Әлеуметтік – экономикалық карталар
КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 Тақырыптық карталар
2 Әлеуметтік . экономикалық (қоғамдық құбылыстар) карталар
3 Индустриалдық карталар
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 Тақырыптық карталар
2 Әлеуметтік . экономикалық (қоғамдық құбылыстар) карталар
3 Индустриалдық карталар
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Карта (немісше Karte – түпнұсқа; грекше chartes – жазуға пайдаланылатын папирус парағы) – Жер бетінің,жұлдызды аспанның немесе оның бөліктерінің картографиялық проекцияларды пайдалана отырып, шартты белгілер арқылы жасалған кішірейтілген бейнесі (үлгісі). Картадан өзен арнасының, топырақ жамылғысының, жыралардың өзгеруін, батпақтанудың, елді мекендер мен жолдардың сипатын, т.б. анықтауға болады. Масштаб бойынша нысандардың өзара орналасуы мен байланысын, саралық және сандық сипаттарын анықтайды. Картаның өндіріс пен 0шаруашылықта, ғылым мен елді қорғанысында маңызы зор. Сонымен бірге іздестіру жүргізуде, жоспарлауда, әр түрлі құрылы сғимараттарын жобалауда кеңінен қолданылады.
Карта — Жер шарының бетін немесе оның бөліктерін белгілі бір картографиялық проекцияда жазықтыққа кішірейтіп және жинақтап бейнелеу. Қолданылу мақсатына қарай керекті мәліметтер көрсетіледі.
Географиялық карта— Жер бетінің кішірейтіліп, жинақы түрде жазықтықта шартты белгілермен бейнеленуі. Бұлайша көрсетілген Географиялық карта Жердің географилялық қабығындағы табиғат және қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық құбылыстардың арасындағы әр түрлі жағдайдағы байланыстардың бір-бірімен ұштасуы мен олардың қандай мақсатқа арналатыны ескеріліп, осы тұрғыдан іріктелініп алынғанын көрсетеді. Географиялық карта Жердің географиялық қабығының кеңістіктегі ерекше модельдік бейнесі ретінде көруге болады.
Тасқа жер беттерінің сызбаларын шекіп салуды адамдар оқып, білмей тұрып - ақ үйренген. Қорғанда қазба жұмыстарын жүргізгенде бүйірінде Кавказ жоталары бейнеленген ыдыстар табылған. Ол ыдыстың жер астында 4000 мың жыл жатыпты. Ертеде картаны қыштарға, теріге сызып, түрлі - түсті шөптермен бұталардан тоқыған. Мысалы, Маршалл аралдарының тұрғындары аралдарды ұлу қабыршақтарымен белгілеген. Қазіргі карталардың түрін санап тауысу қиын. Олардың түрлері көп:жердің физикалық және экономикалық карта түрлері, планеталардың, т.б.карталары бар. Бедерлі, стереоскопиялық карталар да жеткілікті. Ондай карталарға арнайы көз әйнекпен қарасаң, өркеш - өркеш таулардың арасында, теңіз түбінде жүргендей әсерде боласың[4].
Карта — Жер шарының бетін немесе оның бөліктерін белгілі бір картографиялық проекцияда жазықтыққа кішірейтіп және жинақтап бейнелеу. Қолданылу мақсатына қарай керекті мәліметтер көрсетіледі.
Географиялық карта— Жер бетінің кішірейтіліп, жинақы түрде жазықтықта шартты белгілермен бейнеленуі. Бұлайша көрсетілген Географиялық карта Жердің географилялық қабығындағы табиғат және қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық құбылыстардың арасындағы әр түрлі жағдайдағы байланыстардың бір-бірімен ұштасуы мен олардың қандай мақсатқа арналатыны ескеріліп, осы тұрғыдан іріктелініп алынғанын көрсетеді. Географиялық карта Жердің географиялық қабығының кеңістіктегі ерекше модельдік бейнесі ретінде көруге болады.
Тасқа жер беттерінің сызбаларын шекіп салуды адамдар оқып, білмей тұрып - ақ үйренген. Қорғанда қазба жұмыстарын жүргізгенде бүйірінде Кавказ жоталары бейнеленген ыдыстар табылған. Ол ыдыстың жер астында 4000 мың жыл жатыпты. Ертеде картаны қыштарға, теріге сызып, түрлі - түсті шөптермен бұталардан тоқыған. Мысалы, Маршалл аралдарының тұрғындары аралдарды ұлу қабыршақтарымен белгілеген. Қазіргі карталардың түрін санап тауысу қиын. Олардың түрлері көп:жердің физикалық және экономикалық карта түрлері, планеталардың, т.б.карталары бар. Бедерлі, стереоскопиялық карталар да жеткілікті. Ондай карталарға арнайы көз әйнекпен қарасаң, өркеш - өркеш таулардың арасында, теңіз түбінде жүргендей әсерде боласың[4].
1. О.А.Евтеев «Проектирование и составление социально -экономических карт»
2. tarih-geografia.ucoz.kz
3. http://lektsii.net/1-20079.html
4. https://kk.wikipedia.org
5. http://qazaqia.blogspot.com
2. tarih-geografia.ucoz.kz
3. http://lektsii.net/1-20079.html
4. https://kk.wikipedia.org
5. http://qazaqia.blogspot.com
Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:
Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті Картография және геоинформатика кафедрасы
СӨЖ
Тақырыбы: Әлеуметтік - экономикалық карталар
Тексерген: Тұмажанова С.
Орындаған: Ходжаева Р.
