Автомбильдің ақпараттылығы және қозғалыс қауіпсіздігі

1 Автомобильдің ақпараттылығы
2 Қозғалыс қауіпсіздігі
Қорытынды

Автомобильдің ақпараттылығы – бұл автомобильдің жол қозғалысына қатысушыларды АЖЖ жүйесінің динамикалық қызмет етуі үшін қажетті және жеткілікті ақпаратпен қамтамасыз ету қасиеті. Жүргізушіге ақпарат сигналдар көмегімен түседі, олар: жол, жол қозғалысын реттеуші техникалық құралдар, ауа-райының жағдайлары, көлік құралдарының сигналдық жабдықтары, аспаптар панелі, басқару органдары және т.б. Сигналдар сезім органдары арқылы түседі және оның санасында – көру, есту, дене түйсігі сезімі түрінде бейнеленеді.
Ақпараттылық көзбен шолу болуы мүмкін (көлік құралдарының түрлері мен өлшемдері, шанақ түсі, автономдық жарықтандыру жүйесі, шамдық сигналдық жабдықтау, шолушылық параметрлері, аспап панельдерінің элементтері). Дыбыстық (дыбыстық сигнализаторлар, қозғалтқыш, трансмиссиялар, шиналар шуылы және т.б.), дене түйсігі (жүргізуші әрекетіне басқару органдарының реакциясы). Ақпараттылықты жіктеу 1 суретте келтірілген.

1. Т.С.Ынтықов, М.К.Ибатов. Жол қозғалысын ұйымдастыру және қауіпсіздік – Қарағанды: ҚарМТУ, 2010. – 66 б.
2.www.rusnauka.com – электрондық ресурс
3. Интыков Т.С. Основы организации и безопасности движения. Караганда, КПТИ, 1985
4. Автомобильдің құрылысы және пайдаланылуы. – П.Ж.Жүнісбеков. – Астана, 2011

Пән: Транспорт
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

1 Автомбильдің ақпараттылығы және қозғалыс қауіпсіздігі

1.1 Автомобильдің ақпараттылығы

Автомобильдің ақпараттылығы - бұл автомобильдің жол қозғалысына қатысушыларды АЖЖ жүйесінің динамикалық қызмет етуі үшін қажетті және жеткілікті ақпаратпен қамтамасыз ету қасиеті. Жүргізушіге ақпарат сигналдар көмегімен түседі, олар: жол, жол қозғалысын реттеуші техникалық құралдар, ауа-райының жағдайлары, көлік құралдарының сигналдық жабдықтары, аспаптар панелі, басқару органдары және т.б. Сигналдар сезім органдары арқылы түседі және оның санасында - көру, есту, дене түйсігі сезімі түрінде бейнеленеді.
Ақпараттылық көзбен шолу болуы мүмкін (көлік құралдарының түрлері мен өлшемдері, шанақ түсі, автономдық жарықтандыру жүйесі, шамдық сигналдық жабдықтау, шолушылық параметрлері, аспап панельдерінің элементтері). Дыбыстық (дыбыстық сигнализаторлар, қозғалтқыш, трансмиссиялар, шиналар шуылы және т.б.), дене түйсігі (жүргізуші әрекетіне басқару органдарының реакциясы). Ақпараттылықты жіктеу 1 суретте келтірілген.

Сурет 1 - Ақпараттылықты жіктеу

Автомобильдің ақпараттылығын ішкі, сыртқы және қосымша деп бөледі.
Ішкісі жүргізушіге автомобильді басқаруға қажетті ақпаратты қабылдау мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Ол келесі факторларға байланысты: шолушылық жүргізушіге уақытылы ешбір кедергісіз жол жағдайы туралы барлық қажетті ақпаратты туғызуы керек. Сынып тұрған немесе тиімсіз жұмыс істейтін жуғыштар шыныларды үрлеуші жіне жылытушы жүйе, шыны тазартқыштар, артқы көріністің штаттық айналарының болмауы белгілі бір жол жағдайларында шолуықты күрт төмендетеді. Аспаптар панельдерінің, басқару батырмалары мен клавишалардың, жылдамдықты ауыстыру жетегінің және т.б. орналасуы жүргізушіге көрсеткіштерді, ауыстырып-қосқышқа бақылаудың минимум уақытын қамтамасыз етуі тиіс.
Автомобильдің шолулығы деп жүргізушіге, қауіпсіз қозғалысқа кедергі келтіруі мүмкін жол мен объектілерді бөгетсіз көруде объективтік мүмкіндігін анықтайтын конструкциялық қасиетін айтады. Ол ең алдымен, терезе өлшемдері, ені және шанақ тіректерінің орналасуы, жүргізушіні терезелерге қатысты орналастыру, шыны тазалағыштар тазартатын аймақтардың өлшемдері, жуғыштар конструкциялары, шыныларды үрлеу және жылыту жүйесі сияқты факторлармен, сондай-ақ артқы шолу айнасының орналасуымен, санымен және өлшемімен анықталады. Шолулық бағасының критерийлері ретінде көбінесе шолулықты анықтау тәсіліне тәуелді түрлі шартты көрсеткіштер қолданылады; бұл көрсеткіштер әрқашан салыстырмалы бола бермейді. Шолулықты бағалау критерийлерінің төрт негізгі тобын бөліп қарастыруға болады.
Терезе ойықтары мен шынының тазартылатын аймақтарының геометриялық өлшемдері, яғни кабинаны шынылаудың конструкциялық элементтерінің бұрыштық өлшемдері, сондай-ақ жүргізушінің орнынан шолулық бұрыштары, олардың шамалары кабинаның мөлдір емес элементтерінің жүргізушінің көзінің орналасу нүктесінен жүргізілген негізгі кеңістіктік жазықтықтарға қатысты орналасуымен анықталады.
1. Горизонталь алаңдағы соқыр аймақтардың геометриялық өлшемдері.
2. Автомобиль горизонталь алаңда тұрған кезде соқыр аймақтардың геометриялық өлшемдері.
3. Эталондық контур, оның құрылу негізіне жүргізушіге көшенің немесе жолдың тік горизонталь учаскесі бойымен қозғалған кезде автомобильдің алдыңғы терезесі арқылы көрінетін панорама жатқызылған.
Автомобиль шолғыштығының ұсынылатын параметрлерін жүргізуші автомобильді 5,5-41 мс жылдамдық ауқымында қауіпсіз басқару үшін көрініп тұруға тиісті жол жағдайының түрлі объектілерінің орналасуын талдаудан шыға отырып анықтайды.
Жоғары қарай шолушылықтың оңтайлы бұрыштарын анықтау кезінде, ол жүргізушіге бағдаршамның, белгілердің және жолдың өтер бөлігінің үстінде орналасқан басқа да жол сигналдарының көрінуін қамтамасыз етуі керектігі ескеріледі. Жоғары қарай шолушылықтың минимум қажетті бұрышы, жүргізушіні бағдаршамның сақтандыру сигналын аялдау орнынан жүргізушіге шешм қабылдауға және автомобильді жеткілікті түрде баяу тоқтатуға мүмкіндік беретіндей қашықтықта көре алатындай болуы керек. Шолғыштықтың жоғарғы шегін шектейтін алдыңғы терезенің жоғарғы жиегінің максимум биіктігі екі талаптармен шартталады. Біріншіден, автомобиль бағдаршамнан 12 м қашықтықта ТОҚТА сызығынан жанында тұрғанда жүргізуші жолдың өтер бөлігінің ортасынан 5 м биіктікте ілінген бағдаршамды көруі керек. Екіншіден, алдыңғы терезе тым биік болмауы керек, себебі кері жағдайда жүргізуші жарықтың және жылу сәулелерінің көп түсуінен зардап шегеді, бұл шолғыштықтың жоғарғы бұрышы 30 градус жоғары болғанда байқалады.
Шолғыштықтың вертикаль бұрыштары автомобильдің вертикаль жазықтықта қисық сызықты кескіні сызықты кескіні бар жол бойымен қозғалысы кезінде ауыспалы мәні болады. Автомобильдің шолғыштығына осындай жағдайда қойылатын талап кенеттен пайда болатын жылжымайтын объектіге дейін қауіпсіз тоқтауға жеткілікті көріну қашықтығын қамтамасыз етумен шектеледі.
Тікелей автомобиль алдындағы шолғыштық, яғни шолғыштықтың төменгі бұрышы капоттың ұзындығымен және биіктігімен, сондай-ақ алдыңғы терезесінің төменгі жиегімен анықталады. Сонымен қатар, ол жүргізуші көзінің жол үстінен көру жағдайына да байланысты. Автомобиль жоғарғы жылдамдықпен жақсы төселген автомагистраль бойымен қозғалған кезде тікелей жүргізуші алдындағы шолғыштық айтарлықтай роль атқармайды. Алайда бқл шолғыштық келесі жағдайларда қажет: автомобильдің алдында кенеттен пайда болған тосқауылды басып кетуді болдырмай автомбильдің орнынан қозғалған кезінде, сығылысқан жағдайларда маневр жасаған кезде; автотұрақтарда, тиеу-түсіру жұмыстары пункттерінде және т.б., төсемі қанағаттанарлық емес жағдайдағы жолмен, жүргізуші тікелей автомобиль алдындағы жол үстін қадағалауға мәжбүр болғанда қозғалған кезде; жүргізушіге көлік құралының типіне байланысты 0,4-0,7 м биіктікте орын алатын алда келе жатқан автомобильдердің сигналдық шамдарын үнемі қадағалау қажет болғанда тығыз көлік ағынында қозғалыс кезінде қажет.
Автомобиль шолғыштығының (сурет 2) оңтайлы бұрыштары горизонталь жазықтықта, жүргізуші жоспардағы маневрлерді орындау кезінде объектілерді (автомобиль жолдың қисық сызықты учаскілермен қозғалысы кезінде түрлі қиылыстар мен бұрылыстардан өткен кезде), сондай-ақ бағдаршамдар,жол белгілері, нұсқағыштар және жол екі жағында орналасқан басқада обьектілерді көре алатындай болуы керек. Жоспардағы шолғыштық, ең алдымен алдыңғы терезенің енімен, кабинаның (шанақтық) алдыңғы бүйір тағандарының енімен және орналасуымен анықталады. Мысалы, кабинаның алдыңғы бұйір тағаның 50 тең бұрыштық өлшемі кезінде жүргізуші жаяу жүргінші 6,1 метрден де, ал орташа өлшемдегі автомобиль 45,8 м көрмейді. Осының салдарынан тағандарға арналған орын мен олардың көлденең қимасының пішінін адамның көз көру бинокулярлығын ескере отырып таңдайды.
Жақсы шолғыштықты қамтамсыз етуде, қоршаған ортаның метеорологиялық жағдайына қарамастан, шыны тазалағыштар, сондай-ак шыныларда үрлеу және жылыту жүйелерінің маңызы зор. Шыны тазалағыштарға қойылатын негізгі талап - бұл алдыңғы шынының мүмкіндігінше үлкен бөлігінің ауданын тазалау және щеткаларының әр өткені үшін тазалау сапасы. Шыныларды үрлеу және жылыту жүйесі сыртқы төмен ауа температурасында алдыңғы шынының терлеуін және қуатын болдырмауы керек. Қоғалыс кезінде жүргізушіге, әсіресе қозғалыс жолағын ауыстыру және басып озған кезінде автомобильдің артындағы жол жағдайын бағалап отыруына тура келеді. Осы мақсатта артқы көрініс айналары қызмет етеді, солар арқылы бейнеленетін шолғыштық беттің пішініне, айналардың өлшедеріне және олардың жүргізішінің көзіне қатысты орналасқан жеріне тәуелді; ішкі айналар арқылы шолғыштық автомобильдің артқы терезесі арқылы шолғыштыққа да тәуелді.

Сурет 2 - Автомобиль шолғыштығы

Ішкі ақпараттылық - бұл автомобильдің ішінен беріліп тұратын ақпараттылықтын түрін айтамыз. Ішкі ақпараттылықтың визиуалды түрі болады. Оған автомобильдің шолғаштығын арттырудың аспаптар және құрылғылар панелі жатады. Аспаптар панелі ақпарат берудің негізгі көзі болып табылады, ол ішкі ақпараттылықты реттеп отырады. Аспаптар панелі (сурет 3) жүргізушіні автомобильдің жағдайы туралы керекті ақпаратпен, яғни жүйе және бөлшектер жағдайымен, автомобильдің сезінуге ыңғайлы жылдамдықпен жүруін жабдықтап отырады. Осы аспаптар панеліне түскен ақпаратты жүргізуші, тез әрі қатесіз түсініп, заңға сәйкес қолдану керек.

Сурет 3 - Тayota көлігінің аспаптар панелі
Бірақ осы аспаптар мен құрылғылар панелін құру үшін белгілі нормаларды сақтау керек. Адамның толық көру шегі 70-60 градус болатыны бізге мәлім. Осы аралықта жүргізуші тек қана көзбен объектілерді аңғара алады. Сондықтан қауіпсіздікті ақпараттайтын аспаптарды панелдің ортаңғы жағына орналастырады. Оған мысал, спидометр, оның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.