Геодезиялық аспаптарды тексеруге арналған бақылау-өлшеу жабдықтарын жіктеу

КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 Коллиматорлар мен автоколлиматорлар
2 Катетометрлер және штрихтық өлшемдер
3 МК.1 компараторы мен Аббе компараторы
4 Өлшеу микроскоптары мен экзаменаторлар
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Геодезиялық аспаптарды тексеруге және сынауға геодезиялық өлшеу сипатына және салыстырмалы жоғары дәлдігіне, аспап конструкциясының күрделілігіне байланысты алуан түрлі жабдықтар пайдаланылады.
Бақылау-өлшеу жабдықтары мен аспаптарын жалпы техникалық және арнайы міндетіне қарай ажыратады. Бақылаудың жалпы техникалық құрал-жабдықтары аспап жасауда, машина жасауда, станок жасауда, т.б. салаларда қолданылады. Арнайы құрал-жабдықтар геодезиялық техникаларды бақылауға арналған және геодезиялық аспаптарды дайындаушы – зауытта, сондай-ақ геодезиялық аспаптарды пайдалануда қолданылады.
Бақылау-өлшеу жабдықтарын міндетіне қарай мынадай топтарға бөледі:
1) бұрыш өлшеуге арналған аспаптар;
2) сызықтық өлшеуге арналған аспаптар;
3) электр және радиоөлшеуіш аспаптар;
4) көзбен шолып бақылауға арналған аспаптар.
Конструкциялық тұрғысынан бақылау-өлшеу аспаптарын –штрихтық, микрометрлік, рычагтық-механикалық, рычагтық-оптикалық, оптикалық механикалық, радиоөлшеуіш деп бөледі.
Өлшеу объектісі және аспаптың сезгіш элементі байланысының сипаты бойынша жапсарлы және жапсарлы емес құрылғыларды жобалық және интерференциялық деп бөлуге болады.
Оптикалық-механикалық аспаптардың ішінен техникалық құрал-жабдықтарды екі түрге бөлуге болады: тікелей әрекет ететін және салыстыру. Салыстыру аспаптары көмегімен өлшенетін шаманың оны аттестацияланған өлшемнен (оптиметрлер, катетометрлер), салыстыру арқылы мәнін алады. Тікелей әрекет ететін аспаптар бақыланатын объект өлшемін тікелей есептеу құрылғысы (мысалы, микроскоп, ұзындық өлшеуіш) арқылы анықтауға мүмкіндік береді.
Ұзындық өлшемдері ішінен штрихтық және соңғы өлшемдерді бөлуге болады. Штрихтың өлшемі де, өлшем шегіндегі жалпы мөлшер мен интервалдар сәйкес келетін екі штрих осьтері арасындағы қашықтықпен анықталады. Соңғы өлшем мөлшері, өлшемдер шектелетін жазықтық арасындағы қашықтықпен анықталады.

1. М.Б. Нұрпейісова, Қ.Б. Рысбеков “Геодезиялық аспаптар”Университеттің Ғылыми-әдістемелік кеңесі оқу құралы ретінде ұсынған- Алматы 2010

Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті Картография және геоинформатика кафедрасы

СӨЖ
Тақырыбы: Геодезиялық аспаптарды тексеруге арналған
бақылау-өлшеу жабдықтарын жіктеу

Тексерген: Сарыбаев Е.
Орындаған: Ходжаева Р.

Алматы, 2015
ЖОСПАР

КІРІСПЕ
3

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1
Коллиматорлар мен автоколлиматорлар
5
2
Катетометрлер және штрихтық өлшемдер
7
3
МК-1 компараторы мен Аббе компараторы
8
4
Өлшеу микроскоптары мен экзаменаторлар
9

ҚОРЫТЫНДЫ
11

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
12

КІРІСПЕ

Геодезиялық аспаптарды тексеруге және сынауға геодезиялық өлшеу сипатына және салыстырмалы жоғары дәлдігіне, аспап конструкциясының күрделілігіне байланысты алуан түрлі жабдықтар пайдаланылады.
Бақылау-өлшеу жабдықтары мен аспаптарын жалпы техникалық және арнайы міндетіне қарай ажыратады. Бақылаудың жалпы техникалық құрал-жабдықтары аспап жасауда, машина жасауда, станок жасауда, т.б. салаларда қолданылады. Арнайы құрал-жабдықтар геодезиялық техникаларды бақылауға арналған және геодезиялық аспаптарды дайындаушы - зауытта, сондай-ақ геодезиялық аспаптарды пайдалануда қолданылады.
Бақылау-өлшеу жабдықтарын міндетіне қарай мынадай топтарға бөледі:
1) бұрыш өлшеуге арналған аспаптар;
2) сызықтық өлшеуге арналған аспаптар;
3) электр және радиоөлшеуіш аспаптар;
4) көзбен шолып бақылауға арналған аспаптар.
Конструкциялық тұрғысынан бақылау-өлшеу аспаптарын - штрихтық, микрометрлік, рычагтық-механикалық, рычагтық-оптикалық, оптикалық механикалық, радиоөлшеуіш деп бөледі.
Өлшеу объектісі және аспаптың сезгіш элементі байланысының сипаты бойынша жапсарлы және жапсарлы емес құрылғыларды жобалық және интерференциялық деп бөлуге болады.
Оптикалық-механикалық аспаптардың ішінен техникалық құрал-жабдықтарды екі түрге бөлуге болады: тікелей әрекет ететін және салыстыру. Салыстыру аспаптары көмегімен өлшенетін шаманың оны аттестацияланған өлшемнен (оптиметрлер, катетометрлер), салыстыру арқылы мәнін алады. Тікелей әрекет ететін аспаптар бақыланатын объект өлшемін тікелей есептеу құрылғысы (мысалы, микроскоп, ұзындық өлшеуіш) арқылы анықтауға мүмкіндік береді.
Ұзындық өлшемдері ішінен штрихтық және соңғы өлшемдерді бөлуге болады. Штрихтың өлшемі де, өлшем шегіндегі жалпы мөлшер мен интервалдар сәйкес келетін екі штрих осьтері арасындағы қашықтықпен анықталады. Соңғы өлшем мөлшері, өлшемдер шектелетін жазықтық арасындағы қашықтықпен анықталады.
Радиоөлшеуіш аспаптар түрлендіру типі бойынша - индукциялық, сыйымдылық, электрондық, фоторезисторлық, потенциометрлік, гальваномагниттік, т.б. деп жіктеледі. Тексеру практикасында алғашқы үш типі едәуір кең қолданылады.
Бұрыш мөлшерін бақылау құралдарын, аспап конструкциясында іске асырылатын өлшем типтері бойынша жіктеуге болады. Осы белгі бойынша бақылау-өлшеу аспаптарын үш түрге ажыратады:
1) көп жақ, плитка, бұрыш, шаблон түріндегі бұйым прототипі (қатаң өлшемдер);
2) өлшенетін бұрыш,бұрыш өлшеуіш шкала интервалының сәйкес мәнінен салыстырылатын тригонометриялық құрылғы;
3) өлшемі екі жағы сызықтық өлшеу әдісі құралдарымен есептелген, тік бұрышты үшбұрыш бұрышы болып табылатын тригонометриялық құрылғы.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Коллиматорлар мен автоколлиматорлар

Коллиматор деп - сәуленің параллель шоғырын, яғни шексіз алыс нысананы елестетуге (имитация) арналған оптикалық жүйені айтады. Коллиматорлар, әдетте зертханалық жағдайда бұрыш пен бағытты өлшеу кезінде көздеу нысаны (бағытты көрсетуші) ретінде қолданылады.
Коллиматордың негізгі бөліктері, фокаль жазықтығында өлшеу элементтері ретінде әр түрлі шкаласы бар торлар, нүктелік диафрагмалар қолданылады. Ол жарық беруші өлшенетін элементке жеткілікті және біркелкі жарық түсуін қамтамасыз ету үшін пайдаланады.
Объектив, өлшеуіш элемент және жарық беруші ортақ металл түтік ішіне монтаждалады; кейде коллиматор окуляр микрометрмен толықтырылады, сонда ол өлшеуіш аспапқа айналады.
Коллиматордың фокустық ара қашықтығы кең ауқымда ажыратылады; фокустың ара қашықтығы 250, 300 - 350, 400, 500 және 1000 мм коллиматорлар геодезиялық практикада едәуір көп қолданылады. Фокустық ара қашықтық неғұрлым көп болса, өлшеу солғұрлым дәл болады.
Объективтің бұрыштық өрісін (2 ), әдетте көптеген коллиматорлар үшін құрады 1 3°, бұл көптеген практикалық мақсат үшін жеткілікті. Телескоптық жүйенің бұрыштық өрісін анықтауға қолданылатын көпбұрышты коллиматорларда 2 = 40 -- 50°. Объективтің салыстырмалы саңылауы 1:4 1:15, бұл объективті есептеу кезінде аберрацияны (ауытқу) оңай жоюға мүмкіндік береді.
Коллиматорлар тіреуіште немесе кронштейнде орналастырғанда, жұмыс жағдайына келеді. Коллиматорлар ретінде көру өрісіне жарық түсірілген нивелирлер мен теодолиттердің дәлдігі жоғары көру дүрбісі қолданылуы мүмкін.

Автоколлиматорлар - автоколлимация әдісімен кішкентай бұрыштарды өлшеуге арналған. Олар оптикалық-механикалық бұрыш өлшеуіш аспаптарға жатады.
Автоколлиматор шифрында У әрпі унифицированный бірыңғайландырылған дегенді білдіреді. Тіреуіш пен көру дүрбісінің габаритті мөлшері, оптикалық микрометр, аспапкерек-жарағы үйлестіріледі (унификация). Үйлестіруге дейін зертханалық практикада бір жазықта қателігі 1,5-тен артық емес өлшем үшін АК-0,25 автоколлиматоры едәуір кең қолданылды.
АК-0,25 автоколлиматоры негізінде өлшеу шкаласы 0,1" бөлу бағасы барфотоэлектрлік аспап ЦФ-2 жасалды. Аспап сезгіштігі көздеудің фотоэлектрлік жүйесіне байланысты жоғарылатылды. Содан кейін сандық есептегіші бар АФ-1Ц фотоэлектрлік авоколлиматоры шығарылды. Оның өлшеу ауқымы 10'. Сандық есептеу дискреттілігі - 0,1 және 0,2".

Тұтынушы тапсырысы бойынша автоколлиматор жиынтығына автоколлимациялық шкаласы бар қосалқы окулярлық саптама, айна, көпжақты призма, электр жабдықтары, аспапқа техникалық қызмет ету және күту керек-жарақтары қосылады.

2. Катетометрлер және штрихтық өлшемдер

Катетометр - сызықтық өлшеудің оптикалық-механикалық жапсарлы емес құралдарға жатады. Катетометр пайдаланылатын негізгі сала - бөлшек мөлшерін өлшеу, ірі габаритті бұйымдардың координаталық өлшеуін орындау.
Катетометрмен өлшеу принципі - аспаптан біршама қашықтықта орналасқан анықталатын кесінді ұзындығын,өлшенетін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.