Дәнді дақылдардың химиялық құрамы, ассортименті және сапасына қойылатын талаптар

Жоспар
Кіріспе

1. Дәнді дақылдардың жіктелуі
2. Астық дақылдарының химиялық құрамы
3. Дәнді дақылдардың сапасын бағалау
4. Қазақстандағы астық дақылдарының сорттары

Су. Астық дақылдарындағы су байланысқан болады, сондықтан биохимиялық процестер жай өтеді де, сақтау кезінде тұрақты болады және ұзақ мерзім өз тағамдық құндылығын сақтайды.Құрғақ дәнде су 12-14% ке дейін болады.
Көмірсулар. Өндірілетін өнімнің тұтынушылық қасиетіне әсер етеді. Сіңірілетін көмірсуларға; крахмал және жай қанттар жатады Адам организмі үшін энергияның негізгі көзі.
Крахмал. Көмірсудың негігі өкілі крахмал болып табылады Крахмалдыңмаңызды қасиеттері суда ерімейді,ал ыстық суда ісініп клейстерге айналуы ,клейстердің жоғары тұтқырлығы,синерезиске ұзақ мерзім тұрақтылығы болып табылады.
Қант. Дәндерде 2-5% қант болады,оларға глюкоза,фруктоза,мальтоза,сахароза жатады.
Астық тұқымдас масақты дәнді дақылдар Дәнді дақылдар өздерінің морфологиялық және биологиялық ерекшеліктеріне қарай екі түрге бөлінеді, бірінші топтағы және екінші топтағы дәнді дақылдар.
Бірінші топтағы дәнді дақылдар. Бірінші топқа бидай, қарабидай, арпа және сұлы жатады. Олардың негізгі ерекшеліктері - дәндерінің бауыр жағында тілігі болады, дән тамыршалары 3-8 дана, масақшаның төменгі гүлдері жақсы дамыған. Өсіп-дамуы үшін жылуды аз мөлшерде, ал ылғалды көбірек талап етеді, сабақтарының іші қуыс болып келеді. Олар ұзақ күннің өсімдіктері, сондықтан вегетациясының алғашқы кезеңінде тезірек дамып, арамшөптермен шамалы ластанады.
Бірінші топтағы дәнді дақылдардың екі түрі бар.
Жаздық дәнді дақылдар - жаздық бидай, арпа, сұлы, күріш, жүгері, қарақұмық, тары, қонақ жүгері.
Жаздық дәнді дақылдар өздерінің жылу сүйгіштігіне қарай екі топқа бөлінеді:
Ерте себілетін - жаздық бидай, арпа, сұлы. Оларды ерте көктемде, топырақтың тұқым сіңірілетін тереңдігі 5-7°С-қа жылыған кезде себеді.
Кеш себілетіндер - күріш, жүгері, тары. Бұл дақылдарды топырақтың тұқым сіңірілетін тереңдігі 10-12°С-қа қызған кезден бастап себеді.

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қарастылатын сұрақтар:

1. Дәнді дақылдардың жіктелуі
2. Астық дақылдарының химиялық құрамы
3. Дәнді дақылдардың сапасын бағалау
4. Қазақстандағы астық дақылдарының сорттары

Сабақтың мақсаты: Дәнді дақылдардың химиялық құрамы, ассортименті және сапасына қойылатын талаптарды оқып үйрену.

Дәнді дақылдар - дәні үшін өсірілетін аса маңызды өсімдіктер тобы. Дәнді дақылдар - адам үшін негізгі азық, малға жем. Дәнді дақылдарда ақуыз бен көмірсулар көп, сондай-ақ ферменттер, В тобындағы дәрумендері, А провитамині бар. Ұн тартатын, жарма, құрама жем өнеркәсіптері үшін шикізат болып табылады. Өңделген өнім нан пісіруде, макарон, кондитер өнімдерін, тағамдық концентраттар, консервілер әзірлеуге, сыра қайнатуға, спирт, крахмал алуға пайдаланылады.

Дәнді дақылдардың жіктелуі;
Астық тұқымдас масақты дәнді дақылдар.Астық тұқымдастардың копшілігі азықтық өсімдіктер.Консистенциясы бойыншы құрғақ шикізаттарға жатады.
1.Әдеттегідей астыққа; бидай,қарабидай,сұлы,арпа жатады,олардың дәндерінің формасы ұршық немесе сопақтау болып келеді.
2.Тары тәрізді астыққа; жүгері,тары,күріш жатады,олардың дәндері ұзыншақ, шар тәрізді,ретсіз формада болады.

Астық дақылдарының химиялық құрамы;

Химиялық құрамы
Су. Астық дақылдарындағы су байланысқан болады, сондықтан биохимиялық процестер жай өтеді де, сақтау кезінде тұрақты болады және ұзақ мерзім өз тағамдық құндылығын сақтайды.Құрғақ дәнде су 12-14% ке дейін болады.
Көмірсулар. Өндірілетін өнімнің тұтынушылық қасиетіне әсер етеді. Сіңірілетін көмірсуларға; крахмал және жай қанттар жатады Адам организмі үшін энергияның негізгі көзі.
Крахмал. Көмірсудың негігі өкілі крахмал болып табылады Крахмалдыңмаңызды қасиеттері суда ерімейді,ал ыстық суда ісініп клейстерге айналуы ,клейстердің жоғары тұтқырлығы,синерезиске ұзақ мерзім тұрақтылығы болып табылады.
Қант. Дәндерде 2-5% қант болады,оларға глюкоза,фруктоза,мальтоза,сахароза жатады.
Астық тұқымдас масақты дәнді дақылдар Дәнді дақылдар өздерінің морфологиялық және биологиялық ерекшеліктеріне қарай екі түрге бөлінеді, бірінші топтағы және екінші топтағы дәнді дақылдар.
Бірінші топтағы дәнді дақылдар. Бірінші топқа бидай, қарабидай, арпа және сұлы жатады. Олардың негізгі ерекшеліктері - дәндерінің бауыр жағында тілігі болады, дән тамыршалары 3-8 дана, масақшаның төменгі гүлдері жақсы дамыған. Өсіп-дамуы үшін жылуды аз мөлшерде, ал ылғалды көбірек талап етеді, сабақтарының іші қуыс болып келеді. Олар ұзақ күннің өсімдіктері, сондықтан вегетациясының алғашқы кезеңінде тезірек дамып, арамшөптермен шамалы ластанады.
Бірінші топтағы дәнді дақылдардың екі түрі бар.
Жаздық дәнді дақылдар
Жаздық дәнді дақылдар - жаздық бидай, арпа, сұлы, күріш, жүгері, қарақұмық, тары, қонақ жүгері.
Жаздық дәнді дақылдар өздерінің жылу сүйгіштігіне қарай екі топқа бөлінеді:
Ерте себілетін - жаздық бидай, арпа, сұлы. Оларды ерте көктемде, топырақтың тұқым сіңірілетін тереңдігі 5-7°С-қа жылыған кезде себеді.
Кеш себілетіндер - күріш, жүгері, тары. Бұл дақылдарды топырақтың тұқым сіңірілетін тереңдігі 10-12°С-қа қызған кезден бастап себеді.

Күздік дәнді дақылдар
Күздік дәнді дақылдар - күздік бидай, қарабидай, күздік арпа.
Бұл дақылдардың биологиялық ерекшеліктері - алғашқы даму кезеңінде оларға 1 айдай 1-10°С-тай төмен температура қажет. Сондықтан оларды тұрақты суық түскенге дейін 55-60 күн қалғанда себу қажет. Күздік дәнді дақылдар жаздықтарға қарағанда өнімді артық береді. Оның себебі, олар күзгі және көктемдегі жауын-шашынды тиімді пайдаланады, күзде жақсы түптенеді, ал ерте көктемде тез өсіп-дамып, ерте піседі.
Күздік дәнді дақылдардың өнімділігі олардың қыстың қолайсыз жағдайынан жақсы шығуына тікелей байланысты. Себебі, күзде, қыста және көктемде күздік дәнді дақылдар әр түрлі қолайсыз жағдайларға ұшырайды (қатты суық, қардың жұқа түсуі, ауа температурасының күрт өзгеруі және т.б.). Осы аталған қолайсыз жағдайларға төзімді болу үшін, күздік дәнді дақылдар шынығу сатысынан толық өтуі керек
Екінші топтағы дәнді дақылдарға тары, жүгері, күріш, қонақ жүгері жатады. Оларды дәндерінің бауыр жағында тілігі жоқ, масақшаның жоғарғы гүлдері жақсы дамыған. Бұлар бірінші топтың дақылдарына қарағанда жылуды көп, ал ылғалды, күріштен басқасы, аз талап етеді. Жүгері мен қонақ жүгерінің сабақтары өзекшемен толтырылған. Екінші топ дақылдары - қысқа күннің өсімдіктері және олардың күздік түрлері болмайды.
Астық дақылдары дәндерінің құрамы
Астық дақылдары дәндерінің құрамында су, ақуыз, май, крахмал, жасұнық және күл болады. Олар дәндерінің химиялық құрамы жағынан бір-бірінен ерекшеленеді. Мысалы, дәндегі ақуыз мөлшері қатты бидайда 13,8-20,0% болса, ал күріш дәнінде 6,7-7,6% ғана болады.
Астық дақылдарының дәндерінде майдың мөлшері 1,5-3,0%, ал көмірсутегі 67,8-80,9% шамасында болады.
Дәннің химиялық құрамы аймақтың топырақ-климат жағдайына, қолданылатын агротехникалық шараларға тікелей байланысты. Қазақстанның қуаң далалық аймағында өсірілетін жаздық бидай дәніндегі ақуыздың мөлшері басқа өңірлермен салыстырғанда біршама көбірек болады, сондықтан олар жақсы бағаланады.

Дәнді дақылдардың өсіп-дамуы
Тұқымнан өніп, көктеп шыққанна дәннің пісіп детілуіне дейінгі мерзімді өсімдіктердің вегетациялық кезеңі деп атайды.
Дәнді масақты дақылдар өсімдіктері вегетациялық кезеңде бірнеше фенологиялық өсу және даму сатыларынан өтеді. Олар:
тұқымның бөртуі және өнуі
көктеу
түптену
түтік шығару
масақтану (шашақ бас шығару)
гүлдену
пісу (сүттеніп, қамырланып және толық пісуі)
Өсу және даму фенологиялық сатыларда өсімдіктерде сыртқы морфологиялық өзгерістер байқалады.

Дәнді дақылдардың сапасын бағалау
Дәнді дақылдардың сапасын бағалау оның қолдануға жарамдылық дәрежесін, сақтауға тұрақтылығын, технологиялық қасиеттерін анықтауға,тасымалдауға,сақтауды,өңд еуді дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік береді.Органалептикалық бағалау,ластануы, зақымдануы, кез-келген дәнді дақыл стандартына енгізілген және кез-келген дақыл түрін дайындағанда анықталады.
Ылғалдылық; Мемлекеттік стандарт бойынша дәнді дақылдарды ылғалдылық бойынша 4 топқа бөледі; құрғақ (14%-ке дейін) , орташа құрғақ (14-15,5%),ылғалды (15,5-17%)және шикі (17% және одан жоғары).

Тұқымның бөртуі және өнуі
Топыраққа сіңірілген тұқым өну үшін алдымен бөртеді. Бөртуге негізінен ылғал, жылу және ауа қажет. Дәннің құрамындағы ақуыз, май, көмірсутегінің мөлшеріне байланысты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.