Танаудың қосалқы қуыстарының қабынуы

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Емі. Алдымен ауру малға жақсы күтім жасалып, сапалы азық беріледі, дұрыс суарылуыи керек. Арнаулы емнің негізгі және қосалқы аурудың пайда болуына себепші болған факторларға қарсы бағытталуы қажет. Негізгі ем аурудың жіті түріндегі жүргізілетін шараларға ұқсас. Арнаулы химиотерапевтикалық ем, сақтық шаралары айтарлықтай нәтиже бермеген кезде хирургиялық әдіспен маңдай, жоғарғы жақ сүйек немесе гаймор қуысына трепанация жасау арқылы ем жасау дер кезінде ауру малдың айығуына мүмкіндік жасайды. Созылмалы ринит кезінде организмнің резистенттік, кедергілік функцияларын көтеру мақсатымен биостимулятор қолданған, ультракүлгін сәулелі қондырғымен арнаулы физиотерапевтік ем жасаған өте пайдалы.

ТАНАУДЫҢ ҚОСАЛҚЫ ҚУЫСТАРЫНЫҢ ҚАБЫНУЫ

Жоғарғы жақ сүйек қуысының созылмалы катаральді қабынуы

(Catarrhus chronicus sinus maxillaris)

Жақ сүйек қуысының катаральды қабынуы жылқы малы арасында жиі байқалатын патологиялық процесс. Қабыну процесінің дамуына және экссудаттың құрамына сәйкес катаральды іріңді түрде өтеді. С е б е п т е р і. Аурудың негізгі себебі жақ сүйектің сынуы, шығуы. Сонымен қатар аурудың басым дамуына қосалқы себептердің қатарына танау арқылы инфекцияның (маңқа, сақау, ринит, тістің кариеске шалдығуы) танау синусына (қуысына) тарауы да едәуір себеп болады. Б е л г і л е р і. Ауруға шалдыққан малдың танау тесіктерінен экссудат бөлінеді. Экссудаттың түр - түсі, мөлшері аурудың барысына байланысты. Әсіресе ауру мал басын төмен салған кезде ол өте көп ағады. Алқым бездері өз көлемінен анағұрлым ұлғаяды. Катаральды қабынудың созылмалы түрінде сүйектің сыртқы пішіні өзгеріп, перкуссия жасағанда жақ сүйектің ауыратындығы қабыну процесінің бірден - бір клиникалық белгісі болса керек. Аурудың барысы айлап, жылдап көпке созылады. Ауру толық дамыған кезде қабынуға шалынған сүйек қуыстары арқылы патологиялық процесс ми қабаттарына да қарап, оның да қабынуы мүмкін. А у р у д ы а н ы қ та у. Ауруға шалдыққан малды арнаулы және көмескі клиникалық белгілері салыстыра отырып, әсіресе, перкуссия арқылы білінген белгілерге, танау қуысынан бөлініп ағатын экссудатқа, сүйек пішінінің өзгеруіне қарап, оның қуысының катаральды қабынуға шалдыққанын байқауға болады. Егер бұл айтылған клиникалық белгілер көмескілеу түрде байқалатын болса, рентгенография және арнаулы диагностикалық трепенация жасау арқылы ауру толық анықталады. Е м і. Алдымен патологиялық қабыну процесінің пайда болып, одан әрі өршуіне әсер етуші негізгі және қосалқы себептерді жою қажет. Сүйек қуысына арнаулы хирургиялық әдіспен трепенация жасап сүйек қуысын дезинфекциялық және антибактериялдық әсер ететін ерітінділермен жиі - жиі шайып тұру керек.

Маңдай сүйек қуысының созылмалы катаральды қабынуы (Catarrhus chronicus sinus frontalis)

Бұл аурудың негізгі себептері, аурудың барысы, организмге тигізетін әсері, зардабы жоғарғы жақ сүйек қуысының катаральды қабынуында байқалатын көрсеткіштерге ұқсайды. Б е л г і л е р і. Маңдай сүйек қуысының катаральды қабынуы кезінде танау тесіктерінен кілегейлі сулы экссудат ағады. Маңдай сүйек тұсына, пальпация, перкуссия жасаған кезде мал ауырсынады, сүйек пішіні (конфигурациясы) өзгеруі мүмкін. Е м і. Хирургиялық әдіспен трепенация жасап, маңдай қуысында жиналған экссудатты ағызу қажет немесе жақ сүйегі қуысының катаральды қабынуы кезіндегі қолданылатын химиотерапевтикалық препараттар ерітінділермен дүркін - дүркін шайып тазарту негізгі емнің бірі болып табылады.

Бронх аурулары Бронх пен бронхиолдың кілегей қабығының қабынуы малдың қай түлігінде болса да жиі кездесетіндігі тәжірибе жүзінде белгілі. Бронхит - жіті және созылмалы түрде өтеді. Қабыну процесінің ерекшелігіне қарай катаральды, серозды, катаральды - іріңді, фибринозды, гемморагиялы және іріңді түрде, ал қабынудың басқа сау ұлпаға жайылып тарауына қарай үлкен бронхтың (макробронхит) немесе кіші бронхиолдардың (микробронхит) қабынуға шалдығуы да мүмкін. Бронхтың қабынуы кейде танаудың, жұтқыншақтың, өкпенің қабынуымен бірге қалыптасып бронхпневмония түрінде өтеді немесе жұқпалы аурулардың клиникалық белгілерінің бірі ретінде байқалады.

Бронхтың ішкі қабығының катаральды жіті қабынуы (Bronchitis catarralis acuta) Бронхтың катаральды түрде қабыну процесі жылқы мен түйе, әсіресе, жас мал арасында жиі байқалады. Кейде тікелей бронхтың қабынуы немесе жоғарғы тыныс жолдарының қабынуымен қалыптасып, энзоотия түрінде тарап өршиді. С е б е п т е р і. Аурудың өршу процесінің негізгі себептерінің бірі - ауа температурасының кенеттен төмендеп, организмдегі дене қызуы бақылайтын орталықтың қызметінің нашарлауы, сөйтіп малға суық тию. Организмнің жалпы салқындауы кедергілік иммунологиялық функциялардың әлсіреуіне әкеп соқтырады, ортаға бейімделу процесі, рефлекторлы реакцияларды тікелей басқарып отыратын орталық және вегетативті нерв жүйесі реакциясының физиологилық тонусын нашарлатады. Суық тыныс жолдары клеткаларының коллоидтық, дисперстік, химиялық, иммунологиялық, физиологиялық кедергілі процестерді нашарлатады. Соның салдарынан жоғарғы тыныс жолдарындағы сапрофитті микрофлораның өсіп - өнуіне вируленттілігі артып, арнаулы қабыну процесін қоздыруға себепші болады. Қабынудың пайда болып өршуіне атмосфералық ауаның құрамында газ қосындысы, жемшөптің шаңы, химиялық заттардың т. б. тітіркендіргіштер де әсер етуі мүмкін. Көктем, күз айлары кезінде бронх қабынуы, танау қуысы, жұтқыншақ, трахеяның қабыну процесімен тікелей қабаттасып, кейбір шаруашылықтарда эпизоотия түрінде өршиді. Бронхының қабынуы, жылқы мен түйеде кездесетін жұқпалы ауруларда, мәселен, сақау, инфлюэнца, маңқа, жамандат, геморрагиялық септицемия кезінде де байқалады. Гельминттердің кейбір түрлері, грибоктар да бронх қабынуының негізгі себептерінің бірі болып табылады. Мұндай факторлардың әсерінен дамыған бронхының қабыну процесін bronchitis mycotica деп атайды. Катаральды бронхит аллергиялық реакция кезінде де байқалады. Сондай - ақ түйе малында бұл дерт диктиокаулез ауруы кезінде де байқалады. П а т о г е н е з і. Организмге жалпы жағымсыз әсерін тигізетін факторлар салдарынан тыныс жолдарының ішкі қабаты тітіркендіреді, тыныс алу функциясы нашарлайды. Әсіресе, ауа температурасының кенеттен төмендеуі әсерінен кілегей қабығында коллоид өзгерістері пайда болады. Алғаш артериялы гиперемия көп ұзамай венозды гиперемия қалыптасады. Вена қанының қан тамырларда жиналуы салдарынан бронхтың көлемі өседі, кілегейлі қабық ісінеді, бронх қуысына шырын, экссудат шығады, қабыну процесі басталып біртіндеп өршиді. Осыдан клеткалардың резистенттілігі, барьерлік қасиеттері төмендейді. Экссудаттың құрамында белоктың, эпителий клеткаларының, қан клеткалары болуына байланыстты сапрофитті микрофлораның өніп - өсуіне қолайлы жағдай туады. Танау тесіктерінен жалқаяқ шығады, мал жөтеледі. Лимфа, қан тамыры арқылы бойға түгел тараған, метаболиттер организмге жалпы зардабын тигізіп уландырады. Зат алмасу процесі әлсірейді, дене қызуы байқалады. Қанның құрамы, физико химиялық, иммунобиологиялыққ қасиеттері, қан айналымы ауытқып өзгереді. Катаральді экссудаттың бронх қуысына жиналып топтасуына байланысты тыныс алу кезеңінде сыбдырлы шу пайда болады. Экссудаттың айтарлықтай бөлінуі, қоюлануы бронх, бронхиол қуысын біржола бітеуге әкеліп соғады. Соның салдарынан бронх пен өкпе ұлпасында топтасып қабыну процесі пайда болып дамиды. Бронхтың кілегейлі қабығының өң бойына қосымша дәнекер ұлпа өсіп шығады. Содан бронхтың кейбір бөлімшелерінде бронх қуысының көлемінің кішіреюі (бронхостеноз) немесе кеңеюі (бронхоэктазия) байқалады. Бронх қуысында экссудаттың жиналып топтасуы, микрофлораның өсіп - өнуіне қолайлы жағдай туғызады. Іріп - шіру процесі күшейеді, тыныс алу, дем шығару кезінде танау қуысынан жағымсыз иіс шығады. Б е л г і л е р і. Аурудың негізгі белгілері қабыну процесінің ерекшеліктеріне, барысына, негізгі және қосымша, қосалқы себептеріне тікелей байланысты болады. Сонымен қатар клиникалық белгілердің уақтылы және аурудың барысына сәйкес байқалуы малдың жасына, жынысына, т. б. физиологиялық ерекшеліектеріне, жыл мезгіліне, ауа райының өзгерістеріне де байланысты. Макробронхит кезінде ауру малдың жемшөпке тәбеті шаппайды, жабырқайды, терлейді, мезгіл - мезгіл жөтеледі. Қызуы 0, 5 - 1, 5 градус шамасында көтеріледі. Қызуы байқалған кезде тамыр соғуы жиілейді. Алғашында құрғақ, ауырсындыратын жөтел, ал қабыну процесі басталғаннан кейін 3 - 4 күннен соң бронх қуысында экссудаттың жиналып толуына байланысты, жөтел аса ауырсындыра қоймайды. Танаудан, ауыздан кілегейлі, іріңді, әр түрлі түсті сұйық экссудат зат бөлініп шығады. Микробронхитты қабыну кезінде перкуссия арқылы өкпенің алып жатқан көлемінің артқа қарай 1-2 қабырға шамасындай ауытқып өзгергенін байқауға болады. Бұл топографиялық өзгеріс жедел және құрғақ, ауырсындыратын жөтелдің салдарынан өкпе эмфиземасының қалыптасып өршуінің клиникалық белгісінің бірі болып табылады. Аускультация арқылы кідірммелі қатал везикулярлық тыныс алу байқалады, аурудың 3 - 4 күні құрғақ қырыл, ал, экссудат жиналып топтасу басталған уақытта дымқыл жөтел, баяу қырыл естіледі. Ауру малды жалпы клиникалық әдістермен тексергенде оның тынысының тарылып, тыныс алуының жиілегенін байқайды, құрсақ еттерінің, терінің қабырғаға жабысып, тырсылдап тұрғаны көрінеді. Ауру малдың қуысы кеңейіп ұлғаяды, кілегей қабығы көкшілдеу тартады. Ө л е к с е л е р д е г і ө з г е р і с т е р. Жіті катаральды бронхитте кілегейлі қабық қызарады, ісіңкірейді, кейде үсті құрғақ жылтыр болса, кейде онда іріңді экссудат бары байқалады. Бездердің көлемі ұлғайып, сыртқы қабығы қызарады. Қабынған жерге қанның ақ түйіршіктері жиналады. Әртүрлі эпителий клеткаларының экссудат құрамында болуы байқалады. Қабыну процесі кішігірім бронхпен бронхиольді қамтығанда эпителиалды ұлпалардың ыдырап бөлінуі, дәнекер ұлпаның қалыптасып өсуі, альвеола қуысына экссудаттың, фибрин талшықтарының топталып жиналғанын байқауға болады. А у р у д ы ң б а р ы с ы организмнің реактивтілік, иммунологиялық функциясына тікелей байланысты. Арық және кәрі малда патологиялық процесс ұзақ уақытқа созылады. Бронхиттің барысы азықтандыру, күтім дәрежесі мен емдеу сапасына байланысты. Бронхит бірнеше тәуліктен 3 апта шамасында өтеді, ал мал күтімі нашар шаруашылықтарда бронхит (5-6 аптада) созылмалы түрге айналып кейде бронхылармен қоса өкпе қабынады. А у р у д ы а н ы қ т а у. Ауруға шалдыққан малға анализ жасау, аурудың белгілеріне баса назар аудара отырып анықтау, комплексті синдром байқалған мезетте аса қадағалау керек. Жөтел, қырыл, малдың жалпы күйінің физиологиялық тұрғыдан аса өзгермеуі, т. б. көріністер макробронхит кезінде болады. Керісінше, ауру малдың жалпы халінің нашарлауы, дене қызуының көтерілуі, ауырсындыратын жөтел, ентігу, өкпеден аускультация арқылы естілетін қырыл, өкпенің үлкеюі микробронхиттің белгілерін көрсетеді. Аурудың мұндай клиникалық белгілері жіті түрде өтетін бронхтың қабынуына тән көріністер. Ал созылмалы түрде байқалатын қабыну процесі кезінде жөтел, ентігу, қырыл, танау қуысынан әр түрлі мөлшерде өне бойы ағып тұратын түсті экссудат болса керек. Жөтел созылмалы, қатты ауырсындыратын түрде байқалады. Бронх қабынғанда өкпе де қабынады. Бұл процесті рентгенография, рентгеноскопия арқылы анықтаға болады. Сонымен қатар бұл кезеңде ауру малдың жалпы халі төмендейді, дене қызуы байқалады. Аускультация арқылы созылмалы қатаң қырыл, перкуссия арқылы қабыну процесіне шалдыққан өкпе бөлімшесінен перкуторлы дыбыс естіледі. Е м і. Ауру малға жақсы күтім, сапалы азықтандыру ұйымдастырылады. Мал қораларында ызғырық жел, еденнің лас, сызды болмауына аса зер салу қажет. Ауруға шалдыққан малға ем жасау жұмысы төмендегі шараларға сай жүргізілуі шарт. Бірінші, организмнің ауруға, жағымсыз тітіркендіргіш заттарға төзімділігін арттыру қажет. Ол үшін көкірек қуысына, қабырға тұсына қыша қағазды 2 - 3 сағат ұстаған пайдалы. Бұл жағдайда тканьді биостимулятор, аутогемотерапия, протеинотерапия қолданған да өте дұрыс. Сонымен қатар көкірек қуысы тұсына скипидарды ысқылап компресс жасаған да айтарлықтай нәтиже береді. Екінші, бронх, бронхиолдағы экссудатты мүмкіншілігіне қарай сыртқа шығару керек. Ол үшін кралсбад тұзын суға қосып ішкізген дұрыс. Сонымен қатар керосин, ихтиол, скипидар, карбол қышқылы ертінділері мен ингаляция жасаған да өте пайдалы. Үшінші, кілегейлі қабықтың тітіркенуін, экссудаттың бөлінуін азайту, макро - микро қабыну процесін баяулату үшін соллюкс, Минин шамдарын пайдаланады. Төртінші, организмнің қорғаныс күшін, физиологиялық процестерді бірқалыпты ұстау үшін арық, кәрі малдың жүрек, қан тамыр функциясына назар аудару қажет. Ол үшін кофеин, камфора, қан тамыры арқылы 33 процентті алкогольді тәулігіне 100 - 200 мл жіберіп тұрған жөн. Қызуы байқалған кезде сульфаниламидті препараттар антибиотиктер қолданылады. Ауру малға жақсы күтім жасап, ауа райы ашық, жылы күндері оны таза ауада ұстап, серуендетіп отыру қажет. Бронхтың кілегейлі қабының созылмалы катаральды қабынуы (Bronchitis catarrhalis chronica)

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.