Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдары

1 Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдары
1.1 Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдары
1.2 Жол қозғалысын жол белгілері арқылы реттеу
1.3 Жол қозғалысын жол таңбаларымен реттеу
1.4 Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралы . бағдаршам
1.5 Қозғалысты басқарудың автоматты жүйелері (ҚБАЖ)
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Жол қозғалысын ұйымдастырудың оперативті шараларын іске асырғанда аралықтар мен қиылыстарда көлік және жаяу жүргіншілер ағындарының қауіпсіз өтуінің шартына техникалық реттеудің техникалық құралдарын қолдану арқылы, атап айтқанда жол белгілерін, таңбалаулар, бағдаршамдар, жаяу жүргіншілер қоршаулары, ажыратқыш және бағыттайтын қондырғылар, қауіпсіздік аралдары арқылы қол жеткізуге болады.
Жол белгілеріне қойылатын бірінші техникалық талап шарттар 1926 жылы жасалған, ал 1935 жылдан бастап жүріс бөлігін белгілеу қолданыла бастады, бірінші бағдаршамдар 1930 жылы Мәскеу мен Ленинградта пайда болды.
Реттеудің техникалық құралдарын жіктеу. Реттеудің техникалық құралдары қолданылуы бойынша екі топқа бөлінеді. Бірінші топқа көлік және жүргіншелер ағынына тікелей әсер ететін және олардың керекті параметрлерін анықтайтын техникалық құралдар жатады. Олар - жол белгілері, жол таңбалаулары, бағдаршамдар, бағыттайтын қондырғылар.
Екінші топқа бірінші топтың техникалық құралдарының жұмысын қамтамасыз ететін техникалық құралдар жатады. Олар жол бақылаушылары, көлік детекторлары, хабар беретін және өңдейтін құралдар.
Жол белгілері және жол таңбалаулары барлық жол көше тораптарында қолданыс тапты. Бағыттайтын қондырғылар көше мен жол қиылыстары аймағында қолданылады. Бағдаршамдар көбінесе бір деңгейде қиылысатын көшелер аймағында және жаяу жүргіншілер ағыны күшті болғанда кейбір жағдайларда аралықта қолданылады (шақыру әрекеті бағдаршамдар). Бақылаушылар қандай да бір объектіні басқаратын қондырғыны айтады. Олар шақыру әрекеті қатаң бағдарламалық реттеуде де, сондай ақ көлік ағынымен кері қайта байланыс болған кезде бейімделетін реттеу де қолданылады.
Көлік детекторлары деп берілген жол қиылысы көлік құралдарының өтуін байқап отыратын қондырғыларды айтады. Олар жол қозғалысын автоматты реттеу кезінде кері қайта байланыс жасау үшін қолданылады[1].

1.Т.С. Ынтықов, М.К. Ибатов – Жол қозғалысын ұйымдастыру және қауіпсіздік Оқу құралы, Қарағанды, ҚарМТУ, 2000. 149 б.
2. http:// http://studopedia.su//2-126396.html – электрондық ресурс.
3. http://zakon-auto.ru/info/safecar.php – электрондық ресурс.
4. http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1100006954 - электрондық ресурс.

Пән: Транспорт
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

1 Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдары

1.1 Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдары

Жол қозғалысын ұйымдастырудың оперативті шараларын іске асырғанда аралықтар мен қиылыстарда көлік және жаяу жүргіншілер ағындарының қауіпсіз өтуінің шартына техникалық реттеудің техникалық құралдарын қолдану арқылы, атап айтқанда жол белгілерін, таңбалаулар, бағдаршамдар, жаяу жүргіншілер қоршаулары, ажыратқыш және бағыттайтын қондырғылар, қауіпсіздік аралдары арқылы қол жеткізуге болады.
Жол белгілеріне қойылатын бірінші техникалық талап шарттар 1926 жылы жасалған, ал 1935 жылдан бастап жүріс бөлігін белгілеу қолданыла бастады, бірінші бағдаршамдар 1930 жылы Мәскеу мен Ленинградта пайда болды.
Реттеудің техникалық құралдарын жіктеу. Реттеудің техникалық құралдары қолданылуы бойынша екі топқа бөлінеді. Бірінші топқа көлік және жүргіншелер ағынына тікелей әсер ететін және олардың керекті параметрлерін анықтайтын техникалық құралдар жатады. Олар - жол белгілері, жол таңбалаулары, бағдаршамдар, бағыттайтын қондырғылар.
Екінші топқа бірінші топтың техникалық құралдарының жұмысын қамтамасыз ететін техникалық құралдар жатады. Олар жол бақылаушылары, көлік детекторлары, хабар беретін және өңдейтін құралдар.
Жол белгілері және жол таңбалаулары барлық жол көше тораптарында қолданыс тапты. Бағыттайтын қондырғылар көше мен жол қиылыстары аймағында қолданылады. Бағдаршамдар көбінесе бір деңгейде қиылысатын көшелер аймағында және жаяу жүргіншілер ағыны күшті болғанда кейбір жағдайларда аралықта қолданылады (шақыру әрекеті бағдаршамдар). Бақылаушылар қандай да бір объектіні басқаратын қондырғыны айтады. Олар шақыру әрекеті қатаң бағдарламалық реттеуде де, сондай ақ көлік ағынымен кері қайта байланыс болған кезде бейімделетін реттеу де қолданылады.
Көлік детекторлары деп берілген жол қиылысы көлік құралдарының өтуін байқап отыратын қондырғыларды айтады. Олар жол қозғалысын автоматты реттеу кезінде кері қайта байланыс жасау үшін қолданылады[1].

1.2 Жол қозғалысын жол белгілері арқылы реттеу

Жол белгілері - көлік қозғалысын реттеу және көлік жүргізуші мен жаяу жүрушіге маңайдағы жол жағдайы жөнінде ақпарат беру мақсатында көше мен жол бойына қойылатын арнайы белгілер[1].
Жол белгілерінің бекітілген суреті мен техникалық сипаттамалары Жол белгілері мен сигналдары туралы Конвенция (Вена, 1968) мен осы Конвенцияны толықтыратын Еуропа елдері келісімі (Женева, 1971) талаптарына сәйкес жасалады. 1998 жылға дейін Қазақстанда 1987 жылы КСРО-да қабылданған жолда жүру ережелері қолданылды. 1998 жылдан республикада жолда жүрудің жаңа Ережелері қабылданған. Осы ережелерге сай жол белгілері мемлекеттік стандарттар негізінде анықталады. Бұл стандарттар бойынша, жол белгілері 7 топқа бөлінеді:
1. ескерту белгілері
2. басымдылық белгілері
3. тыйым салу белгілері
4. міндеттеу белгілері
5. ақпараттық-көрсеткіш белгілері
6. қызмет көрсету белгілері
7. қосымша тақтайшалар.
Ескерту белгілері жолдың қауіпті бөлігінің жақындағанын хабарлайды. Ол айналасы қызыл жолақпен көмкерілген ақ түсті тең қабырғалы үшбұрыш түрінде жасалып, ортасына қауіп түрін айқындайтын шартты белгілер салынады.
Басымдылық белгілері көше қиылыстарын, жолдың жіңішкерген бөлігін, кесіп өту кезектілігін белгілейді. Олар пішіндері мен түстері әр түрлі 9 жол белгілерінен тұрады.
Тыйым салу белгілері жолдағы көлік қозғалысына белгілі бір шектеулер енгізеді немесе бұрын қойылған шектеулердің күшін жояды. Олардың пішіні дөңгелек болады, шеті қызыл жолақпен көмкеріліп, ақ түсті ортасында тыйым салатын шартты белгілер көрсетіледі.
Міндеттеу белгілері бір бағытта немесе көліктің белгілі бір түріне ғана жүруге рұқсат етілетіндігін көрсетеді. Солға бұрылуға рұқсат ететін белгілер кері бұрылуға да рұқсат береді. Жиегі ақ жолақпен көмкерілген көк түсті, пішіні дөңгелек не тік төртбұрыш болып келетін 18 белгіден тұрады.
Ақпараттық-көрсеткіш белгілер қозғалыстың белгілі бір режимдерін енгізеді немесе күшін жояды, сондай-ақ елді мекендер мен басқа да нысандардың орналасуы туралы хабарлайды. Олардың өлшемдері, пішіндері мен түстері әр түрлі болып келеді. Қызмет көрсету белгілері жол бойында және жолдан әр түрлі қашықтықта орналасқан қызмет көрсету нысандары туралы ақпарат береді. Пішіндері тік төртбұрыш болып жасалып, жиектері қалың көк жолақпен көмкеріледі, ақ түсті ортасында нысандар туралы шартты белгілер көрсетіледі. Олардың жалпы саны - 12.
Қосымша ақпараттық белгілер (тақташалар) бірге қолданылатын жол белгілеріне қосымша ақпарат беруге арналған. Негізінен түсі ақ, төртбұрыш кестешелер түрінде жасалып, ортасына қосымша ақпараттардың шартты белгілері келтіріледі. Жол белгілері жолдың (жүріс бағыты бойынша) оң жағына биіктеу бағанаға немесе жолдың үстіне биіктетіп орналастырылады. Олар 100 м қашықтықтан анық көрінетіндей болып жарықтандырылады. Жол белгілері мемлекеттік автомобиль инспекциясының келісімімен орнатылады[2].
Жарықтандыру тәсілі бойынша жол белгілері келесі топқа бөлінеді: сырттан жарықтанатын, іштен жарықтанатын, жарықтандырылмаған.
Жол белгілері бір позициялы және көп позициялы (белгінің мағыналық мәліметі өзгеруі мүмкін) болуы мүмкін.
Жол белгілері былайша орналасуы мүмкін: жүріс бөлігінен оң жақта (тротуар, жиекте, жиектің арғы жағында); жол белгілерінен сол жақта - (айыратын жолақта, сол жақ жиекте) - қайталау белгілері; жүріс бөлігінен жоғары консольдар мен созғыштар көмегімен; жүріс бөлігі бетінде.
Жолдар қиылысы аймағында немесе түйісінде орналасқан жол белгілері жүргізушіге қозғалыс бағыттары мен артықшылықтары, жекелей маневрлерге тыйым салу және қозғалысты ұйымдастырудың басқа ерекшеліктері туралы анық мәлімет беруі керек. Жол жағдайына байланысты жүргінші алдында бұрылысы барын ескерту және шектеулер енгізу үшін жоспардағы қисықтар мен оларға таяу жерлерде әртүрлі жол белгілері қойылады. Егер көрініс қашықтығы жүріс бөлігінің ені, қисықтың радиусы, жүріс бөлігінің жағдайды қозғалыстың есептелген жылдамдығына сәйкес келмесе, онда жол бөлігі қауіпті деп есептеледі және жылдамдықты қауіпсіз шектерге дейін азайту қажет. Егер өрдің немесе ылдидың ұзындығы МЕСТ - 23457-86 айқындаған шамадан жоғары болса , онда қауіпсіздік шарты бойынша ылдидағы қозғалыс жылдамдығы рұқсат етілген шамадан артық болу қаупі туады, әсіресе өрде көріністің шектеулі жағдайында.
Жол белгісін орналастыратын жерді дұрыс таңдау жүргізушілердің көру қабілетінің ерекшеліктерімен, нақты бөліктегі көлік құралдарының қозғалыс жылдамдығы қарқындылығымeн анықталады. Жол белгісін орналастырғанда оның тұрақты, жақсы көрінуін және дегенде 100м қашықтықтан көру мәселесін беру қажет. Жол белгілерінің көрініс қашықтығы көптеген факторларға тәуелді. Дұрыс қабылдауға символ мен белгі шетінің қарсыластығы әсер етеді. Қарсыластық жоғары болған сайын, көрініс қашықтығы да жоғары болады.
Жол белгілерін қабылдау қабілеті кезінде мына жүйелілік байқалады: белгіні байқау, пішінін анықтау, түсін ажырату, мазмұнын қабылдау. Белгіні қабылдау тиімділігін бағалау критерийі белгінің ақпарат коэффициенті болып табылады:
Ka=TiT
мұнда Тi=T1+T2+T3+T4+T5 белгіні байқаған мезеттен басталған уақыттан (T1 - өңдеу уақыты, T2 - интерпретация уақыты, T3 - талдау уақыты, T4 - шешім қабылдау уақыты, T5 - кимылды орындау уақыты) белгімен міндеттелген қозғалыс режиміне көшуі мезетіне дейінгі уақыт; Т - белгіні байқаған мезеттен бастап белгінің әсер ететін аймағының мезетіне дейінгі белгіленген режимде көлік құралының қозғалыс уақыты. К=1 кезінде белгі жүргізушілерді керекті мәліметпен уақытында қамтамасыз етеді[1].

1.3 Жол қозғалысын жол таңбаларымен реттеу

Жол таңбалаулары деп жүріс бөлігіндегі және жол құрылыстары элементтеріндегі сызықтар, жазулар мен басқа көрсеткіштерді айтамыз.
Жол таңбалары қозғалыс тәртібін анықтайды, жол құрылыстары габариттерін және жол бағытын көрсетеді, ол жеке жол белгілері және бағдаршамдармeн біргe қолданады. Таңбалар көлденең және тік болып бөлінеді.
Көлденең таңба тікелей жүретін бөлікке салынатын және ол қарама - қарсы бағыттағы көлік ағындарын айыру, қозғалыс жолағы мен жүретін бөліктің шетін белгілеу, тұрақ орны мен аялдауға болмайтын жерлер, жаяу жүргіншілер жолын белгілеу, көпшілік қолданатын көлік құралдарының аялдамасы, жолақтар бойымен қозғалыстың рұқсат етілген бағыттарын көрсету үшін қолданылады.
Тік таңба жол құрылыс элементтеріне, жол қондырғыларына, бордюрлерге, оларды тік бетін көрсету үшін бояумен немесе жарық шығыстыратын материалдардан жазылған сызықтар түрінде орындалады. Тік таңбаның негізгі міндеті - жүргізушіні қозғалысқа қауіп келтіретін қолдан жасалған құрылыстар туралы, жолдың қауіпті бөлігі, жергілікті қолдан жасаған кедергілер мен жүріс бөлігінің зақымдалған жерлері туралы мәлімет беру.
Жол таңбасының сипаты жүріс бөлігінің ені, қозғалыс жолағының саны, көлік құралдарының қозғалыс режимі және қозғалысты ұйымдастырудың қабылданған сұлбасымен анықталады.
Жол таңбасы қозғалысты реттеудің қарапайым және әсерлі құралы болып табылады. Оны қолдану жолдың өткізгіштік қабілетін ұлғайтады, жүретін бөліктің көрінісін жақсартады, әсіресе тәуліктің қараңғы кездерінде.
Таңбалары бояумен, пластикалық материалдармен, арнаулы кнопкалармен, түрлі - түсті бетондармен орындайды[3].
Таңбаның жол белгілерінен мынандай артықшылықтары бар: көптеген километрлер бойымен мәлімет береді, жүргізушілерді сызықтар бағыттарымен, жолға түсірілген қосымша сызықтар немесе жазулар арқылы хабардар етеді.
Таңбалардың негізгі кемшілігі - олардың кірлеуі мен қар басуы, сондай ақ автомобиль шиналарымен тез өшуі жатады.
Ұзақ уақыт бойы жүріс бөлігін таңбалау сызықтарды қолмен салу процесінің үлкен еңбек шығыны және нитроэмальді бояулардың төзімсіздігінен жөнді дамымаған еді. Таңбалаудың жаңа мүмкіндіктері оны түсірудің механикалық материалдар қолдану нәтижесінде ашылды. Ось сызығының қызмет ету уақыты нитроэмальді бояумен орындалған жағдайда қозғалыс қарқындылығы 10000 бірліктәулік болғанда 2 айдан аспайды. Пластикалық массалар нитроэмальді бояудан шамамен он есе төзімді, әрі күндіз, сондай - ақ тәуліктің қараңғы уақытында жақсырақ көрінеді[2].

1.4 Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралы - бағдаршам

Бағдаршам сигналы қозғалысқа қатысушыларға қиылыстарда немесе аралықта қозғалысқа рұқсат ету немесе тыйым салу туралы мәлімет береді. Бағдаршамдар үш түрге бөлінеді:
1. Көліктік - көлік құралдары мен жаяу жүргіншілер қозғалысын реттеу үшін;
2. Жаяу жүргіншілер - тек қана жаяу жүргіншілер қозғалысын реттеу үшін;
3. Арнаулы - ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.