Темір жол вокзалының электронды кестесін құру
1. Кіріспе
2. Жалпы бөлім
2.1 Программалау тілдерінің элементтеріне шолу
3. Негізгі бөлім
3.1.Есептің жалпы қойылымы
3.2 Программа комплексінің сипатталуы
3.3 Комплекстің макро блок схемасы
3.4 Берілгендер тобының сипатталуы
3.6 Проблемалық программаның қойылымы
3.6.1 Проблемалық программаның қойылымы
4. Жұмыстың ұйымдастырылуы
4.1 Есепті шешудегі керекті техникалық жабдықтар комплексі
4.2 Программамен жұмыста қолданушыға берілетін нұсқау
5. Қорытынды
6. Қосымша (блок . схема, программа листингі)
7. Мәліметтер алынған көздер тізімі
2. Жалпы бөлім
2.1 Программалау тілдерінің элементтеріне шолу
3. Негізгі бөлім
3.1.Есептің жалпы қойылымы
3.2 Программа комплексінің сипатталуы
3.3 Комплекстің макро блок схемасы
3.4 Берілгендер тобының сипатталуы
3.6 Проблемалық программаның қойылымы
3.6.1 Проблемалық программаның қойылымы
4. Жұмыстың ұйымдастырылуы
4.1 Есепті шешудегі керекті техникалық жабдықтар комплексі
4.2 Программамен жұмыста қолданушыға берілетін нұсқау
5. Қорытынды
6. Қосымша (блок . схема, программа листингі)
7. Мәліметтер алынған көздер тізімі
1. Кіріспе
XXI – ғасыр ақпараттандыру ғасыры. Заман ағымына қарай бізде өмір керуенін сол кеңістікке бұрып келеміз. Бар болмысымызбен, бар ынтық жігер, ілім – білімімізбен еңбекпіз. Бұл дегеніңіз жаңару, жасарудың бірден – бір айғағы. Бүгін білім беру саласын ақпараттық жағынан қамтамасыз етпейінше, экономиканың қай саласында болмасын, әлеуметтік салада, оның ішінде білім және ғылым саласында жетістіктерге қол жеткізу мүмкін емес.
Ақпарат ғасыры алғашқы компьютерлердің пайда болуымен басталған жоқ. Ол көлемді, күшті ақпарат магистралі бар, телекоммуникация, теледидар және компьютерлік технологияның бірлесуімен, мәліметтерді сандық өңдеу әдісінің кеңінен қолданылуының нәтижесінде, мультимедиа мен телекоммуникацияның пайда болуынан басталды.
Borland Delphi 7 бағдарламалау ортасын зерттеу нәтижесінде маңызды бағдарламалық құралдар дайындауға болады.
Зерттеудің өзектілігі: Қоғамыздың ақпараттық технологияның қарқынды дамуына байланысты оқу процесін ақпараттандырудың ролі зор.
Зерттеу мақсаты : Borland Delphi 7 бағдарламалау ортасының барлық мүмкіндіктерін қолдана отырып электрондық әдістемелік нұсқауға зерттеу жүргізу.
Зерттеу объектісі: Темір жол вокзалының электронды кестесін құру
Зерттеу пәні : Алгоритмдеу және бағдарламалау негіздері.
Курстық жоба теориялық және практикалық маңызы зор, кешенді бағдарлама болып табылады.
XXI – ғасыр ақпараттандыру ғасыры. Заман ағымына қарай бізде өмір керуенін сол кеңістікке бұрып келеміз. Бар болмысымызбен, бар ынтық жігер, ілім – білімімізбен еңбекпіз. Бұл дегеніңіз жаңару, жасарудың бірден – бір айғағы. Бүгін білім беру саласын ақпараттық жағынан қамтамасыз етпейінше, экономиканың қай саласында болмасын, әлеуметтік салада, оның ішінде білім және ғылым саласында жетістіктерге қол жеткізу мүмкін емес.
Ақпарат ғасыры алғашқы компьютерлердің пайда болуымен басталған жоқ. Ол көлемді, күшті ақпарат магистралі бар, телекоммуникация, теледидар және компьютерлік технологияның бірлесуімен, мәліметтерді сандық өңдеу әдісінің кеңінен қолданылуының нәтижесінде, мультимедиа мен телекоммуникацияның пайда болуынан басталды.
Borland Delphi 7 бағдарламалау ортасын зерттеу нәтижесінде маңызды бағдарламалық құралдар дайындауға болады.
Зерттеудің өзектілігі: Қоғамыздың ақпараттық технологияның қарқынды дамуына байланысты оқу процесін ақпараттандырудың ролі зор.
Зерттеу мақсаты : Borland Delphi 7 бағдарламалау ортасының барлық мүмкіндіктерін қолдана отырып электрондық әдістемелік нұсқауға зерттеу жүргізу.
Зерттеу объектісі: Темір жол вокзалының электронды кестесін құру
Зерттеу пәні : Алгоритмдеу және бағдарламалау негіздері.
Курстық жоба теориялық және практикалық маңызы зор, кешенді бағдарлама болып табылады.
7. Мәліметтер алынған көздер тізімі
1. Бобровский С. Delphi 5: Учебный курс. Питер.- 2002.
2. Гофман И.Э., Хомоненко А.Д. Delphi 5. БХВ. – Санкт – Петербург, 2000.
3. Кандзюба С.П. Delphi 6. Базы данных и приложения. М: «ДиаСофт», 2001.
4. Леонтьев Ю. Microsoft Office 2000. Питер, 2000.
5. Тойкенов Г.Ш., «Паскаль тілінде программалау».
6. Перминов О.Н., «Язык программирования Паскаль».
7. Метод проектов в преподавании информатики. Информатика и образование, №1,2 – 1996.
8. Полат Е.С. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования. М.Академия. – 1999.
9. Фаронов В.В. Turbo Pascal 7.0. М. Нолидж, 2000.
10. Баженова И. Ю. «Delphi 6.0», М., Кудиц-образ, 2002 г.
11. Архангельский «Delphi 6.0», М., Наука, 2002 г.
12. «Программирование в среде Delphi 7.0. Самоучитель.», Галисеев Г.В., Москва-Санкт-Петербург-Киев, 2004 г.
13. «Компоненты в Delphi 7.0», Галисеев Г.В., Москва-Санкт-Петербург-Киев, 2004 г.
14. «Қазақша – орысша сөздік», Жантекеева Ө., Нақысбеков О., Алматы – 2001 жыл.
15. Кусаинов А.К., Шәріпбаев А.Э., Алдажаров К.С., Беркбаев А., Бөрібаев Б., Есжанов А., Накысбеков Б.К., Сарыпбеков Ж., Токтамысов И., Тұрым А.Ш. «Қазақша – орысша, орысша – қазақша терминологиялық сөздік. Информатика және есептеуіш техника.» Алматы. Рауан 1999 жыл.
1. Бобровский С. Delphi 5: Учебный курс. Питер.- 2002.
2. Гофман И.Э., Хомоненко А.Д. Delphi 5. БХВ. – Санкт – Петербург, 2000.
3. Кандзюба С.П. Delphi 6. Базы данных и приложения. М: «ДиаСофт», 2001.
4. Леонтьев Ю. Microsoft Office 2000. Питер, 2000.