Алматы, 2015
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1
Тақырыптық карталар
6
2
Әлеуметтік - экономикалық (қоғамдық құбылыстар) карталар
10
3
Индустриалдық карталар
17
ҚОРЫТЫНДЫ
19
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
20
КІРІСПЕ
Карта (немісше Karte - түпнұсқа; грекше chartes - жазуға пайдаланылатын папирус парағы) - Жер бетінің,жұлдызды аспанның немесе оның бөліктерінің картографиялық проекцияларды пайдалана отырып, шартты белгілер арқылы жасалған кішірейтілген бейнесі (үлгісі). Картадан өзен арнасының, топырақ жамылғысының, жыралардың өзгеруін, батпақтанудың, елді мекендер мен жолдардың сипатын, т.б. анықтауға болады. Масштаб бойынша нысандардың өзара орналасуы мен байланысын, саралық және сандық сипаттарын анықтайды. Картаның өндіріс пен 0шаруашылықта, ғылым мен елді қорғанысында маңызы зор. Сонымен бірге іздестіру жүргізуде, жоспарлауда, әр түрлі құрылы сғимараттарын жобалауда кеңінен қолданылады.
Карта -- Жер шарының бетін немесе оның бөліктерін белгілі бір картографиялық проекцияда жазықтыққа кішірейтіп және жинақтап бейнелеу. Қолданылу мақсатына қарай керекті мәліметтер көрсетіледі.
Географиялық карта -- Жер бетінің кішірейтіліп, жинақы түрде жазықтықта шартты белгілермен бейнеленуі. Бұлайша көрсетілген Географиялық карта Жердің географилялық қабығындағы табиғат және қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық құбылыстардың арасындағы әр түрлі жағдайдағы байланыстардың бір-бірімен ұштасуы мен олардың қандай мақсатқа арналатыны ескеріліп, осы тұрғыдан іріктелініп алынғанын көрсетеді. Географиялық карта Жердің географиялық қабығының кеңістіктегі ерекше модельдік бейнесі ретінде көруге болады.
Тасқа жер беттерінің сызбаларын шекіп салуды адамдар оқып, білмей тұрып - ақ үйренген. Қорғанда қазба жұмыстарын жүргізгенде бүйірінде Кавказ жоталары бейнеленген ыдыстар табылған. Ол ыдыстың жер астында 4000 мың жыл жатыпты. Ертеде картаны қыштарға, теріге сызып, түрлі - түсті шөптермен бұталардан тоқыған. Мысалы, Маршалл аралдарының тұрғындары аралдарды ұлу қабыршақтарымен белгілеген. Қазіргі карталардың түрін санап тауысу қиын. Олардың түрлері көп:жердің физикалық және экономикалық карта түрлері, планеталардың, т.б.карталары бар. Бедерлі, стереоскопиялық карталар да жеткілікті. Ондай карталарға арнайы көз әйнекпен қарасаң, өркеш - өркеш таулардың арасында, теңіз түбінде жүргендей әсерде боласың[4].
o Картаны аумақты қамтуына қарай:
* дүниежүзілік,
* құрлықтық,
* жеке елдер карталары, т.б.
o Мазмұнына қарай:
* жалпы географиялық
* тақырыптық, т.б.
o Масштабына қарай:
* ірі масштабты -- 1:200 000 және одан ірі,
* орта масштабты -- 1:200 000-нан 1:1000 000-ға дейін
* кіші масштабты -- 1:1000 000-нан кіші), т.б. белгілеріне қарай бөледі.
Алғашында зерттеушілер картаның негізгі артықшылықтары деп оның шолу жасау мүмкіндіктерін қарастырды, яғни карта жай көзбен көруге болмайтын нәрсені, білімді реттеу мен жүйелеуді, кеңістіктегі заңдылықтарды ашуды ұсына алады,- деп есептеді. Картаны пайдаланудың дәл осы деңгейіне А.Гумбольдттың, В. Докучаевтың, А.Тиллоның еңбектері жатады. Карта көмегімен айқындалған барлық ғаламдық және аймақтық заңдылықтар сапалық сипатқа ие болды. Картаны талдаудың негізгі әдісі - салыстырмалы географиялық әдіс болды, ал жетекші ұстаным - оқымыстылардың шығармашылық ынтасы еді. Картаны пайдаланудың жаңа деңгейі жаратылыстану ғылымына сандық әдістердің енгізілуімен байланысты. Салыстырмалы түрде, география, геология, тарих және осы сынды ілімдер белгілі бір мағынада басқа ғылымдардан арта қалды. Көш соңында қалудың себептері әртүрлі, бірақ ең қызығы, кейде картаның артықшылығы географияға математикалық формулалар мен көрсеткіштердің енуін баяулатты деген пікірлер де айтылды. Өткен ғасырдың 60-жылдары бұл артта қалушылық азайды, сол кездері сандық заңдылықтарды жүйелеу құралы ретінде картографиялық әдістің жаңа бір қыры ашылды. Бірінше кезекке картаның өлшемдік мәні шықты, математикалық статистика талдаудың негізгі тәсіліне айналды, 60-жылдардың орта тұсындағы картаны пайдаланудың келесі деңгейі алдыңғы деңгеймен тығз байланысты болды. Сол кездің өлшемі бойынша, карталар зерттеудің логикалық негізі ретінде беки түсті. Енді карталардың математикалық дәлдігімен қалпы көбірек тиімді бола бастады.
Сандық әдістен математикалық модельдеуге көшу жүзеге асты. География ғылымдарын математикаландыру картографиялық зерттеу әдістерінің көмегі мен көпір қызметін атқаруы арқасында іске асырылды. Ең тиімді жол - математика мен картаны біріктіру болды, картадан алынған мәліметтер негізінде математикалық модельдеу құрылды. Осылайша карта-математикалық модельдеу-карта тізбегі пайда болды. Мұндай зерттеу амалы картографиялық-математикалық модельдеу деген атауға ие болды. Ықпалдастық үдерісінде математикалық әдіс пен картографиялық талдау басқа да көптеген идеялармен, көзқарастармен толықты. Ғылымды математикалау картаны пайдаланудың келесі деңгейіне өтуге даярлады, бұл даярлық зерттеу нысанына деген жүйелі құрылымдық көзқарастан көрінді. Картаны геожүйені үйрену құралы ретінде пайдалану мүмкіндігі қарастырыла бастады, картографиялық өнімдердің жекелеген бөлімдерін ғана емес, бір-бірімен тығыз байланысты кешенді атластар мен тақырыптық карталардың үлкен топтамаларына назар аудару қажеттігі туындады. Карта жәрдемімен геожүйенің бөлек бөліктеріне ғана емес, сонымен қатар, олардың байланыстарына, динамикасына, атқаратын қызметіне үйрету мүмкіндігін беретін әдістер керектігі туындады.
Жүйедегі логикалық түсініктің заңды жалғасы болжамдық бағыт болды. Болжамдардың мазмұны мен затына әртүрлі көзқарастағы ғалым-зерттеушілер, болжамдық бағыттың мақсаты үшін картографиялық әдістерді қолдану мәселесіне келгенде, бәрі де бірауыздан оның тиімділігін мойындады. Картаны пайдаланудың деңгейінің дамуы мен келесі жаңа деңгейлік кезеңге өтуі бұрынғы жетістіктердің құндылығын жоймайды, сандық (картометриялық, статистикалық) және сапалық талдау, математикалық модельдеу мен жүйелі-кеңістіктік қамтудың, нәтижелердің дәлдігі мен қорытындысының жалпы талапқа сай болуының мәселелерін шешуде пайдаланылады. Картаны пайдалану әдістерін өңдеуде картографтар, геодезистер, геологтар мен геофизиктер, инденерлер мен математиктер қатысады.
Картографиялық зерттеу әдістері ғылымның әртүрлі салаларында қолданыс тапты. Олармен жаңа әдістемелермен, нақты ақпартпен, нағыз қажетті шешімдермен толықтыра отырып, өзіне де жаңа идеялар мен көзқарастарды қабылдайды. Картографиялық зерттеу әдістеріне шешуші әсер ететін - географиялық көзқарастың келесі ерекшеліктері көрінеді:картаның затын бейнелік-белгілік модельдеу мен нақтылықты тану құралы ретінде түсіну; карта көмегімен зерттеліп жатқан үдерістер мен құбылыстардың мәніне терең бойлау, әрбір зерттеу нысанына жүйелі көзқарастың болуы; Картографиялық әдістің басқа да жекелеген әдістермен тығыз қарым-қатынасы, карталар мен картографиялық емес ақпаратты ұштастыру; картографиялық талдау нәтижесінде алынған нәтижелердің мазмұнды талқылануына тәжірибелік мәні мен сенімділігіне берілген бағасына ерекше назар аудару.
Қазір жалпы ғылымның математикаға бет бұруы, әсіресе, қашықтықтан зерделеу мен бажайлау, ғарыштық мүмкіндіктерді картография ғылымында кеңінен қолдану мүмкіндігі туған шақта дәлдік пен нақтылық атаулы карта үшін ең алғашқы талапқа айналды. 2006 жылдың 18 маусымы күні өзінің төл ғарыштық ҚазСат-1 құрылғысын көк жүзіне ұшырған біздің еліміз үшін де енді ғарыштан жеткен суреттер сандық және әуеғарыштық түсірістерді зерттеу кезінде кеңінен қолданылады[5].
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Тақырыптық карталар
Карталар мазмұнына қарай екіге бөлінеді. Жалпыгеографиялық карталар, тақырыптық карталар. Жалпыгеографиялық карталарда жер бетіндегі барлық нысандар (жер бедері, өсімдіктер, жануарлар, елді мекендер, қатынас жолдары,т.б) бейнеленеді. Жалпыгеографиялық карталарға топографиялық карталар жатады. Тақырыптық карталар жалпыгеографиялық карталар негізінде жасалады. Тақырыптық карталар белгілі бір тақырыпқа арналады. Мысалы: Дүние жүзінің саяси картасы,климат картасы, топырақ картасы т.б. Оның екі түрі бар:
* табиғат құбылыстарының карталары, яғни физико-географиялық карталар;
* қоғамдық құбылыстардың карталары, яғни әлеуметтік-экономикалық (экономика, халық, мәдениет, саяси - әкімшілік, тарихи) карталар.
Тақырыптық карталардан арнаулы карталарды (оқулық, туристік, навигация, жобалау, т.б.) айыра білу қажет. Арнаулы карталар жалпы географиялық (туристік) және тақырыптық (оқулық), климаттық, топырақ, экономикалық т.б. карталарда болуы мүмкін. Бұл карталардың кейбірінің өзіне тән өзгешелігі болғандықтан, олар тақырыптық карталардың ерекше бір тобы - техникалық карталар деп аталады. Оларға теңіз навигациясына, ұшуға, жобалауға т.б. арналған карталар жатады. Географиялық карта көбіне территориялық белгілері (кеңістікті қамтуы) бойынша ажыратылады. Мысалы, дүние жүзінің, мұхиттар мен теңіздердің, құрлықтардың, олардың ірі бөліктерінің, мемлекеттердің, облыстардың, аудандардың карталары.
Географиялық карта тақырыбының кеңдігі жағынан да әр түрлі болады. Мысалы, кейбір климаттық карталар бір ғана метеорологиялық элементті (температура, жауын-шашын т.б.), енді біреулері бірнеше элементті (ауа қысымы мен желді) көрсетеді, немесе климатты тұтас сипаттайды. Бір ғана тақырыпқа арнаған карталарды жеке немесе салалық (температура картасы) деп, ал құбылыстың толық сипатын беретіндерін жалпы (жалпы климаттық карта) карталар деп атайды. Көптеген карталарда бірнеше құбылыс және олардың арасындағы өзара байланыс қатар көрсетіледі. Бұл - көп салалы карталар; оларды комплексті карталар дейді (мысалы, барлық метеорологиялық негізгі элементтерді көрсететін синоптикалық карталар).
Географиялық карта мазмұнының қорытылу дәрежесі жағынан бірдей бола бермейді. Кейбір карталарда жинақтап қорытылмаған немесе әлі аз жинақталған көрсеткіштер (нақтылы бір уақыттағы метеорологиялық элементтердің мәні) берілсе, басқа бір карталарда әбден жинақталған көрсеткіштер (көп жылдық деректердің негізінде алынатын айлық орташа, жылдық орташа температулар) қамтылады.
Халықты сондай-ақ табиғаттың, экономиканың, мәденитеттің кейбір элементтерін, олардың қасиеттерін немесе ерекшеліктерін ажыратып көрсететін карталар анализдік карталар деп аталады. Бірнеше көрсеткішті қосып, пайдалану негізінде құбылыстарды тұтас алып сипаттайтын синтездік карталарға көрсеткіштер жинақталып алынады. Мысалы, жалпы климаттық карталарда климаттық аймақтар бірнеше көрсеткіштің жиынтығы (температура, жауын-шашын т.б.) бойынша көрсетіледі, бірақ олардың нақтылы көрсеткіштері берілмейді (1-сурет). Синтездік карталарда бірқатар жеке карталардың деректері жинақталғандай болады. Тәжірибеде нақтылы және жалпылама көрсеткіштер, анализдік және синтездік сипаттамалар берілген карталар болады. Мысалы, жалпы экономикалық карталардың көпшілігінде өнеркәсіп үшін картографиялаудың анализдік, ал ауыл шаруашылық үшін синтездік әдістері қолданылады.
1-сурет. Климаттық карта
Географиялық картаның құндылығы - олардың толықтығына, дәлділігінде, пайдаланылған деректердің жаңалығында, сонымен қатар географиялық карта жасаудың негізіне алынған ғылыми принциптер мен идеяларда. Ал бұл принциптер мен идеялар жаңа не ескі, дұрыс не бұрыс болуы мүмкін.
Географиялық карта планетамыздың және оның жеке бөліктері - құрлықтар мен мұхиттар олардың географиялық жағдайы, табиғат байлықтары, халқы, экономикасы, мәденитеі және тарихи дамуы туралы жаңа деректерді алуда, таратуда, сақтауда аса бағалы құрал болып табылады[[4]].
Тақырыптық карталардың географиялық мазмұны шартты түрде екіге бөлінеді: 1) негізгі бөлігі, картаның арнайы мазмұны, яғни берілген картаның тақырыбын құрайтын құбылыстың бейнесі; 2) картаның тақырыбына қатысы жоқ объектілер мен құбылыстар, оны картаның географиялық негізі деп атайды. Мысалы, Қазақстан Республикасының геологиялық картасында, геологияға қатысты объектілер мен құбылыстар, тау жыныстарының жасы, шығу тегі, қабаттардың қалыңдығы т.б. көрсеткіштері түрлі бояумен, арнайы шартты белгілерімен, индекстермен, сандармен т.с.с. көрсетіледі; ал картадағы басқа объектілер, қалалар, мұхит немесе теңіз жаға сызықтары, көлдер, өзендер т.с.с. картаның географиялық негізі болып табылады. Тақырыптық картаның географиялық негізі, картаның арнайы тақырыбына қатысты объектілер мен құбылыстарды орналастыруға арналған ориентирлер болып табылады.
Географиялық негіздің элементтерін таңдауда олардың, карта тақырыбын құрайтын құбылыстардың элементтерімен өзара байланысын есепке алу қажет. Мысалы, жер бедері пішіндері мен аумақтың климаттық ерекшеліктері арасында байланыс бар. Сондықтан, кейбір климаттық карталарда жер бедері пішіндерінің бейнеленуі географиялық негіздің элементтер құрамына қосады; геологиялық карталарда төрттік мұз басудың шекаралары көрсетілген; отын өнеркәсібі картасында энергетикалық пайдалы қазба кен орындары көрсетіледі (мұнай, газ, көмір т.б.). Географиялық негіз картаның тақырыбына байланысты объектілердің орналасуын бекіту қызметінен басқа, бейнленетін құбылыстың орналасуының тағы басқа да ерекшеліктерінің себептерін терең түсінуге мүмкіндік береді.
Әдетте, тақырыптық картада жалпы географиялық картаға салыстырғанда шектелген құбылыстарды ғана көрсетеді. Бірақ тақырыптық карталарда бейнеленген құбылыстардың ерекшеліктерін кең түрде ашып көрсетеді. Мұндай нәрсе ұсақ масштабы жалпы географиялық және ұсақ масштабты тақырыптық карталарда салысытырғында байқалады. Мысалы, осы карталарда жер бедерін қалай бейнелейтіндігін салыстырайық. Жалпы географиялық шолу карталарда құрлық бетінің бедер пішіні және бедер пішіндер нүктелерінің теңіз деңгейінен биіктігі көз қарасынан жер бедерін сипаттайды[[3]].
Тақырыптық карталар - белгілі бір нақты тақырыпты ашады. Мысалы, ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің таралуы, табиғат зоналары мен жауын-шашын, т.б. Бұл карталарды екі топқа бөлуге болады: қоғамдық және табиғи құбылыстар картасы.
Табиғи құбылыстар картасы қоршаған ортаның барлық компоненттерін қамтиды. Бұл топқа геологиялық, геофизикалық, жер беті және Дүниежүзілік мұхит түбінің бедері картасы, метеорологиялық және климаттық, гидрологиялық, топырақ картасы, физико-географиялық ландшафтану мен физико-географиялық аудандастыру карталары және т.б. жатады.
Қоғамдық-саяси карталарға экономикалық, саяси, тарихи, әлеуметтік-географиялық, елді мекендер картасы жатады[2].
Табиғи құбылыстар карталарының жіктелуі
Геологиялық карталар
тектоникалық және неотектоникалық
литолого-стратиграфиялық
гидрогеологиялық
пайдалы қазбалар
сейсмикалық және вулканизм
геологиялық ортаны қорғау
құрылымдық-геологиялық аудандастыру
Метеорологиялық және климаттық карталар
климат қалыптастырушы факторлар
термикалық режим
ылғалдану
қысым
жел режимі
атмосфералық құбылыстар
аудандардың климаты, ауа-райы және атмосфералық әрекеті
Геофизикалық карталар
гравитациялық өріс
магниттік өріс
сейсмометрлік
электрлік өріс
жылу энергиясы
физикалық өлшемдер
Гидрологиялық карталар (құрлықтағы сулар)
гидрографиялық
су режимі
қар жамылғысы
мұздану режимі және гидрологиялық құбылыстар
судың физико-химиялық сипаттамасы
судың ластануы
гидрологиялық аудандастыру
Жер беті және мұхит түбі рельефі (бедері)
Гипсометриялық және батиметриялық
Морфометриялық және морфографиялық
Геоморфологиялық (жалпы және жеке құбылыстардың)
геоморфологиялық аудандастыру
Мұхиттық карталар (теңіз және мұхиттардың суы)
Гидрографиялық
Физикалық қасиеттері (гидрофизикалық)
Су массасының динамикасы
Гидрохимиялық
Теңіздер мен мұхиттардың флорасы және фаунасы
Мұхит суының ластануы
Мұхиттық аудандастыру
Топырақ картасы
топырақтың генетикалық түрлері
топырақтың физико-механикалық қасиеттері
геохимиялық
климаттық
мелиоративті
топырақтың ластануы
топырақтардың аудандастырылуы
Ботаникалық карталар
қазіргі өсімдіктер жамылғысы
қалпына келтірілген өсімдіктер жамылғысы
өсімдіктердің жеке түрлері
фенологиялық
өсімдік жамылғысының бұзылуы
геоботаникалық аудандастыру
Зоогеографиялық карталар
Жануарлардың жеке түрлері
Жануарлар кешені
Зоогеографиялық аудандастыру
Медико-географиялық карталар
Нозоареалдар (ареалдардың ауыруы)
Аурулар мен эпидемиялардың таралуы
Медико-географиялық аудандастыру
Аумақтарды емдеу
Жалпы физико-географиялық карталар
Ландшафтық
Қоршаған ортаның бұзылуы
Табиғатты қорғау
Физико-географиялық аудандастыру
1. Әлеуметтік - экономикалық (қоғамдық құбылыстар) карталар
Әлеуметтік-экономикалық карталар -- бүкіл ел және оның әкімшілік бөліктері бойынша әр түрлі қоғамдық құбылыстарды (халық, экономика, қызмет көрсету салалары,мәдениет, ғылым және тағы да басқалары) бейнелейтін карталар. Халық, экономика, тарих және тағы да басқалары карталарын қамтиды.
Қоғамдық құбылыстар қарталары социосфера мен техносфераны қамтиды. Олардың тақырыптары әр алуан: халық, экономика мен шаруашылық, ғылым, білім және мәдениет, қызмет ету және денсаулық сақтау, дін және саясат, археология мен ұоғамның даму тарихы және т.б. Бұл топтағы карталар жылдан-жылға өсуде[2].
Қоғамдық құбылыстар қарталарының жіктелуі
Халықтар картасы
Халықтың орналасуы және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
География және табиғатты пайдалану факультеті Картография және геоинформатика кафедрасы
СӨЖ
Тақырыбы: Әлеуметтік - экономикалық карталар
Тексерген: Тұмажанова С.
Орындаған: Ходжаева Р.
Алматы, 2015
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1
Тақырыптық карталар
6
2
Әлеуметтік - экономикалық (қоғамдық құбылыстар) карталар
10
3
Индустриалдық карталар
17
ҚОРЫТЫНДЫ
19
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
20
КІРІСПЕ
Карта (немісше Karte - түпнұсқа; грекше chartes - жазуға пайдаланылатын папирус парағы) - Жер бетінің,жұлдызды аспанның немесе оның бөліктерінің картографиялық проекцияларды пайдалана отырып, шартты белгілер арқылы жасалған кішірейтілген бейнесі (үлгісі). Картадан өзен арнасының, топырақ жамылғысының, жыралардың өзгеруін, батпақтанудың, елді мекендер мен жолдардың сипатын, т.б. анықтауға болады. Масштаб бойынша нысандардың өзара орналасуы мен байланысын, саралық және сандық сипаттарын анықтайды. Картаның өндіріс пен 0шаруашылықта, ғылым мен елді қорғанысында маңызы зор. Сонымен бірге іздестіру жүргізуде, жоспарлауда, әр түрлі құрылы сғимараттарын жобалауда кеңінен қолданылады.
Карта -- Жер шарының бетін немесе оның бөліктерін белгілі бір картографиялық проекцияда жазықтыққа кішірейтіп және жинақтап бейнелеу. Қолданылу мақсатына қарай керекті мәліметтер көрсетіледі.
Географиялық карта -- Жер бетінің кішірейтіліп, жинақы түрде жазықтықта шартты белгілермен бейнеленуі. Бұлайша көрсетілген Географиялық карта Жердің географилялық қабығындағы табиғат және қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық құбылыстардың арасындағы әр түрлі жағдайдағы байланыстардың бір-бірімен ұштасуы мен олардың қандай мақсатқа арналатыны ескеріліп, осы тұрғыдан іріктелініп алынғанын көрсетеді. Географиялық карта Жердің географиялық қабығының кеңістіктегі ерекше модельдік бейнесі ретінде көруге болады.
Тасқа жер беттерінің сызбаларын шекіп салуды адамдар оқып, білмей тұрып - ақ үйренген. Қорғанда қазба жұмыстарын жүргізгенде бүйірінде Кавказ жоталары бейнеленген ыдыстар табылған. Ол ыдыстың жер астында 4000 мың жыл жатыпты. Ертеде картаны қыштарға, теріге сызып, түрлі - түсті шөптермен бұталардан тоқыған. Мысалы, Маршалл аралдарының тұрғындары аралдарды ұлу қабыршақтарымен белгілеген. Қазіргі карталардың түрін санап тауысу қиын. Олардың түрлері көп:жердің физикалық және экономикалық карта түрлері, планеталардың, т.б.карталары бар. Бедерлі, стереоскопиялық карталар да жеткілікті. Ондай карталарға арнайы көз әйнекпен қарасаң, өркеш - өркеш таулардың арасында, теңіз түбінде жүргендей әсерде боласың[4].
o Картаны аумақты қамтуына қарай:
* дүниежүзілік,
* құрлықтық,
* жеке елдер карталары, т.б.
o Мазмұнына қарай:
* жалпы географиялық
* тақырыптық, т.б.
o Масштабына қарай:
* ірі масштабты -- 1:200 000 және одан ірі,
* орта масштабты -- 1:200 000-нан 1:1000 000-ға дейін
* кіші масштабты -- 1:1000 000-нан кіші), т.б. белгілеріне қарай бөледі.
Алғашында зерттеушілер картаның негізгі артықшылықтары деп оның шолу жасау мүмкіндіктерін қарастырды, яғни карта жай көзбен көруге болмайтын нәрсені, білімді реттеу мен жүйелеуді, кеңістіктегі заңдылықтарды ашуды ұсына алады,- деп есептеді. Картаны пайдаланудың дәл осы деңгейіне А.Гумбольдттың, В. Докучаевтың, А.Тиллоның еңбектері жатады. Карта көмегімен айқындалған барлық ғаламдық және аймақтық заңдылықтар сапалық сипатқа ие болды. Картаны талдаудың негізгі әдісі - салыстырмалы географиялық әдіс болды, ал жетекші ұстаным - оқымыстылардың шығармашылық ынтасы еді. Картаны пайдаланудың жаңа деңгейі жаратылыстану ғылымына сандық әдістердің енгізілуімен байланысты. Салыстырмалы түрде, география, геология, тарих және осы сынды ілімдер белгілі бір мағынада басқа ғылымдардан арта қалды. Көш соңында қалудың себептері әртүрлі, бірақ ең қызығы, кейде картаның артықшылығы географияға математикалық формулалар мен көрсеткіштердің енуін баяулатты деген пікірлер де айтылды. Өткен ғасырдың 60-жылдары бұл артта қалушылық азайды, сол кездері сандық заңдылықтарды жүйелеу құралы ретінде картографиялық әдістің жаңа бір қыры ашылды. Бірінше кезекке картаның өлшемдік мәні шықты, математикалық статистика талдаудың негізгі тәсіліне айналды, 60-жылдардың орта тұсындағы картаны пайдаланудың келесі деңгейі алдыңғы деңгеймен тығз байланысты болды. Сол кездің өлшемі бойынша, карталар зерттеудің логикалық негізі ретінде беки түсті. Енді карталардың математикалық дәлдігімен қалпы көбірек тиімді бола бастады.
Сандық әдістен математикалық модельдеуге көшу жүзеге асты. География ғылымдарын математикаландыру картографиялық зерттеу әдістерінің көмегі мен көпір қызметін атқаруы арқасында іске асырылды. Ең тиімді жол - математика мен картаны біріктіру болды, картадан алынған мәліметтер негізінде математикалық модельдеу құрылды. Осылайша карта-математикалық модельдеу-карта тізбегі пайда болды. Мұндай зерттеу амалы картографиялық-математикалық модельдеу деген атауға ие болды. Ықпалдастық үдерісінде математикалық әдіс пен картографиялық талдау басқа да көптеген идеялармен, көзқарастармен толықты. Ғылымды математикалау картаны пайдаланудың келесі деңгейіне өтуге даярлады, бұл даярлық зерттеу нысанына деген жүйелі құрылымдық көзқарастан көрінді. Картаны геожүйені үйрену құралы ретінде пайдалану мүмкіндігі қарастырыла бастады, картографиялық өнімдердің жекелеген бөлімдерін ғана емес, бір-бірімен тығыз байланысты кешенді атластар мен тақырыптық карталардың үлкен топтамаларына назар аудару қажеттігі туындады. Карта жәрдемімен геожүйенің бөлек бөліктеріне ғана емес, сонымен қатар, олардың байланыстарына, динамикасына, атқаратын қызметіне үйрету мүмкіндігін беретін әдістер керектігі туындады.
Жүйедегі логикалық түсініктің заңды жалғасы болжамдық бағыт болды. Болжамдардың мазмұны мен затына әртүрлі көзқарастағы ғалым-зерттеушілер, болжамдық бағыттың мақсаты үшін картографиялық әдістерді қолдану мәселесіне келгенде, бәрі де бірауыздан оның тиімділігін мойындады. Картаны пайдаланудың деңгейінің дамуы мен келесі жаңа деңгейлік кезеңге өтуі бұрынғы жетістіктердің құндылығын жоймайды, сандық (картометриялық, статистикалық) және сапалық талдау, математикалық модельдеу мен жүйелі-кеңістіктік қамтудың, нәтижелердің дәлдігі мен қорытындысының жалпы талапқа сай болуының мәселелерін шешуде пайдаланылады. Картаны пайдалану әдістерін өңдеуде картографтар, геодезистер, геологтар мен геофизиктер, инденерлер мен математиктер қатысады.
Картографиялық зерттеу әдістері ғылымның әртүрлі салаларында қолданыс тапты. Олармен жаңа әдістемелермен, нақты ақпартпен, нағыз қажетті шешімдермен толықтыра отырып, өзіне де жаңа идеялар мен көзқарастарды қабылдайды. Картографиялық зерттеу әдістеріне шешуші әсер ететін - географиялық көзқарастың келесі ерекшеліктері көрінеді:картаның затын бейнелік-белгілік модельдеу мен нақтылықты тану құралы ретінде түсіну; карта көмегімен зерттеліп жатқан үдерістер мен құбылыстардың мәніне терең бойлау, әрбір зерттеу нысанына жүйелі көзқарастың болуы; Картографиялық әдістің басқа да жекелеген әдістермен тығыз қарым-қатынасы, карталар мен картографиялық емес ақпаратты ұштастыру; картографиялық талдау нәтижесінде алынған нәтижелердің мазмұнды талқылануына тәжірибелік мәні мен сенімділігіне берілген бағасына ерекше назар аудару.
Қазір жалпы ғылымның математикаға бет бұруы, әсіресе, қашықтықтан зерделеу мен бажайлау, ғарыштық мүмкіндіктерді картография ғылымында кеңінен қолдану мүмкіндігі туған шақта дәлдік пен нақтылық атаулы карта үшін ең алғашқы талапқа айналды. 2006 жылдың 18 маусымы күні өзінің төл ғарыштық ҚазСат-1 құрылғысын көк жүзіне ұшырған біздің еліміз үшін де енді ғарыштан жеткен суреттер сандық және әуеғарыштық түсірістерді зерттеу кезінде кеңінен қолданылады[5].
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Тақырыптық карталар
Карталар мазмұнына қарай екіге бөлінеді. Жалпыгеографиялық карталар, тақырыптық карталар. Жалпыгеографиялық карталарда жер бетіндегі барлық нысандар (жер бедері, өсімдіктер, жануарлар, елді мекендер, қатынас жолдары,т.б) бейнеленеді. Жалпыгеографиялық карталарға топографиялық карталар жатады. Тақырыптық карталар жалпыгеографиялық карталар негізінде жасалады. Тақырыптық карталар белгілі бір тақырыпқа арналады. Мысалы: Дүние жүзінің саяси картасы,климат картасы, топырақ картасы т.б. Оның екі түрі бар:
* табиғат құбылыстарының карталары, яғни физико-географиялық карталар;
* қоғамдық құбылыстардың карталары, яғни әлеуметтік-экономикалық (экономика, халық, мәдениет, саяси - әкімшілік, тарихи) карталар.
Тақырыптық карталардан арнаулы карталарды (оқулық, туристік, навигация, жобалау, т.б.) айыра білу қажет. Арнаулы карталар жалпы географиялық (туристік) және тақырыптық (оқулық), климаттық, топырақ, экономикалық т.б. карталарда болуы мүмкін. Бұл карталардың кейбірінің өзіне тән өзгешелігі болғандықтан, олар тақырыптық карталардың ерекше бір тобы - техникалық карталар деп аталады. Оларға теңіз навигациясына, ұшуға, жобалауға т.б. арналған карталар жатады. Географиялық карта көбіне территориялық белгілері (кеңістікті қамтуы) бойынша ажыратылады. Мысалы, дүние жүзінің, мұхиттар мен теңіздердің, құрлықтардың, олардың ірі бөліктерінің, мемлекеттердің, облыстардың, аудандардың карталары.
Географиялық карта тақырыбының кеңдігі жағынан да әр түрлі болады. Мысалы, кейбір климаттық карталар бір ғана метеорологиялық элементті (температура, жауын-шашын т.б.), енді біреулері бірнеше элементті (ауа қысымы мен желді) көрсетеді, немесе климатты тұтас сипаттайды. Бір ғана тақырыпқа арнаған карталарды жеке немесе салалық (температура картасы) деп, ал құбылыстың толық сипатын беретіндерін жалпы (жалпы климаттық карта) карталар деп атайды. Көптеген карталарда бірнеше құбылыс және олардың арасындағы өзара байланыс қатар көрсетіледі. Бұл - көп салалы карталар; оларды комплексті карталар дейді (мысалы, барлық метеорологиялық негізгі элементтерді көрсететін синоптикалық карталар).
Географиялық карта мазмұнының қорытылу дәрежесі жағынан бірдей бола бермейді. Кейбір карталарда жинақтап қорытылмаған немесе әлі аз жинақталған көрсеткіштер (нақтылы бір уақыттағы метеорологиялық элементтердің мәні) берілсе, басқа бір карталарда әбден жинақталған көрсеткіштер (көп жылдық деректердің негізінде алынатын айлық орташа, жылдық орташа температулар) қамтылады.
Халықты сондай-ақ табиғаттың, экономиканың, мәденитеттің кейбір элементтерін, олардың қасиеттерін немесе ерекшеліктерін ажыратып көрсететін карталар анализдік карталар деп аталады. Бірнеше көрсеткішті қосып, пайдалану негізінде құбылыстарды тұтас алып сипаттайтын синтездік карталарға көрсеткіштер жинақталып алынады. Мысалы, жалпы климаттық карталарда климаттық аймақтар бірнеше көрсеткіштің жиынтығы (температура, жауын-шашын т.б.) бойынша көрсетіледі, бірақ олардың нақтылы көрсеткіштері берілмейді (1-сурет). Синтездік карталарда бірқатар жеке карталардың деректері жинақталғандай болады. Тәжірибеде нақтылы және жалпылама көрсеткіштер, анализдік және синтездік сипаттамалар берілген карталар болады. Мысалы, жалпы экономикалық карталардың көпшілігінде өнеркәсіп үшін картографиялаудың анализдік, ал ауыл шаруашылық үшін синтездік әдістері қолданылады.
1-сурет. Климаттық карта
Географиялық картаның құндылығы - олардың толықтығына, дәлділігінде, пайдаланылған деректердің жаңалығында, сонымен қатар географиялық карта жасаудың негізіне алынған ғылыми принциптер мен идеяларда. Ал бұл принциптер мен идеялар жаңа не ескі, дұрыс не бұрыс болуы мүмкін.
Географиялық карта планетамыздың және оның жеке бөліктері - құрлықтар мен мұхиттар олардың географиялық жағдайы, табиғат байлықтары, халқы, экономикасы, мәденитеі және тарихи дамуы туралы жаңа деректерді алуда, таратуда, сақтауда аса бағалы құрал болып табылады[[4]].
Тақырыптық карталардың географиялық мазмұны шартты түрде екіге бөлінеді: 1) негізгі бөлігі, картаның арнайы мазмұны, яғни берілген картаның тақырыбын құрайтын құбылыстың бейнесі; 2) картаның тақырыбына қатысы жоқ объектілер мен құбылыстар, оны картаның географиялық негізі деп атайды. Мысалы, Қазақстан Республикасының геологиялық картасында, геологияға қатысты объектілер мен құбылыстар, тау жыныстарының жасы, шығу тегі, қабаттардың қалыңдығы т.б. көрсеткіштері түрлі бояумен, арнайы шартты белгілерімен, индекстермен, сандармен т.с.с. көрсетіледі; ал картадағы басқа объектілер, қалалар, мұхит немесе теңіз жаға сызықтары, көлдер, өзендер т.с.с. картаның географиялық негізі болып табылады. Тақырыптық картаның географиялық негізі, картаның арнайы тақырыбына қатысты объектілер мен құбылыстарды орналастыруға арналған ориентирлер болып табылады.
Географиялық негіздің элементтерін таңдауда олардың, карта тақырыбын құрайтын құбылыстардың элементтерімен өзара байланысын есепке алу қажет. Мысалы, жер бедері пішіндері мен аумақтың климаттық ерекшеліктері арасында байланыс бар. Сондықтан, кейбір климаттық карталарда жер бедері пішіндерінің бейнеленуі географиялық негіздің элементтер құрамына қосады; геологиялық карталарда төрттік мұз басудың шекаралары көрсетілген; отын өнеркәсібі картасында энергетикалық пайдалы қазба кен орындары көрсетіледі (мұнай, газ, көмір т.б.). Географиялық негіз картаның тақырыбына байланысты объектілердің орналасуын бекіту қызметінен басқа, бейнленетін құбылыстың орналасуының тағы басқа да ерекшеліктерінің себептерін терең түсінуге мүмкіндік береді.
Әдетте, тақырыптық картада жалпы географиялық картаға салыстырғанда шектелген құбылыстарды ғана көрсетеді. Бірақ тақырыптық карталарда бейнеленген құбылыстардың ерекшеліктерін кең түрде ашып көрсетеді. Мұндай нәрсе ұсақ масштабы жалпы географиялық және ұсақ масштабты тақырыптық карталарда салысытырғында байқалады. Мысалы, осы карталарда жер бедерін қалай бейнелейтіндігін салыстырайық. Жалпы географиялық шолу карталарда құрлық бетінің бедер пішіні және бедер пішіндер нүктелерінің теңіз деңгейінен биіктігі көз қарасынан жер бедерін сипаттайды[[3]].
Тақырыптық карталар - белгілі бір нақты тақырыпты ашады. Мысалы, ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің таралуы, табиғат зоналары мен жауын-шашын, т.б. Бұл карталарды екі топқа бөлуге болады: қоғамдық және табиғи құбылыстар картасы.
Табиғи құбылыстар картасы қоршаған ортаның барлық компоненттерін қамтиды. Бұл топқа геологиялық, геофизикалық, жер беті және Дүниежүзілік мұхит түбінің бедері картасы, метеорологиялық және климаттық, гидрологиялық, топырақ картасы, физико-географиялық ландшафтану мен физико-географиялық аудандастыру карталары және т.б. жатады.
Қоғамдық-саяси карталарға экономикалық, саяси, тарихи, әлеуметтік-географиялық, елді мекендер картасы жатады[2].
Табиғи құбылыстар карталарының жіктелуі
Геологиялық карталар
тектоникалық және неотектоникалық
литолого-стратиграфиялық
гидрогеологиялық
пайдалы қазбалар
сейсмикалық және вулканизм
геологиялық ортаны қорғау
құрылымдық-геологиялық аудандастыру
Метеорологиялық және климаттық карталар
климат қалыптастырушы факторлар
термикалық режим
ылғалдану
қысым
жел режимі
атмосфералық құбылыстар
аудандардың климаты, ауа-райы және атмосфералық әрекеті
Геофизикалық карталар
гравитациялық өріс
магниттік өріс
сейсмометрлік
электрлік өріс
жылу энергиясы
физикалық өлшемдер
Гидрологиялық карталар (құрлықтағы сулар)
гидрографиялық
су режимі
қар жамылғысы
мұздану режимі және гидрологиялық құбылыстар
судың физико-химиялық сипаттамасы
судың ластануы
гидрологиялық аудандастыру
Жер беті және мұхит түбі рельефі (бедері)
Гипсометриялық және батиметриялық
Морфометриялық және морфографиялық
Геоморфологиялық (жалпы және жеке құбылыстардың)
геоморфологиялық аудандастыру
Мұхиттық карталар (теңіз және мұхиттардың суы)
Гидрографиялық
Физикалық қасиеттері (гидрофизикалық)
Су массасының динамикасы
Гидрохимиялық
Теңіздер мен мұхиттардың флорасы және фаунасы
Мұхит суының ластануы
Мұхиттық аудандастыру
Топырақ картасы
топырақтың генетикалық түрлері
топырақтың физико-механикалық қасиеттері
геохимиялық
климаттық
мелиоративті
топырақтың ластануы
топырақтардың аудандастырылуы
Ботаникалық карталар
қазіргі өсімдіктер жамылғысы
қалпына келтірілген өсімдіктер жамылғысы
өсімдіктердің жеке түрлері
фенологиялық
өсімдік жамылғысының бұзылуы
геоботаникалық аудандастыру
Зоогеографиялық карталар
Жануарлардың жеке түрлері
Жануарлар кешені
Зоогеографиялық аудандастыру
Медико-географиялық карталар
Нозоареалдар (ареалдардың ауыруы)
Аурулар мен эпидемиялардың таралуы
Медико-географиялық аудандастыру
Аумақтарды емдеу
Жалпы физико-географиялық карталар
Ландшафтық
Қоршаған ортаның бұзылуы
Табиғатты қорғау
Физико-географиялық аудандастыру
1. Әлеуметтік - экономикалық (қоғамдық құбылыстар) карталар
Әлеуметтік-экономикалық карталар -- бүкіл ел және оның әкімшілік бөліктері бойынша әр түрлі қоғамдық құбылыстарды (халық, экономика, қызмет көрсету салалары,мәдениет, ғылым және тағы да басқалары) бейнелейтін карталар. Халық, экономика, тарих және тағы да басқалары карталарын қамтиды.
Қоғамдық құбылыстар қарталары социосфера мен техносфераны қамтиды. Олардың тақырыптары әр алуан: халық, экономика мен шаруашылық, ғылым, білім және мәдениет, қызмет ету және денсаулық сақтау, дін және саясат, археология мен ұоғамның даму тарихы және т.б. Бұл топтағы карталар жылдан-жылға өсуде[2].
Қоғамдық құбылыстар қарталарының жіктелуі
Халықтар картасы
Халықтың орналасуы және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz