Органдардың филогениялық өзгеру принципі

1. Жоспар 2
2. Кіріспе 3
3. Органдардың филогенетикалық өзгеру принципі. 4
4. Гомологты және аналогты органдар 4
5. Мүшелердің мультифункционалдығы. 6
6. Платенің функциялар интенсификациясы принципінің мәні 8
7. Клейнберше органдардың субституция принципі. 8
8. Функцияның сандық өзгерісі. 9
9. Функциялар санының кему принципінің мәні. 9
10. Басты функцияның күшеюі. 11
11. Басты функцияның әлсіреуі. 11
12. Мүшелердің полиомеризациясы. 11
13. Мушелердің олигомеризациясы мен функцияның концентрациясы. 12
14. Мүшелердің филогенездегі өзара байланысы. 12
15. Мушелер мен функцияның орнын басу. 12
16. Гетеробатмия. 12
17. Компенсация. 13
18. Органдар мен функциялардың эволюциялық қарқыны. 14
19. Қорытынды. 15
20. Қолданылған әдебиеттер тізімі. 16

Мүшенің эволюциясының өзгерісі мен функциясы жайлы айтқан кезде оның негізгі мәнісінде филогенез процесінің нәтижесінде мүше өзгермейді, сол мүшенің иесі болып табылатын особьтар тобы өзгереді. Сондықтан біз белгілі бір дәрежеде бұл проблеманы эволюциялық топ заңдылығы бөлімінен жеке бөліп алып қарастырып отырмыз. Бұл белгіленіп алынған бөлім бірдей қиын белгілерді методологиялық принцип бойынша бөледі (бұл зерттеліп отырған белгіні жақсы білуге мүмкіндік береді)және ол макроэволюцияны зерттеуде ХХ ғасыр бойы көшбасшы болып келе жатқан эволюциялық морфологияның жедел дамуына әсерін тигізді.
Келесі ұсыныс «мүше» мен «функция» сөздерінің мағынасының ара қатынасы. Мүше (орган, структура) эволюцияда айрылмас байланыс сөздер.
Келесіде белгілі болғандай барлық мүшенің мультифункцияналдығы мен функцияның өзгеру принципі арасында түсініксіз жайттар бар, ең алғашқысы ие функцияның эволюциялық өзгерісі ие, әлде мүшенің құрылысының өзгерісі ие. Биолог маман үшін мұндай дау дамай мәнсіз.
Эволюциялық көз қарас бойынша тек форма мен функция арасындағы келістілік қажет. Сондықтан келесі көрсетілетін принциптер форманың өзгерісіне де және функцияның өзгерісіне де қатысты, сондықтан ол морфофизиологиялық принцип болып табылады.

1. «Эволюционное учение» А.В.Яблоков;- Москва «Высшая школа» 2006г.
2. «Тіршіліктану 10-11 сынып» Т.Қасымбайқызы;- Алматы «Мектеп» 2002ж.
3. «Ч.Дарвин және оның ілімі» К.А.Тимирязев
4. «Қазақ халқының философиялық мұрасы» энциклопедия 15 том. Алматы-2006жыл.
5. «Дарвинизм» Ф.Н.Правдин;- «Мектеп баспасы» Алматы 1973жыл.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны.
1. Жоспар 2
2. Кіріспе 3
3. Органдардың филогенетикалық өзгеру принципі. 4
4. Гомологты және аналогты органдар 4
5. Мүшелердің мультифункционалдығы. 6
6. Платенің функциялар интенсификациясы принципінің мәні 8
7. Клейнберше органдардың субституция принципі. 8
8. Функцияның сандық өзгерісі. 9
9. Функциялар санының кему принципінің мәні. 9
10.Басты функцияның күшеюі. 11
11.Басты функцияның әлсіреуі. 11
12.Мүшелердің полиомеризациясы. 11
13.Мушелердің олигомеризациясы мен функцияның концентрациясы. 12
14.Мүшелердің филогенездегі өзара байланысы. 12
15.Мушелер мен функцияның орнын басу. 12
16.Гетеробатмия. 12
17.Компенсация. 13
18.Органдар мен функциялардың эволюциялық қарқыны. 14
19.Қорытынды. 15
20.Қолданылған әдебиеттер тізімі. 16

Жоспар
1. Кіріспе
2. Органдардың филогенетикалық өзгеру принципі.
1. Гомологты және аналогты органдар.
3. Мүшелердің мультифункционалдығы.
3.1. Платенің функциялар интенсификациясы принципінің мәні.
3.2. Клейнберше органдардың субституция (алмасу) принципі.
4. Функцияның сандық өзгерісі.
4.1. Функциялар санының кему принципінің мәні.
4.2. Басты функцияның күшеюі.
4.3. Басты функцияның әлсіреуі.
4.4. Мүшелердің полиомеризациясы.
4.5. Мүшелердің олигомеризациясы мен функцияның концентрациясы.
5. Мүшелердің филогенездегі өзара байланысы.
5.1. Мүшелер мен функцияның орнын басу.
5.2. Гетеробатмия.
5.3. Компенсация.
6. Органдар мен функциялардың эволюциялық қарқыны.
7. Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе.
Мүшенің эволюциясының өзгерісі мен функциясы жайлы айтқан кезде оның
негізгі мәнісінде филогенез процесінің нәтижесінде мүше өзгермейді, сол
мүшенің иесі болып табылатын особьтар тобы өзгереді. Сондықтан біз белгілі
бір дәрежеде бұл проблеманы эволюциялық топ заңдылығы бөлімінен жеке бөліп
алып қарастырып отырмыз. Бұл белгіленіп алынған бөлім бірдей қиын
белгілерді методологиялық принцип бойынша бөледі (бұл зерттеліп отырған
белгіні жақсы білуге мүмкіндік береді)және ол макроэволюцияны зерттеуде ХХ
ғасыр бойы көшбасшы болып келе жатқан эволюциялық морфологияның жедел
дамуына әсерін тигізді.
Келесі ұсыныс мүше мен функция сөздерінің мағынасының ара қатынасы.
Мүше (орган, структура) эволюцияда айрылмас байланыс сөздер.
Келесіде белгілі болғандай барлық мүшенің мультифункцияналдығы мен
функцияның өзгеру принципі арасында түсініксіз жайттар бар, ең алғашқысы ие
функцияның эволюциялық өзгерісі ие, әлде мүшенің құрылысының өзгерісі ие.
Биолог маман үшін мұндай дау дамай мәнсіз.
Эволюциялық көз қарас бойынша тек форма мен функция арасындағы
келістілік қажет. Сондықтан келесі көрсетілетін принциптер форманың
өзгерісіне де және функцияның өзгерісіне де қатысты, сондықтан ол
морфофизиологиялық принцип болып табылады.

Органдардың филогениялық өзгеру принципі.Филогенетикалық органдардың
екі алғы шарты. Әр мүше мультифункционалдық қасиет тән , ал функцияға
өлшемі бойынша өзгеру қабілеті тән. Осы категориялар мүшелер және олардың
функциялдары эволюциялық өзгергіштіктің негізі болып табылады.
Гомологты және аналогты органдар. Жануарлар мен өсімдіктердің нақтылы
түрлерінің және топтарының араларындағы филогениялық туыстықты анықтау
үшін, сондай-ақ олардың филогениялық даму жолдарын табу үшін олардың
гомологты органдарын зерттеудің үлкен мәні бар. Құрылысы жөнінен елеулі
айырмашылығы бола тұрса да бір негізден пайда болған органдар гомологты
делінеді. Мысалы ақ тұңғиықтың күрделі жапырақшасы мен аталықтары
гомологты, себебі эволюциялық процесте тозаң түзу қабілетін жойған
аталықтардан күлте жапырақшалары пайда болған. Гүлді мүшелеп ажыратқанда
бұл жақсы байқалады. Ақ тұңғиықтың 4 тостағанша жапырақшалары гүлдің сыртқа
шеңберін құрайды, ішіне қарай соған жалғас ақ түсті күлте жапырақшалары,
олардың ішкі жағында аталықтар спираль тәрізді орналасқан. Күлте
жапырақшаларына қарай бірте-бірте аталықтардың тозаңдықтары кішірейіп,
олардың жіпшелері жалпая түскенін, олар күлте жапырақшалар бейнесіне
келгенін көреміз. Күлте жапырақшалары тостағанша жапырақшаларынан
түзелмегенін анатомиялық талдау көрсетіп отыр. Күлте жапырақшасынан
аталықтағыдай бір ғана жапырақ жүйкесі тарайды, ал, тостағанша
жапырақшаларында, кәдімгі вегетативтік жапырақтардағыдай бірнеше жүйке
болады.
Гомологты органдарға керісінше, аналогты органдардың сыртқы бейнесі
ұқсас және бұлар ұқсас қызмет атқарады, бірақ өздері әртүрлі негіздерден
пайда болады. Мысалы, сарыағаштың, ақ қарағанның, долананың сояулары мен
раушангүлдің (итмұрын) тікендері аналогты. Бұлардың атқаратын қызметі де
және сыртқы бейнесі де ұқсас болып келеді. Сонымен бірге, бұлардың пайда
болған негіздері түрліше, сондықтан да бұлар гомологты емес. Раушан гүлдің
тікендері – сабағының сыртқы беткейінің тканьдерінің өскіншектері, ал сояу
тікендері метаморфозданған органдар. Бұлардың біреуінде бөбек жапырақша (ақ
қараған), екіншісінде жапырақ (сарыағаш), үшіншісінде өркен (долана)
өзгеріп сояулар пайда болған.
Гомологты органдар туыстас формалардағы дивергенциялық процесті
көрсетеді. Ал аналогты органдар белгілі орта жағдайларына біркелкі
бейімділіктердің пайда болу жолын көрсетеді. Салыстырмалы анатомиялық
талдау мұның екеуінде де әрқашан эволюциялық процесс адаптивті
(бейімдеуші) сипатта болатындығын көрсетеді.
Мұны, сүтқоректегілердегі жеке топтардың нақтылы орта жағдайларына
бейімделуіне байланысты, алдыңғы аяқтыңғы аяқтарының дивергенциялануын
мысал ретінде көрсетуге болады. 1910 жылдың өзінде-ақ Г.Осборн бүкіл
сүтқоректілердің аяқтары келте табанда бес башпайлы, тырнақты аяқтан дамып
пайда болды деген қорытындыға келген болатын. Эволюция барысында осы
қарапайым аяқ өзгеріп, аяқтың жаңа бес түрі пайда болды:1) қазатан, 2)
жүзетін, 3) өрмелейтін, 4) ұшатын және 5) жүгіретін аяқтар. Дивергенция
нәтижесінде ұқсас бастапқы бір құрылымнан ірі систематикалық топтарға тән
бірнеше өзінше ерекше адаптивті құрылымдар пайда болады. Белгілердің
дивергенциясының осындай түрін Осборн адаптивті радиация деп аталынады.
Эволюциялық процестің морфофизиологиялық заңдылықтарын зерттец келіп,
академик А.Н.Северцев, кез келген морфологиялық өзгерісті оның
физиологиялық мәнісі тұрғысынан бағалау керек деген тұжырымға келеді.
Филогенез процесінде әр түрлі органдарда болатын жеке өзгерістердің
негізінде әрқашан органның мунтифункциялылығы (көп функциялылығы) жатады,
яғни органда бір функция емес, көп функцияны жүзеге асыру қабілеті болады.
Бұлардың біреуі негізгі функция, бұл жиі пайдаланады, қалғандары екінші
дәрежедегі функциялар, бұлар сирек пайдаланады. Эволюция процесінде
органның жеке функцияларында сандық та, сапалық та өзгерістер болуы
мүмкін.Осыған орай, А.Н.Северцовтың айтуы бойынша, органдардың әр түрлі
филогениялық өзгерістеріекі үлкен категорияға бөлінуге тиіс.
Органдардың негізгі функциясы тек сан жөнінен ғана өзгерсе, эволюциялық
өзгерістердің бұл түрлері бірінші категорияға жатады. Органдардың негізгі
функциясы сапасы жөнінен өзгерсе, эволөциялық өзгерістердің бұл түрлері
(принциптері) екінші категорияға жатады.
Органдардың филогениялық өзгерістерінің ең маңызды принциптерінің
кейбіреулерін шолып өтейік. Бұлардың бірінші категорияға жататындары: 1)
Л.Платенің функциялар интенсификациясының принциптері, 2)Н.Клейненбергтің
органдар субституция принципі және 3) А.Н.Северцовтың функциялар санының
азаю принципі.
Мүшелердің мультифункционалдығы.
Қазіргі уақытта монофункционалдылық белгілі емес. Керісінше, бізге
белгілі функциялардың саны көбейіп отырады (білімнің тереңдігіне
қарай).Тіпті ұшатын тышқанның қананттары текұшу функциясын атқармайды
сонымен қатар торлы дорба арқылы қорегін аулау қызметін атқарады (нағыз
ұшқыш тышқандарда); термореттегіші (тропикалық ұшқыш тышқандарда); Д
витаминінің продуценті, көбінесе тері жамылғысында ашатынперде қызметін
атқарады, ол қалың орманда артта келе жатқан бұғыларға бағыттаушы қызмет
атқарады деп есептелген. Эиологиялық зерттеулердің нәтижесінде құйрығының
қозғалысы одан да бетер сигналдық қызмет атқарады, осы кезде иіс шығаратын
құрықтан темір секреті дамиды.
Жаппай белгілі болғандай бір аяқта ат жақсы шабатын болыпкелетіні
белгілі. Алайда сонымен қатар аттың аяғы жыртқыштардың шабуылынан қорғаныс
қызметін атқарады. Ал қазу мүшесі кейбір этологиялық функцияларды атқарады
(аяқтың қозғалысы-аттың аяқпен тебуі-көңіл күйін көрсетеді). Мұндай
мысалдарды көптеп келтіруге болады.
Жапырақтың басты функциясы – фотосинтез. Сонымен қатар жапырақ сіңіру
және қайтару қызметін атқарады (нағыз ұшқыш тышқандарда). Д витаминінің
продуценті көбінесе тері жамылғысында болады, сонымен қатар байланыстырушы
орган болып табылады.
Кезінде кейбір бұғылардың кішкентай құйрығы ақ құйрық астын ашатын
перде қызметін атқарады деп есептеген , алайда ол қалың орманда артта келе
жатқан бұғыларға бағыттаушы қызмет атқаратындығы белгілі болған.
Этологиялық зерттеулердің нәтижесінде құйрығының қозғалысыодан да бетер
сигналдық қызмет атқарады осы кезде иіс шығаратын құйрықтық темір секреті
дамиды.
Жаппай белгілі болғандай бір аяқты ат ең жақсы болып есептелінетіні
белгілі. Алайда сонымен қатар аттың аяғы жыртқыштардың шабуылынан қорғаныс
қызметін атқарады, ал қазу мүшесң кейбір этологиялық функцияларды атқарады
(аяқтың қозғалысы аттың аяқпен тебуі – көңіл күйін көрсетеді). Мұндай
мысалдарды көптеп келтіруге болады.
Жапырақтың басты функциясы – фотосинтез. Сонымен қатар жапырақ сіңіру
және қайтару қызметін атқарады, Қор мүшесі бір формаларында көбею мүшесі
және тағы басқалар. . Тіпті масақты қабыршақта және ас дақылдарында бірнеше
функция атқарады: қорғаныш, фотосинтез, бөліну, газ алмасу қызметін
атқарады.
Мультифункционалдық ақуыздардың полифункционалдығы молекулалық дәрежеде
айқын байқалады.
Алайда мүшелердің мультифункционалдығы тек этосоматикалық органдар ғана
емес (сыртқы), және эндосоматикалық та (ішкі) сүтқоректілерде көк бауыр қан
жасаушы мүше ғана емес, іщкі секрецияның маңызды темірі болып табылады.
Ішкі секрецияның темірлері жыныс темірлерінде де, бүйрекке, бауырға, қарын
асты темірлері де тән. Ас қорыту мүшесі тек ас қорыту мүшесі ғана емес
сонымен қатар ішкі секрециялық маңызды органы, сонымен қатар лимфатикалық
және қан айналу жүйесінің маңызды мүшесі. Мүшелердің мультифункционалдығы
жердегі органикалық табиғаттың маңызды белгісі.
Платенің функциялар интенсификациясы принципінің мәні – бір формаға
жататын ұрпақтардың белгілі органы (ткані не клеткасы) ата-тектеріне
қарағанда едәуір интенсивті қызмет етеді. Функциялардың осылайша
интенсификациясы екі жолмен жүзеге асырылады. Біріншіден, органды құрап
тұрған тканьдердің клетка құрылысы өзгеруі мүмкін, соның нәтижесінде ол
органның атқаратын қызметі күшейеді. Прогрессивті гистологиялық өзгерістер
арқылы ткань атқаратын қызметінің интенсификациясына ет тканінің филогенезі
мысал болады. Мысалы, қарапайым омыртқалы жануарлардың денесінде салалы ет
талшықтарынан интенсивті жиырылатын көлденең жолақты ет талшықтары
түзіледі. Функциялардың күшеюінің екінші жолы – органды құрап тұрған
компонент санының артуы. Сүт қоректілердің сүт бездері кішкене түтікше
бездерінен осылайша дамып пайда болады. Осы жолмен құрлықтағы сүт
қоректілердің филогенезінде өкпе эпителиясының клеткалвар санының көбею
арқылы өкпенің тыныс беткейі ұлғайады.
Клейнберше органдардың субституция (алмасу) принципі. Бұл принцип
бойынша филдогенез процесінде арғы ата-тектен келе жатқан бір органның
орнын ұрпақтарында, сондай қызмет атқаратын басқа бір орган басады. Мысалы,
төменгі сатыдағы хордалы жануарлардың бірден-бір белдік (ось) скелеті хорда
болып саналады. Хорда қазіргі омыртқалы жануарлардың бәрінің онтогенезінде
скелет системасының бастапқы жұрнағы есебінде болады. Алайда, одан былай
хорда белдік скелетінің міндетін атқарудан қалып, оның міндеті омыртқа
жотасына ауысады.
Өсімдіктердегі органдардың субституцичсын жапырақтарының міндетін
сабағы атқаратын түрлерден ( катус, кактус тәрізді сүттегінен т.б)
көрсетуге болады. Кейде өркендердегі жапырақтардың режукциялануымен қатар
сабақ метаморфозданып жапырақ бейнесін алады (кладодиялар). Сөйтіп, орнын
басушы орган сыртқы бейнесі және атқаратын қызметі жөнінен ата-тегінде
болған органға ұқсас болып келеді.

Функцияның сандық өзгерісі.
Тіршіліктің әртүрлі формасы саналық қана емес, сонымен қоса сапалық
сипат береді. Мүшелер мен функциялардың өзгергіштік қабілеті органдар мен
функциялар эволюциясының оннан астам түрлері белгілі (модустері). Бұлардың
ең маңыздыларын қарастырайық.
Функциялар санының кему принципінің мәні – қандай да бір органның
негізгі функциясының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.