Автомобильдің тарту динамикасы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... .3
1 Автомобильдің тарту динамикасы және оны жетілдіру жолдары ... ... ... 4
1.1 Автомобильдің тарту динамикасы және оның қозғалыс қауіпсіздігне әсері ... ... 4
1.2 Автомобильдің техникалық жағдайының тарту динамикасына әсері ... 7
1.3 Автомобильдің тарту динамикасын жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... .8
Қорытынды ... ... ... ... ...11
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... 12
1 Автомобильдің тарту динамикасы және оны жетілдіру жолдары ... ... ... 4
1.1 Автомобильдің тарту динамикасы және оның қозғалыс қауіпсіздігне әсері ... ... 4
1.2 Автомобильдің техникалық жағдайының тарту динамикасына әсері ... 7
1.3 Автомобильдің тарту динамикасын жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... .8
Қорытынды ... ... ... ... ...11
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... 12
Соңғы он жылдықта автокөліктендіру қарқындылығының артуы автомобиль көлігінің, басқа көлік құралдарымен салыстырғанда, тиімділігі мен мобильділігі жоғары (басқа көлік құралдарына тәуелсіз) болуымен түсіндіріледі.
Кез келген мемлекеттің экономикасының дамуында автомобиль көлігінің қосатын үлесі өте үлкен.
Жүк және жолаушы тасымалында тасымалдауға кететін уақыт маңызды рөл атқарады. Жүкті немесе жолаушыларды тасымалдауға неғұрлым аз уақыт пен шығын жұмсалған сайын тасымалдау жұмысының өнімділігі артады. Ал автокөліктік тасымалдауларда осы уақытты жақсартудың бір ден бір жолы тасымалдаудың орташа жылдамдығын артыру.
Автокөліктің жылдамдығын арттыру үшін оның тарту динамикасын жақсарту керек. Бірақ тарту динамикасының артуы автокөліктің жанармай-экономикалық тиімділігін төмендетпеуі қажет.
Автомобильдің тарту динамикасының қозғалыс қауіпсіздігіне де әсері бар. Себебі, әр түрлі жол жағдайларында автокөліктің қозғалыс жылдамдығы өзгеріп отырады. Ал қозғалыс қауіпсіздігін сақтау үшін қозғалыс жылдамдығының кез келген уақытта жол жағдайларына және жүргізушінің психофозиологиялық ерекшеліктеріне сай болуы керек. Әсіресе басып озу кезінде автомобильдің тарду диамикасының жеткілікті деңгейде болуы маңызды.
Әлемде жыл сайын 55 млн-ға жуық автокөлік шығарылады, соның ішінде 45 млн-ы жеңіл автокөліктер. Бұл әлемдік автопарктың санын жыл сайын 15...18 млн автокөлікке арттырады. Ал автокөлік санының артуы үлкен қалаларда көлік кептелістерін тудырады. Бұл мәселені шешу жолдарының бірі көлік ағынының жылдамдығын арттыру. Көлік ағынының жылдамдығын арттыру үшін автокөліктің орташа жылдамдығы жоғары болғаны тиімді.
Жоғарыда айтылған мәселелердің барлығынан автокөліктің тарту динамикасының қозғалыс қауіпсіздігі мен автокөліктік тасымалдауларға тигізетін маңызын анық байқауға болады. Сондықтан да бүгінгі таңда автокөліктің тарту динамикасын жетілдіру актуальді мәселе болып саналады.
Кез келген мемлекеттің экономикасының дамуында автомобиль көлігінің қосатын үлесі өте үлкен.
Жүк және жолаушы тасымалында тасымалдауға кететін уақыт маңызды рөл атқарады. Жүкті немесе жолаушыларды тасымалдауға неғұрлым аз уақыт пен шығын жұмсалған сайын тасымалдау жұмысының өнімділігі артады. Ал автокөліктік тасымалдауларда осы уақытты жақсартудың бір ден бір жолы тасымалдаудың орташа жылдамдығын артыру.
Автокөліктің жылдамдығын арттыру үшін оның тарту динамикасын жақсарту керек. Бірақ тарту динамикасының артуы автокөліктің жанармай-экономикалық тиімділігін төмендетпеуі қажет.
Автомобильдің тарту динамикасының қозғалыс қауіпсіздігіне де әсері бар. Себебі, әр түрлі жол жағдайларында автокөліктің қозғалыс жылдамдығы өзгеріп отырады. Ал қозғалыс қауіпсіздігін сақтау үшін қозғалыс жылдамдығының кез келген уақытта жол жағдайларына және жүргізушінің психофозиологиялық ерекшеліктеріне сай болуы керек. Әсіресе басып озу кезінде автомобильдің тарду диамикасының жеткілікті деңгейде болуы маңызды.
Әлемде жыл сайын 55 млн-ға жуық автокөлік шығарылады, соның ішінде 45 млн-ы жеңіл автокөліктер. Бұл әлемдік автопарктың санын жыл сайын 15...18 млн автокөлікке арттырады. Ал автокөлік санының артуы үлкен қалаларда көлік кептелістерін тудырады. Бұл мәселені шешу жолдарының бірі көлік ағынының жылдамдығын арттыру. Көлік ағынының жылдамдығын арттыру үшін автокөліктің орташа жылдамдығы жоғары болғаны тиімді.
Жоғарыда айтылған мәселелердің барлығынан автокөліктің тарту динамикасының қозғалыс қауіпсіздігі мен автокөліктік тасымалдауларға тигізетін маңызын анық байқауға болады. Сондықтан да бүгінгі таңда автокөліктің тарту динамикасын жетілдіру актуальді мәселе болып саналады.
1. Т.С. Ынтықов, М.К. Ибатов – Жол қозғалысын ұйымдастыру және қауіпсіздік Оқу құралы, Қарағанды, ҚарМТУ, 2000. 149 б.
2. Ломакина В.В. – Безопасность автотранспортных средств. М: МГТУ «МАМИ» , 2011. – 299 б.
3. Бабков В.Ф. – Дорожные условия и безопасность движения. М. Транспорт, 1982. – 288 б.
4. http:// http://studopedia.su//2-126396.html – электрондық ресурс.
5. http://zakon-auto.ru/info/safecar.php – электрондық ресурс.
2. Ломакина В.В. – Безопасность автотранспортных средств. М: МГТУ «МАМИ» , 2011. – 299 б.
3. Бабков В.Ф. – Дорожные условия и безопасность движения. М. Транспорт, 1982. – 288 б.
4. http:// http://studopedia.su//2-126396.html – электрондық ресурс.
5. http://zakon-auto.ru/info/safecar.php – электрондық ресурс.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 Автомобильдің тарту динамикасы және оны жетілдіру жолдары ... ... ... 4
0.1 Автомобильдің тарту динамикасы және оның қозғалыс қауіпсіздігне
әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2 Автомобильдің техникалық жағдайының тарту динамикасына әсері ... 7
1.3 Автомобильдің тарту динамикасын жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... .8
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
Кіріспе
Соңғы он жылдықта автокөліктендіру қарқындылығының артуы автомобиль көлігінің, басқа көлік құралдарымен салыстырғанда, тиімділігі мен мобильділігі жоғары (басқа көлік құралдарына тәуелсіз) болуымен түсіндіріледі.
Кез келген мемлекеттің экономикасының дамуында автомобиль көлігінің қосатын үлесі өте үлкен.
Жүк және жолаушы тасымалында тасымалдауға кететін уақыт маңызды рөл атқарады. Жүкті немесе жолаушыларды тасымалдауға неғұрлым аз уақыт пен шығын жұмсалған сайын тасымалдау жұмысының өнімділігі артады. Ал автокөліктік тасымалдауларда осы уақытты жақсартудың бір ден бір жолы тасымалдаудың орташа жылдамдығын артыру.
Автокөліктің жылдамдығын арттыру үшін оның тарту динамикасын жақсарту керек. Бірақ тарту динамикасының артуы автокөліктің жанармай-экономикалық тиімділігін төмендетпеуі қажет.
Автомобильдің тарту динамикасының қозғалыс қауіпсіздігіне де әсері бар. Себебі, әр түрлі жол жағдайларында автокөліктің қозғалыс жылдамдығы өзгеріп отырады. Ал қозғалыс қауіпсіздігін сақтау үшін қозғалыс жылдамдығының кез келген уақытта жол жағдайларына және жүргізушінің психофозиологиялық ерекшеліктеріне сай болуы керек. Әсіресе басып озу кезінде автомобильдің тарду диамикасының жеткілікті деңгейде болуы маңызды.
Әлемде жыл сайын 55 млн-ға жуық автокөлік шығарылады, соның ішінде 45 млн-ы жеңіл автокөліктер. Бұл әлемдік автопарктың санын жыл сайын 15...18 млн автокөлікке арттырады. Ал автокөлік санының артуы үлкен қалаларда көлік кептелістерін тудырады. Бұл мәселені шешу жолдарының бірі көлік ағынының жылдамдығын арттыру. Көлік ағынының жылдамдығын арттыру үшін автокөліктің орташа жылдамдығы жоғары болғаны тиімді.
Жоғарыда айтылған мәселелердің барлығынан автокөліктің тарту динамикасының қозғалыс қауіпсіздігі мен автокөліктік тасымалдауларға тигізетін маңызын анық байқауға болады. Сондықтан да бүгінгі таңда автокөліктің тарту динамикасын жетілдіру актуальді мәселе болып саналады.
1 Автомобильдің тарту динамикасы және оны жетілдіру жолдары
1.1 Автомобильдің тарту динамикасы және оның қозғалыс қауіпсіздігне әсері
Автомобильдің тарту динамикасы дегеніміз - кез келген жол жағдайында автомобильдің жылдамдығын аз уақыт аралығында қажетті көрсеткішке дейін өсіре алу мүмкіндігі.
Автомобильдің тарту динамикасы келесі негізгі көрсеткіштермен бағаланады:
oo максимал жылдамдық;
oo максимал үдеу;
oo 100 кмсағ жылдамдыққа дейін үдеудің максимал уақыты.
Осы көрсеткіштерді анықтау кезінде, автомобильдің мүмкіндіктері толық жүктемемен және шиналардың жолмен ілінісуімен, жұмыс істейтін қозғалтқыш қуатымен ғана шектелген деп саналады. Мысалы, жүргізуші жұмысының жайлылығына немесе жағдайына байланысты қалған шектеулер ескерілмейді. Осыған орай автомобильдің тік сызықты қозғалысын ғана қарастырады, қисық сызықты қозғалыстың ерекшеліктерін автомобильдің төзімділігі мен басқарылуына арналған бөлімдерде зерттейді.
Автомобильдің максимум жылдамдығы оның шектік мүмкіндіктерінің көрсеткіштері болып табылады. Жол қозғалысы практикасында автомобильдер осы жылдамдықты жеткілікті түрде сирек дамытады. Қала сыртындағы елсіз жолдардың өзінде жүргізуші автомобильді максимум мүмкін жылдамдыққа қарағанда біршама аз жылдамдықпен жүргізуге тырысады. Бұл, бір жағынан, автомобиль агрегаттарының қатты режимде жұмыс істеуімен, жағымсыз діріл мен шуылдың тууымен, қозғалтқыштың қызып кетуімен түсіндіріледі. Екінші жағынан, жылдам келе жатқан автомобильді басқара отырып, жоғары психофизиологиялық ауырлықты сезінеді, себебі осы кезде жүргізушінің қабылдайтын және қайта қорытатын ақпараттарының көлемі артады, жұмыс қозғалыстарының саны ұлғаяды. Оның үстіне, тіпті жақсы автомагистральдардағы жол жағдайы ұзақ уақыт бойы тұрақты күйінде сақталуы сирек болады, бұл жүргізушінің автомобильдің қозғалыс жылдамдығын өзгертуіне мәжбүр етеді.
Максимум үдеумен айдаған кезде, жолаушылар мен жүргізушіге жағымсыз әсер ететін үлкен инерңиялық күштер пайда болады. Сондықтан қозғалыстың қарапайым жағдайларында үдеу бір қалыпты, тек ерекше жағдайларда ғана шектік мәндерге жетеді. Мысалы, тік көтерілуді динамикалық игеру кезінде, басып озу процесінде немесе күрделі жол жағдайынан шығу кезінде аспайды.[1]
Басып озу күрделі және қауіпті маневр болып табылады, ол жүргізушінің уақыт шығынысыз қозғалу ниетінен туады. Басып озу көрші жолаққа шығып кетумен байланысты және басып озушы автомобильдің алдындағы бос кеңістікті талап етеді. Жоғары жылдамдықпен үйлесімде басып озуды дұрыс орындау қиындығы жүргізушіден автомобильді басқару бойынша қатесіз есепті және дәл әрекеттерді талап етеді. Басып озу кезінде сәл ғана аңғалдық ауыр жағдайға алып келеді. Көлік ағынының жылдамдығы жоғары болған сайын, соғұрлым басып озу кезінде ЖКО болу мүмкіндігі көп болады. Сонымен, АҚШ деректері бойынша, көлік ағынының жылдамдығы 11 мс болғанда басып озу кезінде, адамдар жарақат алған апат саны 14% кұрады. Ағынның 33 мс жылдамдығы кезінде осындай апаттың саны 65% дейін өсті.
Айдау маневрін үш фазаға бөлуге болады: басып озушы автомобильдің солға ауытқуы және қозғалыстың көрші жолағына шығып кетуі; басып озушы автомобильден солға қарай және оның алдындағы қозғалыс; басып озушы автомобильдің басып озатын автомобильдің алдында өз жолағына қайтуы. Басып озушы автомобильдің көлденең ығысуына және оның бір жолақтан екіншісіне көшуіне жұмсалған уақытты есептеудің қарапайымдылығы үшін оны ескермейді, себебі бұл уақыт басып озудың жалпы уақытымен салыстырғанда көп емес. Автомобиль жолының, осы ығысудан туған ұлғаюын да есепке алмайды. Жолдағы қозғалыс жағдайына қарай басып озу тұрақты немесе жоғарылаушы жылдамдықпен болуы мүмкін. Тұрақты жылдамдықпен басып озу автомобильдің қала сырты жағдайларында еркін, сығылыспай қозғалуы тән. Сонда басып озушы автомобиль жүргізушінің алдында үлкен жылдамдыққа дейін алдын ала айдау үшін жеткілікті кеңістік болады. Бұл жылдамдық басып озатын автомобильдің жылдамдығынан көп болуы керек. Қауіпсіз басып озу үшін (сурет 1) осы жағдайға қажетті Тоз уақыты мен Sоз = S1 ара қашықтығын келесі түрде анықтайды. Басып озу жолы:
Sоз = S1 = Д1 +Д2 + S2 + L1+ L2
мұнда Д1 және Д2 - басып озушы және басып озатын автомобильдердің басып озудың басы мен аяғындағы қауіпсіз аралығы, м;
L1 және L2 - автомобильдердің габариттік ұзындықтары, м;
S1 - Т03 уақытта басып озушы автомобильдің жүрген жолы, м.
S2 - Т03 уақытта басып озылатын автомобильдің жүрген жолы, м.
Басып озу уақыты:
Tоз=SозV1=Д1+Д2+L1+L2V1-V2.
Сонымен, басып озу уақыты мен жолы көп дәрежеде басып озушы автомобильдің V1 жылдамдығына байланысты. Автомобиль неғұрлым динамикалы болса, S03 және Т03 мәндері соғұрлым аз, осыған орай автомобиль, тиісті қауіпсіздікті қамтамасыз ете отырып, соғұрлым тезірек өзінің жолағына оралады. Көптеген бақылаулар, еркін қозғалыс кезінде басып озушы автомобильдердің жылдамдықтары жеткілікті түрде жоғары, бірақ шекті мәнге жетпейді және әдетте максимум мүмкін жылдамдықтың 80-90% құрайтынын көрсетті.
Сурет 1 - Басып озу маневрін орындау сызбасы
Д1 және Д2 қауіпсіздік аралығының шамалары көп дәрежеде жол жағдайларына, автомобиль типіне, жүргізушінің тәжірибесі мен біліктілігіне байланысты. Оларды дәл есептеу мүмкін емес, сондықтан жол қозғалысы ережелері, автомобильдер арасындағы қашықтықты жүргізуші таңдауын қарастырады. Осы ара қашықтықтарды шамамен есептеу үшін әдебиетте түрлі ұсыныстар бар. Сонымен, кейбір авторлар жүргізушінің басып озу алдында жағдайды бағалауына кажетті уакыттан шыға отырып анықтайды. Осы уақытты 2-5 с аралығында қабылдайды. Басқа зерттеушілер Д1 және Д2 аралығын басып озатын автомобильдің тоқтау жолына шамамен тең деп санайды. Үшіншілері басып озушы және басып озатын автомобильдердің тежеу жолдарының айырмасы ескерілетін теңдеуді ұсынады. Түрлі жағдайларда өткізілген жаппай бақылаулар осы болжамдардың шынайы еместігін дәлелдеді. Шындығында жүргізушілер басып озуда қауіпсіздік аралығын анықтау кезінде алдыңғы автомобильдің шұғыл тежеуін ғана емес, сондай-ақ оның осы жол жағдайындағы мүмкіндігін де ескереді. Басқаша айтқанда, жүргізуші жинақталған тәжірибе мен интуицияға сүйене отырып және қозғалыс жағдайын сипаттайтын барлық факторларды ескере отырып, ара қашықтықты таңдайды. Басып озушы автомобильдің жылдамдығы жоғары болған сайын, қауіпсіз басып озу үшін қажетті Sоз мәні соғұрлым аз болады. Сондықтан жай жүретін көлік құралын, мысалы автопоезды жеңіл автомобилімен басып озу анағұрлым қауіпсіз. Керісінше, жүк автомобильдерінің, тіпті автопоездардың асығыстағы жүргізушілері жеңіл автомобильдерді басып озуды қолдануы анағұрлым қауіпті және көбінесе қасіретпен аяқталады. Осы деректерді есептеу нәтижелерімен салыстыру, тіпті жоғары категориялы жолдарда айдаумен қатар басып озу, тіпті басып озатын автомобильдің шағын жылдамдығының өзінде практикалық түрде қиын жүзеге асырылады, себебі кепілдік берілген көріну ара қашықтығы қауіпсіз басып озу жолынан аз. Өтетін бөлігі онша кең емес, автомобильдердің сол жаққа шығуы анағұрлым мүмкін болатын төмен категориялы жолдарда көріністің нормаланған ара қашықтыгы 7-8 мс жылдамдықпен қозғалатын біршама жай жүретін көлік құралдарының басып озуына жол береді. Көрінудің жеткіліксіз ара қашықтықтарында жүргізушілер басып озудың басында және әсіресе аяғында қауіпсіздік аралықтарын қысқартуға мәжбүр, бұл қауіпсіздік талаптарының бұзылуына алып келеді. Алдыңғы автомобильге тым жақындау, оны кенеттен тежеген жағдайда апаттың себебі болуы мүмкін. Жүргізушілердің басып озудың аяғында тәжірибе жасайтын қауіпсіздіктің екінші аралығының азаюы және бұрыштан қиып өту де қауіпті, себебі есептен жаңылысу кезінде автомобильдердің соқтығысуы болады.[2]
1.2 Автомобильдің техникалық жағдайының тарту динамикасына әсері
Автомобильдің техникалық жағдайы оның жұмысқа дайындық дәрежесі, яғни оның агрегаттарының, механизмдері мен құралдарының, техникалық эксплуатация ережелері бекіткен нормаларға сәйкес келуін атайды. Алғашқы кездері автомобильді зауыттан шығарғаннан кейін қозғалтқыш тетіктері мен басқа агрегаттары қосымша жасалады, олардың техникалық жағдайлары жақсарады. Содан соң ұзақ уақыт ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 Автомобильдің тарту динамикасы және оны жетілдіру жолдары ... ... ... 4
0.1 Автомобильдің тарту динамикасы және оның қозғалыс қауіпсіздігне
әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2 Автомобильдің техникалық жағдайының тарту динамикасына әсері ... 7
1.3 Автомобильдің тарту динамикасын жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... .8
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
Кіріспе
Соңғы он жылдықта автокөліктендіру қарқындылығының артуы автомобиль көлігінің, басқа көлік құралдарымен салыстырғанда, тиімділігі мен мобильділігі жоғары (басқа көлік құралдарына тәуелсіз) болуымен түсіндіріледі.
Кез келген мемлекеттің экономикасының дамуында автомобиль көлігінің қосатын үлесі өте үлкен.
Жүк және жолаушы тасымалында тасымалдауға кететін уақыт маңызды рөл атқарады. Жүкті немесе жолаушыларды тасымалдауға неғұрлым аз уақыт пен шығын жұмсалған сайын тасымалдау жұмысының өнімділігі артады. Ал автокөліктік тасымалдауларда осы уақытты жақсартудың бір ден бір жолы тасымалдаудың орташа жылдамдығын артыру.
Автокөліктің жылдамдығын арттыру үшін оның тарту динамикасын жақсарту керек. Бірақ тарту динамикасының артуы автокөліктің жанармай-экономикалық тиімділігін төмендетпеуі қажет.
Автомобильдің тарту динамикасының қозғалыс қауіпсіздігіне де әсері бар. Себебі, әр түрлі жол жағдайларында автокөліктің қозғалыс жылдамдығы өзгеріп отырады. Ал қозғалыс қауіпсіздігін сақтау үшін қозғалыс жылдамдығының кез келген уақытта жол жағдайларына және жүргізушінің психофозиологиялық ерекшеліктеріне сай болуы керек. Әсіресе басып озу кезінде автомобильдің тарду диамикасының жеткілікті деңгейде болуы маңызды.
Әлемде жыл сайын 55 млн-ға жуық автокөлік шығарылады, соның ішінде 45 млн-ы жеңіл автокөліктер. Бұл әлемдік автопарктың санын жыл сайын 15...18 млн автокөлікке арттырады. Ал автокөлік санының артуы үлкен қалаларда көлік кептелістерін тудырады. Бұл мәселені шешу жолдарының бірі көлік ағынының жылдамдығын арттыру. Көлік ағынының жылдамдығын арттыру үшін автокөліктің орташа жылдамдығы жоғары болғаны тиімді.
Жоғарыда айтылған мәселелердің барлығынан автокөліктің тарту динамикасының қозғалыс қауіпсіздігі мен автокөліктік тасымалдауларға тигізетін маңызын анық байқауға болады. Сондықтан да бүгінгі таңда автокөліктің тарту динамикасын жетілдіру актуальді мәселе болып саналады.
1 Автомобильдің тарту динамикасы және оны жетілдіру жолдары
1.1 Автомобильдің тарту динамикасы және оның қозғалыс қауіпсіздігне әсері
Автомобильдің тарту динамикасы дегеніміз - кез келген жол жағдайында автомобильдің жылдамдығын аз уақыт аралығында қажетті көрсеткішке дейін өсіре алу мүмкіндігі.
Автомобильдің тарту динамикасы келесі негізгі көрсеткіштермен бағаланады:
oo максимал жылдамдық;
oo максимал үдеу;
oo 100 кмсағ жылдамдыққа дейін үдеудің максимал уақыты.
Осы көрсеткіштерді анықтау кезінде, автомобильдің мүмкіндіктері толық жүктемемен және шиналардың жолмен ілінісуімен, жұмыс істейтін қозғалтқыш қуатымен ғана шектелген деп саналады. Мысалы, жүргізуші жұмысының жайлылығына немесе жағдайына байланысты қалған шектеулер ескерілмейді. Осыған орай автомобильдің тік сызықты қозғалысын ғана қарастырады, қисық сызықты қозғалыстың ерекшеліктерін автомобильдің төзімділігі мен басқарылуына арналған бөлімдерде зерттейді.
Автомобильдің максимум жылдамдығы оның шектік мүмкіндіктерінің көрсеткіштері болып табылады. Жол қозғалысы практикасында автомобильдер осы жылдамдықты жеткілікті түрде сирек дамытады. Қала сыртындағы елсіз жолдардың өзінде жүргізуші автомобильді максимум мүмкін жылдамдыққа қарағанда біршама аз жылдамдықпен жүргізуге тырысады. Бұл, бір жағынан, автомобиль агрегаттарының қатты режимде жұмыс істеуімен, жағымсыз діріл мен шуылдың тууымен, қозғалтқыштың қызып кетуімен түсіндіріледі. Екінші жағынан, жылдам келе жатқан автомобильді басқара отырып, жоғары психофизиологиялық ауырлықты сезінеді, себебі осы кезде жүргізушінің қабылдайтын және қайта қорытатын ақпараттарының көлемі артады, жұмыс қозғалыстарының саны ұлғаяды. Оның үстіне, тіпті жақсы автомагистральдардағы жол жағдайы ұзақ уақыт бойы тұрақты күйінде сақталуы сирек болады, бұл жүргізушінің автомобильдің қозғалыс жылдамдығын өзгертуіне мәжбүр етеді.
Максимум үдеумен айдаған кезде, жолаушылар мен жүргізушіге жағымсыз әсер ететін үлкен инерңиялық күштер пайда болады. Сондықтан қозғалыстың қарапайым жағдайларында үдеу бір қалыпты, тек ерекше жағдайларда ғана шектік мәндерге жетеді. Мысалы, тік көтерілуді динамикалық игеру кезінде, басып озу процесінде немесе күрделі жол жағдайынан шығу кезінде аспайды.[1]
Басып озу күрделі және қауіпті маневр болып табылады, ол жүргізушінің уақыт шығынысыз қозғалу ниетінен туады. Басып озу көрші жолаққа шығып кетумен байланысты және басып озушы автомобильдің алдындағы бос кеңістікті талап етеді. Жоғары жылдамдықпен үйлесімде басып озуды дұрыс орындау қиындығы жүргізушіден автомобильді басқару бойынша қатесіз есепті және дәл әрекеттерді талап етеді. Басып озу кезінде сәл ғана аңғалдық ауыр жағдайға алып келеді. Көлік ағынының жылдамдығы жоғары болған сайын, соғұрлым басып озу кезінде ЖКО болу мүмкіндігі көп болады. Сонымен, АҚШ деректері бойынша, көлік ағынының жылдамдығы 11 мс болғанда басып озу кезінде, адамдар жарақат алған апат саны 14% кұрады. Ағынның 33 мс жылдамдығы кезінде осындай апаттың саны 65% дейін өсті.
Айдау маневрін үш фазаға бөлуге болады: басып озушы автомобильдің солға ауытқуы және қозғалыстың көрші жолағына шығып кетуі; басып озушы автомобильден солға қарай және оның алдындағы қозғалыс; басып озушы автомобильдің басып озатын автомобильдің алдында өз жолағына қайтуы. Басып озушы автомобильдің көлденең ығысуына және оның бір жолақтан екіншісіне көшуіне жұмсалған уақытты есептеудің қарапайымдылығы үшін оны ескермейді, себебі бұл уақыт басып озудың жалпы уақытымен салыстырғанда көп емес. Автомобиль жолының, осы ығысудан туған ұлғаюын да есепке алмайды. Жолдағы қозғалыс жағдайына қарай басып озу тұрақты немесе жоғарылаушы жылдамдықпен болуы мүмкін. Тұрақты жылдамдықпен басып озу автомобильдің қала сырты жағдайларында еркін, сығылыспай қозғалуы тән. Сонда басып озушы автомобиль жүргізушінің алдында үлкен жылдамдыққа дейін алдын ала айдау үшін жеткілікті кеңістік болады. Бұл жылдамдық басып озатын автомобильдің жылдамдығынан көп болуы керек. Қауіпсіз басып озу үшін (сурет 1) осы жағдайға қажетті Тоз уақыты мен Sоз = S1 ара қашықтығын келесі түрде анықтайды. Басып озу жолы:
Sоз = S1 = Д1 +Д2 + S2 + L1+ L2
мұнда Д1 және Д2 - басып озушы және басып озатын автомобильдердің басып озудың басы мен аяғындағы қауіпсіз аралығы, м;
L1 және L2 - автомобильдердің габариттік ұзындықтары, м;
S1 - Т03 уақытта басып озушы автомобильдің жүрген жолы, м.
S2 - Т03 уақытта басып озылатын автомобильдің жүрген жолы, м.
Басып озу уақыты:
Tоз=SозV1=Д1+Д2+L1+L2V1-V2.
Сонымен, басып озу уақыты мен жолы көп дәрежеде басып озушы автомобильдің V1 жылдамдығына байланысты. Автомобиль неғұрлым динамикалы болса, S03 және Т03 мәндері соғұрлым аз, осыған орай автомобиль, тиісті қауіпсіздікті қамтамасыз ете отырып, соғұрлым тезірек өзінің жолағына оралады. Көптеген бақылаулар, еркін қозғалыс кезінде басып озушы автомобильдердің жылдамдықтары жеткілікті түрде жоғары, бірақ шекті мәнге жетпейді және әдетте максимум мүмкін жылдамдықтың 80-90% құрайтынын көрсетті.
Сурет 1 - Басып озу маневрін орындау сызбасы
Д1 және Д2 қауіпсіздік аралығының шамалары көп дәрежеде жол жағдайларына, автомобиль типіне, жүргізушінің тәжірибесі мен біліктілігіне байланысты. Оларды дәл есептеу мүмкін емес, сондықтан жол қозғалысы ережелері, автомобильдер арасындағы қашықтықты жүргізуші таңдауын қарастырады. Осы ара қашықтықтарды шамамен есептеу үшін әдебиетте түрлі ұсыныстар бар. Сонымен, кейбір авторлар жүргізушінің басып озу алдында жағдайды бағалауына кажетті уакыттан шыға отырып анықтайды. Осы уақытты 2-5 с аралығында қабылдайды. Басқа зерттеушілер Д1 және Д2 аралығын басып озатын автомобильдің тоқтау жолына шамамен тең деп санайды. Үшіншілері басып озушы және басып озатын автомобильдердің тежеу жолдарының айырмасы ескерілетін теңдеуді ұсынады. Түрлі жағдайларда өткізілген жаппай бақылаулар осы болжамдардың шынайы еместігін дәлелдеді. Шындығында жүргізушілер басып озуда қауіпсіздік аралығын анықтау кезінде алдыңғы автомобильдің шұғыл тежеуін ғана емес, сондай-ақ оның осы жол жағдайындағы мүмкіндігін де ескереді. Басқаша айтқанда, жүргізуші жинақталған тәжірибе мен интуицияға сүйене отырып және қозғалыс жағдайын сипаттайтын барлық факторларды ескере отырып, ара қашықтықты таңдайды. Басып озушы автомобильдің жылдамдығы жоғары болған сайын, қауіпсіз басып озу үшін қажетті Sоз мәні соғұрлым аз болады. Сондықтан жай жүретін көлік құралын, мысалы автопоезды жеңіл автомобилімен басып озу анағұрлым қауіпсіз. Керісінше, жүк автомобильдерінің, тіпті автопоездардың асығыстағы жүргізушілері жеңіл автомобильдерді басып озуды қолдануы анағұрлым қауіпті және көбінесе қасіретпен аяқталады. Осы деректерді есептеу нәтижелерімен салыстыру, тіпті жоғары категориялы жолдарда айдаумен қатар басып озу, тіпті басып озатын автомобильдің шағын жылдамдығының өзінде практикалық түрде қиын жүзеге асырылады, себебі кепілдік берілген көріну ара қашықтығы қауіпсіз басып озу жолынан аз. Өтетін бөлігі онша кең емес, автомобильдердің сол жаққа шығуы анағұрлым мүмкін болатын төмен категориялы жолдарда көріністің нормаланған ара қашықтыгы 7-8 мс жылдамдықпен қозғалатын біршама жай жүретін көлік құралдарының басып озуына жол береді. Көрінудің жеткіліксіз ара қашықтықтарында жүргізушілер басып озудың басында және әсіресе аяғында қауіпсіздік аралықтарын қысқартуға мәжбүр, бұл қауіпсіздік талаптарының бұзылуына алып келеді. Алдыңғы автомобильге тым жақындау, оны кенеттен тежеген жағдайда апаттың себебі болуы мүмкін. Жүргізушілердің басып озудың аяғында тәжірибе жасайтын қауіпсіздіктің екінші аралығының азаюы және бұрыштан қиып өту де қауіпті, себебі есептен жаңылысу кезінде автомобильдердің соқтығысуы болады.[2]
1.2 Автомобильдің техникалық жағдайының тарту динамикасына әсері
Автомобильдің техникалық жағдайы оның жұмысқа дайындық дәрежесі, яғни оның агрегаттарының, механизмдері мен құралдарының, техникалық эксплуатация ережелері бекіткен нормаларға сәйкес келуін атайды. Алғашқы кездері автомобильді зауыттан шығарғаннан кейін қозғалтқыш тетіктері мен басқа агрегаттары қосымша жасалады, олардың техникалық жағдайлары жақсарады. Содан соң ұзақ уақыт ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz