Гемиаскомицеттер, эуаскомицеттер, локуласкомицеттер (қуыс қалталылар) класс тарағы туғызатын ауру түрлері

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім:

2. 1. Гемиаскомицеттер (жалаңаш қалталылар) класс тармағы туғызатын ауру түрлері

2. 2. Эуаскомицеттер (жеміс қалталылар) класс тармағы туғызатын ауру түрлері

2. 3. Локуласкомицеттер (қуыс қалталылар) класс тарағы туғызатын ауру түрлері

ІІІ. Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

І. Кіріспе

Қазіргі уақытта саңырауқұлақтар тірі ағзалардың арасындағы жеке патшалық. Саңырауқұлақтардың өзіндік ерекшеліктері оларда өсімдіктерге де, жануарларға да тән белгілер бар. Саңырақұлақтың өсімдікпен жақындығы вегетативті стадиясының қозғалыссыз болуы, дәрумендерді синтездеуге бейім.

Саңырауқұлақтардың өзі де төменгі және жоғарғы сатыдағы саңырауқұлақтар болып екіге бөлінеді. Жоғары сатыдағы саңырауқұлақтар - саңырауқұлақтың ең үлкен тобының бірі. Бұлар 3 класқа бөлінеді:

1) қалталы саңырауқұлақтар немесе аскомицеттер (Ascomycetes) - көп клеткалы мицелийлері жақсы дамыған, жыныстық көбеюі кезінде қалта (аск) түзетін саңырауқұлақтар. 30 мың түрі белгілі. Көп таралған түрі - сапрофиттер (өлексемен қоректенетіндер) . Бұлар өсімдіктер мен жануарлар организмінде паразиттік тіршілік етіп, целлюлозаны ыдыратады және әр түрлі өндіріс бұйымдарын бүлдіреді; сондай-ақ бүріспе саңырауқұлақ, трюфель, т. б. түрлері жеуге жарайды;

2) базидиялы саңырауқұлақтар немесе базидиомицеттер (Basіdіomycetes) - мицелийлері жақсы дамыған күрделі саңырауқұлақтар. Жынысты көбею кезінде - базидийдің (саңырауқұлақтың споралы мүшесі) үстінде 2 - 4-ке дейін экзогенді базиоспоралар түзіледі. Табиғатта кең тараған. 30 мыңнан астам түрі белгілі. Бұлардың арасында: өсімдіктердің паразиттері, вирус таратушылары, микоризатүзушілері (өсімдік тамырына жіпшумағымен селбесіп тіршілік ететіндер) және жеуге жарамды түрлері (қозықұйрық, қайыңқұлақ, терекқұлақ, майқұлақ, т. б. ) бар;

3) жетілмеген саңырауқұлақтар немесе дейтеромицеттер (Deuteromycetes) - қалталы және базидийлі спора тасушы органдары айқын байқалмайтын, мицелийлері жақсы дамыған саңырауқұлақтар. Бұлар жыныссыз жолмен түзілетін конидиилер арқылы, біраз түрі бүршіктену және мицелийдің жеке клеткаларға бөлінуі арқылы көбейеді. 30 мыңға жуық түрі белгілі, арасында жеміс-жидекті шірітетін, мақта мен картопта вертиллез ауруын тудыратын, адам денесінің кілегейлі қабықтары мен тері ауруын (кандидамикоз) қоздыратын түрлері бар. Кейбір түрлері (пеницилл, аспергил, т. б. ) антибиотиктер, ферменттер және органикалық қышқылдардың түзушілері (продуценттер) болып есептелінеді.

ІІ. Негізгі бөлім

Аскомицеттер ( қалталылар) класы

Бұл класқа 30 мыңнан астам саңырауқұлақ түрлері топтасқан. Жіпшумағы өте жақсы дамыған көп клеткалы, кейбір түрі бүршіктенетін жіпшелерден тұрады. Барлық түрлеріне тән ортақ қасиет - жынысты спора аскоспоралар аск қалта ішінде дамиды.

Жыныссыз споралары гаплоидты жіпшеден түзілетін конидиялар. Олар жіпшумақ бетінде жекеленіп немесе шоқтанып, бөртпеленіп, тығыздалған жіпшелерде, шар немесе алмұрт тәрізді пикнидалардың ішінде түзіледі.

Конидиялар вегетация кезінде пайда болып, ауруды таратады, ал аскоспоралар вегетациялық кезеңнің соңында пайда болып, өсімдік қалдықтарында қыстап шығады.

Кейбір қалталыларда жынысты көбею болмайды, ауру конидиямен таралады, сондықтан мұндай саңырауқұлақтар конидиялы кезеңде басқа атпен аталып, дейтеромицеттер класына топтастырылған.

Аскомицеттердің жынысты көбеюінде екі түрлі жынысты жіпше клеткалары қосылып диплоидты ядросы бар зигота түзеді. Зигота аскіге айналып, ішінде аскоспоралар пайда болады. Аскілердің пішіні домалақ, сопақша, шоқпар, цилиндр тәрізді. Аскоспоралар да алуан түрлі, домалақтан жіпшеге дейін.

Қалталылардың түзілуі бойынша аскомицеттер - гемиаскомицеттер ( жалаңаш қалталылар), эуаскомицеттер (жеміс қалталылар), локулоаскомицеттер (қуыс қалталылар) болып 3 класс тармағына бөлінеді.

Аскомицеттер (қалталылар) класы: Аскомицеттер (қалталылар) класы

Аскомицеттер (қалталылар) класы: Гемиаскомицеттер (жалаңаш қалталылар) класс тармағы

Эуаскомицеттер (жеміс қалталылар) класс тармағы

Локуласкомицеттер (қуыс қалталылар) класс тармағы

2. 1 Гемиаскомицеттер (жалаңаш қалталылар) класс тармағы (Hemiascomycetidae)

Бұл класс тармағына жататын саңырауқұлақтардың жіпшелері нашар дамиды немесе бүршіктенеді, оның бетінде қалталар ашық түзіледі. Класс тармағына 3 қатар - эндомицеттер, тафриналар, протомицеттер жатады.

Гемиаскомицеттер класс тармағы: Гемиаскомицеттер класс тармағы

Гемиаскомицеттер класс тармағы: Эндомицеттер қатары

Тафриналар қатары

Протомицеттер қатары

Эндомицеттер қатары (Endomycetales)

Саңырауқұлақтардың жіпшелері бөлек клеткаларға ыдырап, бүршіктенеді. Эндомицеттердің көптеген түрлері сапрофиттер. Олар өсімдіктердің немесе жемістердің бетінде, гүлдің шырынында топырақта болады. Кейбір түрлері өсімдік паразиті болып мақта талшығы мен ашылмаған қауашақтарында кездеседі, алма жемісін шірітеді. Ал тамақ өнеркәсібінде ашытқы саңырауқұлақтарының маңызы зор.

Тафрина қатары (Taphrinales)

Тафрина қатарының бір тұқымдасы - Taphrinaceae . Oның жалғыз туысы Taphrina. Бұл саңырауқұлақтар нағыз паразиттер, тар шеңбердегі өсімдіктерді залалдайды. Жіпшумағы өсімдік ұлпасының клетка аралағында және кутикула мен эпидермистің астында таралады. Залалданған өсімдік мүшесі бетінде өте нәзік сары түсті жарқырайтын өңез түзеді.

Тафрина саңырауқұлақтары залалданған мүшенің деформациясы - жапырақтың бұйралануын, жемістің қалташығын, мыстан сыпырғышын туғызады. Негізінде жас ұлпаларды залалдайды. Аскоспоралар қабық жарығында, бүршік қабыршығында қыстап шығады. Көктемде гаплоидты аскоспоралар бүршіктеніп, екеуден қосылып, дикариодты жіпшумақ құрады. Жіпшелер бүршіктерді залалдап, клетка аралығымен тарайды.

Диплоидты клеткалардан қалталар түзіледі. Қалтада ядролары бөлініп, аскілер өз қабығын құрып жабылады да, жетілген аскоспоралар аскіден бөлініп шығады.

