Мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастыруды теориялық тұрғыдан негіздеу

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 96 бет
Таңдаулыға:

М А З М Ұ Н Ы

КІРІСПЕ . . . 4

1 МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ КӘСІБИ ҚҰЗЫРЛЫҒЫН

ҚАЛЫПТАСТЫРУДА АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ

ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды орта мектепте

пайдаланудың психологиялық-педагогикалық негіздері . . . 12

1. 2 Кәсіптік білім беру арқылы оқушылардың кәсіби құзырлығын

қалыптастырудың ерекшеліктері . . . 26

Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізе

отырып, мектеп оқушыларына кәсіби бағытта білім беру . . . 30

2 АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ КӘСІБИ ҚҰЗЫРЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ-ДА ҚОЛДАНУДЫҢ ӘДІСТЕРІ

2. 1 Мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастыруда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану жолдары . . . 37

2. 2 Электронды оқулықтың құрылымы және оны кәсіптік оқытуда пайдалану технологиялары . . . 52

2. 2. 1 7-11 сыныптардың физика пәніне электронды оқулықтарды пайдаланып өткізген сабақ жоспарлары . . . 62

2. 3 Мектеп оқушыларының коммуникативтік құзырлығын құрайтын компоненттер бірлігі . . . 65

2. 4 Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар негізінде кәсіби бағытта білім бере отырып, мектеп оқушыларының кәсіптік құзырлықтарын қалыптастырудағы зерттеу әдістері . . . 75

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 82

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ КӨЗДЕРІНІҢ ТІЗІМІ . . . 85

ҚОСЫМШАЛАР . . . 89

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесіндегі реформалар мен саясаттар, өзгерістер мен жаңалықтар әрбір педагог қауымының ойлануына, өткені мен бүгіні, келешегі мен болашағы жайлы толғануына, жаңа идеялармен, жаңа жүйелермен жұмыс жасауына негіз болары анық. Бұған негізгі дәлел Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың 2006 жылғы 26 мамырдағы Г. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде студенттерге арнап оқыған дәрісінде [1] : « . . . білім беру ұғымының өзі өзгеруде және кеңеюде. Жеке тұлғаны функционалдық әзірлеу тұжырымдамасынан жеке тұлғаны дамыту тұжырымдамасына көшіп жатыр. Жаңа тұжырымдама білім берудің даралық сипатын көздейді, ол әрбір нақты адамның мүмкіндіктерін және оның өзін-өзі іске асыруымен өзін-өзі дамытуға қабілеттілігін ескеруге мүмкіндік береді», - деп көрсетті.

Дәстүрлі білім беру жүйесінде мамандар даярлаушы кәсіби білім беретін оқу орындарының басты мақсаты - мамандықты игерту ғана болған болса, ал қазір әлемдік білім кеңістігіне ене отырып, бәсекеге қабілетті тұлға дайындау үшін адамның құзырлық қабілетіне сүйену арқылы нәтижеге бағдарланған білім беру жүйесін ұсыну негізгі мақсат болып отырғаны баршамызға аян.

Н. Ә. Назарбаев «Инновациялық білім арқылы экономикалық білімге» атты дәрісінде [2] : « Қазақстанды әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына енудің негізгі міндеті жоғары мамандандырылған білікті де білімді азамат, ғылыми технологияны оңай меңгеріп, нарықтық экономикада өзін-өзі басқара алатын және алған білімін өмірде қолдана білетін болса, тек сол уақытта жүзеге асыру мүмкін » деген болатын. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту Тұжырымдамасында құзырлы орта білім берудің мақсаты ретінде [1] : « . . . терең білім мен кәсіби дағдылар негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін-өзі іске асыруға, өзін-өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс, адамгершілік тұрғысынан шешім қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру », - деп көрсетілді.

