Бу қондырғысын автоматтандыру



Кіріспе
1 Негізгі бөлім
1.1 Бу кондырғысының технологиялық сұлбасы
1.2 Автоматты басқару теориясы және оның элементтері бойынша
талдау
1.3 Өзектілік
1.4 Бу қондырғысын автоматтандыруды техникалық.программалық
жабдықтармен қамтамасыздандыру мәселелері
1.5 Бу қондырғысын автоматтандырудың негізгі мәселелері
1.6 Есептің қойылуы
2 Арнайы бөлім
2.1 Бу қысымын реттеудің автоматтандыру жүйесі
2.2 АРЖ буындары және жүйенің математикалық модельдері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Жылуэнергетикалық қондырғылар оларда жүретін процестің үздікс
іздігімен сипатталады. Сонымен бірге жылулық және электр энергияның өндірілуі кез келген уақытта тұтынуға сәйкес болуы тиіс(жүктемеге).Жылуэнергетикалық қондырғылардағы барлық операциялар механикаландырылған, ал олардағы өтпелі процестер салыстырмалы түрде тез дамиды. Жылу энергетикадағы автоматтандырудың жоғары дамуы осымен түсінідріледі.

Автоматтандырудың дәрежесіне сәйкес жылу энергетикасы индустрияның қазіргі секторларының арасында негізгі орын алады. Жылу энергетикалық қондырғылар ондағы әрекеттердің үздіксіздігімен сипатталады. Жылулық және электр энергиясының өнімі әрбір сәт сайын тұтынуға(жүктемеге) жауап беруі тиіс. Жылу энергетикалық қондырғылардағы көптеген әрекеттер механикаландырылған және олардағы өтпелі процесстер салыстырмалы түрде тез дамиды.

Автоматты реттеу бу генераторындағы өтіп жатқан процестердің үздіксіз жүруін қамтамасыз етеді(сумен қоректендіру, жану, будың қатты қыздырылуы және т.б.).

Дистанциялық(қашықтықтан) басқару кезекші персоналға бу генератор қондырғысын қосуға және тоқтатуға және де оның механизмдерін басқару қондырғылары жинақталған пультпен қашықтан басқаруға мүмкіндік береді.

Жылу энергетикасындағы автоматтандыруды құрудың жоғарғы ролі берілгендер бойынша түсіндіріледі.

Автоматтандырудың сипаттамалары маңызды артықышылықтарды ұсынады:

1) жұмысшы персоналдың санын азайтуды қамтамасыз етеді, яғни еңбек өнімділігін арттырады;

2) жұмысшылардың еңбек шартын жақсы жаққа қарай өзгертеді;

3) өндіріліп алынған будың сипаттамасының дәлдігін сақтауды
арттырады;

4) еңбек қорғауды және қондырғы жұмысының сенімділігін арттырады

5) бу генераторының жұмысының залалсыздығын арттырады. Қазандықтарды пайдалану персоналдың қауіпсіз шарттары мен талап

етілетін параметрлердегі буды өндірудің эффективтілігі мен сенімділігін қамтамасыз етуі тиіс.
1. А.С. Клюев, А.Г. Товарнов. Наладка систем автоматического регулирования котлоагрегатов. – М., «Энергия», 1970 г.

2. Г.П. Плетнев. Автоматическое регулирование и защита теплоэнергетических установок элетрических станций. – М.:Энергия, 1976.

3. А. Бекбаев, Д. Сүлеев, Б. Хисаров. Сызықты және бейсызықты автоматты реттеу тоериясы. Оқулық. – Алматы: «ЭВЕРО » баспаханасы, 2005.

4. Е.П. Стефани и др. Сборник задач автоматического регулирования теплоэнергетических процессов. Учеб. Пособие для вузов. – М.: Энергия,

1973.

5. Г.П. Плетнев. Автоматизированное управление объектами тепловых электростанций. Учеб. пособие для вузов. – М.:Энергоиздат,1981.

6. А.С. Клюев, А.Т. Лебедев, С.И. Новиков. Наладка систем автоматического регулирование барабанных паровых котлов. – М.: Энергоиздат, 1985.

7. В.Я. Ротач, В.Ф. Кузищин. Автоматизация настройки систем управления. – М.:Энергоатомиздат,1984.

8. А.С. Клюева. Монтаж средств измерений и автоматизаций. – М.: Энергоатомиздат, 1988.

9. Г.П. Плетнев. Автоматизациятехнологических процессов и
производств в теплоэнергетике. Учебник для студентов вузов – 3-е
изд.,перераб. и доп. – М.: Издательство МЭИ, 2005 г.

10. В.А. Демченко. Автоматизация и моделирование технологических процессов АЭС и ТЭС. Учебное пособие. – Одесса: Издательство «Астропринт», 2001г.

11. Мухин В.С., Саков И.А. Приборы контроля и средства автоматики тепловых процессов:Учеб.пособие для СПТУ. – М.:Высш.шк., 1988.

12. Кузьменко Д.Я. Регулирование и автоматизация паровых котлов: Учебник для машиностроительных техникумов.Изд.2-е,перереб.и доп. М.: Энергия,1978.

Мазмұны
Кіріспе 3
1 Негізгі бөлім 5
1.1Бу кондырғысының технологиялық сұлбасы 5
1.2Автоматты басқару теориясы және оның элементтері бойынша 9
талдау
1.3Өзектілік 11
1.4Бу қондырғысын автоматтандыруды техникалық-программалық 11
жабдықтармен қамтамасыздандыру мәселелері
1.5Бу қондырғысын автоматтандырудың негізгі мәселелері 14
1.6Есептің қойылуы 19
2 Арнайы бөлім 20
2.1Бу қысымын реттеудің автоматтандыру жүйесі 20
2.2АРЖ буындары және жүйенің математикалық модельдері 26
Қорытынды 30
Пайдаланған әдебиеттер 31

Кіріспе

Жылуэнергетикалық қондырғылар оларда жүретін процестің үздікс
іздігімен сипатталады. Сонымен бірге жылулық және электр энергияның
өндірілуі кез келген уақытта тұтынуға сәйкес болуы
тиіс(жүктемеге).Жылуэнергетикалық қондырғылардағы барлық операциялар
механикаландырылған, ал олардағы өтпелі процестер салыстырмалы түрде тез
дамиды. Жылу энергетикадағы автоматтандырудың жоғары дамуы осымен
түсінідріледі.

Автоматтандырудың дәрежесіне сәйкес жылу энергетикасы индустрияның
қазіргі секторларының арасында негізгі орын алады. Жылу энергетикалық
қондырғылар ондағы әрекеттердің үздіксіздігімен сипатталады. Жылулық және
электр энергиясының өнімі әрбір сәт сайын тұтынуға(жүктемеге) жауап беруі
тиіс. Жылу энергетикалық қондырғылардағы көптеген әрекеттер
механикаландырылған және олардағы өтпелі процесстер салыстырмалы түрде тез
дамиды.

Автоматты реттеу бу генераторындағы өтіп жатқан процестердің үздіксіз
жүруін қамтамасыз етеді(сумен қоректендіру, жану, будың қатты қыздырылуы
және т.б.).

Дистанциялық(қашықтықтан) басқару кезекші персоналға бу генератор
қондырғысын қосуға және тоқтатуға және де оның механизмдерін басқару
қондырғылары жинақталған пультпен қашықтан басқаруға мүмкіндік береді.

Жылу энергетикасындағы автоматтандыруды құрудың жоғарғы ролі
берілгендер бойынша түсіндіріледі.

Автоматтандырудың сипаттамалары маңызды артықышылықтарды ұсынады:

жұмысшы персоналдың санын азайтуды қамтамасыз етеді, яғни еңбек өнімділігін
арттырады;

2) жұмысшылардың еңбек шартын жақсы жаққа қарай өзгертеді;

3) өндіріліп алынған будың сипаттамасының дәлдігін
сақтауды
арттырады;

4) еңбек қорғауды және қондырғы жұмысының сенімділігін арттырады

5) бу генераторының жұмысының залалсыздығын арттырады. Қазандықтарды
пайдалану персоналдың қауіпсіз шарттары мен талап

етілетін параметрлердегі буды өндірудің эффективтілігі мен сенімділігін
қамтамасыз етуі тиіс. Осындай талаптарды орындау үшін пайдалану жұмыстары
заң ережелеріне, нормаларына және жетекшілік нұсқауларға, оның ішінде
Қондырғыларды және бу қазандықтарын қауіпсіз пайдалаудың ережелеріне
сәйкес Мемлекеттік қалалық техникалық байқауға, Электр станцияларын және
тораптарын техникалық пайдалану ережелеріне,

Жылулық тораптар және жылу қолданғыш қондырғыларды техникалық пайдалану
ережелеріне дәлме-дәл сәйкес жүргізілуі тиіс.

Берілген автоматты реттеу жүйесі келесілерге негізделген:
– деңгейді реттеу үрдісі мен басқару тиімділігін жақсартуға;

– отынның экономды тиімді пайдалануын және оның толық жағылуын
қамтамасыз етеді;

– авариялық жағдайлар санын азайтуға;

– жұмысшылардың еңбек шарттарын жақсартуға;

– технологиялық үрдістің жағдайы мәліметтерін оператор–технологтың
жұмыс стансаларына тиімді жіберуіне.

1 Негізгі бөлім
1.1 Бу қондырғыларының технологиялық сұлбасы

Бу қазаны деп жағылған отын жылуын пайдаланып, қысымы ауа қысымынан
жоғары бу өндіретін құрылғыны атайды.

Жылуэлектрстанцияларда қолданатын бу қазандықтарының технологиялық
сұлбасы 1.1 суретте көрсетілген.Онда ең алдымен су экономайзер (8) арқылы
өтіп барабанды қазандыққа (10) келіп құйылады.Қазандық ішіндегі суды буға
айналдыру үшін қазандық астына от жағады.Оттық (1) арқылы от
беріледі.Жанған от қазандық ішіндегі суды буға айналдыра бастайды.Буға
айналған су бу өткізгіш бойымен аса қыздырғышта

(7) қыздырылады.Егер де бу қыздырғышта будың температурасы шегінен асып
кетсе,онда бүрку арқылы оның температурасын ретке келтіріп отырады.Бу
өткізгіш бойымен бу турбинаға келіп оны айналдыра бастайды.Турбина мен
генератор бір білікте орналасқан себепті генератор да айналып электр
энергиясын алады.Қазандық ішіндегі керек емес су жылжымалы құбырлар (11)
арқылы сыртқа шығарылып отырады. От жану барысында суық шұңқыр (3) арқылы
күлді шахтаға (4) келіп жетеді.Түтін мөлшері көбейіп кеткен жағдайда артық
газдар түтінтартқыш (14) арқылы сыртқа шығарылып отырады.Және де жану
процесін ұстап тұру үшін желдеткіш (15) арқылы от жанып жатқан жерге (2)
ауа беріліп отырады.

Автоматтандырудың дәрежесіне сәйкес жылу энергетикасы индустрияның
қазіргі секторларының арасында негізгі орын алады. Жылу энергетикалық
қондырғылар ондағы әрекеттердің үздіксіздігімен сипатталады. Жылулық және
электр энергиясының өнімі әрбір сәт сайын тұтынуға(жүктемеге) жауап беруі
тиіс. Жылу энергетикалық қондырғылардағы көптеген әрекеттер
механикаландырылған және олардағы өтпелі процестер салыстырмалы түрде тез
дамиды.

Теплоэнергетикалық қондырғылар оларда жүретін процестің
үздіксіздігімен сипатталады. Сонымен бірге жылулық және электр энергияның
өндірілуі кез келген уақытта тұтынуға сәйкес болуы тиіс(жүктемеге).
Жылуэнергетикалық қондырғылардағы барлық операциялар механикаландырылған,
ал олардағы өтпелі процестер салыстырмалы түрде тез дамиды. Жылу
энергетикадағы автоматтандырудың жоғары дамуы осымен түсінідріледі.

Өзіндік энергия көзінің болуымен, оларды реттеуде дәлдікті талап
етуімен, жұмысшы ортадағы жоғары параметрлерімен, технологиялық
процестерінің кең механикаландыруымен ерекшеленетін жылу энергетикасы ғылым
және техниканың автоматты басқарудың жаңа техникалық құралдары бар және
теорияның қосымша әдістерін тұрақты түрде табатын облысы болып табылады.

1 – оттық; 2 – от жанатын жер; 3 – суық шұңқыр; 4 – күлді шахта; 5 – экран
трубалары; 6 – фестон; 7 – бу қыздырғыш; 8 – су үнемдегіш; 9 – ауа
қыздырғыш; 10 – дағыра; 11 – жылжымалы трубалар; 12 – коллекторлар; 13 –
күлтұтқыш; 14 – түтінтартқыш; 15 – желдеткіш.

1.1 сурет - Бу қазандығының технологиялық сұлбасы

Энергетикалық саладағы және өнеркәсіптік кәсіпорындардағы жылу
қолданғыш қондырғыларды модернизациялаудың есебі өте маңызды сипатқа ие.
Бұл біріншіден қондырғының аз бөлігі тек моральды ғана емес физикалық
ескірген, бірақ жұмысшы параметрлердің штаттық көрсеткіштерінен аздаған
ауытқуғанның өзіннің қауіпті көз болып табылуы мүмкіндігіне байланысты.
Екіншіден тозған қондырғыны пайдалану процесіндегі тура(жылулық) және
жанама(жекелеген жөндеу, қымбат тұратын түйіндерін ауыстыру) шығындардың
шығарылатын өнімнің өзіндік құнын бағалауда салмақтылауына және барлық
кәсіпорынның рентабельділігін төмендетеді. Технологиялық қондырғылардың
жұмыс істеу қабілеттілігіне әсер ететін азғантай фактор оның бақылау-
өлшеуіш және басқарылмалы құралдарының сенімділігі мен күйі болып табылады.
Микропроцессорлы техниканың қондырғыларын қолдану негізінде ескірген
бақылаушы-өлшеуіш құралдарды модернизациялау ескі қондырғының жұмысын
оперивті режимде оптимизациялауға мүмкіндік береді және негізгі
технологиялық қондырғының жұмысын қауіпсіздендіруді және ыңғайландыруды
қамтамасыз етеді.

Салыстырмалы баға бойынша мұндай әдіс нығайтуға кеткен шығынның көлемі
бойынша да, эффективтіліктің көрсеткіштері бойынша да(энергоресурстарды
үнемдеу, апаттың төмендеуі, қондырғылардың рационалды қолданылуы)
экономикалық расталған. Одан басқа экологиялық шаралардың кеңейтілген
шеңберін ұйымдастыру мүмкіндігі және өндірістің жалпы мәдениетін өсіру
пайда болады.

Автоматты реттеу бу генераторындағы өтіп жатқан процестердің үздіксіз
жүруін қамтамасыз етеді(сумен қоректендіру, жану, будың қатты қыздырылуы
және т.б.).

Дистанциялық(қашықтықтан) басқару кезекші персоналға бу генератор
қондырғысын қосуға және тоқтатуға және де оның механизмдерін басқару
қондырғылары жинақталған пультпен қашықтан басқаруға мүмкіндік береді.

Жабдықтардың және бу генераторының жұмысына жылутехникалық бақылау
жасау автоматты әсер етуді көрсететін және өздігінен жазатын аспаптардың
көмегімен жүзеге асырылады. Персонал немесе ақпаратты есептеуіш машина
қызмет көрсететін өлшеу объектісіне қосылуды немесе бу генераторында өтіп
жатқан процесті үздіксіз бақылауды аспатар жасайды. Жылу техникалық
бақылаудың аспаптарын панельдерге, басқару щиттеріне бакылау және қызмет
көрсетудің ыңғайлылығына байланысты орнатылады.

Технологиялық қорғаныс іске қосылған жағдайда, бу генераторының
қондырғыларының механизмдері тоқтағанда немесе іске қосылғанда
технологиялық бұғаттаулар берілген реттілікпен операцияларды орындайды. Бу
генераторларына қызмет көрсету кезінде бұғаттауыштар дұрыс емес операцияны
жояды, апат болған жағдайда жабдықтарды қажетті реттілікпен өшіруді
қамтамасыз етеді.

Технологиялық сигналдандырудың қондырғылары кезекші персоналға
жабдықтардың күйі туралы хабар береді(жұмысы, тоқрап қалғаны т.б.),
параметрлерінің қауіпті мәнге жақындағаны туралы ескеретеді, бу генераторы
мен оның жабдықтарында апаттық жағдайдың пайда болғаны жайлы хабар береді.
Дыбыстық және жарықтық сигнализация қолданылады.

Қазандықтарды пайдалану персоналдың қауіпсіз шарттары мен талап
етілетін параметрлердегі буды өндірудің эффективтілігі мен сенімділігін
қамтамасыз етуі тиіс. Осындай талаптарды орындау үшін пайдалану жұмыстары
заң ережелеріне, нормаларына және жетекшілік нұсқауларға, оның ішінде
Қондырғыларды және бу қазандықтарын қауіпсіз пайдалаудың ережелеріне
сәйкес Мемлекеттік қалалық техникалық байқауға, Электр станцияларын және
тораптарын техникалық пайдалану ережелеріне, Жылулық тораптар және жылу
қолданғыш қондырғыларды техникалық пайдалану ережелеріне дәлме-дәл сәйкес
жүргізілуі тиіс.

Берілген материалдардың негізінде әрбәр қазандықты қондырғыларға
жабдықтарға қызмет көрсету, жөнделу, қауіпсіздік техникасы, апаттарды
ескерту және алдын алу бойынша қызметтік және технологиялық нұсқаулықтар
жасалу тиіс. Әртүрлі тағайындаулар бойынша құбыр

өткізгіштердің технологиялық және оперативтік сұлбалары, орындау
нұсқаулықтары, жабдықтарға технологиялық паспорт құрастырылуы тиіс.
Қазандықтың режимдік карталары және көрсетілген материалдардың
нұсқаулықтарын білу персонал үшін міндетті. Қызмет көрсететін персоналдың
білімі жүйелі түрде тексеріліп отырылуы тиіс.

Қазандықтарды пайдаланудың өндірістік тапсырмалары, құрастырылған
жоспарлар және өндіру графиктері, отын шығындары, өзіндік қажеттіліктер
үшін электр энергия шығындары бойынша міндетті түрде жетекшінің бұйрықтары
және қондырғының жұмысы жайлы кезекші персоналдың жазбалары түсірілетін
оперативті журнал арналады, және де байқалған дефектілерді және шараларды
олардың жөнделіу бойынша жазылып отыратын жөндеу кітапшасы арналады.

Тіркейтін аспаптардың жазбалары және агрегаттардың жұмысы бойынша
тәуліктік ведомостьтардан тұратын бірінші реттік есептер жүргізілуі тиіс
және қазандықтардың берілген период ішіндегі жалпы берілгендері бойынша
екінші ретті есеп жүргізілуі тиіс. Әрбір қазандыққа өзінің нөмірлері
қойылады, барлық коммуникациялар МЕСТ орнатқан шартты түстерге боялуы тиіс.
Қазандықтарды ғимараттардың ішіне Мемлекеттік қалалық техникалық байқау
ережелеріне, қауіпсіздік техника талаптарына, санитарлы-техникалық
нормаларға, өрт қауіпсіздік талаптарына сәйкес орналастыру қажет.

Бу генераторларын автоматтандыру өзіне автоматты реттеуді,
дистанциялық(қашықтан) басқаруды, технологялық қорғанысты, жылу техникалық
бақылауды, технологиялық бұғаттауды және сигнализацияны қосып алады.

Технологиялық қорғаныс іске қосылған жағдайда, бу генераторының
қондырғыларының механизмдері тоқтағанда немесе іске қосылғанда
технологиялық бұғаттаулар берілген реттілікпен операцияларды орындайды. Бу
генераторларына қызмет көрсету кезінде бұғаттауыштар дұрыс емес операцияны
жояды, апат болған жағдайда жабдықтарды қажетті реттілікпен өшіруді
қамтамасыз етеді.

Технологиялық сигналдандырудың қондырғылары кезекші персоналға
жабдықтардың күйі туралы хабар береді(жұмысы, тоқтап қалғаны т.б.),
параметрлерінің қауіпті мәнге жақындағаны туралы ескертеді, бу генераторы
мен оның жабдықтарында апаттық жағдайдың пайда болғаны жайлы хабар береді.
Дыбыстық және жарықтық сигнализация қолданылады.

1.2. Автоматты басқару теориясы және оның элементтері бойынша талдау
1.2.1 Автоматты басқару жүйесіндегі негізгі ұғымдар мен анықтамалар

Барлық технологиялық объектілер басқарушы құрылғысымен бірге қайсыбір
автоматты жүйені құрады,ал ол өз кезегінде автоматты басқару теориясы
заңдарымен талданып,синтезделеді.

Автоматты басқару және реттеу теориясы – автоматты реттеу жүйесін
талдау,синтездеу тәсілдерін және құру принциптерін зерттейтін ғылым.

Автоматты басқару жүйесін құру үшін маман ең алдымен басқарылатын
обьектінің математикалық моделін тұрғыза білу керек. Ал бұл есепті
экспериментті және аналитикалық жолдармен шешуге болады.

Басқару обьектісіне басқару алгоритміне сәйкес әсер ететін кез–келген
техникалық құрылғы автоматты басқару құрылғысы деп аталады.
Бір – бірімен байланысты және басқару алгоритміне сәйкес өзара
әрекеттесе жұмыс жасайтын автоматты басқару құрылғысы мен басқару
обьектісінің жиынтығы автоматты басқару жүйесі деп аталады.Жұмыс барысында
автоматты басқару жүйесіне әртүрлі ішкі және сыртқы әсерлер ықпал жасайды.
Автоматты жүйенің бір бөлігінен келесі бөлігіне технологиялық процестің
бірқалыпты өтуін қамтамасыз ететін әрекеттің тізбекті желісін қүрайтын
әсерді ішкі әсер деп атайды. Оларды басқарушы әсер дейді. Ал сыртқы әсер
екіге белінеді. Технологиялық процестің тиянақты етуіне қажет бірінші әсер
қызмет алгоритміне сәйкес жүйе кірісіне беріледі де, жоспарланған немесе
тапсырыстық әсер деп аталады. Ал, екінші әсер жүйеге немесе басқару
объектісіне сыртқы ортадан беріледі. Ол жүйе жұмысында алдын ала еске
алынбайды да, кездейсоқ сипатта болып, басқару процесін қиындатады. Сол
себепті оларды қобалжытқыш әсер деп атайды.

Технологиялық процестің дұрыс етуіне сәйкес басқарылатын шаманың
берілген уақыт аралығында ұстап отыруға керекті мәнін алдын ала берілген
мән деп, ал фактілі, яғни процестің өлшенген мәнін нақты (қазіргі) деп
атайды. Реттелетін шаманың алдын ала жоспарланған және нақты мәндерінің
арасындағы айырмасын келісілмеген (айырымдық) шама дейді.

Сол себепті ендірістік жабдықтарды (басқару объектісін) басқарып отыру
қажет, яғни басқарылатын шама қоздырушы әсердің ықпалына қарамастан
берілген ереже (программа) бойынша езгеретіндей дел есеппен басқарушы
әсерді қалыптастыру керек.

1.2.2 Автоматты жүйе элементтері мен жіктелуі

Автоматты жүйе өзара байланысқан және белгілі бір қызмет атқаратын
дербес конструкциялық элементтерден тұрады, оларды автоматика элементтері
не құралдары деп атайды. Элементтерді жүйеде атқаратын қызметіне қарай
салыстырушы, түзетуші, қабылдаушы, жоспарлаушы, түрлендіруші және атқарушы
деп ажыратады.

Қабылдаушы элементтер не бастапқы түрлендіріп бергіштер (датчиктер)
технологиялық процестердің басқарылатын шамаларын өлшейді де, оларды бір
физикалық түрден екінші бір физикалық шамаға түрлендіреді (мысалы,
термоэлектрлік термометр температура айырымын термоЭҚК-не түрлендіреді).

Жоспарлаушы элементтер (баптау элементтері) арқылы жүйеге реттелетін
шаманың Х0 қажет мәні беріледі; оның нақты мәні осы берілген мәнге сәйкес
келуі тиіс.

Салыстырушы элементтер реттелетін шаманың берілген мәнін Х{) нақты
мәнімен X салыстырады. Бүл элементтің шығысында алынатын айырымдық сигнал X
- Ха—Х атқарушы элементке тікелей не күшейткіш арқылы беріледі.
Түрлендіруші элементтер сигналдың пайдалануға ыңғайлы түрге
түрлендірілуін және оның қуатын магниттік, электрондық және т. б.
күшейткіштер арқылы үдетуін жүзеге асырады.

Атқарушы элементтер басқару объектісіне берілетін басқару әсерін
тудырады. Олар басқару объектісіне берілетін не одан алынатын энергия
немесе заттар санын өзгерту арқылы басқарылатын шаманы берілген мәніне
сәйкес етіп ұстап отырады.

Түзетуші элементтер басқару процесінің сапасын жақсарту үшін қажет.

Автоматты басқару жүйесін жіктеу жүйенің тағайындалуы мен
конструкциясын сипаттайтын және басқа да принциптер мен белгілер бойынша
жүргізіледі. Алдымен автоматты жүйенің басқару алгоритмі мен жүмыс істеу
алгоритмін сипаттайтын, басқару теориясы үшін өте маңызды белгілер арқылы
жіктеуді қарастырайық. Ол белгілер ретінде автоматты басқару жүйесінің
жүмыс істеу сыйпатын, реттеу яғни әсер ету тізбегінің түрін және басқарушы
әсерді алу әдісін жатқызуға болады.

Автоматты басқару жүйесін басқару әдісі және қызмет белгісі бойынша
жіктеуге болады. Басқару әдісіне қарай жүйелер: кәдімгі - өздігінен
бапталмайтын және адаптивті - өздігінен бапталатын болып үлкен екі класқа
жіктеледі. Кәдімгі жүйелер қарапайым категориясына жатады да, басқару
процесінде өз құрылымын өзгертпейді. Олар - ажыратылған немесе
тұйықталмаған, туйықталған және аралас басқару жүйелері болып қосалқы үш
класқа ажыратылады. Ал түйықталмаған АБЖ автоматты нық басқару жүйесіне
(АНБЖ) және қобалжыту бойынша басқару жүйесіне бөлінеді.

Ажыратылған жүйелерде басқарылатын шама бақыланбайды, яғни басқарушы
құрылғының кірісіне тек сыртқы әсер ғана беріледі. Өз кезегінде ажыратылған
жүйелерді тек берілген әсердің өзгеруіне сәйкес басқаруды қамтамасыз ететін
жүйелер және қобалжыту әсері өзгергенде басқаратын жүйелер деп екі класқа
бөлуге болады.

1.3 Өзектілік

Автоматтандыру – бұл өндірістік процестерді адамның қатысуынсыз, бірақ
оның бақылауымен жүзеге асыруға мүмкіндік беретін кешенді құралдарды
пайдалану. Өндірістік процестерді автоматтандыру шығарылымының
артуына,өзіндік құнының төмендеуіне және өнімнің сапасының артуына, қызмет
етуші персоналдың санының және машинаның ұзақтығының азаюына алып келді,
материалдарды үнемдеуге, еңбек шартын және қауіпсіздік техникасын арттыруға
мүмкіндік берді.

Автоматтандыру адамды механизмді басқару қажеттілігінен босатады.
Автоматтандырылған өндірістік процестерде адамның ролі жөндеуде, реттеуде,
автоматтандыру құралдарына қызмет көрсетуде және оның әрекетін бақылауда
жүреді. Егер автоматтандыру адамның физикалық еңбегін жеңілдетсе, онда
автоматтандыру ақылдық еңбекі жеңілдетуге де мақсат қоя алады.
Автоматтандыру құралдарын пайдалану қызмет етуші персоналдан жоғары
біліктілік техникасын талап етеді.

Адам еңбегінің мәні, ол машиналар мен механизмдерді басқарып,
орнатады(құрылғыларды қосып немесе ажыратып отырады және т.б ) және олардың
жұмысын үздіксіз бақылайды немесе өлшеуіш аспаптарды қарайды.

Бірақ та ЖЭО-ын басқаратын негізгі және қосалқы қондырғыларында тәулік
бойы жұмыс жасап тұрған энергетикалық құрылғылардың механикасы адамның
бірқалыпты еңбегінен босатпайды, ал ең бастысы эксплуатациялық персоналдың
жоғарғы дәрежеде болуы да оның қауіпсіз және тиімді жұмыс атқаратынына
сенім жоқ.

Механизмделген өндірістің автоматизациясы деп машиналарды,
механизмдерді, қондырғыларды басқаруды айтамыз. Және де арнайы қондырғылар
арқылы адамның қатысуынсыз немесе қатысуын шектеп олардың жұмысын
бақылайды.

Автоматтандыру – бұл комплексті құралдарды қолдану арқылы өндірістік
процесстерді адамның үздіксіз қатысуынсыз бірақ, олардың бақылауымен жүзеге
асырылады.

Өндірістің автоматизациялық процесі өзіндік құнды азайтады, өнімнің
сапасын жоғарлатады, қызмет етіп жатқан жұмысшыларды азайтады, сенімділікті
арттырады және еңбек жағдайы мен техникалық қауіпсіздікті жақсартады.

1.4 Бу қондырғысын автоматтандыруды техникалық-программалық
жабдықтармен қамтамасыздандыру мәселелері

Автоматтық құрылғылар мемлекеттік құралдар жүйесі аймағында таңдалуы
керек. Автоматтық құрылғылар техникалық және экономикалық жағынан тиімді
таңдалуы керек. Автоматтық құрылғының нақты типі таңдалған басқару жүйесі
мен басқару объекты ерекшеліктерін ескерумен таңдалынады. Негізінде бір
типті, орталықтандырылған және бір сериясы шығарылатын қондырылғыларды
таңдағын дұрыс.Біз бұл курстық жұмысты орындау барысында Matlab,оның ішінде
Simulink моделі және де SIMATIC S7-300 контроллері қолданылды.

Matlab келесі комплекс Matlab+Simulink+Toolbox+Blockset түрінде
беріледі,мұндағы Toolbox және Blockset бөлімдері ретінде Math Works
корпорациясы сәйкесінше Matlab және Simulink жүйелердің кеңейтулерін
атайды.

Matlab жүйесінің негізгі есептерінің біреуі қуатты бағдарламалау тілін
пайдаланушыға ұсыну болып табылады.Бұл тіл техникалық және математикалық
есептеулерді жасауға бағытталған және сандық әдістерді іске асыруға көп
жылдары қолданылған дәстүрлі бағдарламалық тілдердің мүмкіншіліктерінен
асып кеткен.
Simulink – визуалды модеьдеу құрылғысы. Пайдаланушыға әртүрлі
инжерерлік және ғылыми есептерді шешуге құралдар жиындарының өте көптігі
Matlab жүйесінің кең қолданылуының себебінің бірі болып табылады. Осы
құралдар арасында Simulink пакетінің ерекше орны бар.

Simulink жүйесі - блок-диаграммалардың графикалық тілін қолданатын,
динамикалық жүйелерді модельдеу және анализдеуге негізделген интерактивті
орта.

Simulink жүйесі:

- сызықты немесе бейсызықты үздіксіз, дискретті және гибридты жүйелерді
модельдеуге мүмкіндік береді;

- өзінің құрамында блоктардың (үздіксіз элементтер, дискретті элементтер,
математикалық функциялар, бейсызықты элементтер,сигналдар көздері, көрсету
құралдары, қосымша блоктар) кең библиотекасын орнатқан, оларды жаңа
жүйелерді жасауға қолдануға болады;

- блок-диаграммаларды құрамдасқан блоктарға бірлестіруге мүмкіндік
береді,сондықтан модель құрылымын иерархты көрсетуге болады;

- уақыт бойынша құрылымы өзгеріп тұратын жүйелерді жобалауға мүмкіндік бар,
бірақ осындай мүмкіндіктері шектелген.

SIMATIC S7-300 – бұл кіші және орташа дәрежедегі автоматты жүйесін
құруға арналған модульді бағдарламалаушы контроллер (1.2 суретті қараңыз).
Модульдік конструкциясы, шынайы салқындатқышпен жұмыс жасау, локальді
структураның қолданылуы және енгізу-шығару үйлесімі, кең коммуникациялық
қолданыстар, көптүрлі функциялар, эксплуатациялауға ыңғайлы және
өндірістегі автоматты басқару жүйесін құру үшін пайдалы шешімдер қабылдау
үшін өте қолайлы. Контроллердің салыстырмалы анализі

0. кестеде көрсетілген.

Контроллерді эффективті пайдалану мүмкіндігі, ол әр түрлі
өндіруліктегі орталық процессорларды қолдануы, функционалды модельдерді
және коммуникациялық процестерді қолдану болып табылады.

SIMATIC S7-300S7-300 – дің қолдану облысы:
– автоматты өлшеу қондырғылары және басқасы;
– арнайы мақсаттағы автоматты машиналарға;

– өндірістік техникалық құралдарды басқару автоматизациясына және
электротехникалық құралдарға;

– автоматты реттеу жүйесін құру және позициялауға.

STEP 7- бұл SIMATIC S7-300S7-400WIN AC программалау контроллері
негізінде құрылған программалардың базалық пакеті. Оның құрамына аппаратты
конфегурация жасау және өндірістік сеттерді, параметрлерді күйге келтіру,
программалау, диагностика және басқару жүйесін күту сияқты барлық құрал
жабдықтар жүйесін күту сияқты барлық құрал жабдықтар спектрі кіреді.

2. сурет - SIMATIC S7-300 контроллері

1. к е с т е – Контроллердің салыстырмалы анализі
Контроллер Артықшылықтары Кемшіліктері
Siemens Simatic 1.Әртүрлі модельдегі орталық 1.Бағасы жоғары.
S7 процессорлары әртүрлі есептердің
тиімдішешімдерін құруға
мүмкіндік береді.
2.Эксплуатациялауға ыңғайлы
және сенімділігі жоғары.
3.Бағдарламалау тілдері ыңғайлы,
әрі орындалу жылдамдығы
жоғары.
4.Сапасы және
функционалдылығы жағынан
ыңғайлы.
Schneider 1.Автоматты қосып – 1.Бағасы жоғары.
Electric өшіргіштері сапалы. 2.Жады аз.
2.Бағдарламалау тілдері ыңғайлы, 3.Құрылымдық
әрі қарапайым. бөліну жады
өзгеріссіз.
Rockwell 1.Кіріс-шығыс жүйесінің жоғары 1. Құрылған
Automation сенімділігі. функциялардың
2.Бағдарламалау тілдері ыңғайлы, үлкен көлемді
әрі қарапайым. болуына
3.Сапасы және байланысты
функционалдылығы жағынан жоғары
ыңғайлы. қуаттылығы.
4.ТМД елдерінде кең таралған. 2. Бағасы жоғары.

STEP пакетінің негізгі ерекшелігі, көптүрлі программаланатын
контроллерді қолданып, өндірістік компьютерлерде, өндірістік байланыстардың
сетьтік структурасында автоматизация проекттерін комплексті түрде
жетілдіріп базаланады.

Бұған кедергі болатын тек қана программатордың функционалдық
мүмкіндігі немесе STEP 7-ге қиын проекттерді оңайлату үшін құрал
саймандармен толықтырулар жасалады.

STEP 7 қолданушының барлық программаларының файлдарын және блоктағы
барлық файлдар мәліметін қосады. Олардың шақыру механизмы шақыру қосалқы
программасын еске түсіреді. Ол қолданушының программасының структурасын
жақсартуға, модификациясын қолайлы қылуға, дайын блоктарды бір программадан
басқа ға ауыстыруға көмектеседі.

STEP программасы организацонды блок (ОВ), функционалды блок (FB),
функциалар (FC), мәліметтер блогы (DB) және де операционды жүйеге
орнатылған CPU блоктары: функционалды жүйелік блок (SFB), жүйелік функция
(SFC) және жүйелік мәліметтер блогынан құралады. STEP 7 мықты жүйелік
бұйрықты ұстанады.Ол әр түрлі логикалық және математикалық операцияларды
орындайды.

1.5 Бу қонддфырғысын автоматтандырудың негізгі мәселелері

1.5.1 Барабанды бу қазандығын басқару обьектісі ретінде қарастыру

Барабанды қазандықтың приципиалды технологиялық сұлбасы 1.3 суретте
көрсетілген. Отын оттық құрылғылары арқылы ошаққа (1) келіп түседі.
Ошақтағы оттың жануын ұстап тұру үшін Qв мөлшерде ауа беріледі. Ауа ДВ
желдеткіші арқылы беріліп отырады және алдын ала ауа қыздырғышта

(9) қыздырылып отырады. Жану процесі кезінде пайда болған түтінді газдар Qг
ошақтан түтінсорғыш ДС арқылы сорылып шығарылып отырады.Түтінді газдар
шығар жолда буқыздырғыш (5,6) , экономайзер (8) ,ауа қыздырғыш (9) арқылы
өтіп түтін құбырлары арқылы атмосфераға шығарылып тастап отырады. Жылжымалы
құбырлар арқылы (3) керек емес су шығарылып тастап отырады. Және де
көтерілу құбырлары (2) арқылы су барабанды қазандыққа құйылып отырады.
Қаныққан бу қазандықтан (4) буөткізгішке түседі.Мұнда буды орнатылған
температураға дейін реттеу процесі жүреді. Бу температурасы бу суытқыш (7)
және бүрку Dвпр көмегімен реттеліп отырады.

Электрлік генераторлардың турбинасын айналдыруда қолданылатын
қазандықтардағы бу жанатын отынның жұмыстық – дене суға беретін жылудың
есебінен болады, соның нәтижесінде қайнағанша дейін қыздырылады және
қайнайды. Содан соң орнатылған технологиялық параметрлерге дейінгі будың
қыздырылуы процесі жүреді. Суды қыздырылған буға түрлендіру кезеңі
жылытқыштық, қайнағыштық және ысытқыштық болып бөлінетін жылулық беттерде
жүреді. Көтергіш және
түсіргіш құбырлардың жүйесі барабан және коллектормен бірігіп циркуляциялы
контур түзеді. Қазандықтың дағарасы контурдың бу түзілу процесі жүретін
элементі болып табылады.
Негізгі кіріс шамалары болып мыналар табылады:
– отын шығыны Вт;
– желдеткіш өнімділігі (ауа шығыны) Qв;
– түтінсорғыш өнімділігі (газ шығыны) Qг;
– қоректендіргіш су шығыны Dп.в;

– бүркуге кететін су шығыны Dвпр;
– үрлеуге кететін су шығыны Dпр;
– қыздырылған бу шығыны Dп.п .
Негізгі шығыс (реттелетін) шамалары болып мыналар табылады:
– қыздырылған бу қысымы Рп.п;

– қыздырылған бу температурасы tп.п;

– ошақтың жоғарғы жағындағы сиретілу Sт;
– ауа шығыны коэффициенті α( % O2);
– қазандықтағы су деңгейі Нб;
– қазандықтағы судың тұздылығы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Негізгі жылыту су жылытқыштарын автоматты басқару жүйесін құру. Мамандығы 5В070200 – Автоматтандыру және басқару
АКМ-1,6 су жылыту қазан қондырғысын автоматтандыру жүйелерін монтаждау
Жаңажол мұнай газ кешенінінің 4 зауытындағы шикі мұнайды сусыздандыру процесінің автоматтандырылуын жобалау
Қазандықтардың арматурасы
Қарағанды облысының Саран қаласындағы көмір өндіру кәсіпорны
Абсорбциялау қондырғысын автоматтандыруда қолданылатын автоматтандыру құралдары мен бақылау приборларын монтаждау
ДКВР-20 бу қазан қондырғысын автоматтандыру жүйелерін монтаждау
Қолданыстағы жылу схемасы
Электрмен қамтамасыздандыру жүйесін автоматтандыру және диспетчерлеу жүйесін дамыту
Салқындатқыш машиналар
Пәндер