Қазақстан Республикасындағы сот-медициналық сараптаманың жүйелі құрылуы

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... 3
I. Сот.медицина сараптасының іс жүргізу негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1. Сот медицинасының түсінігі, міндеттері, әдістері және объектілері ... ... ... ... ... .6
1.2. ҚР.да сот.медицина сараптамасының құрылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
II. Сот.медициана қызметінің ұйымдастырылуы және құрылымы ... ... ... .8
2.1. Сот.медицина сараптамасыныңобъектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
2.2. Қазақстанда сот.медицина сараптамасының құрылуы ... ... ... ... ... ... ...10
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ..12
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ..13

Медицина ғылымы бола отырып, сот медицинасы заң пәндерімен жиі жанасады. Сот медицинасы бір-бірінен алшақ жатқан екі білім саласымен тығыз байланысты. Өз алдына дербес медицина ғылымы бола отырып, ол қылмыстық және азаматтық істерді тергеу мен сотта қарау кезінде сот әділдігі органдарынды туындайтын медициналық-биологиялық мәселелерді шешіп береді.
Сот медицина тәжірибесінде пайдалынатын зерттеу әдістері мен тәсілдерінің санының барған сайын көбейе түсуі неғұрлым тереңірек негізделген және объективті қорытындылар беруге мүмкіндік туғызып отыр.
Сот медициналық қызметінің тарихын зерттеу ерекшелігі, ол – құқықпен, заңшығарушылық, сот-тергеулік мекемелерімен байланыстығы. Бұл байланысты сот-медициналық қызмет тарихын зерттеуде ескерту қажет, себебі – заңшығарушылық сот медицинасының сұрақтары бойынша тәртіп сақтауы нығайту және қорғау қызметін атқарады.
Үнділердің (Айюр-Веда, б.д.д. VII ғ.) және еврейлердің (Моисейдің кітаптарында) ежелгі заңдарының өзінде сот медицинасы сипатындағы мәліметтерге сүйенушіліктер кездеседі. Греция, Рим және де басқа ежелгі мемлекеттердің заң шығару тарихында кейбір сот-медициналық сұрақтарды шешуге дәрігерлердің қатысуы жөніндегі хабарламаларды (Гиппократ, б.д.д. 460ж.) кездестіруге болады.
Зерттеушілер сот медицинасының пайда болу уақыты деп 1532 жылды санайды, осы күні Швеция королі Карл V зорлық өлімінің себептерін анықтауға, түсік жасату және дерігерді өз қызметін дұрыс атқармауына байланысты дәрігерлерді шақыртуды заңдастырды. Бұл ғылым атақты француз хирургі Амбураза Парэнің (1579ж.) жарақат пен зорлаудан туындаған өлімге сот-медициналық сараптаманы бөліп көрсеткені жөніндегі, трактатында өз дамуын алды.
Қазіргі таңда сот-медицина сараптамасының мемлекеттік жүйесі бар. ҚР Денсаулық сақтау министрлігі сараптаманы басқаруды Бас сот-медициналық сарапшы арқылы жүзеге асырады. Сот-медициналық сараптама Орталығы ғылыми және әдістемелік жұмыстарды реттеп басқарады.
Республикалық, облыстық, қалалық сот-медициналық сараптама бюросының құрамына сарапшы құқығына ие қалалық, аудандық сот-медицина сарапшылары кіреді. Олардың саны бір сарапшыға мың тұрғыннан бөлініп анықталады. Бюрода сот-медициналық сарапшылардан басқа биологтар, химиктер, физиктер және т.б. мамандар бар.

1. Жетпісбаев Ғ.А., Османова Г.Ж. «Сот медицинасы: дәрістер жинағы» – Алматы, «Нурпресс» баспасы, 2011, 256б.
2. Қаракөбенов Қ. Сот медицинасы: Оқулық. – Алматы: Жеті жарғы, 1996, – 320б.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I. Сот-медицина сараптасының іс жүргізу негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...4
0.1. Сот медицинасының түсінігі, міндеттері, әдістері және объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
0.2. ҚР-да сот-медицина сараптамасының құрылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
I. Сот-медициана қызметінің ұйымдастырылуы және құрылымы ... ... ... .8
0.1. Сот-медицина сараптамасының объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
0.2. Қазақстанда сот-медицина сараптамасының құрылуы ... ... ... ... ... ... ...1 0
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13

КІРІСПЕ
Медицина ғылымы бола отырып, сот медицинасы заң пәндерімен жиі жанасады. Сот медицинасы бір-бірінен алшақ жатқан екі білім саласымен тығыз байланысты. Өз алдына дербес медицина ғылымы бола отырып, ол қылмыстық және азаматтық істерді тергеу мен сотта қарау кезінде сот әділдігі органдарынды туындайтын медициналық-биологиялық мәселелерді шешіп береді.
Сот медицина тәжірибесінде пайдалынатын зерттеу әдістері мен тәсілдерінің санының барған сайын көбейе түсуі неғұрлым тереңірек негізделген және объективті қорытындылар беруге мүмкіндік туғызып отыр.
Сот медициналық қызметінің тарихын зерттеу ерекшелігі, ол - құқықпен, заңшығарушылық, сот-тергеулік мекемелерімен байланыстығы. Бұл байланысты сот-медициналық қызмет тарихын зерттеуде ескерту қажет, себебі - заңшығарушылық сот медицинасының сұрақтары бойынша тәртіп сақтауы нығайту және қорғау қызметін атқарады.
Үнділердің (Айюр-Веда, б.д.д. VII ғ.) және еврейлердің (Моисейдің кітаптарында) ежелгі заңдарының өзінде сот медицинасы сипатындағы мәліметтерге сүйенушіліктер кездеседі. Греция, Рим және де басқа ежелгі мемлекеттердің заң шығару тарихында кейбір сот-медициналық сұрақтарды шешуге дәрігерлердің қатысуы жөніндегі хабарламаларды (Гиппократ, б.д.д. 460ж.) кездестіруге болады.
Зерттеушілер сот медицинасының пайда болу уақыты деп 1532 жылды санайды, осы күні Швеция королі Карл V зорлық өлімінің себептерін анықтауға, түсік жасату және дерігерді өз қызметін дұрыс атқармауына байланысты дәрігерлерді шақыртуды заңдастырды. Бұл ғылым атақты француз хирургі Амбураза Парэнің (1579ж.) жарақат пен зорлаудан туындаған өлімге сот-медициналық сараптаманы бөліп көрсеткені жөніндегі, трактатында өз дамуын алды.
Қазіргі таңда сот-медицина сараптамасының мемлекеттік жүйесі бар. ҚР Денсаулық сақтау министрлігі сараптаманы басқаруды Бас сот-медициналық сарапшы арқылы жүзеге асырады. Сот-медициналық сараптама Орталығы ғылыми және әдістемелік жұмыстарды реттеп басқарады.
Республикалық, облыстық, қалалық сот-медициналық сараптама бюросының құрамына сарапшы құқығына ие қалалық, аудандық сот-медицина сарапшылары кіреді. Олардың саны бір сарапшыға мың тұрғыннан бөлініп анықталады. Бюрода сот-медициналық сарапшылардан басқа биологтар, химиктер, физиктер және т.б. мамандар бар.

I. Сот-медицина сараптасының іс жүргізу негіздері
Сот медицинасы басқа да медициналық пәндердің деректерін тергеу және сот тәжірибесінде іс жүргізуде қолдану сот-медицина сараптамасының мазмұны болып табылады.
Сот-медицина сараптамасы сот әділдігі мақсаттары мен міндеттеріне қызмет етеді және елімізде қолданылып жүрген қылмыстық, азаматтық, қылмыстық істер жүргізу және азаматтық істер жүргізу заңдарының, Үкімет қаулылары мен өкімдерінің , сондай-ақ Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі шығаратын ережелердің, бұйрықтар мен нұсқаулардың негізінде және соларды сақтай отырып жүзеге асырылады.
Сонымен бірге сот-медицина сараптамасы өз қызметі, құқықтары мен міндеттері шегінде халыққа медициналық көмек көрсету сапасын жақсарту ісінде, ауру мен өлім-жітімді азайту, еңбек және тұрмыс жағдайларын жақсарту жолындағы күресте денсаулық сақтау жұмысына барынша жәрдемдесуді мақсат етеді.
Елімізде сот-медицина сараптамасын жүргізу Қазақстан Республикасы Қылмыстық және Қылмыстық істер жүргізу, Азаматтық және Азаматтық істер жүргізу кодекстерінің бірқатар баптарымен бекітілген. Әрбір кодекс бір құқық саласына қатысты заңдар жинағы болып табылады.
Қылмыстық кодекс - қылмыстық жауапкрешіліктің себептері мен шектерін қылмыс деп танылатын іс-әрекет белгілерін және ол үшін қолданылатын жазалау шараларын анықтайтын заң құжаты болып табылады.
Қылмыстық істер жүргізу кодексі - қылмыстық істерді тергеу және сотта қарау кезінде тергеу органдарының, сотын, прокуратураның, адвокаттардың қызметін реттейтін және қылмыстық процеске қатысатын барлық адамдардың құқықтары мен міндеттерін белгілейтін құқықтық нормалардың жүйеге келтірілген жинағы.
Азаматтық кодекс - жеке адамдардың немесе ұйымдардың мүліктік қатынастарын реттейтін жеке заң құжаты.
Азаматтық істер жүргізу кодексі дегеніміз - соттың азаматтық істерді қарау жөніндегі қызметін, сондай-ақ сот шешімдері мен ұйғарымдарын күштеп орындату жөніндегі орындаушылардың қызметін реттейтін құқықтық нормалардың жүйеге келтірілген жинағы.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық істер жүргізу кодексінің 52, 53, 169, 272-баптарына сәйкес сараптама алдын ала тергеу процесінде немесе сот мәжілісінде ғылым, техника, өнер және қолөнер жөнінен арнайы пікір қажет болған жағдайда белгіленеді. Бұл мәселелерді шешу үшін сарапшылар деп аталатын білгір адамдар тартылады. Сараптамаларды тиісті мекемелердің сарапшылары немесе анықтама жүргізетін адам, тергеуші, прокурор және сот тағайындаған өзге де мамандар жасайды. Тергеуші және сот құқық бұзушылықтың бар-жоғын, оны жасаған адамның кінәсін анықтағанда сүйенетін кез келген нақты деректер қылмыстық іс бойынша дәлелдемелер болып табылады. Бұл деректер куәгердің, жәбірленушінің, айыпталушының айғақтарымен, сарапшының қорытындысымен, айғақты заттармен, сондай-ақ анықталады. Тергеу немесе сот барысында бұл дәлелдемелер бір-бірін толықтыруы, сондай-ақ сарапшының қорытындысы басқа дәлелдемелерге қайшы келген жағдайда қарама-қайшы сипатта болуы мүмкін.
Сараптамалардың әр алуан түрлері бар, мысалы, сот-медицина, сот-психиатрия, сот-бухгалтерлік, криминалистика, сот-техникалық сараптамалары және т.б. бұл орайда сот-медицина сараптамасының басқаларының бәрінен бұрын қолданыла бастағанын айта кеткен жөн.
Сараптаманың басқа түрлері сияқты, сот-медицина сараптамасы да тергеу және сот органдарының жазбаша берген ұсынысы, қаулысы немесе жолдамасы бойынша ғана жасалады.
Қазіргі кезде мемлекеттік лауазымдық және еркін сот медицина сараптамасы жүзеге асырылады. Сот-медицина сараптамасының басым көпшілігін сот-медицина сарапшылары, яғни арнаулы даярлығы бар және сот-медицина сарапшыларының қызметін атқаратын дәрігерлер жасайды. Бұл мемлекеттік, яғни лауазымдық сараптама. Сондай-ақ сот-медицина сарапшысы болмаған жағдайда сараптама жасауды тергеу немесе сот органдары кез келген дәрігерге тапсыруы мүмкін. Мұндай жағдайларда ол сарапшы-дәрігер деп аталады. Бұл - еркін сараптама.
Біздің заңнамамызға сәйкес, сараптама тағайындау туралы мәселені әрбір ретте тергеу немесе сот органдары шешеді. Алайда заңда сараптамалардың барлық түрлері ішінен сот-медицина және сот-психиатрия сараптамаларын мәндетті түрде жүргізу көзделген.
ҚР Қылмыстық істер жүргізу кодексі бойынша:
1) өлу себебін және дене жарақаттарының сипатын анықтау үшін;
2) айыпталушының немесе күдік келтірген адамның іс жүргізу кезіне қарай өздерінің не істегенін білетін-білмейтіндігі немесе қабілеттілігіне күмән келтірілген жағдайда олардың психикалық халін анықтау үшін;
3) куәгердің немесе жәбірленушінің іс үшін маңызы бар мән-жайларды дұрыс түсіну және олар туралы дұрыс айғақ беру қабілетіне күмән келтірілген жағдайда олардың психикалық және физикалық халін анықтау үшін;
4) айыпталушының, күдік келтірілген немесе жәбірленген адамның жас шамасының іс үшін маңызы болып, ол туралы құжаттар болмаған жағдайда олардың жас шамасын анықтау үшін сараптама жүргізу міндетті болып табылады.
Іс жүзінде орындалуы жөнінен сот-медицина сараптамасының түрлері: алғашқы, қосымша және қаталап жасылатын сараптамалар болып бөлінеді.
Алғашқы сараптама кезінде объектіге бірінші рет, көбінесе бір сәтке және түпкілікті зерттеу жүргізіліп, сарапшы тиісті қорытынды жасайды. Кейде алғашқы сараптама барысында қосымша зерттеу жүргізу, мамандардың ақыл-кеңесі, т.б. қажет болады. Сондықтан алғашқы сараптама барлық уақытта бірдей бір сәттік бола бермейді.
Қосымша сараптама кезінде сот-медицина сарапшысы әуелі объектіні зерттеп, қорытынды жазады. Сонан соң тергеу барысында, тергеу сарапшыны тергеу материалдарымен таныстырып, оған қолда бар барлық материалдар ескерілген түпкілікті қорытынды беруді ұсынады.
Алғашқы сараптама онша толық және білікті болмаса, тергеу немесе сот органдарын қанағаттандырмаса, сондай-ақ істе келтірілген басқа дәлелдемелерге қайшы келсе, сараптама қайталап жасалады. Сараптамалар комиссиялық немесе кешенді түрде жүргізілуі мүмкін.

4.1. Сот медицинасының түсінігі, міндеттері, әдістері және объектілері
Сот медицинасы құқықтық және медицина ғылымдарының, сот әділдігі және заңдылықтың талаптарында қолданылатын, биология және жаратылыстанудың әртүрлі мәселелерін зерттейді және өңдейді. Сот медицинасы - бұл өзінің зерттеу әдістері бар нақты сұрақтар жиынтығына жауап беретін медицинаның жеке бір (дербес) саласы. Сот медицинасында қойылған сұрақтармен байланысты адамдарды зерттейтін көптеген арнайы зерттеулер қолданылады, олар:
денсаулыққа зиян келтірудің себептерін анықтау;
денеге түсірілген жарақаттардың уақытын анықтау;
оқ жарақаты кезіндегі сараптама жүргізу;
өлімнің туындаған ұзақтық мерзімін анықтау;
қанның (түрлік, топтық және жыныстық) түрін, тобын және қай жынысқа жататынын, т.б. анықтау.
Сонымен қатар, сот медицинасы патологиялық анатомия, биология, криминалистика, криминология, физика, химиядағы зерттеу әдістерімен анықталады және олармен тығыз байланысты.
Қазіргі таңда сот медицинасында оның мүмкіндіктерін елеулі түрде кеңейтетін электронды микроскопия, сұйық газды хроматография, эксперименталды-компьютерлі модельдеу және т.б. зерттеудің осы заманғы әдістері кеңінен қолданылуда.
Сот медицинасында тірі тұлғалар, мәйіттер, заттық дәлелдемелер, қылмыстық және азаматтық істердің материалдары зерттеу объектілері болып табылады. Сот-тергеу тәжірибесі бұрын және болашақта заңгерлердің сот медицинасы негіздерін оқып, білу қажеттілігін дәлелдейді. Олар жиі апат болған жерді және мәйітті қарауды жүргізу, шығу тегінің биологиялық-заттық дәлелдемелерін дер кезінде анықтап, алып және сараптамаға жіберу, өлімнің туу уақытын анықтау, сот-медицина қорытындысының сапалығын және толықтығын бағалау үшін қажет.
Сонымен, сот медицинасы - бұл тергеу және басты сот талқылауы кезінде туындайтын медицинаның бөлімдерін қарастыратын, өңдеп және сараптамалық бағалау жүргізетін жеке медициналық ғылым болып табылады.

4.2. Сот медицинасының дамуының қысқаша тарих дерегі
Сот медициналық қызметінің тарихын зерттеу ерекшелігі, ол - құқықпен, заңшығарушылық, сот-тергеулік мекемелерімен байланыстығы. Бұл байланысты сот-медициналық қызмет тарихын зерттеуде ескерту қажет, себебі - заңшығарушылық сот медицинасының сұрақтары бойынша тәртіп сақтауы нығайту және қорғау қызметін атқарады.
Үнділердің (Айюр-Веда, б.д.д. VII ғ.) және еврейлердің (Моисейдің кітаптарында) ежелгі заңдарының өзінде сот медицинасы сипатындағы мәліметтерге сүйенушіліктер кездеседі. Греция, Рим және де басқа ежелгі мемлекеттердің заң шығару тарихында кейбір сот-медициналық сұрақтарды шешуге дәрігерлердің қатысуы жөніндегі хабарламаларды (Гиппократ, б.д.д. 460ж.) кездестіруге болады.
Зерттеушілер сот медицинасының пайда болу уақыты деп 1532 жылды санайды, осы күні Швеция королі Карл V зорлық өлімінің себептерін анықтауға, түсік жасату және дерігерді өз қызметін дұрыс атқармауына байланысты дәрігерлерді шақыртуды заңдастырды. Бұл ғылым атақты француз хирургі Амбураза Парэнің (1579ж.) жарақат пен зорлаудан туындаған өлімге сот-медициналық сараптаманы бөліп көрсеткені жөніндегі, трактатында өз дамуын алды.
Француздың, немістің, кейінірек итальяндық ғалымдардың еңбектерінің арқасында сот медицинасы жүйелі ғылым ретінде XVI ғ. бастап қалыптасты.
Сот медицинасының дамуы үшін көп көлемде монографиялардың, оқулықтардың, сот ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.