырайды, қатты терлейді, ентігеді, тамыр соғуы жиілейді, тынышсызданады, дірілдейді, тәлтіректейді, ауызынан көбік ағады, жанталасып, ес түсінен айырылады.
Малды ыстықтаудан сақтау үшін ең бастысы жылудың сыртқа шығуын күшейтетін және жылу өндіруді азайтатын жағдайлар жасау керек: ыстықта ашық жерде малды көлеңкелі қалқан астында ұстайды; қора-жайда ылғалды төмендетеді; желдетуді пайдаланады; малды тығыз ұстамайды; ыстықта малды жайылымға шығарып, суарады, тоғытады; ауыр жұмысқа пайдаланбайды.
1.1.2. Ауа ылғалдылығы
Ауа ылғалдылығы мал тіршілігіне және оның өнімділігіне зор әсер етуші фактор. Ылғалдылық деп ауа құрамындағы су буын айтамыз. Температура және ылғалдылық бір-бірімен тығыз байланысты және басты климаттық факторлар.
Ауа ылғалдылығының сипаттамасы ретінде метеорологиялық практикада және гигиена саласында мынандай гигрометриялық көрсеткіштерді қолданады: абсолюттік, нақты, максимальдық (ең жоғары) және салыстырмалы ылғалдылық, ылғал тапшылығы және шық нҥктесі.
Абсолюттік (нақты) ылғалдылық (А)-1 м3 ауадағы будың белгілі бір температурадағы (г) мөлшері.
Максимальдық (ең жоғары) ылғалдылық (Е)-1 м3 ауада белгілі бір температурада бола алатын будың ең жоғары (шекті) мөлшері. Ол серпімділікті білдіреді.
Салыстырмалы ылғалдылық (R) - абсолюттік ылғалдылықтың максимальды ылғалдылыққа қатынасы, яғни ауаның бумен толығу дәрежесін немесе пайызын сипаттайтын көрсеткіш (R=А:Ех100). Ол мал қораларында, көбінесе 50-85 пайыз аралығында, кейде одан да жоғары шамада ауытқиды.
Ылғал тапшылығы (Дф) белгілі бір температурада максимальдық және абсолюттік ылғалдылықтар арасындағы айырмашылықты көрсетеді және ауаның буды жұту немесе сіңіру қабілетін көрсетеді (Дф=Е-А).
Шық нүктесі (Т) - ауадағы будың суға (шыққа) айналу температурасы. Ол абсолюттік ылғалдылықтың максимальдық ылғалдылыққа жақындауын көрсетеді.
Ауа температурасы артқан сайын максимальдық және абсолюттік ылғалдылық, ылғал тапшылығы (булану жылдамдығы) және шық нүктесі көрсеткіші де ұлғаяды. Температура көтерілген сайын ауаның салыстырмалы ылғалдылығы төмендей түседі. Мал қораларында абсолюттік ылғалдылық жоғары - төбеге қарай өседі, ал салыстырмалы ылғалдылық - еден бетіне қарай жақындаған сайын ұлғая береді.
Мал қоралары ауасының ылғалдылығы. Мал қораларының ішкі ауасындағы бу мөлшері әдеттегідей атмосферадағы буға қарағанда көп. Атмосфералық ауа ылғалдылығы қора ауасының 10- 15 пайызын құрайды. Қора-жайлар ауасында будың негізгі мөлшері ылғал еденнен, қабырға мен төбеден, суарғыштан және канализация жүйесінен пайда болады.
Ауа ылғалдылығының мал организміне әсері. Ауа ылғалдылығының гигиеналық мәні ете зор. Ылғалдылық, көбінесе қоршаған ортаның климат пен микроклимат жағдайын көрсетеді. Ылғалдылықмал организміне тікелей және жанама әсер етеді. Тікелей әсер жылу реттеуге ықпал етеді. Ауада ылғалдың мол болуы жоғары температура жағдайында организмге жиналуына (гипертермия), ал төменгі температурада жылуды көптеп шығаруға (гипотермия) ықпал жасайды. Ылғал көп, температура суық кезде әрі ауа қозғалысының жылдамдығы төмен болса организмнен жылу шықпай, қызады, ыстық өтеді. Ауа ылғалды әрі суық болса, оның үстіне ызғырық соқса организм тез мұздайды. Сыз, суық қора-жайларда суық тиіп мал жиі ауырады, тері және аяқ ауруларына шалдығады. Жем-шөптің нашар қорытылуы салдарынан қанда алмасу өнімдерінің тотықпаған түрлері жинақталады. Сиыр қораларда ауа ылғалдылығы 80 пайыздан 95 пайызға дейін көтерілген кезде сауылатын сиырдың сүті 9-12 пайызға азаяды.
Мал қораларының жоғары ылғалдылығына қарсы мынандай шаралар жүргізу қажет: мал қораларын жобалағанда және салғанда құрылыс материалдарын дұрыс таңдау, оларды пайдалану кезінде зоогигиеналық талаптарды сақтау, құрғақ сабаннан төсеніш, сөндірілмеген әк қолдану, асыл тұқымды мал шаруашылықтары мен мал өсіретін өңдірістерде малды қыста серуендетіп, жазда жайылымға шығарған дұрыс.
Мал үшін тым ылғал ауа ғана емес, құрғақ ауа да зиян. Мал қораларында ауаның қолайлы ылғалдығын 50-75 пайыз.
1.1.3.Ауа қозғалысы
Ауа қозғалысы топырақтың, содан соң оған жақын ауа массасының біркелкі қызбауы салдарынан болатын құбылыс. Ауаның жер бетіне параллель тегістіктегі қозғалысын жел деп атайды. Сол желдің жылдамдығы секундына метрмен (мс) өлшенеді. Ауаның жылдам қозғалысын, яғни желдің күшін сипаттайтын жылдамдық Бофорттың он екі баллдық шкаласы бойынша анықталады. Бүкіл республика территориясына тән қасиет - желдің күштілігі. Қыс және күз айларында олар кейде дауылға айналады. Соңдықтан қыста боран, жазы мен көктемде шаңды дауыл жиі кездеседі. Желдің күштілігі топырақты эрозияға шалдықтырып, егінді жояды. Қазақстанда желдің (жер бетінен 12 м биіктікте) жалпы энергиясы 1 млрд киловатт құрайтыны есептелген.
Ауа қозғалысының мал организміне әсері. Ауа қозғалысы мал организмінің жылу шығаруына, қора-жайды желдетуге де онда жылу сақтауға әсер етеді. Егер желдің жылдамдығы 4 баллдан асса, малдың терісі әжептәуір биязиды. Төменгі температура мен жоғарғы ылғалдылық жағдайында ауа қозғалысы жылдамдығының артуы организмнің жылу шығынын ұлғайтуға жол ашып, мал ауруға шалдығады.
Ауа қозғалысы жылдамдығының секундына 0,1 м артуы оның суыту күшінің бір шаршы метрде секундына 0,19 мкал өсуіне әкеп соқтырады. Сондықтан да зоогигиеналық нормаларда қора-жайлардағы ауа қозғалысына байланысты азық қалдығы қыста төл үшін секундына 0,02-0,03 м, сақа мал үшін 0,2-0,5 мс ұстау қарастырылған. Жазда немесе бордақыдағы бұқалар ұсталатын жабық мал қоралары мен құс қоралары ауасының қозғалу жылдамдығы секундына 0,5 және 1 метрге дейін, ал сырттағы ауа температурасы 31-32°С кезде малға салқын болу үшін секундына 1,5 метрге дейін арттырылады.
Мал қораларында ауаның салқындату күші (катаиндекс) мына төмендегідей болуы керек: сиыр қорада - 7,2-9,5 мкал(см2 с); бұзауханада - 6,6-8; ат қорада - 8,2-9,5; шошқа қорасында - 6,5-8. Жас төлдерге арналған қорада катаиндекс төмен болуы керек (4-5).
4.1.4. Ауаның газдық құрамы
Ауа деп атмосфераны құрайтын газдар қоспасын айтамыз. Тропосфераның төменгі қабатындағы ауаның орташа құрамы тұрақты және белгілі көлеммен, салмақтық пайызбен белгіленеді. Жоғарылаған сайын ауаның сиреуіне байланысты әр бір газдың құрамы мен мөлшері және оның парциалдық қысымы төмендейді.
1.1.4.1. Атмосфералық ауаның құрамы
Азот (N). Азоттың атмосфердаға түсуінің негізгі көзі - қазба отындарын жағу болып саналады. Азоттың парциалды қысымы - 80 кПа. Оның негізгі маңызы оттегіні араластыруында. Азот қатысса оттегінің парциалдық қысымының артықтығынан болатын оның улылық әсері азаяды.
Оттегі (О2) - ауадағы тіршілік үшін ең маңызды газ. Оның ашық атмосферадағы құрамының ауытқуы шамалы. Оттегі барлық өсімдіктер мен жануарлар организмдерінің құрамды бөлігі әрі топырақта, гидросферада жүретін барлық химиялық реакцияларға қатысады. Егер ол жетіспесе жануарлардың барлық ағзаларының қызметі бұзылады. Ауа температурасы көтерілгенде (35-40°С) және оның ылғалдылығы молайғанда ауада оттегінің парциалды қысымы төмендейді (21,3-тен 18 кПа-ға дейін). Бұл жағдайды ауру малды, мол өнімді мал мен құсты баққанда ескеру керек. Оттегінің негізгі көзі - көк өсімдіктер. Оттегінің жетіспеуі (гипоксия) парциалдық қысым 16 кПа кезінде және тауға - 3000 м биіктікке көтерілгенде байқалады. Орта есеппен малға керекті оттегі мөлшері мынандай (млкг салмағына): тыныш тұрған жылқы - 253, жұмыс кезінде - 1780, сиыр - 328, қой - 343, шошқа - 392, тауық - 980 керекті оттегі мөлшері малдың жасына, жынысына, организмнің физиологиялық жағдайына байланысты.
Озон (О3) - оттегінің динамикалық изомері. Озон күшті тотықтырғыш болып табылады. Стратосфераның төменгі қабатында озон атомдық және молекулалық оттегіден түзіледі. Озон атмосферадағы электрлік ыдырау кезінде және ультракүлгін сәулелерінің әсерімен су буға айналғанда пайда болады. Бұл газ ауаның тазаруы үшін пайдалы.
Көмірқышқыл газы (СО2) - парциалды қысымы 0,03 кПа-ға тең. Ол түссіз, жанбайтын, білінбес иісті, дәмі бар газ. СО2 органикалық заттар үшін көміртегінің көзі болып табылады. Мал қорасындағы көмірқышқыл газының көбісін малдың өзі тыныс алған кезде, ал аз бөлігін зәрмен бірге шығарады. Мал демімен шығатын көмірқышқыл газы атмосферадағы көмір қышқылмен салыстырғанда 100 есе көп те, ал оттегі 25 пайыз аз. Оның мөлшері малдың жасына, салмағына, өнімділігіне және азықтануына байланысты. Сиыр тәулік ішінде 250-300 г немесе 114-162 л көмір қышқыл газын бөліп шығарады.
1.1.4.2. Деммен шыққан ауаның құрамы, пайызы
Көміртегі тотығы (СО) - иіс тигізетін газ. Ол отын толық жанбағанда пайда болады. Бұл газ ауадан жеңіл, түссіз, сарымсақтың иісіне ұқсас сәл ғана жағымсыз иісі бар, кілегей қабықтарды тітіркендірмейді. Уланған малда тыныс алу жиілейді, дірілдеп қалшылдайды, құсады және т.б.
Аммиак (NH3) - түссіз, көздің кілегейлі қабығын тітіркендіретін өткір иісті газ. Ауадан жеңіл газ. Суда жақсы ериді. Мал қораларында аммиак негізінен зәрден ыдырап, көп мөлшерде түзіледі. Ал, ол топырақта және көң қоймаларында құрамында азоты бар өнімдердің шіруінен пайда болады. Аммиак шошқа, бұзау, құс қораларында (құсты еденде баққанда) белгіленген шамадан мол тым көп ұсталса, еден нашар, желдеткіш пен канализация дұрыс жұмыс істемесе өте көп мөлшерде жиналады.
Күкіртті сутегі (Н2S) - түссіз, шіріген жұмыртқаның иісіндей аңқып тұратын улы газ. Ол ауада, әсіресе жауын-шашынды күні күкірт бөліп тотығады. Атмосфералық ауаның күкіртті сутегімен және басқа күкіртті қосылыстармен ластану көздері - қора және түсті металлургия кәсіпорындары, ТЭЦ, химия комбинаттары, сондай-ақ құрамында күкіртті сутегі бар шіри бастаған мал қораларындағы жинақталған қоқыс пен қи сулары.
Қанға сіңген күкіртті сутегі ұлпаның тыныс алуына қажетті активті ферменттерді тежейді.
Ауа гигиенасын қамтамасыз ететін шараларды жүргізу кезінде күкіртті сутегінің пайда болатын көздерін жоя отырып, барлық ауа ластайтын (төсеніш, желдеткіш жабдықтарын жаңарту, т.б.) орындар жаппай зоогигиеналық талаптарға сай қалыпқа келтірілуі қажет.
Қиды еден астында сақтағанда, қи шығару жүйелері тиімсіз жұмыс істесе, мал қораларының ауасында тағы басқа газдардың да (шіру және органикалық заттардың жағымсыз өнімдері) жиналуы мүмкін. Олар - өткір иісті және улы индол, скатол және меркаптандар сияқты газдар. Олармен қоса, метан, пропан, бутан, бутилен, метанол, этанол, гексан, пропилен газдарын, спирт, альдегид, кетон, амид қосылыстарын май және органикалық қышқылдарды байқауға болады.
Мал қоралары ауасын улы газдардан тазарту үшін сыртқы ауаның тазалығын қамтамасыз ету, желдету жүйесінің жұмысын жақсарту (қажет болса улы газдарды олардың жиналған жерінен сорып шығару), сондай-ақ шаруашылықтардың гигиеналық және ветеринариялық-санитариялық мәдениетін түзету, соның ішінде шығарынды құбыр жүйесінің жұмысын ретке келтіріп, қиды дер кезінде шығарып отыру керек.
4.2. Ірі қараға арналған қора-жайға қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар
Ірі қара фермасы өндірістік бағыты, экономикалық және климаттық жағдайларына қарай бөлінеді:
1. Асыл тұқымды мал фермасы - негізгі мақсаты жаңа тұқым шығару және қолда бар ірі қара тұқымын жетілдіру, аса бағалы асыл тұқымды төл өсіру;
2. Тауарлы ферма - сүт, сиыр етін және аралас, яғни сүт-ет өндіреді;
3. Одан әрі өсірілетін, яғни табын толықтыратын (тауарлы фермалар үшін) төл өсіреді;
4. Ірі қара бордақылайтын арнайы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1 Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
0.1 Мал өніміне және резистенттілігіне ауаның әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ...
0.1.1 Ауа температурасы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
0.1.2 Ауа ылғалдылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
0.1.3 Ауа қозғалысының жылдамдығы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
0.1.4 Ауаның газдық құрамы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Ірі қараға арналған қора-жайға қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Мал қораларын желдету жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2 Желдеткіш ауаның сағаттық көлемін есептеп шығару ... ... ... ... ... .
2.1 Тапсырма ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Желдеткіш ауаның сағаттық көлемін есептеп шығару үшін қажетті формулалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Ауа алмасудың қалпын және желдеткіштің сағаттық көлемін анықтау
2.4 Желдеткіштің конструктивті элементін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5
6
6
6
8
10
11
14
16
18
19
21
25
27
28
Кіріспе
Малдың денсаулығы және оның өнімділігі негізінде қоршаған ортаның факторларының әсерімен байланысты болып келеді. Сондықтан қоршаған ортаның көрсеткіштерін сал организміне қолайлы ету ветеринарлық мамандардың басты міндеті. Малдың ауруларын алдын алу мақсатында жүзеге асырылатын барлық ветеринарлық-санитариялық шаралар, қоршаған ортаның мал организміне қолайлы гигиеналық-санитариялық нормативтер мен ережелер тек осы орта көрсеткіштеріне сүйене отырып белгіленуі керек.
Малды күтіп-бағу жүйесі адамдардың оларға жасайтын жағдайына байланысты. Оларға микроклимат, азық сапасы, азықтандыру режимі, орналастыруы жатады. Малдың биологиясы осы жағдайларға сәйкес болуы олардың денсаулығы мен өнімділігін анықтайды.
Мал гигиенасының негіздері жалпы өндірісік дақылдардың, өткізетін өнімдердің спасын арттыруға, шығатын өнімді көбейтіге және оның өзіндік құнын төмендетуге мүмкіндік береді.
Гигиенаның негізгі мақсаты - малды бағып-күтудің, азықтандырудың, төл өсірудің, асыл тұқымды және жалпы тауарлық бағыттағы мал түліктерін пайдаланудың нормалары мен ережелерін анықтау болып табылады. Негізгі назар қолда ұсталатын малға қора-жайлар салу үшін орын таңдауға аударылады. Сонымен қатар, гигиена негіздері айналысатын мәселелер қатарына құрылыс сапасы, әр бас малға үлесті жер және ауа алмастыру көлемі, өндірісте механиканы пайдалану, малды орналастыру әдісі, серуендету, т.б. жатады.
1. Әдебиетке шолу
1.1. Мал өніміне және резистенттілігіне ауаның әсері
4.1.1. Ауа температурасы
Ауа температурасы - сыртқы ортаның маңызды факторы. Эволюцияның барысында жануарлардың дененің максимум және минимум температурасы орнатылады. Осы зонасынан шеттен асып кетсе, жануарлардың өмір сүруі мүмкін емес болады.
Ауа температурасы организмнің анатомиялық-морфологиялық ерекшеліктеріне, физиологиялық процестер барысында, өсуіне, мінезіне әсер етіп, көбінесе жануарлардың географиялық таралуын да анықтайды. Температураның жиі және күрт өзгерістері мал денсаулығына зиян. Мұндай өзгерістер қалыпты жылу балансын және организмнің бейімделу қасиетін бұзады.
Организмнің сыртқы ортаның жоғарғы және төменгі температурасының өзгерісіне қарамастан белгілі бір деңгейде өз денесінің қызуын тұрақты ұстау қабілеті жылу реттеу деп аталады.
Мал организмінде жылу құраудың өзгеруі сыртқы орта температурасымен байланысты. Зат алмасу және жылу өнімдері, органдардың физиологиялық қызметі мен мал организмі жүйелеріне онша күш түсірмейтін сыртқы орта температурасы ол жылу бейтараптық аймақ немесе қолайлы температура деп аталады. Қолайлы температура дегеніміз, малдың белгілі түрі немесе жас тобы азықты аз жұмсап, ең жоғарғы өнімділікті көрсететін температура. Негізінде әртүрлі ауыл шаруашылық жануарлардың тіршілігіне ауа температурасының көрсеткіші 5-20°С аралығында қолайлы деп саналады. Алайда малдың түріне, жасына және басқа да ерекшеліктеріне қарай оптимальды температура көрсеткіштері белгіленген: ересек малдар үшін - ірі қараға - 8-12, шошқаға - 12- 18, қой мен жылқыға - 5-10, құстарға - 8-16°С, төлдер үшін (30 күнге дейін) - қозыларға - 20-10, бұзауларға - 20-15, торайларға - 32-22, балапандарға - 35-22°С.
Жануарларға қолайлы температура деңгейі тек олардың түрімен бірге жасына, азықтандыру, күтіп-бағу, шынықтыру жағдайларына да байланысты болады.
Мал организміне төменгі температураның әсері. Ауа температурасының шектен төмендеуі мал организмінде зат алмасу мен жылудың артуына әкеліп соқтырады, сонымен қатар терінің қан тамырлары тарылады, суық тию және үсу байқалады.
Өте салқын температура организмге ұзақ уақыт әсер етсе жылу реттеу процестері бұзылады, дене қызуы төмендеп, тоңады немесе гипотермия (грек. һуро-төмеңдеу, therme-жылу), яғни суық тиюдің екінші сатысы басталады. Малдың суыққа шалдығуының алдын алу үшін оларды температурасы қолайлы қора-жайларда күтіп-бағуды, дұрыс азықтандыруды керек.
Мал организміне жоғары температураның әсері. Көптеген мал түлігі ауаның жоғары температурасын төменгі температураға қарағанда онша көтере алмайды. Жоғары температура кезінде мал организмінде зат алмасу төмендейді, тыныс алуы және жүрек жұмысы жиілейді, қанның морфологиялық құрамы, белок қатынасы, қан сарысуындағы жалпы белок және минералдық компоненттер құрамы өзгереді.
Жоғары температура организмге жылудың жиналуына, соңынан ыстық ұруға әкеп соғады. Малды ыстық ұрғанда (дене қызуы 42°С дейін) тері қызуы көтеріледі, кілегей қабықтар гиперемияға (грек. hурег-жоғарғы, therme- жылу) ұшырайды, қатты терлейді, ентігеді, тамыр соғуы жиілейді, тынышсызданады, дірілдейді, тәлтіректейді, ауызынан көбік ағады, жанталасып, ес түсінен айырылады.
Малды ыстықтаудан сақтау үшін ең бастысы жылудың сыртқа шығуын күшейтетін және жылу өндіруді азайтатын жағдайлар жасау керек: ыстықта ашық жерде малды көлеңкелі қалқан астында ұстайды; қора-жайда ылғалды төмендетеді; желдетуді пайдаланады; малды тығыз ұстамайды; ыстықта малды жайылымға шығарып, суарады, тоғытады; ауыр жұмысқа пайдаланбайды.
1.1.2. Ауа ылғалдылығы
Ауа ылғалдылығы мал тіршілігіне және оның өнімділігіне зор әсер етуші фактор. Ылғалдылық деп ауа құрамындағы су буын айтамыз. Температура және ылғалдылық бір-бірімен тығыз байланысты және басты климаттық факторлар.
Ауа ылғалдылығының сипаттамасы ретінде метеорологиялық практикада және гигиена саласында мынандай гигрометриялық көрсеткіштерді қолданады: абсолюттік, нақты, максимальдық (ең жоғары) және салыстырмалы ылғалдылық, ылғал тапшылығы және шық нҥктесі.
Абсолюттік (нақты) ылғалдылық (А)-1 м3 ауадағы будың белгілі бір температурадағы (г) мөлшері.
Максимальдық (ең жоғары) ылғалдылық (Е)-1 м3 ауада белгілі бір температурада бола алатын будың ең жоғары (шекті) мөлшері. Ол серпімділікті білдіреді.
Салыстырмалы ылғалдылық (R) - абсолюттік ылғалдылықтың максимальды ылғалдылыққа қатынасы, яғни ауаның бумен толығу дәрежесін немесе пайызын сипаттайтын көрсеткіш (R=А:Ех100). Ол мал қораларында, көбінесе 50-85 пайыз аралығында, кейде одан да жоғары шамада ауытқиды.
Ылғал тапшылығы (Дф) белгілі бір температурада максимальдық және абсолюттік ылғалдылықтар арасындағы айырмашылықты көрсетеді және ауаның буды жұту немесе сіңіру қабілетін көрсетеді (Дф=Е-А).
Шық нүктесі (Т) - ауадағы будың суға (шыққа) айналу температурасы. Ол абсолюттік ылғалдылықтың максимальдық ылғалдылыққа жақындауын көрсетеді.
Ауа температурасы артқан сайын максимальдық және абсолюттік ылғалдылық, ылғал тапшылығы (булану жылдамдығы) және шық нүктесі көрсеткіші де ұлғаяды. Температура көтерілген сайын ауаның салыстырмалы ылғалдылығы төмендей түседі. Мал қораларында абсолюттік ылғалдылық жоғары - төбеге қарай өседі, ал салыстырмалы ылғалдылық - еден бетіне қарай жақындаған сайын ұлғая береді.
Мал қоралары ауасының ылғалдылығы. Мал қораларының ішкі ауасындағы бу мөлшері әдеттегідей атмосферадағы буға қарағанда көп. Атмосфералық ауа ылғалдылығы қора ауасының 10- 15 пайызын құрайды. Қора-жайлар ауасында будың негізгі мөлшері ылғал еденнен, қабырға мен төбеден, суарғыштан және канализация жүйесінен пайда болады.
Ауа ылғалдылығының мал организміне әсері. Ауа ылғалдылығының гигиеналық мәні ете зор. Ылғалдылық, көбінесе қоршаған ортаның климат пен микроклимат жағдайын көрсетеді. Ылғалдылықмал организміне тікелей және жанама әсер етеді. Тікелей әсер жылу реттеуге ықпал етеді. Ауада ылғалдың мол болуы жоғары температура жағдайында организмге жиналуына (гипертермия), ал төменгі температурада жылуды көптеп шығаруға (гипотермия) ықпал жасайды. Ылғал көп, температура суық кезде әрі ауа қозғалысының жылдамдығы төмен болса организмнен жылу шықпай, қызады, ыстық өтеді. Ауа ылғалды әрі суық болса, оның үстіне ызғырық соқса организм тез мұздайды. Сыз, суық қора-жайларда суық тиіп мал жиі ауырады, тері және аяқ ауруларына шалдығады. Жем-шөптің нашар қорытылуы салдарынан қанда алмасу өнімдерінің тотықпаған түрлері жинақталады. Сиыр қораларда ауа ылғалдылығы 80 пайыздан 95 пайызға дейін көтерілген кезде сауылатын сиырдың сүті 9-12 пайызға азаяды.
Мал қораларының жоғары ылғалдылығына қарсы мынандай шаралар жүргізу қажет: мал қораларын жобалағанда және салғанда құрылыс материалдарын дұрыс таңдау, оларды пайдалану кезінде зоогигиеналық талаптарды сақтау, құрғақ сабаннан төсеніш, сөндірілмеген әк қолдану, асыл тұқымды мал шаруашылықтары мен мал өсіретін өңдірістерде малды қыста серуендетіп, жазда жайылымға шығарған дұрыс.
Мал үшін тым ылғал ауа ғана емес, құрғақ ауа да зиян. Мал қораларында ауаның қолайлы ылғалдығын 50-75 пайыз.
1.1.3.Ауа қозғалысы
Ауа қозғалысы топырақтың, содан соң оған жақын ауа массасының біркелкі қызбауы салдарынан болатын құбылыс. Ауаның жер бетіне параллель тегістіктегі қозғалысын жел деп атайды. Сол желдің жылдамдығы секундына метрмен (мс) өлшенеді. Ауаның жылдам қозғалысын, яғни желдің күшін сипаттайтын жылдамдық Бофорттың он екі баллдық шкаласы бойынша анықталады. Бүкіл республика территориясына тән қасиет - желдің күштілігі. Қыс және күз айларында олар кейде дауылға айналады. Соңдықтан қыста боран, жазы мен көктемде шаңды дауыл жиі кездеседі. Желдің күштілігі топырақты эрозияға шалдықтырып, егінді жояды. Қазақстанда желдің (жер бетінен 12 м биіктікте) жалпы энергиясы 1 млрд киловатт құрайтыны есептелген.
Ауа қозғалысының мал организміне әсері. Ауа қозғалысы мал организмінің жылу шығаруына, қора-жайды желдетуге де онда жылу сақтауға әсер етеді. Егер желдің жылдамдығы 4 баллдан асса, малдың терісі әжептәуір биязиды. Төменгі температура мен жоғарғы ылғалдылық жағдайында ауа қозғалысы жылдамдығының артуы организмнің жылу шығынын ұлғайтуға жол ашып, мал ауруға шалдығады.
Ауа қозғалысы жылдамдығының секундына 0,1 м артуы оның суыту күшінің бір шаршы метрде секундына 0,19 мкал өсуіне әкеп соқтырады. Сондықтан да зоогигиеналық нормаларда қора-жайлардағы ауа қозғалысына байланысты азық қалдығы қыста төл үшін секундына 0,02-0,03 м, сақа мал үшін 0,2-0,5 мс ұстау қарастырылған. Жазда немесе бордақыдағы бұқалар ұсталатын жабық мал қоралары мен құс қоралары ауасының қозғалу жылдамдығы секундына 0,5 және 1 метрге дейін, ал сырттағы ауа температурасы 31-32°С кезде малға салқын болу үшін секундына 1,5 метрге дейін арттырылады.
Мал қораларында ауаның салқындату күші (катаиндекс) мына төмендегідей болуы керек: сиыр қорада - 7,2-9,5 мкал(см2 с); бұзауханада - 6,6-8; ат қорада - 8,2-9,5; шошқа қорасында - 6,5-8. Жас төлдерге арналған қорада катаиндекс төмен болуы керек (4-5).
4.1.4. Ауаның газдық құрамы
Ауа деп атмосфераны құрайтын газдар қоспасын айтамыз. Тропосфераның төменгі қабатындағы ауаның орташа құрамы тұрақты және белгілі көлеммен, салмақтық пайызбен белгіленеді. Жоғарылаған сайын ауаның сиреуіне байланысты әр бір газдың құрамы мен мөлшері және оның парциалдық қысымы төмендейді.
1.1.4.1. Атмосфералық ауаның құрамы
Азот (N). Азоттың атмосфердаға түсуінің негізгі көзі - қазба отындарын жағу болып саналады. Азоттың парциалды қысымы - 80 кПа. Оның негізгі маңызы оттегіні араластыруында. Азот қатысса оттегінің парциалдық қысымының артықтығынан болатын оның улылық әсері азаяды.
Оттегі (О2) - ауадағы тіршілік үшін ең маңызды газ. Оның ашық атмосферадағы құрамының ауытқуы шамалы. Оттегі барлық өсімдіктер мен жануарлар организмдерінің құрамды бөлігі әрі топырақта, гидросферада жүретін барлық химиялық реакцияларға қатысады. Егер ол жетіспесе жануарлардың барлық ағзаларының қызметі бұзылады. Ауа температурасы көтерілгенде (35-40°С) және оның ылғалдылығы молайғанда ауада оттегінің парциалды қысымы төмендейді (21,3-тен 18 кПа-ға дейін). Бұл жағдайды ауру малды, мол өнімді мал мен құсты баққанда ескеру керек. Оттегінің негізгі көзі - көк өсімдіктер. Оттегінің жетіспеуі (гипоксия) парциалдық қысым 16 кПа кезінде және тауға - 3000 м биіктікке көтерілгенде байқалады. Орта есеппен малға керекті оттегі мөлшері мынандай (млкг салмағына): тыныш тұрған жылқы - 253, жұмыс кезінде - 1780, сиыр - 328, қой - 343, шошқа - 392, тауық - 980 керекті оттегі мөлшері малдың жасына, жынысына, организмнің физиологиялық жағдайына байланысты.
Озон (О3) - оттегінің динамикалық изомері. Озон күшті тотықтырғыш болып табылады. Стратосфераның төменгі қабатында озон атомдық және молекулалық оттегіден түзіледі. Озон атмосферадағы электрлік ыдырау кезінде және ультракүлгін сәулелерінің әсерімен су буға айналғанда пайда болады. Бұл газ ауаның тазаруы үшін пайдалы.
Көмірқышқыл газы (СО2) - парциалды қысымы 0,03 кПа-ға тең. Ол түссіз, жанбайтын, білінбес иісті, дәмі бар газ. СО2 органикалық заттар үшін көміртегінің көзі болып табылады. Мал қорасындағы көмірқышқыл газының көбісін малдың өзі тыныс алған кезде, ал аз бөлігін зәрмен бірге шығарады. Мал демімен шығатын көмірқышқыл газы атмосферадағы көмір қышқылмен салыстырғанда 100 есе көп те, ал оттегі 25 пайыз аз. Оның мөлшері малдың жасына, салмағына, өнімділігіне және азықтануына байланысты. Сиыр тәулік ішінде 250-300 г немесе 114-162 л көмір қышқыл газын бөліп шығарады.
1.1.4.2. Деммен шыққан ауаның құрамы, пайызы
Көміртегі тотығы (СО) - иіс тигізетін газ. Ол отын толық жанбағанда пайда болады. Бұл газ ауадан жеңіл, түссіз, сарымсақтың иісіне ұқсас сәл ғана жағымсыз иісі бар, кілегей қабықтарды тітіркендірмейді. Уланған малда тыныс алу жиілейді, дірілдеп қалшылдайды, құсады және т.б.
Аммиак (NH3) - түссіз, көздің кілегейлі қабығын тітіркендіретін өткір иісті газ. Ауадан жеңіл газ. Суда жақсы ериді. Мал қораларында аммиак негізінен зәрден ыдырап, көп мөлшерде түзіледі. Ал, ол топырақта және көң қоймаларында құрамында азоты бар өнімдердің шіруінен пайда болады. Аммиак шошқа, бұзау, құс қораларында (құсты еденде баққанда) белгіленген шамадан мол тым көп ұсталса, еден нашар, желдеткіш пен канализация дұрыс жұмыс істемесе өте көп мөлшерде жиналады.
Күкіртті сутегі (Н2S) - түссіз, шіріген жұмыртқаның иісіндей аңқып тұратын улы газ. Ол ауада, әсіресе жауын-шашынды күні күкірт бөліп тотығады. Атмосфералық ауаның күкіртті сутегімен және басқа күкіртті қосылыстармен ластану көздері - қора және түсті металлургия кәсіпорындары, ТЭЦ, химия комбинаттары, сондай-ақ құрамында күкіртті сутегі бар шіри бастаған мал қораларындағы жинақталған қоқыс пен қи сулары.
Қанға сіңген күкіртті сутегі ұлпаның тыныс алуына қажетті активті ферменттерді тежейді.
Ауа гигиенасын қамтамасыз ететін шараларды жүргізу кезінде күкіртті сутегінің пайда болатын көздерін жоя отырып, барлық ауа ластайтын (төсеніш, желдеткіш жабдықтарын жаңарту, т.б.) орындар жаппай зоогигиеналық талаптарға сай қалыпқа келтірілуі қажет.
Қиды еден астында сақтағанда, қи шығару жүйелері тиімсіз жұмыс істесе, мал қораларының ауасында тағы басқа газдардың да (шіру және органикалық заттардың жағымсыз өнімдері) жиналуы мүмкін. Олар - өткір иісті және улы индол, скатол және меркаптандар сияқты газдар. Олармен қоса, метан, пропан, бутан, бутилен, метанол, этанол, гексан, пропилен газдарын, спирт, альдегид, кетон, амид қосылыстарын май және органикалық қышқылдарды байқауға болады.
Мал қоралары ауасын улы газдардан тазарту үшін сыртқы ауаның тазалығын қамтамасыз ету, желдету жүйесінің жұмысын жақсарту (қажет болса улы газдарды олардың жиналған жерінен сорып шығару), сондай-ақ шаруашылықтардың гигиеналық және ветеринариялық-санитариялық мәдениетін түзету, соның ішінде шығарынды құбыр жүйесінің жұмысын ретке келтіріп, қиды дер кезінде шығарып отыру керек.
4.2. Ірі қараға арналған қора-жайға қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар
Ірі қара фермасы өндірістік бағыты, экономикалық және климаттық жағдайларына қарай бөлінеді:
1. Асыл тұқымды мал фермасы - негізгі мақсаты жаңа тұқым шығару және қолда бар ірі қара тұқымын жетілдіру, аса бағалы асыл тұқымды төл өсіру;
2. Тауарлы ферма - сүт, сиыр етін және аралас, яғни сүт-ет өндіреді;
3. Одан әрі өсірілетін, яғни табын толықтыратын (тауарлы фермалар үшін) төл өсіреді;
4. Ірі қара бордақылайтын арнайы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz