Көлік ағыны

1 Көлік ағыны және оның жол қозғалысының қауіпсіздігіне әсері
1.1 Көлік ағындарының негізгі сипаттамалары
1.2 Көлік ағынының қозғалыс сипаттамаларын зерттеу әдістері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Көлік ағыны деп көше-жол торабының белгілі бір бөлігінде қозғалысқа бір уақытта қатысатын көлік құралдарының жиынтығын айтады.
Көлік ағынын ғылыми зерттеудің және сынақтық бақылаудың көпжылдық тәжірибесі соған сәйкес объективті көрсеткіштерді жасауға мүмкіндік берді. Көлік ағынын зерттеуге қолданылатын әдістер мен құрылғылардың жетілдіруіне қарай жол қозғалысын ұйымдастыруға негізделетін көрсеткіштер тізімдемесінің саны артып жатыр. Ең қажетті және жиі қолданылатын көрсеткіштерге көлік ағынының қарқындылығы, көлік құралдарының түріне байланысты оның құрамы, ағын тығыздығы, қозғалыс жылдамдығы, қозғалыс кідірісі жатады. Көлік ағынының көрсеткіштеріне сипаттама береміз.
Көлік ағынының қарқындылығы (қозғалыс қарқындылығы) – бұл бірлік уақыт аралығында белгілі бір жол қимасынан өтетін көлік құралдарының саны. Қозғалыс қарқындылығын анықтау үшін уақыттың есептеу периоды ретінде жыл, ай, тәулік, сағат және басқа да қысқа уақыт аралықтарын (минуттар, секундтар) алдын-ала қойылған бақылау мақсаты мен өлшеу құралдарына байланысты қабылдайды.
Қозғалыс шамасы максималды өлшемдерге жеткен кезде КЖЖ-де көше-жол тораптарының бөліктері мен зоналарын жеке бөліп алуға болады, ал дәл осы уақытта жолдың басқа бөліктеріндегі қозғалыс өлшемі бірнеше есе аз болады. Осындай кеңістікті бірқалыпсыздық ең алдымен жүк және жолаушы ұйымдастыру пункттерінің бірқалыпсыз орналасқандығын көрсетеді.

Сурет 1 – Қала желісіндегі қарқындылықтың бір тәулік ішінде өзгеруі:
1 – орталықтан қозғалыс; 2 – орталыққа қарай қозғалыс; 3 – көлік ағынымен толып кету жағдайындағы қозғалыс

Уақыт бойынша (жыл, ай, тәулік, пен екі сағат ағымында) көлік ағындардың бірқалыпсыздығы қозғалысты ұйымдастыру мәселесінде зор мәнге ие болады. Қалалық желілердің тәулік ағымында қозғалыс қарқындылығын үлестірудің типті қисығы сурет 1-де көрсетілген. Осындай көрініс автомобиль жолдарында бақыланады. Сурет 1 бойынша ондағы қисық сызықтар «қарбалас сәтті» бөліп көрсетуге мүмкіндік береді, себебі, «қарбалас сәт» кезінде қозғалысты ұйымдастырудың және реттеудің ең күрделі мәселелері туындайды.
«Қарбалас сәт» бұл шартты түрдегі термин болып саналады және ондағы сәт сағатты, яғни уақытты өлшейтін негізгі бірлікті білдіреді. Ең үлкен қозғалыс қарқындылығының ұзақтығы бір сағаттан артық немесе кем болады. Сондықтан бұл жағдайға «күрделі период» ұғымы дәлірек келеді, сонымен, «күрделі период» деп ең белсенді қозғалыс жағдайында орташа қарқындылық периодынан артық болатын және уақыттың қысқа бөліктерімен өлшенетін қарқындылық (мысалы 15 минут сайын бақылау) уақытын айтады. Қала мен қаладан тыс жолдардың көбісінде қозғалыстың ең белсенді периоды тәулік ағымындағы 16 сағаттық бөлік (шамамен 6-дан 22 сағатқа дейін) болып саналады.

1. Дрю Д. Теория транспортных потоков и управление ими. Издательство, «Транспорт», 1972. – 424 с.
2. Сильянов В.В., Домке Э.Р. Транспортно-эксплуатационные качества автомобильных дорог и городских улиц: учебник для студентов высших учебных заведений – 2-е изд., стер. – М.; Издательский центр «Академия», 2008. – 352 с.
3. Сильянов В.В. Теория транспортных потоков в проектировании дорог и организации движения М.; «Транспорт», 1977 – 303 с.
4. Ынтықов Т.С. Жол қозғалысын ұйымдастыру және қауіпсіздік: Оқу құралы /Т.С. Ынтықов, М.К. Ибатов; Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті. Қарағанды ҚарМТУ баспасы, 2010 – 159 б.
5. Электрондық ресурс: http://studopedia.org/2-126398.html
6. Электрондық ресурс: http://www.refsru.com/referat-21572-3.html

Пән: Транспорт
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

1 Көлік ағыны және оның жол қозғалысының қауіпсіздігіне әсері

0.1 Көлік ағындарының негізгі сипаттамалары

Көлік ағыны деп көше-жол торабының белгілі бір бөлігінде қозғалысқа бір уақытта қатысатын көлік құралдарының жиынтығын айтады.
Көлік ағынын ғылыми зерттеудің және сынақтық бақылаудың көпжылдық тәжірибесі соған сәйкес объективті көрсеткіштерді жасауға мүмкіндік берді. Көлік ағынын зерттеуге қолданылатын әдістер мен құрылғылардың жетілдіруіне қарай жол қозғалысын ұйымдастыруға негізделетін көрсеткіштер тізімдемесінің саны артып жатыр. Ең қажетті және жиі қолданылатын көрсеткіштерге көлік ағынының қарқындылығы, көлік құралдарының түріне байланысты оның құрамы, ағын тығыздығы, қозғалыс жылдамдығы, қозғалыс кідірісі жатады. Көлік ағынының көрсеткіштеріне сипаттама береміз.
Көлік ағынының қарқындылығы (қозғалыс қарқындылығы) - бұл бірлік уақыт аралығында белгілі бір жол қимасынан өтетін көлік құралдарының саны. Қозғалыс қарқындылығын анықтау үшін уақыттың есептеу периоды ретінде жыл, ай, тәулік, сағат және басқа да қысқа уақыт аралықтарын (минуттар, секундтар) алдын-ала қойылған бақылау мақсаты мен өлшеу құралдарына байланысты қабылдайды.
Қозғалыс шамасы максималды өлшемдерге жеткен кезде КЖЖ-де көше-жол тораптарының бөліктері мен зоналарын жеке бөліп алуға болады, ал дәл осы уақытта жолдың басқа бөліктеріндегі қозғалыс өлшемі бірнеше есе аз болады. Осындай кеңістікті бірқалыпсыздық ең алдымен жүк және жолаушы ұйымдастыру пункттерінің бірқалыпсыз орналасқандығын көрсетеді.

Сурет 1 - Қала желісіндегі қарқындылықтың бір тәулік ішінде өзгеруі:
1 - орталықтан қозғалыс; 2 - орталыққа қарай қозғалыс; 3 - көлік ағынымен толып кету жағдайындағы қозғалыс

Уақыт бойынша (жыл, ай, тәулік, пен екі сағат ағымында) көлік ағындардың бірқалыпсыздығы қозғалысты ұйымдастыру мәселесінде зор мәнге ие болады. Қалалық желілердің тәулік ағымында қозғалыс қарқындылығын үлестірудің типті қисығы сурет 1-де көрсетілген. Осындай көрініс автомобиль жолдарында бақыланады. Сурет 1 бойынша ондағы қисық сызықтар қарбалас сәтті бөліп көрсетуге мүмкіндік береді, себебі, қарбалас сәт кезінде қозғалысты ұйымдастырудың және реттеудің ең күрделі мәселелері туындайды.
Қарбалас сәт бұл шартты түрдегі термин болып саналады және ондағы сәт сағатты, яғни уақытты өлшейтін негізгі бірлікті білдіреді. Ең үлкен қозғалыс қарқындылығының ұзақтығы бір сағаттан артық немесе кем болады. Сондықтан бұл жағдайға күрделі период ұғымы дәлірек келеді, сонымен, күрделі период деп ең белсенді қозғалыс жағдайында орташа қарқындылық периодынан артық болатын және уақыттың қысқа бөліктерімен өлшенетін қарқындылық (мысалы 15 минут сайын бақылау) уақытын айтады. Қала мен қаладан тыс жолдардың көбісінде қозғалыстың ең белсенді периоды тәулік ағымындағы 16 сағаттық бөлік (шамамен 6-дан 22 сағатқа дейін) болып саналады.
Көлік ағындардың уақыт бойынша бірқалыпсыздығын бірқалыпсыздық коэффициентімен сипаттайды. Бұл коэффициент жылдық, тәуліктік және сағаттық қозғалыс бірқалыпсыздығына есептелінеді, ол (1.1) және (1.2) формулалармен есептелінеді. Бірқалыпсыздық белгілі бір уақыт бөлігіне сәйкес келетін қозғалыс қарқындылығының үлесі түрінде немесе бақыланатын қарқындылықтың бірдей уақыт аралықтардың орташа мәніне қатынасы түрінде сипатталады.
Жылдық бірқалыпсыздық коэффициенті

Кб=12NамNаж (1.1)

мұндағы 12 - бір жылда айлар саны; Nам - салыстырылатын айдың қозғалыс қарқындылығы, автай; Naж - бір жыл ішіндегі қозғалыс қарқындылығының жиынтығы, автж.
Тәуліктік бірқалыпсыздық коэффициенті

Кб=24NасNат (1.2)

мұндағы 24 - бір тәуліктегі сағаттардың саны; Nас - салыстырылатын сағаттың қозғалыс қарқындылығы, автсағ; Nат - бір тәулік ішіндегі қозғалыс қарқындылығының жиынтығы, авттәулік.
Қозғалысты ұйымдастыру тәжірибесінде көлік құралдары мен жүргіншілердің қарқындылық қозғалысын көптеген жағдайда сағаттық мәндермен сипаттайды. Сонымен қоса, бұл көрсеткіш күрделі периодтарда маңызды болады. Алайда қарбалас сәттердегі қозғалыс қарқындылығының мәні аптаның әр түрлі күндерінде бірдей бола бермейді.
Көлік құралдардардың қозғалыс қарқындылық деңгейі жоғары болатын жолдарда қозғалыс бірқалыпсыздығы азырақ болады және күрделі периодтарда қарқындылық тұрақтырақ болады. [1]
Қарсы қозғалысы бар екі жолақты жолдар үшін жалпы қарқындылықты қарсы келе жатқан ағындар мәндерінің қосындысымен сипаттайды, себебі қозғалыс шарты және басып озу мүмкіндігі екі жолақтың жүктелуі бойынша анықталады. Егер жолда бөлгіш жолақ болса және қарсы келетін ағындар өзара оқшауланатын болса, онда қарсы қозғалыс қарқындылығының жиынтығы қозғалыс шартын анықтамайды, ол тек қана жолдың жұмыс жиынтығын анықтайды. Осындай жолдар үшін қозғалыс қарқындылығы әрбір бағытта тәуелсіз мәндерге ие болады.
Көптеген жағдайларда, әсіресе қозғалысты қалалық шарттарға қарай реттеу мәселелерін шешкен кезде, ағынның жиынтық қарқындылығы және бір жолаққа сәйкес келетін қарқындылық немесе қозғалыстың үлесті қарқындылығы Ма зор маңызға ие болады. Егер қозғалыс қарқындылығын жолақтар бойынша бөлу керектігі белгілі болса және олар едәуір түрде бірқалыпсыз болса, онда есептелінетін қарқындылық Ма ретінде жолақ бойынша ең жүктелген қозғалыс қарқындылығын алуға болады.
Бір жолақ бойымен бірінен соң бірі қозғалып келе жатқан көлік құралдарының уақыт интервалы, қозғалыс қарқындылығына кері келетін көрсеткіш болып табылады. Егер ір жолақ бойымен бірінен соң бірі қозғалып келе жатқан автомобильдер арасындағы уақыт интервалы 10 с-тан артатын болса, онда олардың өзара әсері салыстырмалы түрде әлсіз және қозғалыс шарттары еркін түрде болып саналады.
Көлік ағынының құрамы әр түрлі көлік құралдардың қатынасымен сипатталады. Көлік ағынының құрамын бағалау негізінен әр түрлі көлік құралдарының үлесімен немесе пайыздық құраммен жүзеге асырылады. Бұл көрсеткіш жол қозғалысының барлық параметрлеріне едәуір әсер етеді.
Жол қозғалысының жағдайы туралы ақпаратты қалыптастырғанда, ең алдымен көлік ағынын сипаттайтын мәліметтер қажет. Сонымен қатар, көлік ағынының құрамы белгілі бір аймақтағы автомобиль паркінің жалпы құрамын маңызды дәрежеде сипаттайды. Көлік ағынының құрамы жолдардың жүктелуіне әсер етеді, ол, ең алдымен, автомобильдердің габариттік өлшемдерінің едәуір айырмашылығымен түсіндіріледі. Егер жеңіл автомобильдердің ұзындығы 4-5 м болса, жүк автомобильдердің ұзындығы 6-8 мм, автобустардың ұзындығы 11, автопоездардың ұзындығы 24 м болады.

Сурет 2 - Көлік ағынында автомобильдің динамикалық габариттері

Көлік ағынында қозғалыс кезіндегі айырмашылық автомобильдің статикалық габаритінде ғана емес, сонымен қатар, оның динамикалық габаритінде болуы маңызды, ол негізінен, жүргізушінің реакция уақыты мен көлік құралдарының тежеу қасиеттерінен тәуелді болады. Динамикалық габарит Lд деп автомобильдің белгілі бір жылдамдықпен жүрген кезде оның көлік ағынында қауіпсіз қозғалуына қажетті минималды жол бөлігін айтады, ал бұл жол бөлігінің ұзындығына автомобиль ұзындығы la мен қауіпсіздік дистанциясы d деп аталатын ара қашықтық кіреді. [2]
Автомобильдің нақты динамикалық габариті шолғыштықтан, басқару жеңілдігінен, маневрлеуден, тәуелді болады, бұл жүргізуші таңдайтын дистанцияға әсер етеді. Сондай-ақ келесі бір жағдайға назар аудару керек. Жеңіл автомобильдердің колонналық қозғалысы кезінде алдында келе жатқан автомобиль габариттері үлкен емес болғандықтан, әрбір жүргізуші бірнеше автомобильдердің жағдайын жақсы көре алады және болжай алады. Сол уақытта, егер жеңіл автомобильдің алдында жүк автомобилі немесе автобус келе жатса, онда жүргізуші алдындағы жағдайды бағалау және болжау мүмкіндігінен айырылады және оның басқару бойынша әрекеттері енді сенімді болмайды. Алдындағы жағдайды болжау мүмкіндігі жеткіліксіз болғандықтан басып озу кезінде қауіп туындайды, сонымен қатар, тығыз колоннада жүріп келе жатқан автомобильдің лезде тоқтағаны қауіпті болады.

Кесте 1

Көліктік ағын құрамдарының келтіру коэффициенттері

Көліктік құрам
Келтіру коэффициентінің мәні
Жеңіл автомобильдер
1,0
Мотоциклдер:
Жеңіл арбамен
Оңаша
0,5
0,75
0,5
Жүк автомобильдері, жүккөтергіштігі бойынша т:
2-ге дейін
2-ден жоғары 5-ке дейін
5-тен 8-ге дейін
8-ден 14-ке дейін

1,5
1,7
2,0
3,0
Автобустар
2,5
Троллейбустер
3,0
Буындасқан автобустар мен троллейбустар
4,0
Микроавтобустар
1,5
Автопоездер, жүккөтергіштігі бойынша:
12-ге дейін
12-ден жоғары 20-ға дейін
20-дан 30-ға дейін
30

3,5
4,0
5,0
6,0
Көлік ағындарында көлік құралдарының әр типтерінің әсерін ескеру үшін динамикалық көлемдерін салыстыру кезінде анықталатын Кпр келтіру коэффициенттерін қолданады. Кпр ұсынылған мәндер кесте 1-де көрсетілген.
Келтіру коэффициенттері арқылы қозғалыс қарқындылығының көрсеткіштерін алуға болады ол (1.3) формуламен есептеледі, бірліксағ.

Nk=tnNiKкi (1.3)

мұндағы Ni - автомобильдің белгілі бір түрінің қозғалыс қарқындылығы; Kкi - белгілі бір автомобиль тобына сәйкес келетін келтіру коэффициенттері; n - белгілі бір бақылау жүргізуге бөлінген автомобильдер түрлерінің саны.
Көлік ағынының тығыздығы - жол жолағында қозғалыстың тығыздалу дәрежесін анықтайтын кеңістікті сипаттама болып табылады. Тығыздық жолдың ұзындығына сәйкес келетін көлік құралдарының санымен өлшенеді. Тығыздық бір жолақта бір-біріне тығыз орналасқан автомобильдер колоннасының қозғалмайтын күйде болғанда шекті шамаға жетеді. Қазіргі жеңіл автомобильдердің көлік ағыны үшін осындай шекті шама qmax 200 авткм құрайды. Бақылау нәтижесі бойынша жеңіл автомобильдердің аз жылдамдықпен колонналық қозғалысы кезінде ағын тығыздығы 100 авткм жетеді. Ағын тығыздығының көрсеткішін қолданған уақытта әр түрлі көлік құралдары үшін келтіру коэффициентін ескеру керек, себебі келтіру коэффициентін ескермеген жағдайда құрамы бойынша әр түрлі ағындар үшін qa ттығыздығы дұрыс емес нәтижелерді көрсетуі мүмкін. Егер жол бойында 100 авткм тығыздықпен автобустар колоннасы келе жатыр деп санайтын болсақ, онда мұндай колоннаның нақты ұзындығы 1 км емес шамамен 2,0 - 2,5 км құрайтын болады. Егер автобусқа сәйкес 2,5 тең келтіру коэффициентін ескеретін болсақ, онда автобус колоннасы қозғалысының максималды тығыздығы 1 км-де 40 автобустарды құрайды, бұл шындыққа жақын келеді.
Ағын тығыздығы аз болған сайын, жүргізушілер өзін еркін сезінеді және таңдайтын жылдамдығы жоғарырақ болады. Керісінше ағын тығыздығы артқан сайын, жүргізушіден назарды көбірек бөлуін және әрекеттерінің дәл болуын қажет етеді. Сонымен қатар, психикалық шиеленусішілік пайда болады. Соған сәйкес ЖКО болу ықтималдылығы артады.
Ағын күйіне сәйкес тығыздықтың сандық мәні жол парамерлерінен тәуелді болады, біріншіден, жолдың жоспарынан және профилінен, ілінісу коэффициентінен, сондай-ақ, көлік құралдардың түріне қарай ағын құрамынан тәуелді болады, ал ағын құрамы жүргізуші таңдайтын жылдамдыққа әсер етеді. [3]
Қозғалыс жылдамдығы бұл маңызды көрсеткіш болып саналады, себебі ол жол қозғалысының негізгі мақсатын айқындайды. Жол бойымен қозғалыс процесі кезінде көлік құралының ең объективті сипаттамасы оның барлық қозғалыс маршрутында жылдамдығының өзгеруі болып табылады. Алайда жүріп келе жатқан автомобильдер ағыны үшін ондай кеңістікті сипаттамаларды алу қиынға соғады, себебі бұл әрбір автомобильдің жылдамдығын тіркеуді және автоматты түрде тоқтаусыз жазуды қажет етеді. Қозғалысты ұйымдастыру тәжірибесінде көлік құралдардың жылдамдығын жолдың жеке типті қималарында (нүктелерінде) тіркейді, яғни сол мезетте алынған қозғалыс жылдамдығының мәндерімен бағалайды.
Қатынау жылдамдығы vc - жолаушылар мен жүктерді жеткізу шапшаңдығын өлшейді және ол байланыс пункттері арасындағы ара қашықтықтың көлік құралының жол бойында болу уақытына (байланыс уақытына) қатынасымен анықталады. Сондай-ақ, бұл көрсеткіш жолдың жеке бөліктері бойынша автомобильдің қозғалыс жылдамдығын сипаттау үшін қолданылады.
Қозғалыс шапшаңдылығы - бұл байланыс жылдамдығына кері көрсеткіш және жол бірлігінің (километрмен берілген) жүріп өтуге жұмсалатын уақытқа (секундпен берілген) қатынасымен анықталады. Бұл көрсеткіш жолаушылар мен жүктерді әр түрлі ара қашықтықтарға жеткізу уақытын есептеуге қолайлы болып саналады. Көлік құралының лездік жылдамдығы және соған сәйкес байланыс жылдамдығы көптеген факторлардан тәуелді болады.
Жалғыз келе жатқан автомобильдің жылдамдығын оның тартқыш мүмкіндіктеріне қарай жүргізуші анықтайды, ол Жүргізуші-Автомобиль-Жол-Орта (ЖАЖО) жүйесінің басқарушы мүшесі болып табылады. Жүргізуші үнемі ең тиімді жылдамдық режимін таңдауға ұмтылады және екі негізгі критерийлерге сүйенеді, олар: уақытты минималды түрде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.