5. Тойкенов Г.Ш., «Паскаль тілінде программалау».
6. Перминов О.Н., «Язык программирования Паскаль».
7. Метод проектов в преподавании информатики. Информатика и образование, №1,2 – 1996.
8. Полат Е.С. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования. М.Академия. – 1999.
9. Фаронов В.В. Turbo Pascal 7.0. М. Нолидж, 2000.
10. Баженова И. Ю. «Delphi 6.0», М., Кудиц-образ, 2002 г.
11. Архангельский «Delphi 6.0», М., Наука, 2002 г.
12. «Программирование в среде Delphi 7.0. Самоучитель.», Галисеев Г.В., Москва-Санкт-Петербург-Киев, 2004 г.
13. «Компоненты в Delphi 7.0», Галисеев Г.В., Москва-Санкт-Петербург-Киев, 2004 г.
14. «Қазақша – орысша сөздік», Жантекеева Ө., Нақысбеков О., Алматы – 2001 жыл.
15. Кусаинов А.К., Шәріпбаев А.Э., Алдажаров К.С., Беркбаев А., Бөрібаев Б., Есжанов А., Накысбеков Б.К., Сарыпбеков Ж., Токтамысов И., Тұрым А.Ш. «Қазақша – орысша, орысша – қазақша терминологиялық сөздік. Информатика және есептеуіш техника.» Алматы. Рауан 1999 жыл.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:
1. Кіріспе
2. Жалпы бөлім
2.1 Программалау тілдерінің элементтеріне шолу
3. Негізгі бөлім
3.1.Есептің жалпы қойылымы
3.2 Программа комплексінің сипатталуы
3.3 Комплекстің макро блок схемасы
3.4 Берілгендер тобының сипатталуы
3.6 Проблемалық программаның қойылымы
3.6.1 Проблемалық программаның қойылымы
4. Жұмыстың ұйымдастырылуы
4.1 Есепті шешудегі керекті техникалық жабдықтар комплексі
4.2 Программамен жұмыста қолданушыға берілетін нұсқау
5. Қорытынды
6. Қосымша (блок – схема, программа листингі)
7. Мәліметтер алынған көздер тізімі
1. Кіріспе
XXI – ғасыр ақпараттандыру ғасыры. Заман ағымына қарай
бізде өмір керуенін сол кеңістікке бұрып келеміз. Бар
болмысымызбен, бар ынтық жігер, ілім – білімімізбен еңбекпіз. Бұл дегеніңіз
жаңару, жасарудың бірден – бір айғағы. Бүгін білім беру саласын ақпараттық
жағынан қамтамасыз етпейінше, экономиканың қай саласында болмасын,
әлеуметтік салада, оның ішінде білім және ғылым саласында жетістіктерге
қол жеткізу мүмкін емес.
Ақпарат ғасыры алғашқы компьютерлердің пайда болуымен басталған
жоқ. Ол көлемді, күшті ақпарат магистралі бар, телекоммуникация, теледидар
және компьютерлік технологияның бірлесуімен, мәліметтерді сандық өңдеу
әдісінің кеңінен қолданылуының нәтижесінде, мультимедиа мен
телекоммуникацияның пайда болуынан басталды.
Borland Delphi 7 бағдарламалау ортасын зерттеу нәтижесінде маңызды
бағдарламалық құралдар дайындауға болады.
Зерттеудің өзектілігі: Қоғамыздың ақпараттық технологияның қарқынды
дамуына байланысты оқу процесін ақпараттандырудың ролі зор.
Зерттеу мақсаты : Borland Delphi 7 бағдарламалау ортасының барлық
мүмкіндіктерін қолдана отырып электрондық әдістемелік нұсқауға зерттеу
жүргізу.
Зерттеу объектісі: Темір жол вокзалының электронды кестесін құру
Зерттеу пәні : Алгоритмдеу және бағдарламалау негіздері.
Курстық жоба теориялық және практикалық маңызы зор, кешенді бағдарлама
болып табылады.
2. Жалпы бөлім
2.1 Программалау тілдерінің элементтеріне шолу
Программалау тілі өзінің компиляторымен ерекшеленеді. Бағдарламалау
жүйелері бірнеше қосымша программамен жұмыс жасайды. Ол программалауды
тиімдеу үшін қолднылады. Бұның көмегімен дайын компоненттерді қолданып
программа жазылады. Сонымен мысалы Basic программасы, Visual Basic, Borland
Pascal және Borland Delphi ортасына айналды.
1976 жылы Батыс елдерінде дербес компьютердің кеңінен таралуына
байланысты қолданбалы программалардан бастап ойын программасына дейін
мыңдаған программалар қажет болды. Осы кезден бастап осы программаларды
құрушылар программист мамандығын алды. Коммерциялық программаларға ерекше
талаптар қойылады. Олар қолдануға ыңғайлы көрнекі болуы қажет. Ол үшін
программист мультипликатор, суретші, жазушы, сценарист және композитор
қасиетіне ие болуы қажет немесе осындай қасиетті адамдар тобын жинауы
қажет.
Жоғарғы деңгейлі программалау процедуралық, логикалық және объектілі
– бағдарлы болып үш түрге бөлінеді. Соңғы кездерде Windows ортасында
жарыққа шыққан және объектілі-бағдарлы программалау (ОБП) негізінде
құрылған программалау тілдері – Object Pascal, Microsoft Visual Basic,
Borland Delphi т.б.
ОБП тілінде программаның жұмысы оқиғалар тізбегінен және түрлі
объектілердің осы оқиғаларға жауабынан тұрады. Delphi программалау тілі –
кез келген қосымшаны дайындауға болатын қосымшасы тез, қуатты тіл.
Delphi - дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққы шығып, кейінгі жылдары
оның бірте-бірте кеңейтілген 2, 3, 4, 5, 6, 7 - нұсқалары жарық көрді.
Delphi - дің негізгі ерекшелігі- онда қосымша құруға компоненттік және
объектілік тәсілдер пайдаланылады. Компоненттік тәсілдің мәнісі жеңіл: әр
қосымша арнайы іс-әрекеттерді орындайтын компоненттерден жинақталады. Ол
жеткіліксіз болса, объектіні өңдеуге арналған үстеме программа құрылады.
Компоненттер визуалды компоненттер кітапханасында (VCL-Visual Component
Library) жинақталған. Компоненттер панелінде түрлі кластарға тиісті
стандартты компоненттер өте көп. Пайдаланушы жаңа компонент пайдаланып, оны
осы панелге қосуына да болады.
Delphi - де программа дайындау, программа мәзірін құру, анимация,
мультимедиа процестерін ұйымдастыру, OLE технологиясын пайдаланып, басқа
офистік қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс істеу және т.б. іс -әрекеттерді
орындауға болады. Көптеген операторлардың жазылуы Турбо Паскальдағы сияқты.
Бірақ мұнда программалауды үйрену үшін объект, оқиға, қасиет, әдіс, класс
ұғымдарымен еркін танысып, компоненттерді пайдалану және түрлі
командалардың жазылу түрлерін білу қажет.
Borland Delphi ортасының мүмкіндігі
Қолданбалы программаны Borland Delphi – де құру IDE программа
ортасында қолданылады. Бұл ортадағы құралдар арқылы қолданушы программаның
интерфейстік бөлігін құрып және программалық кодтарды басқару
элементтерімен байланыстыра алады. Borland Delphi ортасы көп терезелі жүйе
тәрізді. Оны жүктеу үшін Пуск ---- Программы ---- Borland Delphi ----
Delphi 7.0 командасын қолданамыз. Жүктелгеннен кейін экранда 4 терезе пайда
болады:
1. Негізгі терезе (Project1);
2. Объектілер инспектр терезесі (Object inspector);
3. Форма конструкторының терезесі (form1);
4. Кодтар редакторының терезесі (Unit1.pas).
Қажеттілігіне қарай экранда басқа да терезелер тұру
мүмкін. Жұмыс жасау барысында негізгі терезеден басқа терезелерді алып
тастауға немесе орын ауыстыруға болады.
1 – сурет. Borland Delphi 7.0 программасының қосылғандағы күйі.
Borland Delphi көп терезелі болғанымен тек қана бір уақытта бір
проектімен жұмыс жасауға болады. Проекті негізгі терезе тақырыбында
жазылады. Негізгі терезеде мыналар орналасқан :
1. Негізгі меню;
2. Саймандар тақтасы;
3. Компоненттер политрасы.
Негізгі менюде Borland Delphi – дегі формалардың орындау
командасынан тұратын жиянақтар жиыны.
Саймандар тақтасында негізгі менюдегі жие қолданылатын командаларды
шақыруға арналған түймешелер орналасқан. Саймандар тақтасын реттеу үшін
контекстік менюден диологты терезесін ашу керек. Ол үшін негізгі терезенің
оң жақ бөлігінде компоненттер орналасады. Формаға қойылған элементтер
компоненттер деп аталады.
Компоненттер политрасы Borland Delphi – дің ең негізгі байлығы. Осы
компоненттер арқылы программаның негізі қаланады. Компоненттер политрасы
негізгі терезенің оң жағында, негізгі менюдің астында орналасқан және оған
құрылған формалардың компоненттер жиыны енеді. Түріне қарай компоненттер
топтастырылған және жеке топтардан құрылатын жапсырмалар болып бөлінеді.
Жапсырмаларда компоненттер жеке пиктограммалар түрінде берілген. Оны
формаға қою үшін тышқанның сол жағын түртіп таңдап формадағы орнын көрсету
қажет.
Олар:
1. Standard – стандартты;
2. Additional – қосымша;
3. Win 32 – 32 разрядты интерфейс;
4. System – жүйелік функцияларды іске қосу;
5. Data Access – BDE көмегімен мәліметтер қорын іске қосу;
6. Fast Net – Internet желісіне протоколдарды қамтамасыз ету;
7. Decision Cube – көп өлшемді анализ;
8. Qreport – есеп беруді құру;
9. Dialogs – қарым – қатынас терезесін құру;
10. Win 3.1 – интерфейс Windows 3. X;
11. Samples – мысал ретінде қолданулар;
12. Activex – Activex компоненттері;
13. Servers – жалпы код серверлері үшін VCL қабықшасы.
2 – сурет. Компоненттер политрасы – сіздің формаңызға керек объектіні
таңдайтын орын.
OleContainer компоненті. Компонент байланысқан немесе енгізілген OLE-
обьектіні орналастыру үшін қолайлы контейнер болып табылады. Мұндай
обьектілер (таблицалар, суреттер, текст фрагменттері т.б.) Delphi
формасында әдеттегідей көрінеді немесе пиктограммалармен алмасады. OLE-
обьектінің тамаша ерекшелігінің бірі – оны активтендіру (тышқанмен екі рет
шерту арқылы) OLE-сервер деп аталатын, жүктелгеннен кейін қолданушыға
обьектіні редакциялауға мүмкіндік беретін, обьектімен байланысқан
программаның да активтенуіне әкелетіндігі.
Текстік процессор Word, кестелік процессор Excel, Paint және NotePad
сияқты жүйелік утилиттер т.б. OLE-сервер болып табылады.
Проект. Форма. Қасиеттер. Объект - инспектор терезесі
Delphi - де дайындалатын программа проект деп аталады. Форма
-программаны дайындау алдында ашылатын, программаның сұхбаттық терезесі.
Delphi алғашқы рет іске қосылған кезде Form1 атауымен көрінеді. Проект
құру үшін формаға компоненттер палитрасында орналасқан түрлі компоненттер
орнатылады. Кей жағдайларда экранда форма көрінбеуі мүмкін. Оны экранға
шығару үшін View Forms командасын беру жеткілікті.
Delphi-де құрылған қосымша проекті түрінде жиналған бірнеше
элементтерден тұрады. Олар:
1. Проект коды (DPR кеңеймелерімен берген формада сақталады).
2. Форма сипаттамасы (DFM).
3. Форма модулі (PAS).
4. Модулдер (PAS).
5. Обектілер параметрі (OPT).
6. Ресурстар сипаттамасы.
Ең қарапайым проектінің өзі көп формадан тұрады. Сондықтан
кез-келген проект құру барысында оның барлық элементін сақтайтын каталог
ашқан дұрыс.
Форманың және формаға енгізілетін компоненттердің түрлі
қасиеттері бар. Қасиет айнымалылардың ерекше түрі. Олар объектінің түрлі
мүмкіндіктерін сипаттап, ағымдық күйін анықтайды. Мысалы, форма
қасиеттерінің мәндері - форма тақырыбының мәтіні, өлшемі, экранда
орналасуы, түсі т.б. Delphi іске қосылған кезде форма қасиеттеріне алғашқы
сәйкес мәндер меншіктеліп қойылады.
Программа құру форманы не онда орнатылған компоненттің кейбір
қасиеттерінің мәндерін өзгертуден басталады. Объект инспекторы (Object
Inspector) терезесіне енгізілген қасиеттер тізімін шығару үшін объектіні
таңдап алу керек. Инспектор терезесінің жоғары қатарына таңдалған объект
атауы да жазылып қойылады. Мысалы, Delphi іске қосылған кезде форманың
ашылған қасиеттер суретте көрсетілген. Терезенің екі қосымша беті бар:
Properties (қасиеттер) және Events (оқиғалар). Терезе ашылғанда екі
бағанға енгізілген жазулардан тұратын оның Propertiеs бөлімі ашулы тұрады.
Бірінші бағанда көрінетіндер - қасиет атаулары, екінші бағанға сәйкес
жазылғандар - олардың мәндері. Объектілер инспекторы экранның сол жағында,
негізгі терезенің артында орналасқан. Бұл терезені F11 клавишасын басу
арқылы немесе Fiew (қарау) Object Inspector командасын орындау
арқылы экранға шығаруға болады.
3 – сурет. Объектілер инспекторының көмегімен формадағы объектінің қасиеті
мен мінездемесін анықтай аламыз.
Сонымен объектілер инспекторының терезесінде екі колонкалы
таблица бар. Оның сол жақ колонкасы – компоненттердің қасиеттерін
көрсетеді, ал оң жағы – жауапты өңдеуге керекті қасиеттің дәл мағынасын
көрсетеді.
Delphi - де қосымша 2 этаптан тұрады:
1) Қосымшаның интерфейсін құру. Қосымша интерфейсін компоненттер
құрайды. Компоненттер визуалды (көрнекті) және визуалды емес (жүйелік)
болып бөлінеді.
Визуалды компонеттерге: түймешелер, тізімдер, ажыратқыштар, форма
т.б. жатады. Визуалды емес компоненттерге қосымша әрекеттерді орындайтын
компоненттер жатады.
2) Қосымша функционалдығын анықтау.
Интерфейс құрылғаннан кейін мұнда қойылған компоненттердің
әрқайсысының
қолданушының әрекетіне қарай (түймешені таңдау, тышқанның оң жақ, сол
жақ тетігімен сілтеу) атқаруға тиісті функцияларының жағдайын анықтау
болып табылады.
Көрнекті компоненттер жеткілікті мөлшердегі әртүрлі жағдайларды
қорыта алады. Ең көп пайдаланылатын жағдайлар тобына төмендегілерді атауға
болады.
- Басқарушы элемент таңдау.
- Тышқан сілтегішінің орнын ауыстыру.
- Клавиатурадан клавиш басылғанын анықтау.
- Обьектілердің drag-and-top әдісімен көшірілгені.
OnСlick - тышқанның сол жақ тетігінің бір рет басылғанын күтіп тұрады.
OnMouseDown - тышқан батырмасының басылуын анықтайды. OnMouseSellp- тышқан
түймесінің жіберілгенін анықтайды. OnDblclick-тышқанның сілтегішінің
компонент облысында тұрып екі мәрте басылуын анықтайды. Көрнекті
компонент үстіне тышқан сілтегіші жүріп өткенде үзіліссіз түрде
OnMouseMove жағдайы генерацияланып отырады. Жағдайларды қорыту кезінде
Sender параметрі тышқан сілтегішінің қайсы басқарушы элементтің үстінде
тұрғанын, ал Integer типті x, y параметрлері курсордың координатын
анықтайды. Shift параметрі ALT, Ctrl, Shift клавиштерінің және тышқанның
барлық түймелерінің жағдайын анықтайды.
Клавиатурамен жұмыс кезінде OnKeyPress және OnKeyDown жағдайлары
генерецияланады, ал клавиша жіберілгенде OnKeyUp жағдайы генерацияланады.
Форманың кейбір қасиеттері:
Name (Атау) - формаға берілген атау. Ол Delphi объектілерінің бірі.
Программаның жұмыс барысында Delphi объектіні осы атау бойынша ажыратып
таниды. Delphi - дің формаға автоматты түрде алғашқы рет меншіктеген атауын
(Form1) өзгертіп, басқа атау беруге болады. Ол үшін қасиеттер терезесінен
Name қасиеті таңдалып, жаңа атау клавиатурадан теріледі.
Font (Шрифт) - формаға шығарылатын мәтін шрифтінің қасиеті. Оны
таңдап, оң жағында көрінген көп нүкте (...) түймесін шерткен кезде Windows-
тің шрифті таңдау терезесі көрінеді. Терезеден, әдеттегідей, қажетті шрифт
типін, өлшемін таңдап (мысалы, Times Kaz, 10), ОК батырмасын шерту керек.
Caption (Тақырып) форма терезесінің тақырыбына енгізілетін мәтін.
Алғашқы кезде қасиеттер терезесінің Caption қасиетіне Form1 сөзі енгізіліп
қойылады. Оның мәнін өзгерту Name қасиетіне мән меншіктеу сияқты.
Проект аты проект файлының атымен сәйкес келеді және дискіге сақталу
барысында да ресурстар файлымен проектілер параметрлері файлы да осы атпен
аталады. Проект файлының атын өзгерткенде автоматты түрде осы файл аттары
өзгереді.
Проектіні құру проект файлын компиляциялау барысында орындалады және
қосымшаның exe файлы проект атымен аталады.
Проект файлын қарауға және өңдеуге болады. Ол үшін Progect View
Sours (проект просмотр источника) командасы арқылы ашылады. Формаларды
қарау үшін View Forms немесе shift+F12 командалары орындалады. Формалар
сипаты сақталған файлда форманың өзі мен оның сипаттамасы беріледі. Форма
модулінің файлында форма класының сипаты беріледі. Ол форманы қолданғанда
автоматты түрде ашады. Қажетті модулді ашу үшін view Unit немесе ctrl+F12
командалары орындалады. Модульдер файлында кез келген формамен
байланыспаған модулдер сақталады. Олар обьект pascal тілінде жазылады.
Оларды қолдану үшін Uses бөлігінде атты көрсету қажет. Delphi - де
ресурстар файлымен жұмыс жасауға арналған графиктік редактор қарастырылған.
Бұл Tools image Editor 3.0 командасы арқылы алынады. Ресурстарға
• Компoнеттер пиктограммасы (.DCR)
• Расторлық бейнелер (.BMP)
• Қосымшалар пиктограммалары (.ICD)
• Курсорлар (.CUR)
жатады.
Проект параметрлер файлында параметрлер мен олардың мәндері текстік
редактордың әр түрлі жолында орналастырылады.
Проектіні компиляциялау және орындау
Проектіні компиляциялау барысында орындалуға дайын файл немесе
динамикалық кітапхана (Д44) құрылады. Компиляциялау процесі Project
complile проект аты немесе crtl+F9 командалары арқылы орындалады және
мынадай жағдайлар атқарылады. Соңғы рет компиляцияланғаннан кейін мәні
өзгерген модульдердің файлдары компиляцияланады. Нәтижесінде әрқайсысы
үшін .DCU кеңеймесімен анықталған модульге өзгеріс енгізілген болса, онда
осы модульге пайдаланылатын модуль қайта компиляцияланады. Барлық
модульдер компиляцияланғаннан кейін проект файлы компиляцияланады да,
қосымша орындалуға дайын файл құрылады. Проектіні Delphi немесе Windows
жүйесінде жүктейді. Delphi ортасында проектіні жүктеу үшін Run Run
немесе F9 тетігі басылады. Егер қосымша жұмыс жасамай қалса, Delphi
ортасында Run Program Reset немесе Crtl+F12 командалары арқылы
тоқтатылады.
Объектілер қасиеті мен әдістері
Біз көптеген объектімен жұмыс жасаймыз. Жұмыс жасау барысында
объектінің қасиеттеріне әсер етуіміз мүмкін. Мысалы, теледидарды алатын
болсақ, оның негізгі қасиеті экранда әртүлі телепередачалар көрсету болып
табылады. Сол сияқты программа объектілердің де өзіндік қасиеттері болады.
Бұл программа құру барысында және оның жұмыс жасау барысында таңдауға
болатын параметрлері болып табылады.
Объектінің қасиеттерін тексеру үшін және өзгерту үшін объектінің
құрамына кіретін арнайы процедуралар - әдістер қолданылады. Программада
объектінің көптеген қасиеттері болады. Мысалы, программалық кнопканың
(Button) өлшемі, орналасуы, түсі, тексті және басқа да қасиеттері болады.
Біздер сол кнопканың өзімізге қажетті қасиеттерімен жұмыс жасаймыз. Бір
программада қолданылатын объект келесі программада да қолданылуы мүмкін.
Сондықтан объектінің қосылуы программадағы қалған объектінің қасиетіне әсер
етпейді.