Енді осы ұғымдардың мәнін тереңірек талдайтын болсақ, онда « құзыр» - тұлғаның белгілі бір пәндер шеңберіне қатысты білімі, біліктілігі, дағдысы мен іс-әрекеттері тәсілінің өзара байланысқан сапаларының жиынтығы, ал « құзыреттілік » - адамның іс-әрекеті саласына сай құзырлықтарды меңгеруі. Бұл екі ұғымды керек болған жағдайда бөліп қарастырады. Мысалы, құзырлық оқушылар дайындығына алдын-ала қойылатын талаптарды, ал құзыреттілік олардың қалыптасқан тұлғалық сапасын және белгілі бір саладағы іс-әрекетке қатысты жинақталған тәжірибесін айтады.

Қазақ тілінде « құзыр (компетенция ) » [3] ұғымының мән-мағынасын анықтауға бағытталған мәселелер ғылыми-әдістемелік басылымдарда, білім саясатын анықтайтын құжаттарда және әлеуметтік, философиялық, психологиялық, педагогикалық әдебиеттерде жиі қолданылатынына көзіміз жетті. Бұл осы ұғымның жалпы білім берудегі жүйелілік-практикалық қызметімен байланысты. Дәстүрлі оқыту әдістемесінде « құзырлық » жаңа ұғым емес. Мәселен, лингвистикалық құзырлықты орыс тілін оқыту әдістемесінің мамандары бұрыннан қолданып келгені мәлім. Ал филология мен информатикада « коммуникативтік құзырлық » жиі қолданылады.

Егер отандық әдебиеттерде құзырлық ұғымы жоғарыдағыдай тұжырымдалса, «Ресейдің мектептегі білімді модернизациялау стратегиясында» білім мазмұны - құрылымы бойынша адамның мәдениетіне теңестірілген, изоморфты, педагогикалық тұрғыдан бейімделген, адамзаттың әлеуметтік тәжірибесі ретінде қарастырылады. Ол негізгі төрт элементтен тұрады:

танымдық қызмет тәжірибесі;
қызметтің белгілі амалдарын жүзеге асыру тәжірибесі;
шығармашылық қызмет тәжірибесі;
эмоциялық-құндылық қатынастар жасау тәжірибесі.

Осы төрт тұрпатты тәжірибені меңгеру оқушыларда әрекет етудің

күрделі мәдениеттілікке сыйымды қабілеттерін қалыптастырады. Бұл қабілеттер - құзыреттілік деп аталады.

Жоғарыдағы айтылған теориялық идеяларға сүйене отырып, құзырлық ұғымына өз анықтамамызды береміз [4] : құзырлық - алған білімін пайдалана білу қабілеті; болашақ таңдайтын мамандығына қатысты қабілеттер мен шеберліктерін меңгере білу; әлеуметтік даму деңгейіне сәйкес келетін және қоршаған ортаның әсер ету факторларына төтеп бере алатын тұлғаның интегративті қасиеттер жиынтығы.

Бүгінгі мектеп оқушылары үшін жоғарыдағы айтылған құзырлықтар арқылы әлеуметтену үдерісінің алатын орны ерекше. Сараптау барысында, ғылыми әдебиеттерде жеке адам әлеуметтік тұлға ретінде қарастырылады, яғни ол өз елінің өркендеп дамуына іскерлікпен, саналылықпен қарайтын, білімді, мәдениетті, кәсіби құзырлы азамат. Әлеуметтік тұлғаның қалыптасу үдерісі оның қоғамдағы тұлғалық сана-сезімінің болмысына байланысты. Бұл үдеріс білім мен өзін-өзі тәрбиелеу, алдына мақсат қоя білу және оны жүзеге асыру, өз қадірін сезіну, қоғамда өз орнының бар екендігіне сенімді болғанда жүзеге асады.

Демек, тұлғаның кәсіптенуі оның ана тіліне, күнделікті тұрмыс жағдайындағы мінез-құлқына, шығармашылыққа деген ынтасы мен өз халқының мәдениетін қабылдау қабілетіне байланысты. Оқушының қалыптасуы қоршаған ортасын танумен, өмір сүру барысында кездесетін жақсылық пен жамандықтардан тұрады. Сондықтан, сыртқы орта - жоғары сынып оқушысының әлеуметтік тұлға болып қалыптасуына ықпал ететін басты фактор.

Қорыта айтқанда, кәсіби құзырлылық дегеніміз - бала дамуының әлеуметтік кезеңдерін қамтитын және оның әрбір кезеңі белгілі бір анықталған мәселелерді шешу мақсатына жауап беретін, өмір бойы созылатын үздіксіз үдеріс. Осы тұрғыдан қарастырғанда аталмыш үдеріс бала дамуының әлеуметтік кезеңдерін қамтиды және оның әрбір кезеңі белгілі бір анықталған мәселелерді шешу мақсатына жауап береді. Егер, адам балалық шағында әлеуметтік нормалармен қаруланған болса, есейген шағында оның сана-сезімі жоғарылап, тұлға болуға деген қажеттілігі дамиды. Ал жасөспірім шақта өзінің қажеттіліктері мен қоғамдық даму талаптарына жауап беретін тұлғаға тән қасиеттері қалыптаса бастайды. Сондықтан, зерттеу мақсатына қарай бұл тәжірибені оқушылардың кәсіби дайындығына қойылатын талаптарды айқындауда, төл оқулықтарын жазу және оқу үдерісін жаңаша жобалау кезінде ескеру қажет екендігін анықтадық.

Өткен ғасырдың соңғы он жылдығында зерттеуші ғалымдар В. И. Слободчиков, Ю. Г. Юдина « кәсіби құзырлық » ұғымын ғылыми педагогикалық айналымға енгізген. Ғалымдардың басым көпшілігінің пайымдауынша, іс-әрекеттегі оқушы өміріндегі басты оқиға - өзіндік адамдар қарым-қатынасы жүйесінде өз орнын іздеу, өзінің өмірбаянын өзі жасаушы ретінде сезіну деп есептейді. Сондай-ақ, олар оқушының кәсіби-әлеуметтік құзырлы әрекетінің пайда болуын ғылыми тұрғыда негіздей келе, оның жан-жақтылық сипатына назар аударады. Ал, А. Н. Лук өз еңбегінде адамның кәсіби құзырлы әрекетін дамыту ең алдымен кәсіби құзырлы ойлауға байланысты екенін алға тартса, Б. А. Тұрғынбаева [5] : кәсіби құзырлы әрекетті жаңалықты сезіну, яғни тосын жағдайларға табандылық таныта білу, еңбектің нәтижесі оқушыны жоғары көңіл-күйге бөлеп, жаңа кәсіби істерге ынталандыратынын айтады.

Кәсіби құзырлы әрекет әр баланың табиғатында болуы мүмкін. Біздің міндетіміз - мектеп оқушыларының бойында жасырын жатқан өз мүмкіндіктерін ашып көрсету. Сонымен, оқушыны кәсіби құзырлықа баулу, өз еңбегінің нәтижесін көру, оны бағалауға бағыттау өте күрделі үдеріс екендігіне көзіміз жетті. Себебі, оқушының кәсіби құзырлық мүмкіндігі оның жеке тұлға ретінде қалыптасу үдерісінде пайда болады. Егер, кәсіби құзырлық оқушының жас кезінде бағалы бағдар болып орнықпаса, онда болашақта оның тұлға болып қалыптасуы екіталай.

Жоғарыдағы пікірлерді қорытындылай келе, біз мектептерде кәсіби құзырлығы дамыған тұлға қалыптастыру - қазіргі оқу үдерісінің ең басты талаптарының бірі екендігін көреміз. Кәсіби құзырлы тұлға қалыптастыру мектеп оқушыларының танымдық ізденістерін тиімді ұйымдастыру арқылы жүзеге аспақ.

Қарастырылған кәсіби құзырлыққа байланысты ғылыми еңбектердегі теориялық сараптамалар негізінде және зерттеу мәселесі бойынша жасалған тәжірибелерімізге сүйене отырып, мынадай қорытынды жасауға болады. Яғни, мектеп оқушыларының әлеуметтік құзырлығын қалыптастыру - оқушыларды сапалы өмір сүруге дайындайды. Біздің ойымызша, нарықтық қатынас заманындағы оқушыға кәсіби құзырлықты қалыптастыру үдерісі педагогикалық феномен ретіндегі мәнді де маңызды мазмұнға ие болады. Осы түсініктерді негізге ала отырып, зерттеу жұмысымызға байланысты өз анықтамамызды береміз: мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығы - қоғамда өзін-өзі жүзеге асыруға ұмтылатын, өмірді және өзін, өмірлік мақсаттары мен кәсіби құзырлықтың өзіндік, тұлғалық әлеуетін түсінетін, кәсіби маңызды құндылықтарды жүзеге асыра алатын, өзін және қоршаған ортасын сыйлайтын, жауапкершілігі бар рефлексивті қасиеттер жиынтығы.

Зерттеу барысында мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастырудың теориялық негіздерін айқындауды мақсат еттік. Бұл тұрғыда, біз, ІХ-ХІ ғасырларда өмір сүрген ғұламалар әл-Фараби (870-950), Ж. Баласағұн (1021-1075), О. Хайям (1040-1123) еңбектеріне шолу жасадық.

Философ, әлеуметтанушы, «Шығыстың Аристотелі» атанған әл-Фараби өз ғылыми мұраларында « . . . сана ешқашан сарқылмайды, ол әлеуеттене отырып, бардың мәнін түсінуге әкеледі» - деген ой айтады. Бұл ойы қазіргі заман талабына сай бүгінгі жастарды әлеуметтендіру мәселесінде өзінің өзектілігімен ерекшеленіп отыр.

Көреген ойшыл Ж. Баласағұн өзінің шығармаларында «білік біліп - төрден орын аласың, білік білсең - күшті берік адамсың . . . қанша білсең, ізден тағы, тағы да, білікті адам жетер тілек, бағына» деп біліктіліктің маңыздылығын айқын көрсеткен. Ал, ұлы ғалым Омар Хайям өзінің рубайларында « еңбек, білім, тәрбие, басын қоссаң мәнді де, үшеуін бірдей меңгерсең, жібермес сені өлімге » деп тәрбие мен білімді ұштастыра алғанда адамның ұлылығы, құзырлығы айқындала түсетінін меңзейді. Демек, ұлы ғұламалардың жастарды тәрбиелеудегі берген құнды ойлары олардың ақыл-ойы мен санасын, ынтасы мен қызығушылығын оятып, әлеуметтік тұрғыда тәрбиеленуіне мүмкіндік береді.

ХІХ ғасыр ағартушылары Ш. Уәлиханов (1835-1865), Ы. Алтынсарин (1841-1889), А. Құнанбаев (1845-1904) еңбектерінде адамның кәсіби қабілетіне әсер ететін, ынтасы мен қызығушылығын оятып, өздігінен сапалы дәлелді шешімдер қабылдай білуге икемдейтін ақыл-кеңес береді.

ХХ ғасыр басында кәсіби - әлеуметтік құзырлық туралы ойлар С. О. Грузенберг, М. А. Блох және т. б. ғалымдар еңбектерінде көрініс тапқан. Осы кезеңде қоғамдық өмірдің әр саласындағы (әдебиет, техника т. б. ) әлеуметтік құзырлы әрекет жайлы зерттеулер жасалып, зерттеуші ғалымдар әлеуметтік құзырлықты дарындылық пен еңбексүйгіштіктің қоспасы ретінде қарастырады. Әлеуметтік құзырлық тұлғаның әлеуметтік бейімділігін, әлеуметтік хабардарлығын, тұлға мен социум жағдайы арасындағы оптималды сәйкестікті табуға мүмкіншілік беретін, «әлеуметтік интеллект», «әлеуметтік ойлау» түсініктерінде белгіленген әлеуметтік білім мен іскерліктер мағынасында қарастырылады (К. А. Абульханова-Славская, В. Н. Куницина) .

Зерттеу жұмысымыздың негізіне өткен ғасырдың 80-жылдарының ортасында кеңінен тараған кәсіби құзырлық тәсілдері енді. Мұнда, кәсіби құзырлық тәсілдің мәні меңгерілген білімдер көлемі емес, адамның әр түрлі мәселелік жағдаяттарда әрекет ету қабілеті болып табылады. Соңғы жылдары ол Финляндия, АҚШ, Канаданың, т. б. білім беру жүйелерінде бекітілді. Құзырлық тәсілдері идеясы шетел ғалымдары (Равен Дж., Зинченко А. П., Зимняя И. А., т. б. ), сондай-ақ отандық ғалымдар (Жексенбаева У. Б., Самуратова Ж. Б., т. б. ) еңбектерінде көрініс тапқан. Фрумин И. Д. құзырлық тәсіл шынайы өзгермелі әлеуметтік-экономикалық білім беру мазмұнының жаңаруы ретінде көрініс табатынын атап көрсеткен. Сонымен қатар, осы мәселе бойынша түрлі тәсілдер өңделуде: тілдік құзырлық (Хаймс Д. ), кәсіби құзырлық (Маркова А. К. ), педагогикалық құзырлық (Митина Л. М. ) . 70-90 жылдары «әлеуметтік құзырлық» ұғымының мазмұны айқындалды (Зимняя И. А. ) .

Қазіргі оқытушы, болашақ мамандарды дұрыс ұйымдастыра отырып, бағыт-бағдар беру арқылы өздігінен жұмыс жасауға үйрету нәтижесінде, жаңа идеялар мен жаңалықтар, болжамдар мен нәтижелер әкелетіндей тұлға даярлап шығуды көздеуде. Оқытушы қауымнан болашақ мамандар (мұғалімдер) тек білімге ғана емес, өмірге де үйрететін қабілеттілікті қажет етіп отыр.

Шетелдік тәжірибелерді қорыта келе, қазақстандық ғалымдар жүргізген зерттеулерде В. А. Болотов пен В. В. Сериков құзырлық ұғымын жан-жақты аша отырып, бұл мәселені әлі зерттеуді қажет ететін аспектілерін көрсетіп берген. Зерттеушілердің көпшілігі білім мазмұнын құзырлық тұрғыдан қарастырғанда адамның қызметі, өмірлік мәселелерді шешудің тұтас тәжірибелері, әлеуметтік рөлдерді атқару құзыреттері немесе білімдік компонент емес, жалпы мәдени-әлеуметтік тәжірибе; ақпараттану емес, мәселе шешу; «есте сақтап, жауап беру» емес, өмірлік маңызды мәселенің шешілуін жобалау деп қарастыратыны анықталды. Түйінді құзырлық функционалдық сауаттылықтың белгілі бір деңгейі ретінде көрініс береді. Шетелдік тәжірибелерді қорыта келе, қазақстандық ғалымдар жүргізген зерттеулерде құзырлық мәселелері Қазақстан мектептеріндегі білімнің жаңа моделі ретінде ұсынылып отырғанын көреміз. Дегенмен, аталған ғылыми зерттеулер мен әдебиеттерге, озық педагогикалық тәжірибелерге жасалған талдау бүгінгі күнге дейін мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастыру мәселесінің зерттеу нысаны болмағанын дәлелдеп отыр.

Демек, қазіргі қоғамның әлеуметтік-экономикалық дағдарыс жағдайында оқушылардың кәсіби құзырлығын қалыптастыруға деген қоғамның сұранысы мен мектептегі құзырлық тәрбиенің жағдайы арасында; мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастыру қажеттігі мен оның бір жүйеде зерттелмеуі арасында; бұл кәсіби құзырлықтарды мектеп практикасында кең көлемде пайдалану қажеттігі мен арнайы жасалған ғылыми-әдістемелік нұсқаулардың жоқтығы арасында қарама-қайшылықтар анық байқалады.

Осы қайшылықтардың тиімді шешімін іздестіру біздің зерттеу проблемамызды айқындауға және тақырыпты « Мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастыруда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану » деп таңдауымызға негіз болды.

Зерттеудің мақсаты: мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастыруды теориялық тұрғыдан негіздеу және оның технологиясын жасау.

Зерттеу нысаны: мектептегі оқу-тәрбие үдерісі.

Зерттеу пәні: мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастыру.

Зерттеудің ғылыми болжамы: егер, мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастыру теориялық (тұлғалық-іс-әрекеттік, жүйелілік, құзырлық) тұрғыда нақтыланса, соның негізінде мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық моделі жасалса, оқу үдерісінде оқушылардың кәсіби құзырлығын қалыптастыру жүйесі педагогикалық және ақпараттық технологиялар арқылы іске асырылатын болса, онда кәсіби құзырлы жеке тұлғаны қалыптастыруға болады, өйткені, бұл бүгінгі қоғамның мектепке қойып отырған талабына сай келеді.

Зерттеудің міндеттері:

«құзырлық», «мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығы» ұғымдарының мәнін нақтылау;
мектеп оқушыларының жас ерекшеліктерін ескере отырып, олардың кәсіби құзырлығын қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық моделін құру, сондай-ақ, аталмыш қасиетті қалыптастыру арқылы педагогикалық шарттарын анықтау;
қазіргі қоғамға сай мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастыру технологиясын әзірлеу, оның тиімділігін тәжірибелік-эксперимент жұмысы арқылы тексеру.

Жетекші идея: мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығы тұлғалық-іс-әрекеттілік, жүйелілік, құзырлық парадигмасы негізінде ұйымдастыру арқылы қалыптасады.

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері: таным теориясы, философиялық, психологиялық және педагогикалық тұрғыдан жеке тұлға мен оның дамуындағы іс-әрекеттің, біліктіліктің, кәсіби құзырлықтың рөлі туралы қағидалары; тұлғалық-бағдарлық, жүйелілік, тұтас педагогикалық үдеріс, құзырлық теориялары және тұлғаның «Мен тұжырымдамасы» құрайды.

Зерттеу көздері: Қазақстан Республикасының Конституциясы (1995), Қазақстан Республикасының кәсіптік-мәдени дамуының Тұжырымдамасы (1993), Қазақстан Республикасының «Білім туралы Заңы» (1999), Қазақстан Республикасының «Қазақстан-2030» даму стратегиялық бағдарламасы (1997), «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында» атты Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы (2006), Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың халыққа жолдауы «Қазақстан халқының әл-ауқатын артыру - мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» (2008), психолог-педагог ғалымдардың еңбектері, шетел және ТМД елдеріндегі мектеп мұғалімдерінің озық тәжірибелері, сондай-ақ магистранттың Алматы қаласындағы № 4 кәсіптік мектебіндегі (Алматы мемлекеттік көпсалалы колледжі) 2 оқу жыл бойы өткізген зерттеу жұмысы мен әдіскерлік-мұғалімдік, педагогикалық әдістемелік тәжірибесі.

Зерттеу әдістері: зерттеу мәселесі бойынша философиялық, психологиялық, әлеуметтік, педагогикалық әдебиеттерге талдау жасау; мектептің оқу құжаттары (оқу жоспары, бағдарламалар, оқулықтар), Мемлекеттік білім стандарты, мұғалімдердің озық тәжірибелерін талдау, бақылау, сауалнама жүргізу, әңгіме, жобалау, диагностикалық әдістер (тестер, тапсырмалар, ұжымдық тренингтер), әдістемелік жүйенің мақсатқа сәйкестігін және педагогикалық тиімділігін тәжірибелік-эксперименттік жұмыс арқылы тексеру, алынған мәліметтерін сандық жағынан сараптап, қорытындылау.

Зерттеудің негізгі кезеңдері. Зерттеу міндеттерінің шешілуі екі кезеңде іске асырылды.

Бірінші кезеңде (2011ж. ) еліміздегі жалпы білім беру мектебінің бүгінгі қойылып отырған талаптарына сай кәсіби құзырлы оқушыларды қалыптастыру мәселелерінің теориялық негізде ғылыми еңбектерді, білім берудің мемлекеттік стандарттары мен мектеп бағдарламаларына талдау жасап, зерттеу арқылы диссертациялық жұмыстың ғылыми аппараты анықталды; теориялық-әдіснамалық негізде « құзырлық », « мектеп оқушыларының кәсіби-әлеуметтік құзырлығы» ұғымдарының өзара байланысы зерттеліп, олардың анықтамаларына , құрастыру жүйелеріне мазмұндық сипаттама берілді.

Екінші кезеңде (2012ж. ) анықтаушы экспериментін өткізу арқылы, яғни мектеп оқушыларына арналған бірнеше нұсқадан тұратын сауалнамалар арқылы оқушылардың кәсіби құзырлығы анықталды. Мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастырудың педагогикалық шарттары негізделіп, зерттеу жұмысымыздың педагогикалық жүйесі құрылды.

Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге байланысты қазіргі ғылым мен техниканың даму беталысы жүргізілген зерттеу жұмыстарының мақсатына қарай мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастырудың диагностикалық деңгейі анықталып педагогикалық технология жасалды; «ХХІ ғасыр көшбасшысы» клубының бағдарламасы дайындалды.

Зерттеудің теориялық мәні және ғылыми жаңалығы:

кәсіби құзырлықты қалыптастырудың теориялық негіздері айқындалып, «құзырлық», «мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығы» ұғымдарының мәні нақтыланды;
мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық моделі жасалды;
мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастырудың педагогикалық шарттары айқындалды;
оқушылардың кәсіби құзырлығын қалыптастырудың педагогикалық технологиясы жасалынып, оның тиімділігі тәжірибелік-эксперимент арқылы дәлелденді.

Зерттеудің практикалық мәні:

мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастыру диагностикасы жасалынды;

- мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық моделі мен технологиясы әзірленді;

- «ХХІ ғасыр көшбасшысы» клубының бағдарламасы [Қосымша А] құрылды.

Зерттеу нәтижелерін мектептерде, лицейлер мен гимназияларда, педагогикалық колледждер мен университеттерде, мұғалімдер білімін жетілдіру мекемелерінде пайдалануға болады.

Зерттеу нәтижелерінің дәлелділігі мен негізділігі оның бастапқы теориялық және практикалық тұрғыда дәлелденуімен, ғылыми аппараттың логикалық бірлігімен, тәжірибелік-эксперимент жұмысының мақсатына, міндеттеріне, мазмұнына сай кешенді әдістерді пайдаланумен қамтамасыз етілді.

Зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу және тәжірибеге енгізу .

Зерттеу нәтижелері Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдарында: «Ақпараттық технологияларды кәсіптік оқыту үдерісінде пайдалану - сапалы білім негізі» Алматы, 2012; «Мектеп оқушыларының кәсіби құзырлығын қалыптастырудың негізгі бағыттары» Алматы, 2012, №2. «Психологиялық ғылым және білім» Республикалық ғылыми-педагогикалық басылымында және «Кәсіби құзыреттілік және жаңа ақпараттық технологиялар» Алматы, 2012, №11. «Қазақстан мектебі» Республикалық ғылыми-педагогикалық басылымында жарияланды.

Диссертацияның құрылымы. Диссертация кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

Кіріспе бөлімінде зерттеудің көкейкестілігі негізделіп, зерттеу мақсаты мен нысаны, пәні, міндеттері, жетекші идеясы, әдіснамалық негіздері қарастырылды, ғылыми болжамы айқындалып, зерттеу кезеңдері мен зерттеу базасы, диссертацияның ғылыми жаңалығы, практикалық құндылығы сипатталып, қорғауға ұсынылатын негізгі қағидалары баяндалды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.