Протомицет қатары

Бұл қатардың саңырауқұлақтары жабайы өсімдіктердің ауруын қоздырады. Жіпшумақ клетка аралығында таралып, шар немесе сопақтау келген тегіс қабықты хламидоспоралар түзеді. Олар қыстап шығып, көктемде қалтамен қалта споралар түзеді. Залалданған ұлпалар ісініп сабақта, сағақта, жүйкелерде бұлтықтар пайда болады.

2. 2. Эуаскомицеттер (жеміс қалталылар) класс тармағы

Қалталы саңырауқұлақтардың ең үлкен тобы. Қалталар жеміс дене ішінде түзіледі. Конидиялардың ауруды таратуда маңызы зор. Қалталы саңырауқұлақтардың 3 түрлі жеміс денесі - клейстотеций, апотеций, перитеций түзіледі.

Клейстотецийлер жіпшумақ үстінде түзіледі. Оның ішінде қалталар ретсіз немесе топтанып орналасады. Клейстотецийдің қабығы жарылған соң аскоспоралар пассивті босайды.

Перитеций ішінде аскілер негізінен шоқтанып орналасады. Перитецийден аскоспоралар саңлауы арқылы активті босайды, ал кейбір түрлерінде аскоспоралар шырыштанып шығады.

Апотеций - ашық жеміс дене, оның ішкі жағында аскі мен парафизден тұратын гимениалді қабат болады. Аскоспоралар активті босап шығады.

Жеміс дененің типі аскілердің орналасуы және олардың босап шығуы бойынша жеміс қалталылар - плектомицеттер, пиреномицеттер, дискомицеттер 3 қатар тобына бөлінеді.

Эуаскомицеттер класс тармағы: Эуаскомицеттер класс тармағы

Эуаскомицеттер класс тармағы: Плектомицеттер қатар тобы

Пиреномицеттер қатар тобы

Дискомицеттер қатар тобы

Плектомицеттер қатар тобы

Бұл саңырауқұлақтардың жеміс денесі негізінен клейстоций, сирек перитеций. Қалталар жеміс дене ішінде ретсіз орналасып, аскоспоралары пассивті босайды.

Эвроций қатары

Қатардағы саңырауқұлақтардың жеміс денесі жіпшумақта дамитын ұсақ клейстотецийлер. Олардың аскілері ретсіз орналасып, пассивті босайды. Көбінесе органикалық субстраттардың сапротрофтары болады. Аспергилл және Пеницилл саңырауқұлақтары қоймадағы жемістерді, тағамдарды залалдап, оларда зең түзеді. Пеницилл туысының көптеген түрлерін өнеркәсіпте органикалық қышқыл, ферменттер мен антибиотиктер алуда пайдаланады.

Микроаскі қатары

Бұл саңырауқұлақтардың жеміс денесі қара қоңыр түсті перитецийлер, субстрат ішіне сәл еніп орналасады. Аскоспоралары пассивті шырыштанып шығады. Кероцистис туысы зиянды болып есептеледі. Олар ағаштың голландық және көкшіл ауруын туғызады. Конидиялар насекоммен таралады.

Пиреномицет қатар тобы

Жеміс денесі негізінен перитеций, сирек клейстотеций, ішіндегі қалталары шоқтанып немесе қатарланып тұрады. Аскоспоралары активті босайды. Перитецийлері ұлпаға батып немесе бетінде орналасады, кейде строма ішінде немесе оның бетінде топтанып тұрады. Конидиялы кезеңі вегетация кезеңінде түзіліп, саңырауқұлақтың таралуында маңызы зор.

Қалталы кезеңі өсімдік қалдықтарында, түскен жапырақта өтеді, өсімдіктің түбірінде де сақталады. Бұлар ақ ұнтақ, бұтақ пен діңдердің некроз, рак ауруларын, дақтарды т. б. қоздырады. Пиреномицеттердің бірнеше қатары бар.

Эризифтер (ақ ұнтақ) қатары

Саңырауқұлақтардың жеміс денесі клейстотецийлер. Тар шеңбердегі өсімдіктерді залалдайтын облигатты паразиттер.

Саңырауқұлақ жіпшумағы залалданған өсімдік мүшесінің бетінде дамып, оған апрессорийлар арқылы тіркеліп, клетка ішінде гаусторийларын енгізеді. Жіпшумақ бетінде саңырауқұлақтың конидия тасушылары ұшында тізбектеліп конидиялар түзіледі. Конидия пішіні цилиндр немесе эллипс тәрізді. Өсімдік бетінде ақ ұнтақты өңез түзеді. Соған байланысты аурудың аты ақ ұнтақ деп аталады.

Гипокрий қатары

Бұл қатар саңырауқұлақтарының перитецийлері мен стромалары ашық түсті. Перитецийлері бос немесе стромаға батып орналасып, саңырауқұлақтары жақсы көрінеді. Конидиялы кезеңінде саңырауқұлақ аса зиянды, вегетациялық кезеңде бірнеше ұрпақ түзіп, ауруды таратады. Кейде қалталы кезеңі болмайды. Бұл саңырауқұлақтар өсімдік, саңырауқұлақ және насекомдар паразитті, ал топырақ пен ағашта сапрофитті өмір сүреді.

Залалданған өсімдік мүшелерінде ашық түсті етті стромалар мен ірі жеміс денелер түзеді. Бұл қатарда көп тұқымдастар бар, оның ішінде ең маңыздысы гипокрий, нектрий тұқымдастары.

Сферий қатары

Қатарда бірнеше мың саңырауқұлақтар бар. Олар сапрофиттер, паразиттер болып та өмір сүре береді. Жеміс дене - перитецийлер ұсақ, домалақтау немесе алмұрт тәрізді, іші қуыс, қысқа кейде ұзындау мойны болады. Перитеций қабығы жақсы дамыған бірнеше қабаттан тұрады. Перитецийлер жеке-жеке кейде топтанып стромада немес субстратта түзіледі, ішінде жиегімен орналасқан қалтадан тұратын қабаты бар.

Паразит түрлерінің маңыздысы Полистигма туысынан P. rubrum түрі - сүйекті жемістілердің полистигмоз(қызыл дақ) ауруын қоздырады. Саңырауқұлақтың дамуы кезіндегі маңызыдысы қалталы кезеңі. Перитециийлер түзілетін стромалар ұлпа ішіне батып тұрады.

Диапорт қатары

Бұлардың перитецийлері ұлпаға немесе стромаға батып орналасып, сыртқа тек мойны шығып тұрады. Жеміс дене тығыз, қоңыр түсті. Қалта қабатында парафиздер жоқ. Саңырауқұлақтың қалталы кезеңі өсімдік қалдықтарында пайда болады. Вегетация кезеңінде конидиялар бірнеше ұрпақ түзіп, өсімдіктің зиянды ауруларын қоздырады.

Valsa туысына жататын саңырауқұлақтар сүйекті жемістілердің және бсқа да ағаштардың цитоспороз ауруын туғызады.

Glomerella туысына жататын түрлер өсімдіктердің антракноз ауруын қоздырады.

Клавицепс (қастауыш) қатары

Саңырауқұлақтың перитецийлері ақ немесе ашық кейде қоңырлау түсті болып, олар жұмсақ етті стромаларға батып орналасады. Аскоспоралары жіп тәрізді, аскілерден ретпен шығады. Бұл қатардың саңырауқұлақтары өсімдіктің белгілі бір мүшесін, өркенін, түйінін залалдайды.

Клавицепс туысына жататын C. purperea түрінің түсі, пішіні әр түрлі, қатты склероцийлар өсімдіктің түйінінде түзіледі. Склероцийлар қыстап, көктемде қызыл басты стромаға өніп, перитецийлер стромаға батып орналасып, аузы сыртқа шығып тұрады. Қалталары ұзынша келген, ішіндегі аскоспоралары жіп тәрізді. Олар өсімдіктің түйінін залалдап, онда конидиялар түзіледі. Конидиялар жаңбыр, жел және насекомдармен таралып, басқа гүлдерді залалдайды. Залалданған гүлде дән орнына құрамында улы заттары бар склероций түзіледі.

Дискомицет қатар тобы

Жеміс денесі апотеций, пішіні, құрылысы, дамуы әр түрлі. Бұл саңырауқұлақтың даму циклында қалталы, конидиялы және склероцийлі кезеңдері болады. Қатар тобында сапрофиттер мен паразиттер кездеседі.

Фацидий қатары

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.