Топырақтың тұздануы, тұзданған топырақтар экологиясы

КІРІСПЕ
Топырақ жамылғысы ... ... ... 3

НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Топырақ құнарлығының кемуіне әсер ететін факторлар ... ... ... . 4
2. Топырақтың тұздануы ... ... ... ... 6
3. Тұзданған топырақтың экологиялық қауіптілік деңгейі анықтау жолдары ... ... ... ... ... ... 7

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 12

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... 13

Топырақ жамылғысы – жер биосферасының ең маңызды компоненттерінің бірі. Өйткені ол биосферадағы көптеген процестерді реттейді. Топырақтың негізгі қасиеті мен функциясы бұл - оның өнімбергіштігінде, өйткені онда органикалық биомассаның түзілуі жүреді. Топырақ өсімдіктердің өсіп-өнуін қамтамасыз етеді, ал өсімдіктер өз кезегінде күн энергиясын мұхиттың тірі организмдерімен салыстырғанда тоғыз есе интенсивті тұтынады. Топырақ арқылы биосферадағы оттегі, көміртегі, азот, фосфор, калий, магний, күкірт т.б. маңызды элементтер айналымы жүреді. Топырақтың тағы бір маңызды тұстарының бірі онда түрлі органикалық, химиялық заттар және энергия жинақталады. Бұлармен бірге топырақ жамылғысы түрлі ластаушыларды жұтушы, ыдыратушы және нейтралдаушы болып табылады. Осылайша топырақ биосферадағы ауыстырылмас механизм түрі саналады.
Жерлердің өнімбергіштігінің төмендеуінің негізгі себептері эрозиямен, суармалы жерлердің екінші ретті тұздануымен, кәсіпорындар, елді-мекендер, жолдар салуға арналумен, сондай-ақ әртүрлі зиянды заттармен ластануымен байланысты. Топыраққа мүлде көп мөлшерде түсетін әсерлер мен ауыртпалықтар салдарынан далалық фитоценоздардың деградациясының дамуына және аумақтың шөлейттенуіне әкеп соғады.

1. http://bigox.kz
2. http://www.rusnauka.com
3. Аверьянов С.Ф. Борьба с засолением орошаемых земель. Москва, 1978 ,-288с.
4. Волобуев В.Р. Расчет промывки засоленных почв.Москва, 1975 ,-71с.
5. Аханов Ж.У. Коробкин В.А. Регулирование водно-солевого режима почв Таш-Уткульского массива. Алматы, 1982, -200с.
6. Сейітқазиев Ә.С. Суғармалы геоэкожүйелердегі тұзданғантопырақтың су-тұз алмасуы. Тараз 2010, -294б.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІГеография және табиғатты пайдалану факультеті
картография және геоинформатика кафедрасы
РЕФЕРАТ
Топырақтың тұздануы, тұзданған топырақтар экологиясы

Орындаған: Ходжаева Р.А.
Қабылдаған: Исанова Г.Т.

Алматы,2014
Жоспар:

КІРІСПЕ
Топырақ жамылғысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Топырақ құнарлығының кемуіне әсер ететін факторлар ... ... ... . 4
2. Топырақтың тұздануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 6
3. Тұзданған топырақтың экологиялық қауіптілік деңгейі анықтау жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 7

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13

КІРІСПЕ
Топырақ жамылғысы - жер биосферасының ең маңызды компоненттерінің бірі. Өйткені ол биосферадағы көптеген процестерді реттейді. Топырақтың негізгі қасиеті мен функциясы бұл - оның өнімбергіштігінде, өйткені онда органикалық биомассаның түзілуі жүреді. Топырақ өсімдіктердің өсіп-өнуін қамтамасыз етеді, ал өсімдіктер өз кезегінде күн энергиясын мұхиттың тірі организмдерімен салыстырғанда тоғыз есе интенсивті тұтынады. Топырақ арқылы биосферадағы оттегі, көміртегі, азот, фосфор, калий, магний, күкірт т.б. маңызды элементтер айналымы жүреді. Топырақтың тағы бір маңызды тұстарының бірі онда түрлі органикалық, химиялық заттар және энергия жинақталады. Бұлармен бірге топырақ жамылғысы түрлі ластаушыларды жұтушы, ыдыратушы және нейтралдаушы болып табылады. Осылайша топырақ биосферадағы ауыстырылмас механизм түрі саналады.
Жерлердің өнімбергіштігінің төмендеуінің негізгі себептері эрозиямен, суармалы жерлердің екінші ретті тұздануымен, кәсіпорындар, елді-мекендер, жолдар салуға арналумен, сондай-ақ әртүрлі зиянды заттармен ластануымен байланысты. Топыраққа мүлде көп мөлшерде түсетін әсерлер мен ауыртпалықтар салдарынан далалық фитоценоздардың деградациясының дамуына және аумақтың шөлейттенуіне әкеп соғады.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Топырақ құнарлығының кемуінің себептері
Топырақтың химиялық құрамына -- тыңайтқыштар мен зиянкестерге, арам шөптерге, ауруларға қарсы әртүрлі химиялық заттар қолданылатын ауыл шаруашылығы да әсер етеді. Қазіргі кезде ауыл шаруашылығы проце -сіндегі зат айналымға түсетін заттардың мөлшері өнеркәсіп орындарынан бөлінетін заттардан кем түспейді. Айта кетерлігі, тыңайтқыштар мен улы химикаттарды қолдану жылдан-жылға артып келеді. Ал топырақтың құнар -лылығы алынған өнім мен ондағы өсетін өсімдіктердің түрлік құрамына байланысты. Қазіргі кездегі топырақты ластаушыларының негізгі көздері мыналар: пестицидтер, минералдық тыңайтқыштар, өнеркәсіп және ауыл шаруашылығы қалдықтары, атмосфераға өнеркәсіп орындарынан бөлінетін газды-түтінді заттар, мұнай және мұнай өнімдері.
Топырақтың ластануы (Загрязнение почвы) -- топырақта, әдетте, оған тән емес физикалық, химиялық немесе биологиялық агенттердің пайда болуы және енуі немесе аталған агенттердің концентрациясының қаралған мезгілде табиғи орташа жылдық деңгейінен асып түсуі. Топырақтың ластануының көптеген түрлері, соның ішінде радиоактивтік, микробтық және тағы басқа түрлері сараланады. Топырақтың ластануы топырақ түзілу процесінің бары -сын өзгертеді (кейде оны тежейді), түсімді бірден азайтады, өсімдіктерде ластағыштардың (мысалы, ауыр металдардың) қорлануына себеп болады. Бұл ластағыштар адам организміне тікелей немесе жанама түрде түседі (өсімдіктекті немесе жануартекті азықтар арқылы). Топырақтың ластануы топырақтың ауру тудыратын және де басқа жағымсыз микроорганизмдерден өзін-өзі тазалауын төмендетуге әкеліп соғады. Мұның бәрі ауру қауіптілігін және микробиологиялық ластануды туғызады. Мысалы, ластанбаған топы - рақта дизентерия, сүзек және қылау қоздырғыштары 2 -- 3 тәулік бойына сақталса, ластағыштармен әлсіреген топырақтың өзін-өзі тазалай алмайтын кезінде дизентерия қоздырғыштары бірнеше ай, сүзек пен қылау қоздыр -ғыштары бір жарым жылға дейін сақталады. Топырақтың ластануы кейде әр дәуір аумаққа жайылады.
Жер ресурстарына және жалпы қоршаған ортаға орны толмас зиянды топырақ эрозиясы тигізуде. Ал су эрозиясы болса топырақтан оның құра -мындағы байланыспаған бөлшектерді, азот, фосфор, калий, кальций және т.б. элементтерді әкетуде. Сумен шайылған аймақтар көбіне батпақтанады неме -се сорланады да ұзақ уақытқа дейін қолданыстан шығады. Топырақтардың өздігінен қалпына келуі өнімбергіштікті жоғалтқан күннен бастап 2-10 жыл аралығында жүреді. Топырақтардың шалшық, қар, жауын-шашын суларымен 3 градус еңістікте шайылуы салдарынан ойыс- шұңқырлар пайда болады. Бос топырақтарда жел эрозиясы жылдың әртүрлі мезгілдерінде және кез-келген желде орын алады. Эрозияның бұл түрі әсіресе көктемде жер жыртылған, бірақ әлі ауыл шаруашылығы өнімдері дами қоймаған кездердегі 15 мс жыл -дамдықпен соғатын желдермен қауіпті болып саналады.
Мұнайды өндіру және өңдеу кезінде пайда болатын негізгі ластаушылар көмірсутегілер - 48% және көміртегі оксиді - 44% болып табылады. Бұлардан басқа мұнай құрамында 30 түрлі металдар кездеседі, олардың ішіндегі кон -центрациясы жоғарылары ванадий мен никельге тән.
Көптеген басқа антропогендік әсерлерден, мұнаймен ластанудың айыр - машылығы олар қоршаған табиғи ортаға кешенді түрде әсер етеді де тез бай -қалатын жағымсыз кері әсерлермен сипатталады. Мұнай және мұнай өнім -дері қоршаған ортаны кең көлемде ластаушылардың негізгісі саналады. Барлық дерлік мұнай тасымалы кезіндегі апаттар табиғат кешендеріне орны толмас зардап әкеледі. Мұнай өндіруде орын алатын апаттық жағдайлардың пайда болуы көбіне бұрғылау қондырғыларының және мұнай-газ өндіруші құрылғылардың ескі типін қолданудан болады. Көпшілік кәсіпорындар мен өндіріс орындары қазіргі заманғы талаптарға сай емес, және олар физикалық тұрғыдан ескірген әрі сенімділігі аз. Бұлармен қатар мұнай төгілу апаттары мұнай тасушы құбырлардың ұзындығымен және төменгі сапалығымен байланысты. Тіпті кейбір мұнай тасушы құбыр желілер технологиялық талаптарға сай емес жасалған.
Мұнай төгілу апаттарының басым бөлігі табиғи кешендерге өте ауыр және көп жағдайларда қалпына келуі қиын залалдар әкеледі. Осы апаттар кезінде мұнай топырақтың терең қабаттарына, тіпті жер асты суларына дейін сіңіп кетеді. Органогенді горизонттарда жоғарғы молекулулы мұнай компо -ненттерінің аккумуляциясы жүреді. Олардың құрамында смолалы-асфальтті заттар және циклді байланыстар болады. Метанды көмірсутектер, смолалар және асфальтті заттар баяу ыдырайды, сондай-ақ топырақтың сулы - физи -калық құрылымын бұзады. Неғұрлым қозғалмалы жеңіл фракциялар жер асты суларына дейін жетеді, бірақ олардың көп бөлігі жыл ішінде ыдырап кетеді және буланады.
Антропогендік әсердің бір салдары -- топырақ жамылғысынын қарқын -ды ластануы. Ластанушылар ролін металдар мен олардын қосылыстары, радиоактивті элементтер, ауыл шаруашылығында қолданатын тыңайтқыштар мен улы химикаттар атқаруда.
Топыраққа қауіпті ластаушылардың бірі сынап пен онын қосылыстары жатады. Сынап қоршаған ортаға улы химикаттармен, металдық сынап және оның қосылыстары бар өнеркәсіп орындарының қалдықтарымен түсуде.
Топырақ үшін қауіпті ластаушылардың тағы бірі -- қорғасын. Бір тонна қорғасын балқытқан кезде қалдықтармен бірге қоршаған ортаға 25 кг қор -ғасын бөлінеді. Жоғарыда айтылғандай, қорғасын қосылыстары бензиннің құрамында да кездеседі. Сондықтан автокөліктер қорғасынмен ластаудың көзі болып табылады . Әсіресе қорғасынның мөлшері автокөліктер көп жүре-тін үлкен көшелер бойындағы топырақ құрамында көп болады.
Топырақ жамылғысының деградациясы. Топырақ бұл баяу қалпына келетін сыртқы ортадан келіп түсетін әсерлерге белгілі мөлшерде жауап қайтаратын құрылым. Бұл әсерлер топырақ компоненттерінің өзара және өзге де биосфера компоненттерімен әсерлесуі нәтижесінде пайда болады. Бірақ топырақтың бұл қалпына келу қабілеті үздіксіз емес.
Топырақтың тұздануы

Жерлер мен топырақтың тұздануы кезінде олардың құрамында суда еритін кешенді натрий және магний иондарының жинақталуы жүреді. Жалпы айтқанда тұздану бұл - оның құрамына артық мөлшерде суда еритін тұздар -дың жинақталуы және топырақ ортасының катионды-анионды құрамының өзгеруімен сипатталады.
Сілтілі топырақтардағы зиянды заттарды бастапқыда күкірт қышқы -лымен және темір сульфидімен өңделген гипспен нитралдайды, ал содан соң пайда болған тез еритін тұздарды сумен шаяды. Тұздалған топырақты мелиорациялаудың бұл тәсілі өте кең таралған, бірақ оның нәтижелігі шаятын сулардың мүмкіндігіне тікелей байланысты. Кей кездерде шаятын сулар жер асты суларымен бірігіп, олардың дәрежесін арттыра түседі де, кері әсер етеді. Нәтижесінде жер асты суларының көтерілуі салдарынан топырақтың 2-ші ретті тұздану қауіпі суармалы массивтерде көбейе түседі.
Қуаңшылық аймақтардың суғармалы геожүйелерінде топырақтың түзілуі, ондағы ауаландыру аймағының орналасу деңгейлеріне тікелей байланысты өзгеріп отырады. Топырақ қабаттарында ыза суының орна -ласу деңгейі табиғатта түрліше болып келеді. Мәселен, гидроморфты - 2-3 м, жартылай гидроморфты - 3-4 м, автоморфты - 5 м-ден төмен орна -ласқан жағдайды айтуға болады. Топырақтың түзілуі мен олардың егіншілік алқаптарында жарамсызданып, тозып, тұздану жағдайларына келу себептері мен, онда кездесетін уытты тұздардың химиялық құра -мына сәйкес, орындалатын мелиоративтік-экологиялық шаралар мен
қауіпті мәселелерді анықтаудың әдістемеліктері жеткілікті. Дегенмен, суғармалы геожүйелердің табиғи жағдайлары, жер асты ыза (еспе) сула -рының орналасу деңгейлері, әр түрлі топырақ топтарына байланысты сулы-физикалық, химиялық, биологиялық ерекшеліктерін ескеріп, айқындайтын зерттеу мәліметтері жеткіліксіз.
Ең бірінші - тұзданған жерлердегі химиялық құрамы (хлорлы, хлорлы-сульфатты, сульфатты соды қатысатын т.б), тұздану дәрежелері (әлсіз, орташа, күшті) әр түрлі болып келген жағдайлардағы шайылатын тұзды жердің ауданы (100-1000га) кейде одан да көп болуы мүмкін.
Тұздану деңгейлері-0,35-тен 2% одан да жоғары. Олай болса, алдымен экологиялық-мелиоративтік жақсарту шараларын неден, қандай зерттеу әдістерімен жүргізу керек?
Тұзданған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.