Оқиғалар және оның өңдеушілері
Компьютерлік программада қолданылатын объектілер оқиғаға әсер етуі
мүмкін. Сондықтан программалық объектер құрамына оқиғаларды өңдейтін
подпрограммалар - әдістер жатады. Оқиғаның көмегімен программаның
қолдануымен қарым – қатынасы қамтамасыз етіледі. Қолданушының іс -
әрекетімен байланысты оқиғалар қолданбалы деп аталады. Сонымен қатар
программада программалық оқиғалар болады.
Delphi және қазіргі ақпараттық технологиялар
Borland Delphi бағдарламалау ортасы Windows қолданбалы
программалары қазіргі деңгейге сай құруға мүмкіндік беретін қуатты
жүйелердің бірі және ол корпоративті желілерде және интернет желісінде
жұмыс жасауға арналған комплекс. Объектілі – бағдарлы бағдарламалау
негіздері бұл күрделі программалар мен жүйелерді құруға арналған. Windows
кез келген программасын ашқанда көптеген кнопкалардан, мәзірлерден,
редакциялау терезелерден, тізімдерден және т.б. тұратын, программаларды
көреміз. Бұлардың барлығы объектілер болып табылады. Олар өз бетімен
ешқандай іс - әрекеттер атқармайды. Олар қандай да бір оқиғаларды күтеді.
Бұл оқиғалар – клавишаны басу, тышқанның кнопкаларын шерту, курсорды
жылжыту және т.б. Қандай да бір оқиға орындалғанда объект ол туралы
хабарлама алады және қандай да бір есептеулер жүргізеді. Мұндай
программалар объектілі бағдарлы программалар деп аталады.
Объектілі бағыттау принципі бойынша құрылған қосымшалар қандай да
бір операторлардың тізімі емес. ОБП – бұл объектілер мен олардың өзара
байланысу әдістерінің жиынтығы болып табылады. Көп жағдайда негізгі объект
– программаны қолданушы болып табылады. Ол қосымшаны басқаратын оқиғалар
көзі болып табылатын негізгі объект. Объект ОБП-ның негізгі түсінігі.
Алдымен объектіні – мәліметтер жиыны және олармен жұмыс жасау тәсілі
ретінде анықтаймыз. Мәліметтерді жазба өрісі ретінде қарастыруға болады.
Бұл объект характеристикасы болып табылады. Программаны қолданушы және
программаның объектілері бұл объектінің мәліметтерін оқып, оларды есептеп
жаңа мәндерді екінші бір объектіге жазу қажет. Сонымен қатар объектілі
бағдарлы программаларды инкапсуляция принципі және мәліметтерді жасыру
үлкен орын алады. Мәліметтерді жасыру принципі қолданушының мәліметтерге
енудің мүмкіндігі ереже бойынша рұқсат етілмейді.
Мәліметтер типі
Borland Delphi 7.0 бағдарламалау ортасында қолданылатын
айнымалылар және тұрақтылар әрқашанда қандай да бір типке меншіктеледі.
Object Pascal тілінде типтерді келесі топтарға бөлеміз:
1. Мәліметтердің базалық типі: бүтін тип, нақты тип, логикалық тип,
символдық тип, жолдық тип.
2. Мәліметтердің жай типтері: реттік тип, санамалы тип.
3. Мәліметтердің құрылымдық типтері: жиындар, массивтер, жазбалар,
файлдар, объектілер, классқа сілтеме берілетін тип.
Бүтін тип
Integer -2147483648. . . 2147483647
Cardinal 0 . . . 4294967295
Shortint -128 . . . 127
Smallint -32768 . . . 32767
Longint -2147483648 . . . 2147483647
Int 64 -2^63 . . . 2^63-1
Byte 0 . . . 255
Word 0 . . . 65535
Longword 0 . . . 4294967295
Нақты тип
Real 5.0 * 10 ^ - 324 . . . 1.7 * 10 ^ 308
Real 48 2.9 * 10 ^ - 39 . . . 1.7 * 10 ^ 38
Single 1.5 * 10 ^ - 45 . . . 3.4 * 10 ^ 38
Double 5.0 * 10 ^ - 324 . . . 1.7 * 10 ^ 308
Extended 3.6 * 10 ^ - 4951 . . . 1.1 * 10 ^ 4932
Comp -2 ^ 63 + 1 . . ... жалғасы
2. Жалпы бөлім
2.1 Программалау тілдерінің элементтеріне шолу
3. Негізгі бөлім
3.1.Есептің жалпы қойылымы
3.2 Программа комплексінің сипатталуы
3.3 Комплекстің макро блок схемасы
3.4 Берілгендер тобының сипатталуы
3.6 Проблемалық программаның қойылымы
3.6.1 Проблемалық программаның қойылымы
4. Жұмыстың ұйымдастырылуы
4.1 Есепті шешудегі керекті техникалық жабдықтар комплексі
4.2 Программамен жұмыста қолданушыға берілетін нұсқау
5. Қорытынды
6. Қосымша (блок – схема, программа листингі)
7. Мәліметтер алынған көздер тізімі
1. Кіріспе
XXI – ғасыр ақпараттандыру ғасыры. Заман ағымына қарай
бізде өмір керуенін сол кеңістікке бұрып келеміз. Бар
болмысымызбен, бар ынтық жігер, ілім – білімімізбен еңбекпіз. Бұл дегеніңіз
жаңару, жасарудың бірден – бір айғағы. Бүгін білім беру саласын ақпараттық
жағынан қамтамасыз етпейінше, экономиканың қай саласында болмасын,
әлеуметтік салада, оның ішінде білім және ғылым саласында жетістіктерге
қол жеткізу мүмкін емес.
Ақпарат ғасыры алғашқы компьютерлердің пайда болуымен басталған
жоқ. Ол көлемді, күшті ақпарат магистралі бар, телекоммуникация, теледидар
және компьютерлік технологияның бірлесуімен, мәліметтерді сандық өңдеу
әдісінің кеңінен қолданылуының нәтижесінде, мультимедиа мен
телекоммуникацияның пайда болуынан басталды.
Borland Delphi 7 бағдарламалау ортасын зерттеу нәтижесінде маңызды
бағдарламалық құралдар дайындауға болады.
Зерттеудің өзектілігі: Қоғамыздың ақпараттық технологияның қарқынды
дамуына байланысты оқу процесін ақпараттандырудың ролі зор.
Зерттеу мақсаты : Borland Delphi 7 бағдарламалау ортасының барлық
мүмкіндіктерін қолдана отырып электрондық әдістемелік нұсқауға зерттеу
жүргізу.
Зерттеу объектісі: Темір жол вокзалының электронды кестесін құру
Зерттеу пәні : Алгоритмдеу және бағдарламалау негіздері.
Курстық жоба теориялық және практикалық маңызы зор, кешенді бағдарлама
болып табылады.
2. Жалпы бөлім
2.1 Программалау тілдерінің элементтеріне шолу
Программалау тілі өзінің компиляторымен ерекшеленеді. Бағдарламалау
жүйелері бірнеше қосымша программамен жұмыс жасайды. Ол программалауды
тиімдеу үшін қолднылады. Бұның көмегімен дайын компоненттерді қолданып
программа жазылады. Сонымен мысалы Basic программасы, Visual Basic, Borland
Pascal және Borland Delphi ортасына айналды.
1976 жылы Батыс елдерінде дербес компьютердің кеңінен таралуына
байланысты қолданбалы программалардан бастап ойын программасына дейін
мыңдаған программалар қажет болды. Осы кезден бастап осы программаларды
құрушылар программист мамандығын алды. Коммерциялық программаларға ерекше
талаптар қойылады. Олар қолдануға ыңғайлы көрнекі болуы қажет. Ол үшін
программист мультипликатор, суретші, жазушы, сценарист және композитор
қасиетіне ие болуы қажет немесе осындай қасиетті адамдар тобын жинауы
қажет.
Жоғарғы деңгейлі программалау процедуралық, логикалық және объектілі
– бағдарлы болып үш түрге бөлінеді. Соңғы кездерде Windows ортасында
жарыққа шыққан және объектілі-бағдарлы программалау (ОБП) негізінде
құрылған программалау тілдері – Object Pascal, Microsoft Visual Basic,
Borland Delphi т.б.
ОБП тілінде программаның жұмысы оқиғалар тізбегінен және түрлі
объектілердің осы оқиғаларға жауабынан тұрады. Delphi программалау тілі –
кез келген қосымшаны дайындауға болатын қосымшасы тез, қуатты тіл.
Delphi - дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққы шығып, кейінгі жылдары
оның бірте-бірте кеңейтілген 2, 3, 4, 5, 6, 7 - нұсқалары жарық көрді.
Delphi - дің негізгі ерекшелігі- онда қосымша құруға компоненттік және
объектілік тәсілдер пайдаланылады. Компоненттік тәсілдің мәнісі жеңіл: әр
қосымша арнайы іс-әрекеттерді орындайтын компоненттерден жинақталады. Ол
жеткіліксіз болса, объектіні өңдеуге арналған үстеме программа құрылады.
Компоненттер визуалды компоненттер кітапханасында (VCL-Visual Component
Library) жинақталған. Компоненттер панелінде түрлі кластарға тиісті
стандартты компоненттер өте көп. Пайдаланушы жаңа компонент пайдаланып, оны
осы панелге қосуына да болады.
Delphi - де программа дайындау, программа мәзірін құру, анимация,
мультимедиа процестерін ұйымдастыру, OLE технологиясын пайдаланып, басқа
офистік қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс істеу және т.б. іс -әрекеттерді
орындауға болады. Көптеген операторлардың жазылуы Турбо Паскальдағы сияқты.
Бірақ мұнда программалауды үйрену үшін объект, оқиға, қасиет, әдіс, класс
ұғымдарымен еркін танысып, компоненттерді пайдалану және түрлі
командалардың жазылу түрлерін білу қажет.
Borland Delphi ортасының мүмкіндігі
Қолданбалы программаны Borland Delphi – де құру IDE программа
ортасында қолданылады. Бұл ортадағы құралдар арқылы қолданушы программаның
интерфейстік бөлігін құрып және программалық кодтарды басқару
элементтерімен байланыстыра алады. Borland Delphi ортасы көп терезелі жүйе
тәрізді. Оны жүктеу үшін Пуск ---- Программы ---- Borland Delphi ----
Delphi 7.0 командасын қолданамыз. Жүктелгеннен кейін экранда 4 терезе пайда
болады:
1. Негізгі терезе (Project1);
2. Объектілер инспектр терезесі (Object inspector);
3. Форма конструкторының терезесі (form1);
4. Кодтар редакторының терезесі (Unit1.pas).
Қажеттілігіне қарай экранда басқа да терезелер тұру
мүмкін. Жұмыс жасау барысында негізгі терезеден басқа терезелерді алып
тастауға немесе орын ауыстыруға болады.
1 – сурет. Borland Delphi 7.0 программасының қосылғандағы күйі.
Borland Delphi көп терезелі болғанымен тек қана бір уақытта бір
проектімен жұмыс жасауға болады. Проекті негізгі терезе тақырыбында
жазылады. Негізгі терезеде мыналар орналасқан :
1. Негізгі меню;
2. Саймандар тақтасы;
3. Компоненттер политрасы.
Негізгі менюде Borland Delphi – дегі формалардың орындау
командасынан тұратын жиянақтар жиыны.
Саймандар тақтасында негізгі менюдегі жие қолданылатын командаларды
шақыруға арналған түймешелер орналасқан. Саймандар тақтасын реттеу үшін
контекстік менюден диологты терезесін ашу керек. Ол үшін негізгі терезенің
оң жақ бөлігінде компоненттер орналасады. Формаға қойылған элементтер
компоненттер деп аталады.
Компоненттер политрасы Borland Delphi – дің ең негізгі байлығы. Осы
компоненттер арқылы программаның негізі қаланады. Компоненттер политрасы
негізгі терезенің оң жағында, негізгі менюдің астында орналасқан және оған
құрылған формалардың компоненттер жиыны енеді. Түріне қарай компоненттер
топтастырылған және жеке топтардан құрылатын жапсырмалар болып бөлінеді.
Жапсырмаларда компоненттер жеке пиктограммалар түрінде берілген. Оны
формаға қою үшін тышқанның сол жағын түртіп таңдап формадағы орнын көрсету
қажет.
Олар:
1. Standard – стандартты;
2. Additional – қосымша;
3. Win 32 – 32 разрядты интерфейс;
4. System – жүйелік функцияларды іске қосу;
5. Data Access – BDE көмегімен мәліметтер қорын іске қосу;
6. Fast Net – Internet желісіне протоколдарды қамтамасыз ету;
7. Decision Cube – көп өлшемді анализ;
8. Qreport – есеп беруді құру;
9. Dialogs – қарым – қатынас терезесін құру;
10. Win 3.1 – интерфейс Windows 3. X;
11. Samples – мысал ретінде қолданулар;
12. Activex – Activex компоненттері;
13. Servers – жалпы код серверлері үшін VCL қабықшасы.
2 – сурет. Компоненттер политрасы – сіздің формаңызға керек объектіні
таңдайтын орын.
OleContainer компоненті. Компонент байланысқан немесе енгізілген OLE-
обьектіні орналастыру үшін қолайлы контейнер болып табылады. Мұндай
обьектілер (таблицалар, суреттер, текст фрагменттері т.б.) Delphi
формасында әдеттегідей көрінеді немесе пиктограммалармен алмасады. OLE-
обьектінің тамаша ерекшелігінің бірі – оны активтендіру (тышқанмен екі рет
шерту арқылы) OLE-сервер деп аталатын, жүктелгеннен кейін қолданушыға
обьектіні редакциялауға мүмкіндік беретін, обьектімен байланысқан
программаның да активтенуіне әкелетіндігі.
Текстік процессор Word, кестелік процессор Excel, Paint және NotePad
сияқты жүйелік утилиттер т.б. OLE-сервер болып табылады.
Проект. Форма. Қасиеттер. Объект - инспектор терезесі
Delphi - де дайындалатын программа проект деп аталады. Форма
-программаны дайындау алдында ашылатын, программаның сұхбаттық терезесі.
Delphi алғашқы рет іске қосылған кезде Form1 атауымен көрінеді. Проект
құру үшін формаға компоненттер палитрасында орналасқан түрлі компоненттер
орнатылады. Кей жағдайларда экранда форма көрінбеуі мүмкін. Оны экранға
шығару үшін View Forms командасын беру жеткілікті.
Delphi-де құрылған қосымша проекті түрінде жиналған бірнеше
элементтерден тұрады. Олар:
1. Проект коды (DPR кеңеймелерімен берген формада сақталады).
2. Форма сипаттамасы (DFM).
3. Форма модулі (PAS).
4. Модулдер (PAS).
5. Обектілер параметрі (OPT).
6. Ресурстар сипаттамасы.
Ең қарапайым проектінің өзі көп формадан тұрады. Сондықтан
кез-келген проект құру барысында оның барлық элементін сақтайтын каталог
ашқан дұрыс.
Форманың және формаға енгізілетін компоненттердің түрлі
қасиеттері бар. Қасиет айнымалылардың ерекше түрі. Олар объектінің түрлі
мүмкіндіктерін сипаттап, ағымдық күйін анықтайды. Мысалы, форма
қасиеттерінің мәндері - форма тақырыбының мәтіні, өлшемі, экранда
орналасуы, түсі т.б. Delphi іске қосылған кезде форма қасиеттеріне алғашқы
сәйкес мәндер меншіктеліп қойылады.
Программа құру форманы не онда орнатылған компоненттің кейбір
қасиеттерінің мәндерін өзгертуден басталады. Объект инспекторы (Object
Inspector) терезесіне енгізілген қасиеттер тізімін шығару үшін объектіні
таңдап алу керек. Инспектор терезесінің жоғары қатарына таңдалған объект
атауы да жазылып қойылады. Мысалы, Delphi іске қосылған кезде форманың
ашылған қасиеттер суретте көрсетілген. Терезенің екі қосымша беті бар:
Properties (қасиеттер) және Events (оқиғалар). Терезе ашылғанда екі
бағанға енгізілген жазулардан тұратын оның Propertiеs бөлімі ашулы тұрады.
Бірінші бағанда көрінетіндер - қасиет атаулары, екінші бағанға сәйкес
жазылғандар - олардың мәндері. Объектілер инспекторы экранның сол жағында,
негізгі терезенің артында орналасқан. Бұл терезені F11 клавишасын басу
арқылы немесе Fiew (қарау) Object Inspector командасын орындау
арқылы экранға шығаруға болады.
3 – сурет. Объектілер инспекторының көмегімен формадағы объектінің қасиеті
мен мінездемесін анықтай аламыз.
Сонымен объектілер инспекторының терезесінде екі колонкалы
таблица бар. Оның сол жақ колонкасы – компоненттердің қасиеттерін
көрсетеді, ал оң жағы – жауапты өңдеуге керекті қасиеттің дәл мағынасын
көрсетеді.
Delphi - де қосымша 2 этаптан тұрады:
1) Қосымшаның интерфейсін құру. Қосымша интерфейсін компоненттер
құрайды. Компоненттер визуалды (көрнекті) және визуалды емес (жүйелік)
болып бөлінеді.
Визуалды компонеттерге: түймешелер, тізімдер, ажыратқыштар, форма
т.б. жатады. Визуалды емес компоненттерге қосымша әрекеттерді орындайтын
компоненттер жатады.
2) Қосымша функционалдығын анықтау.
Интерфейс құрылғаннан кейін мұнда қойылған компоненттердің
әрқайсысының
қолданушының әрекетіне қарай (түймешені таңдау, тышқанның оң жақ, сол
жақ тетігімен сілтеу) атқаруға тиісті функцияларының жағдайын анықтау
болып табылады.
Көрнекті компоненттер жеткілікті мөлшердегі әртүрлі жағдайларды
қорыта алады. Ең көп пайдаланылатын жағдайлар тобына төмендегілерді атауға
болады.
- Басқарушы элемент таңдау.
- Тышқан сілтегішінің орнын ауыстыру.
- Клавиатурадан клавиш басылғанын анықтау.
- Обьектілердің drag-and-top әдісімен көшірілгені.
OnСlick - тышқанның сол жақ тетігінің бір рет басылғанын күтіп тұрады.
OnMouseDown - тышқан батырмасының басылуын анықтайды. OnMouseSellp- тышқан
түймесінің жіберілгенін анықтайды. OnDblclick-тышқанның сілтегішінің
компонент облысында тұрып екі мәрте басылуын анықтайды. Көрнекті
компонент үстіне тышқан сілтегіші жүріп өткенде үзіліссіз түрде
OnMouseMove жағдайы генерацияланып отырады. Жағдайларды қорыту кезінде
Sender параметрі тышқан сілтегішінің қайсы басқарушы элементтің үстінде
тұрғанын, ал Integer типті x, y параметрлері курсордың координатын
анықтайды. Shift параметрі ALT, Ctrl, Shift клавиштерінің және тышқанның
барлық түймелерінің жағдайын анықтайды.
Клавиатурамен жұмыс кезінде OnKeyPress және OnKeyDown жағдайлары
генерецияланады, ал клавиша жіберілгенде OnKeyUp жағдайы генерацияланады.
Форманың кейбір қасиеттері:
Name (Атау) - формаға берілген атау. Ол Delphi объектілерінің бірі.
Программаның жұмыс барысында Delphi объектіні осы атау бойынша ажыратып
таниды. Delphi - дің формаға автоматты түрде алғашқы рет меншіктеген атауын
(Form1) өзгертіп, басқа атау беруге болады. Ол үшін қасиеттер терезесінен
Name қасиеті таңдалып, жаңа атау клавиатурадан теріледі.
Font (Шрифт) - формаға шығарылатын мәтін шрифтінің қасиеті. Оны
таңдап, оң жағында көрінген көп нүкте (...) түймесін шерткен кезде Windows-
тің шрифті таңдау терезесі көрінеді. Терезеден, әдеттегідей, қажетті шрифт
типін, өлшемін таңдап (мысалы, Times Kaz, 10), ОК батырмасын шерту керек.
Caption (Тақырып) форма терезесінің тақырыбына енгізілетін мәтін.
Алғашқы кезде қасиеттер терезесінің Caption қасиетіне Form1 сөзі енгізіліп
қойылады. Оның мәнін өзгерту Name қасиетіне мән меншіктеу сияқты.
Проект аты проект файлының атымен сәйкес келеді және дискіге сақталу
барысында да ресурстар файлымен проектілер параметрлері файлы да осы атпен
аталады. Проект файлының атын өзгерткенде автоматты түрде осы файл аттары
өзгереді.
Проектіні құру проект файлын компиляциялау барысында орындалады және
қосымшаның exe файлы проект атымен аталады.
Проект файлын қарауға және өңдеуге болады. Ол үшін Progect View
Sours (проект просмотр источника) командасы арқылы ашылады. Формаларды
қарау үшін View Forms немесе shift+F12 командалары орындалады. Формалар
сипаты сақталған файлда форманың өзі мен оның сипаттамасы беріледі. Форма
модулінің файлында форма класының сипаты беріледі. Ол форманы қолданғанда
автоматты түрде ашады. Қажетті модулді ашу үшін view Unit немесе ctrl+F12
командалары орындалады. Модульдер файлында кез келген формамен
байланыспаған модулдер сақталады. Олар обьект pascal тілінде жазылады.
Оларды қолдану үшін Uses бөлігінде атты көрсету қажет. Delphi - де
ресурстар файлымен жұмыс жасауға арналған графиктік редактор қарастырылған.
Бұл Tools image Editor 3.0 командасы арқылы алынады. Ресурстарға
• Компoнеттер пиктограммасы (.DCR)
• Расторлық бейнелер (.BMP)
• Қосымшалар пиктограммалары (.ICD)
• Курсорлар (.CUR)
жатады.
Проект параметрлер файлында параметрлер мен олардың мәндері текстік
редактордың әр түрлі жолында орналастырылады.
Проектіні компиляциялау және орындау
Проектіні компиляциялау барысында орындалуға дайын файл немесе
динамикалық кітапхана (Д44) құрылады. Компиляциялау процесі Project
complile проект аты немесе crtl+F9 командалары арқылы орындалады және
мынадай жағдайлар атқарылады. Соңғы рет компиляцияланғаннан кейін мәні
өзгерген модульдердің файлдары компиляцияланады. Нәтижесінде әрқайсысы
үшін .DCU кеңеймесімен анықталған модульге өзгеріс енгізілген болса, онда
осы модульге пайдаланылатын модуль қайта компиляцияланады. Барлық
модульдер компиляцияланғаннан кейін проект файлы компиляцияланады да,
қосымша орындалуға дайын файл құрылады. Проектіні Delphi немесе Windows
жүйесінде жүктейді. Delphi ортасында проектіні жүктеу үшін Run Run
немесе F9 тетігі басылады. Егер қосымша жұмыс жасамай қалса, Delphi
ортасында Run Program Reset немесе Crtl+F12 командалары арқылы
тоқтатылады.
Объектілер қасиеті мен әдістері
Біз көптеген объектімен жұмыс жасаймыз. Жұмыс жасау барысында
объектінің қасиеттеріне әсер етуіміз мүмкін. Мысалы, теледидарды алатын
болсақ, оның негізгі қасиеті экранда әртүлі телепередачалар көрсету болып
табылады. Сол сияқты программа объектілердің де өзіндік қасиеттері болады.
Бұл программа құру барысында және оның жұмыс жасау барысында таңдауға
болатын параметрлері болып табылады.
Объектінің қасиеттерін тексеру үшін және өзгерту үшін объектінің
құрамына кіретін арнайы процедуралар - әдістер қолданылады. Программада
объектінің көптеген қасиеттері болады. Мысалы, программалық кнопканың
(Button) өлшемі, орналасуы, түсі, тексті және басқа да қасиеттері болады.
Біздер сол кнопканың өзімізге қажетті қасиеттерімен жұмыс жасаймыз. Бір
программада қолданылатын объект келесі программада да қолданылуы мүмкін.
Сондықтан объектінің қосылуы программадағы қалған объектінің қасиетіне әсер
етпейді.
Оқиғалар және оның өңдеушілері
Компьютерлік программада қолданылатын объектілер оқиғаға әсер етуі
мүмкін. Сондықтан программалық объектер құрамына оқиғаларды өңдейтін
подпрограммалар - әдістер жатады. Оқиғаның көмегімен программаның
қолдануымен қарым – қатынасы қамтамасыз етіледі. Қолданушының іс -
әрекетімен байланысты оқиғалар қолданбалы деп аталады. Сонымен қатар
программада программалық оқиғалар болады.
Delphi және қазіргі ақпараттық технологиялар
Borland Delphi бағдарламалау ортасы Windows қолданбалы
программалары қазіргі деңгейге сай құруға мүмкіндік беретін қуатты
жүйелердің бірі және ол корпоративті желілерде және интернет желісінде
жұмыс жасауға арналған комплекс. Объектілі – бағдарлы бағдарламалау
негіздері бұл күрделі программалар мен жүйелерді құруға арналған. Windows
кез келген программасын ашқанда көптеген кнопкалардан, мәзірлерден,
редакциялау терезелерден, тізімдерден және т.б. тұратын, программаларды
көреміз. Бұлардың барлығы объектілер болып табылады. Олар өз бетімен
ешқандай іс - әрекеттер атқармайды. Олар қандай да бір оқиғаларды күтеді.
Бұл оқиғалар – клавишаны басу, тышқанның кнопкаларын шерту, курсорды
жылжыту және т.б. Қандай да бір оқиға орындалғанда объект ол туралы
хабарлама алады және қандай да бір есептеулер жүргізеді. Мұндай
программалар объектілі бағдарлы программалар деп аталады.
Объектілі бағыттау принципі бойынша құрылған қосымшалар қандай да
бір операторлардың тізімі емес. ОБП – бұл объектілер мен олардың өзара
байланысу әдістерінің жиынтығы болып табылады. Көп жағдайда негізгі объект
– программаны қолданушы болып табылады. Ол қосымшаны басқаратын оқиғалар
көзі болып табылатын негізгі объект. Объект ОБП-ның негізгі түсінігі.
Алдымен объектіні – мәліметтер жиыны және олармен жұмыс жасау тәсілі
ретінде анықтаймыз. Мәліметтерді жазба өрісі ретінде қарастыруға болады.
Бұл объект характеристикасы болып табылады. Программаны қолданушы және
программаның объектілері бұл объектінің мәліметтерін оқып, оларды есептеп
жаңа мәндерді екінші бір объектіге жазу қажет. Сонымен қатар объектілі
бағдарлы программаларды инкапсуляция принципі және мәліметтерді жасыру
үлкен орын алады. Мәліметтерді жасыру принципі қолданушының мәліметтерге
енудің мүмкіндігі ереже бойынша рұқсат етілмейді.
Мәліметтер типі
Borland Delphi 7.0 бағдарламалау ортасында қолданылатын
айнымалылар және тұрақтылар әрқашанда қандай да бір типке меншіктеледі.
Object Pascal тілінде типтерді келесі топтарға бөлеміз:
1. Мәліметтердің базалық типі: бүтін тип, нақты тип, логикалық тип,
символдық тип, жолдық тип.
2. Мәліметтердің жай типтері: реттік тип, санамалы тип.
3. Мәліметтердің құрылымдық типтері: жиындар, массивтер, жазбалар,
файлдар, объектілер, классқа сілтеме берілетін тип.
Бүтін тип
Integer -2147483648. . . 2147483647
Cardinal 0 . . . 4294967295
Shortint -128 . . . 127
Smallint -32768 . . . 32767
Longint -2147483648 . . . 2147483647
Int 64 -2^63 . . . 2^63-1
Byte 0 . . . 255
Word 0 . . . 65535
Longword 0 . . . 4294967295
Нақты тип
Real 5.0 * 10 ^ - 324 . . . 1.7 * 10 ^ 308
Real 48 2.9 * 10 ^ - 39 . . . 1.7 * 10 ^ 38
Single 1.5 * 10 ^ - 45 . . . 3.4 * 10 ^ 38
Double 5.0 * 10 ^ - 324 . . . 1.7 * 10 ^ 308
Extended 3.6 * 10 ^ - 4951 . . . 1.1 * 10 ^ 4932
Comp -2 ^ 63 + 1 . . ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz