Turbo Pascal программалау тілі туралы жалпы түсінік

Жоспар
Кіріспе

Мазмұны.

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4

1. Turbo Pascal программалау тілі туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ..4
1.1. Қызметші сөздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.2 . Тілдің қарапайым объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.3 . Мәліметтік типтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

2. Программа құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.1 Программа бөлімдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
2.2 Стандартты функциялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
2.3 Арифметикалық өрнектер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29

Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30

Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31

Кіріспе.
Бұл курстық жұмыстың тақырыбы «Turbo Pascal программалау тілі туралы жалпы түсінік». Turbo Pascal – жоғары деңгейлі программалау жүйесі. Оның тұңғыш нұсқасы 1970 жылы швейцария физигі Никлаус Вирт (Niklaus Wirth) ұсынған. Афтор тілді алғашқы арифметикалық есептеу машинасы жасаған француздың ұлы ғалымы Блез Паскальдің құрметіне Паскаль деп атап, тіл атауын үнемі бас әріппен жазылуын сұраған.
Кейіннен тілдің көптеген нұсқалары жарық көреді. Солардың ішінде, 1983 жылы Borland корпорациясының талантты қызметкері Андерсон Хейлсбергтің жасаған жаңа үлгісі – Turbo Pascal программалаушылар арасында үлкен сұранысқа ие болды. Оның бұл нұсқасы CP/M операциялық жүйесіне негізделген. 1984 жылдың басында MS DOS жүйесіне ауыстырылғалы бері пайдалану қарқыны бұрынғыдан да арта түсті. Turbo Pascal – дің жоғарғы деңгейлі логикалық құрлымы әр түрлі есептерді дәл шешуге көмегін тигізеді. Turbo Pascal жүйесінде қарапайым есептерді шешудің программасынан бастап, күрделі мәліметтер қорын құрудың сан қырлы жұмыстары жүргізіледі.
Бұл тілде жазылған программа компьютерде орындалу барысында алдымен трансляцияланады (машина тіліне аударылады), объектік программаға түрлендіріледі де, содан кейін ғана орындалады. Осы сәтте компьютерде прогрммманың екі нұсқасы болады, оның біріншісі – алгоритмдік тілдегі алғашқы түпнұсқасы, ал екіншісі – объектік кодтағы жазылған программа. Есеп нәтижесі машиналық кодта жазылған программа арқылы аламыз, ал программаны түзету қажет болғанда, оның алгоритмдік тілде жазылған алғашқы нұсқасы өңделеді.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .4
1. Turbo Pascal программалау тілі туралы жалпы
түсінік ... ... ... ... ... ..4
1.1. Қызметші
сөздер ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...6
2. . Тілдің қарапайым
объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
7
3. . Мәліметтік
типтер ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... 14
2. Программа
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ...18
1. Программа
бөлімдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...19
2.2 Стандартты
функциялар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... 24
2.3 Арифметикалық
өрнектер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .29

Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...30

Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... 31

Кіріспе.
Бұл курстық жұмыстың тақырыбы Turbo Pascal программалау тілі туралы
жалпы түсінік. Turbo Pascal – жоғары деңгейлі программалау жүйесі. Оның
тұңғыш нұсқасы 1970 жылы швейцария физигі Никлаус Вирт (Niklaus Wirth)
ұсынған. Афтор тілді алғашқы арифметикалық есептеу машинасы жасаған
француздың ұлы ғалымы Блез Паскальдің құрметіне Паскаль деп атап, тіл
атауын үнемі бас әріппен жазылуын сұраған.
Кейіннен тілдің көптеген нұсқалары жарық көреді. Солардың ішінде, 1983
жылы Borland корпорациясының талантты қызметкері Андерсон Хейлсбергтің
жасаған жаңа үлгісі – Turbo Pascal программалаушылар арасында үлкен
сұранысқа ие болды. Оның бұл нұсқасы CPM операциялық жүйесіне негізделген.
1984 жылдың басында MS DOS жүйесіне ауыстырылғалы бері пайдалану қарқыны
бұрынғыдан да арта түсті. Turbo Pascal – дің жоғарғы деңгейлі логикалық
құрлымы әр түрлі есептерді дәл шешуге көмегін тигізеді. Turbo Pascal
жүйесінде қарапайым есептерді шешудің программасынан бастап, күрделі
мәліметтер қорын құрудың сан қырлы жұмыстары жүргізіледі.
Бұл тілде жазылған программа компьютерде орындалу барысында алдымен
трансляцияланады (машина тіліне аударылады), объектік программаға
түрлендіріледі де, содан кейін ғана орындалады. Осы сәтте компьютерде
прогрммманың екі нұсқасы болады, оның біріншісі – алгоритмдік тілдегі
алғашқы түпнұсқасы, ал екіншісі – объектік кодтағы жазылған программа. Есеп
нәтижесі машиналық кодта жазылған программа арқылы аламыз, ал программаны
түзету қажет болғанда, оның алгоритмдік тілде жазылған алғашқы нұсқасы
өңделеді.

1.Turbo Pascal программалау тілі туралы жалпы түсінік.
Кез келген тілдің үйрену оның алфавитінен басталады. Turbo Pascal
программалау тілінің де басқа тілде сияқты өзіне тән алфавиті бар.
Программаның элементтерін жазуда қолдануға болатын символдар жиынтығын
тілдің алфавиті дейміз. Turbo Pascal тілінің алфавиті мына символдардан
тұрады:
1) Латын алфавитінің 26 (баспа және жазба) әріптері:
A,B,C,D,...,W,X,Y,Z, a,b,c,d,...,w,x,y,z;
2) Орыс алфавитінің 32 (баспа және жазба) әріптері программада түсіндірме
мәтіндері жазуда пайдаланылады;
3) Арап цифрлары: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9:
4) Арнайы символдар. Оларды белгілі бір функцияларды атқаруына сәйкес
төмендегі топтарға жіктеуге болады:
а) Айыру (тыныс) белгілері:_(бос орын), . (нүкте), ,(үтір), ;(нүктелі
үтір), : (қос нүкте), ( ) (ашылған және жабылған жай жақша), [ ] (ашылатын
және жабылатын квадрат жақша), ‘(апостроф), #(тор),т.б.
ә) Арифметикалық амалдар таңбалары: + (қосу), - (азайту), * (көбейту),
(бөлу), div (бүтін бөлу), mod (бүтін қалдықты анықтау);
б) Қатынас таңбалары: (кіші), (үлкен), = (тең), := (меншіктеу), (тең
емес), = (кіші немесе тең), = (үлкен немесе тең).

Паскаль тіліндегі тыныс белгілер.
Белгі Қолданылуы
1 2
{ } Программаға түсініктеме беруде
(* *) Программаға түсініктеме беруде
[ ] Массив өлшемін белгілеуде
(..) Массив индексін, жолдың өлшемін белгілеуде
‘ Символдар мен жолдың тұрақтыларды белгілеуде
:= Айнымалы мәнін меншіктеуде
; Программаның жолдарын, операторларды, хабарламаларды
айқындауда
: Айнымалылар типтерін айқындауда, (белгі мен
оператордың арасына)
= Тұрақтымен оның мәнінің арасын бөлуде
, Тізім элементтерінің арасын айыруда
.. Диапазон типін беруде
. Программа соңында
^ Көрсеткіш типін анықтауда
@ Айнымалылар адресін, қосалқы программаны белгілеуде
# Символды оның коды бойынша белгілеуде
$ Компилятор мәліметін белгілеуде

1.1 Қызметші сөздер.
Turbo Pascal тілінде алдын ала қызметі тағайындалған сөздер тобы
қолданылады. Олардың Turbo Pascal – дің қызметші сөздері деп аталады. Бұл
сөздер ағылшын тілінде берілгенімен, мағынасы атқарылатын іс - әрекетті
баяндайды.
Мысалы: Program – сөзі программаның тақырыбын, begin – программаның
басын, end – программаның соңын сипаттауға пайдаланылады. Кестеде қызметші
сөздердің тізімі және олардың мағынасы көрсетілген.
Қызметші сөздер.
Қызметші сөз Мағынасы Қызметші сөз Мағынасы
1 2 3 4
Absolute Абсолюттік Label белгі
And және Library библиотека
Array массив Mod бүтін қалдық
Asm ассемблер Nil бос ссылка
Begin басы Not терістеу
Case таңдау Object объект
Const тұрақты Of тип анықтау
Constructor конструктор Or немесе
Destructor деструктор Packed жинақталған
Div бүтін бөлу Procedure процедура
Do орында Program программа
Downto кеміту Record жазба
Else әйтпесе Repeat қайталау
End соңы Set көпшелеу
Export экспорт String жол
External сыртқы Then онда
File файл To дейін
For үшін Type тип
Function функция Unit модуль
Forward оздыру Until соған дейін
Goto көшу Uses пайдалану
If егер Var айнымалы
In құрамында While әзір
Inline негізгі With жазба басы
Interface интерфейс Xor немесе кері

1.2 Тілдің қарапайым объектілері.
Тілдің қарапайым объектілеріне сан, идентификатор, тұрақты,
айнымалы, функция және өрнек ұғымдары кіреді.Программадағы негізгі
амалдардың орындалуына керекті мәліметтердің сандық, логикалық немесе
символдық (литерлік) мәндері болады. Олармен жұмыс істеу қолайлы болу үшін
алгебра курсындағы белгілеулерге ұқсас шартты

атаулы пайдаланылады. Бұл атаулар әр түрлі мәндерді (сандық мән, символдық
мән т.б.) қабылдауы мүмкін, сондықтан оның типі деген ұғым енгізіледі.
Сандар. Сандар мен айнымалылар бүтін және нақты болып бөлінеді. бүтін
сандар: +4, -100, 15743, 0 т.б. Разрядтылығы 16 биттен тұратын дербес
компьютер үшін қолданылатын бүтін сандар (ағылшынша INTEGER) -32768-ден
+32767 дейінгі аралықта ғана жазылады, бұдан үлкен сандар нақты сандарға
айналдырылады.
Паскаль тілінде ондық және оны алтылық бүтін сандар пайдаланылады. Он
алтылық сандардың алдына $ белгісі қойылады. Мысалы, $ABC немесе $8B2.
Нақты сандар кәдімгі табиғи аралас сандар тәрізді санның бүтіні мен
бөлшегі нүкте арқылы бөлген күйде жазылады. Мысалы: 2.65, 0.5, -0.862,-6.0.
Ал өте үлкен немесе өте кіші нақты сандар көрсеткіші бар экспоненциал
сандар ретінде mE±p түрінде жазылады да, олардың диапазоны әлдеқайда кең
болады, мұндағы m – санның мантиссасы деп аталады; E – оның дәрежесі
дегенді білдіреді; p – дәреженің сандық мәні. Мысалы:
Кәдімгі жазылуы Паскаль тілінде жазылуы
145 145
1 F $1F
147,125 147.125
-6,045 -6.045
10·1014 12E+14
0,52·104 0.52E4
5,2·10-12 5.2E-12
-45·106 -45E6

Таңбасыз бүтін және нақты сандарды синтаксистік диаграмма түрінде
көрсетуге болады. Бүтін санның диаграммасы 1-суретте көрсетілген.

Таңбасыз бүтін сан
цифрлар

1-сурет. Бүтін санның диаграммасы
Ал нақты санның диаграммасы 2 – суретте көрсетілген.

2 – сурет. Нақты санның диаграммасы.
Дербес компьютерде нақты сандар (REAL) 2.9E – 39-дан 1.7E+38-ге дейін
өзгере алады. Мәндері бұл аралықта болмайтын сандар үшін арнайы тәсілдер
қолданылады.
Атау – идентификатор (identificatijn – объектінің белгілі бір
символдар тіркесіне сәйкестігін бекіту) программаны және программадағы
тұрақтылардың, типтерді, айнымалыларды, функцияларды, файылдарды т.б.
белгілеп жазу үшін қажет.
Идентификаторлар тұрақтыларды, айнымалыларды, олардың түрін,
функцияларды, программаларды, процедураларды, файылдарды т.б. программа
объектілерін белгілеу үшін қолданылады. Идентификатор – міндетті түрде
әріпте басталатын сандар мен әріптердің тізбегінен тұратын атау. Оның
ұзындығы өте үлкен етудің қажеті жоқ, өйткені атауларды теру және кейіннен
есте сақтау біраз уақыт пен жады көлемі қажет етеді. Бірақ оларды өте
қысқартпай, мағынасына сәйкес атау беру қалыптасқан. Мысалы: X, X1, CYMMA,
P23PS6, DT54AS, ALFA, baga2, SALMAK,т.б.

Идентификатор стандартты және бейстандартты (өзіміз берген атау) болып
бөлінеді. Бейстандартты атауды тұтынушы (компьютерді пайдаланушы адам) өзі
тағайындайды.
Тілді алғаш жазыушылар стандартты атауларды кейбір тіл элементтері
типтерінің, шамалардың (тұақты, айнымалы), стандартты функциялардың,
процедуралардың аттарын алдын ала баршаға түсінікті етіп белгілеу үшін
енгізген, оларды тек сол өз мағынасында қолдануымыз керек. Мысалы, REAL
(нақты сан), INTEGER (бүтін сан), VAR (айнымалы), CONST (тұрақты), SIN, COS
(тригонометриялық функциялар), EXP, LOG (математикалық функциялар), FALSE,
TRUE (логикалық мәндер) т.б. ағылшын тілінің қысқартылған сөздері. Паскаль
тілінде программа жазуда қолданылатын басқа да түйінді сөздер жай атаулар
ретінде қолданылмайтын стандартты идентификаторлар болып есептеледі. Олар:
AND, ARRAY, BEGIN, END, CASE, CONST, VAR, PROGRAM, IF т.б.
Өзіміздің тұрақтыларға және айнымалыларға беретін атауларымыз
стандартты идентификаторлардан өзгеше болуы тиіс, мысалы: L12, BAGA, CYT,
F105, MATA. Біз мысал келтіріп, қарастырып отырған тіл – Турбо Паскаль деп
аталатын дербес компьютерге арналған Паскаль программалау тілінің бір
нұсқасы, мұнда идентификаторлар тек латын алфавитінің үлкен не кіші
әріптері және цифрларды ғана пайдалануға рұқсат етілген.
Тұтынушылар қойған бейстндарт атауларға әркім өз қалауынша
тағайындаған шама аттары, яғни стандартқа кірмейтін идентификатор жатады.
Олар төмендегі талаптарға сай құрылуы қажет.
1) Атау тек латын әріптерінен (астын сызу _ белгісі де әріп болып
саналады) басталуы тиіс. Тек белгілер (label) атауы ғана цифрдан да,
әріптен де бастала береді.
2) Атаудың алғашқыдан кейінгі символдары әріптерден, цифрлардан

немесе астын сызу белгісінен тұруы мүмкін.
3) Қатар орналасқан екі атау арасында кем дегенде бір бос орын белгісі
болуы қажет.
4) Атаудағы символдар саны 127 – ден аспауы қажет.
5) Атауда бас әріптер мен кіші әріптерді қатар пайдалануға рұқсат
етілген, олардың ішкі кодтары әр түрлі болғанымен транслятор үшін
ешбір айырмасы жоқ болып саналады. Бірақ мұны да ұтымды пайдаланған
жөн, мысалы, ZatNomiri, BujmBagasj т.б.
Сонымен атаудың құрастырылуы диаграмасы 3 – суреттегідей көрсетуге
болады.

3 – сурет. Атаудың, яғни идентификатор құрлымы.
Мысал:
belgi_3
block56
Ati_Goni
2_tom - қате, атау саннан басталмауы тиіс.
Айлық - қате, атауда қазақ алфавитінің әріптері болмауы тиіс.
Тұрақты немесе константа деп программаның орындалу барысында мәндері
өзгеріссіз қалатын шамаларды айтады.
Тұрақтыға программаның орындалу барысында бірден сандық мән берсек те
немесе оны программаның сипаттау бөлімінде идентификатор

түрінде белгілеп алып мән берсек те болады. Олар сандық, символдық,
логикалық және тіркестік (integer6 real, Boolean, char,string) мәндерді
қабылдай алады.Логикалық түрдегі тұрақтылар – true (ақиқат) немесе false
(жалған) мәндерінің біріне ие бола алады.
Синволдық және тіркестік (строковый – string) мәндер үшін орыс, қазақ
алфавитінің әріптерін және кез келген символдарды пайдалануға болады. Олар
апостороф ішіндегі таңбалармен (литерлермен) жазылады, мысалы: `S=`,
`қосындысы`, `функцияның мәні`, `y=` және т.б.
Тұрақтыларға мысалдар:
бүтін – x=-25; y=1936; z=123;
нақты – x=2.14; y=4E15; z=-0.5E-12; beta=-250.0;
символдық – s=`c`; s1=`h`; s2=`9`; s3=` `;
логикалық – B1=true; B2=false;
тіркестік – C=`Turbo Pascal`;
Тұрақтыларға бейстандарт идентификаторлар атау ретінде берілуі тиіс.
Егер программада оны құрастырған иесінің аты бірнеше рет кездесетін болса,
онда оны тұрақты түрінде берген жөн, өйткені бұл ат кейіннен өзгеріске
ұшырамайды. Тұрақтының синтаксистік диаграммасын 4 – суреттегідей
кескіндеуге болады.

4 – сурет. Тұрақтыны сипаттау диаграммасы
Ал 5 – сурет ішіндегі тұрақтыны анықтау диаграммасы:

5 – сурет. Тұрақтының анықтау диаграммасы
Барлық тұрақтылар программаның сиппаттау бөліміндегі const түйінді
сөзінен басталатын бөлікте көрсетілуі тиіс. Оның жазылу пішімі (форматы)
төмендегідей:
const
Mening_atim=`Бақыт Бөрібайұлы`;
Max=1000;
Min=0;
Mektep_nomiri=121;
Паскаль тілінің қордағы түйінді сөздерімен алдын ала анықалған бірнеше
тұрақтылар бар, олардың кейбірі төмендегі кестеде көрсетілген.
Идентификатор Типі Мәні Сипатталуы
True boolean True Ақиқат
False boolean False Жалған
Maxint integer 32767 Ең үлкен бүтін сан мәні

Айнымалылар деп программаның орындалу барысында әр түрлі мәндерді
қабылдай алатын шамаларды айтады. Олар идентификаторлармен белгіленіп, әр
уақытта әр түрлі мәнге ие бола алады. Айнымалылардың белгіленулері: ALFA,
Y, X3, KOSINDI, BAGA, A1B8 т.б. Айнымалы атауы оның орындайтын міндетіне
сәйкес түсінікті және қарапайым болғаны жөн. Айнымалылар атауы сипаттау
бөлімінде var түйінді сөзінен кейін орналасады да, атауынан кейін қос нүкте
қойылып, айнымалының типі көрсетіледі. Оның жазылу пішіні:
var идентификатор : тип
Мысалы:
var A,B: integer;
Sum, baga: real;
Айнымалылар қарапайым және индексті болуы мүмкін. Қарапайым
айнымалылар өз атаулары бойынша жазылады. Мысалы, delta, x,y, result,
number_of_student.
Индексті айнымалыларға массив элементтері жазады. Массив дегеніміз –
бір атаумен белгіленіп, бір өлшеммен өлшенетін шамалардың реттелген
тізбегі. Массив элементтерінің барлығы да бір типте болуы тиіс. Индекс
массив элементінің нөмірін көрсетеді де, тік жақшаның ішінде жазылады.
Мысалы, A[1], BETA[K,7] .Массивтер бір,екі, үш өлшемді бола береді.
Индекстер үтірмен бөлініп жазылады. Сипаттау бөлімінің жиым array түйінді
сөзімен белгіленеді.Индекстің ең үлкен және ең кіші мәні сипаттау бөлігінде
міндетті түрде көрсетіледі.
Мысалы:
s: array [1..50] of real;
mas: array [1..10,1..10] of char;
alfa: array [n1..n2] of integer;

1.3 Мәліметтік типтер.
Программада пайдаланылатын мәліметтердің немесе шамалардың мәндері
Паскаль тіліндегі алдын ала келісілген типтердің біріне тән болуы тиіс.
Мәліметтердің немесе шамалардың типі деп, олардың қабылдай алатын
мәндерінің және олармен орындауға болатын амалдардың жиынын анықтауды
айтады, яғыни тип дегеніміз – шамалардың қабылдайтын мәндеріне берілетін
сипаттама.
Мәліметтердің әрбір типі тек өзіне ғана сәйкес келетін операциялар
жиының орындата алады. Мысалы, 1 мен 2 мәндері бүтін сандар типіне жатады,
оларды қосуға, азайтуға, көбейтуге және бөлуге болады. Ал, IBM және PC
мәндері сөз тіркесі типіне жатады, бұларды біріктіріп

жазуға ған болады. Қосуға, азайтуға, көбейтуге, бөлуге болмайды. Кез келген
тұрақты, айнымалы функция немесе өрнек өзіне тән бір типпен ғана
сипатталады. Паскаль тілінде шамлардың типін көрсету міндетті болып
табылады. Сондықтан программа алдында оның сипаттау бөлімінде
пайдаланылатын барлық шама атаулы және оның типтері көрсетілуі қажет.
Паскаль тілінде пайдаланылатын барлық типтер скалярлық (қарапайым)
және құрылымдық (структуралық) болып үлкен екі топқа бөлінеді. Скалярлық
(қарапайым ) типке шамалардың стандартты типі және жасанды тип
(тағайындаған) жатады. Стандартты типтерге:
• Бүтін – INTEGER;
• Нақты – REAL;
• Логикалық – BOOLEAN;
• Тіркестік (STRING);
• Мәтіндік (TEXT) тәрізді типтер жатады.
Құрлымдық типтерге массивтер – ARRAY, жазбалар – RECORD, жиындар –
SET және файлдар – FILE түрлеріне бөлінеді.
Бұлардан өзге типтер программаның типтерді сипаттау бөлігінде
анықталуы қажет. Тұрақты стандартты типі олардың сыртқы пішініне қарап – ақ
ажыратуға болады, ал айнымалылар мен функциялар типтері программаның
сипаттау бөлімінде көрсетіледі. Ол үшін tupe тұйінді сөз қолданылып, жазылу
пішімін былай көрсетуге болады:
Type тип атауы = тип мәндері;
Логикалық шамалар екілік сандар жүйесіне сәйкес 1 және 0 деген
мәндерді ғана қабылдайды. Мұндағы 1 тексерілетін белгілі бір шарттың –
логикалық тұжырымның орындалатынын, яғыни ақиқат екенін, ал 0 сол шарттың
орындалмайтынын – тұжырымның жалған екенін көрсетеді. Бұл екі мән
программада ағылшын тіліндегі айтылуына сәйкес true және false болып
жазылады.
Символдық шамалар апострофқа алынған бір символды ғана мән ретінде
қабылдай алады, мысалы, `R`, `Л`, `%` т.б. Бірақ әрбір таңбаны оның кодына
байланысты реттелген бүтін сандармен де өрнектеу мүмкіндігі бар.
Мәліметтердің қарапайым түрлерін стандартты типтер деп атау
қалыптасқан. Стандартты типтердің real түрінен өзгелері реттелген деп
аталады, өйткені оларды бүтін сан арқылы өрнектей отырып, өсуі немесе кемуі
бойынша реттеп орналастыруға болады.
Стандартты типтер.
• Бүтін типтер – SHORTINT, INTEGER, LONGINT, BYTE, WORD;
• Нақты типтер – REAL, SINGLE, DOUBLE, EXTENDED, COMP;
• Логикалық – BOOLEAN;
• Символдық - CHAR;
• Саналатын тип;
• Ауқымды (диапазондық) тип
Бүтін сан түріндегі типтер. Паскаль тілінде бүтін шамалар үшін бес
стандартты тип пайдаланылады, олардың сипаттамасы мына кестеде көрсетілген.
Типі Мәндерінің өзгеруі Ұзындығы, байт
BYTE 0 – 255 1
SHORTINT - 127 - + 127 1
INTEGER - 32768 - +32767 2
INTEGER 0 – 65535 2
LONGINT - 2147483648 - +2147483647 4

Нақты сан түріндегі типтер. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.