Мұнай-газ терминдерінің ағылшын тілінен қазақ тіліне аударылуындағы ерекшеліктері

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 4

I Терминдер және терминдер жүйесі

Термин атауы және оның тілдік сипаты . . . 7
Ағылшын тіліндегі терминдердің сөзжасамдық тәсілдері. . 12
Қазақ тіліндегі терминдердің сөзжасамдық тәсілдері. 24

I-бөлім бойынша қорытынды . . . 33

II Мұнай-газ терминдерінің ағылшын тілінен қазақ тіліне аударудағы лексикалық ерекшеліктері

2. 1 Мұнай-газ терминдерін ағылшын тілінен қазақ тіліне аударудағы қиындықтар . . . 34

2. 2 Мұнай-газ саласындағы терминологиялық сөз тіркестерінің компоненттерінің арасындағы байланыс42

2. 3 Мұнай-газ терминдерін аударуда қолданылатын тәсілдер . . . 46

II-бөлім бойынша қорытынды. 57

Қорытынды . . 58

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . . . . 60

Қосымша

Кіріспе

Ғылыми ақпараттың мәнінің қиындауы және көлемінің үздіксіз жоғарылауы жаңа тапсырмалар мен қатынасын анықтай отырып, ғылыми терминологияның терең көп көріністі зерттеуін іске асырады. Қазіргі кездегі жағдайдағы маңызды тапсырмалардың бірі «ақпаратты-технологиялық жарылыстың» басқарушы процеске айналуы, бұның негізінде терминологияны стандарттау және унификациялау жатыр. теориясы мен практикасы лингвистердің ғана емес, білімнің сәйкес сала мамандарын, сонымен қатар терминология стандарттауы мәселелерімен айналысатын халықаралық ұйымдардың да көңілін аудартады. Оның реттелуі туралы жұмыс және халықаралық деңгейдегі унификациялау XIX ғасырдың ортасынан басталғандықтан, химиялық терминология бұл жағдайдағы анық мысал болып табылады. Кез-келген объектіні зерттеу оны қарастырудың кешенді, жүйелік қатынасын талап етеді. Жүйелік қатынас кезінде объект функциялануы бір деңгейдегі жүйелілігінің әрекеттесуін, сонымен қатар оның иерархиялық құрылысындағы әр түрлі деңгейдегі байланыстарды қамтамасыз ететін, бағынышты жүйелер мен бүтін жүйе элементтері жатады.

Тілдік құбылыстарды зерттеуге жүйелік қатынастың негізгі күйлері, біріншіден, бүтін бірлікті тудыратын, зерттеу объектісі ретінде элемент ұйымдарының жиынтығының бөлінуі; екіншіден, элементтердің бірігуінің ішкі заңдарының бүтіндігі, интеграция механизмі; үшіншіден, өз кезегінде, иерархиялық принциптің негізінде бүтінге кіретін жүйелік түзілулер болып табылатын осы бүтінді (жүйелілік немесе микрожүйе) құрайтын тәуелділіктер мен қатынастарды орнатуға бағытталған.

Ақпараттық процестердің автоматтандырылуының дамуына, терминологиялық мәліметтердің, автоматтандырылған сөздіктердің банктерін құру үшін электронды-есептеуіш машиналарын қолданумен байланысты терминология мәселелері жиі талқыланады. Бұндай сөздікті және мәліметтер банкін құру терминологиялық лексиканың стандарттауынсыз және унификациялауынсыз, терминологияның лингвистикалық мәселелерін зерттеусіз, білімнің әрбір нақты облысындағы термин өндірістерінің ерекшеліктерін анықтаусыз мүмкін емес. Бұл «терминологияны құрудағы әдістемелік көріністердің ары қарай терең зерттелуі және даму қажеттілігін» тудырады.

Ағылшын тіліндегі мұнай-газ терминологиясы гетерогенді модель бойынша құрылған, яғни адамзаттық білімнің бірнеше облыстарының байланысуының нәтижесі болып табылады. Оған геологиялық, геофизикалық, геомұнай-газ терминдері кіреді, сонымен қатар мұнай және газ ұңғымаларын бұрғылауға, шаюға, мұнай және газ кен-орындарын өндіру, жерасты гидравликасы, мұнай мен газды өңдеу және т. б. қатысты терминдер жатады.

Ғылыми зерттеу өзектілігі : егеменді ел болғалы бері бой көтеріп келе жатқан мемлекеттік тіліміздің мұнай-газ саласымен байланысты термин қорын қалыптастыру, шетелдік ғылыми терминдердің қазақ тілінің мүддесін көздеп, ішкі заңдылықтарын сақтай отырып аударылуынан, мұнай газ саласында болып жатқан өзгерістерге сәйкес ғылыми термин сөздіктерінің жаңартылуынан, жаңа ақпараттардың толықтырылуынан туындайды.

Зерттеу нысаны : қазақ тіліндегі мұнай-газ терминдерінің сөзжасам жүйесінің бірліктері, сөзжасамдық қызметі, солардың нәтижесінде жасалған мұнай-газ терминдерінің түрлері. Мұнай-газ терминдерін, олардың контекстегі көріністерін ағылшын тілінен қазақ тіліне тікелей аударудағы мәселелер.

Зерттеу жұмысының мақсаты: мұнай-газ терминдерінің ағылшын тілінен қазақ тіліне аударылуындағы ерекшеліктерін анықтау және оған талдау жасау. Ал осы мақсатқа қол жеткізу үшін келесі міндеттерді жүзеге асыру қажет:

- терминдердің жүйелілігін, аударылатын тілдегі аударманың ерекшеліктерн анықтау;

- мұнай-газ терминдерінің жасалу жолдарын, мағыналарын когнитивтік тұрғыда көрсету;

- ағылшын және қазақ тілдеріндегі мұнай-газ терминдерінің сөзжасам жүйесінің құрамын айқындау;

- мұнай-газ терминдерінің қазақ тіліне аударылуындағы қиыншылықтары мен тәсілдерін анықтау.

Зерттеудің дереккөздері: ж ұмысты жазу барысында Айтбаев Ө. «Қазақ терминологиясының дамуы мен қалыптасуы», Құрманбайұлы Ш. «Терминтану», Ткачева Л. Б. «Основные закономерности английской терминологий», Гореликова С. Н. «Природа термина и некоторые особенности терминообразования в английском языке» сияқты ғалымдардың сөздіктерінен ағылшын топонимдері алынды.

Теориялық және методологиялық негізде қазақстандық, ресейлік және шет ел лингвистерінің жұмыстары алынды. Nida E., Taber Ch., Татаринов В. А., Құрманбайұлы Ш., Айтбаев Ө., Гринев С. В., Авербух К. Я., Бархударов Л. С., Миньяр-Белоручев Р. К., Құрманбайұлы Ш., Макова М. И. сияқты ғалымдардың теориялық тұжырымдары басшылыққа алынды.

Зерттеу жұмысының әдістері мен тәсілдері: зерттеу жұмысында баяндау, дәстүрлі сипаттама, салыстыру, статистикалық талдау, морфемдік талдау, мағыналық талдау, жинақтау әдістері, аударма тәсілдері қолданылды.

Жұмыстың құралы мұнай-газ терминдері болып табылады.

Дипломдық жұмыстың зерттелу объектісі болып, мұнай-газ терминдері және олардың аударма барысындағы қиындықтары табылады.

Зерттеу жұмысының тілдік материалы : қысқаша терминологиялық сөздіктер, ғылыми сөздіктер, ғылыми энциклопедиялар, мұнай-газ саласымен байланысты методикалық оқулықтар, қазақ және ағылшын тілдерінде берілген мәтіндер.

Зерттеудің ғылыми жаңалықтары мұнай және газ терминдерін құрылымдық-семантикалық талдау терминдердің пайда болуына себеп болып, тарихи, мәдени дәлелдерді қамти отырып, ағылшын және қазақ тілдеріндегі мұнай мен газға байланысты терминдік өрістің пайда болуы және дамуына әсер етті. Мұнай және газға байланысты терминдердің жеке топтамасын ерекшелеп көрсетуге, оларды құрылымдық, номинативті - деривациялық, функционалдық сипаттамасын жүргізуге болатындығын көрсетті.

Зерттеудің теориялық маңызы: зерттеу нәтижелері мұнай-газ терминдерін аударуға және оларды оқып-үйрену әдістемесінің жаңаруына мүмкiндiк туғызады. Сонымен қатар ондағы мұнай-газ терминдерінің функциясының заңдылықтары мен тенденциялары анықталады, жүйе түзуші байланыстар зерттеледі, соған қоса берілген терминожүйедегі терминологиялық номинацияның ерекшеліктері және процесс туралы мәліметтер нақтыланып және толықтырылады.

Зерттеудің практикалық құндылығы: зерттеу нәтижелері негізінде мұнай-газ терминдерінің шығармашылық негізде қолданыстық мәнінің ашылуы лексикология салаларына өзіндік үлесін қоса алады. Осы терминдерді анықтаудың тіл тарихын зерттеушілер үшін теориялық та, практикалық мәні бар. Оларды жоғарғы оқу орындарында «мұнай-газ ісі», «органикалық заттардың мұнай-газ технологиясы» курстарынан дәріс беруде, мұнай-газ терминдерінің ағылшынша-қазақша, орысша-қазақша түсіндірме сөздіктер жасауда қолдануға болады. Сонымен қатар мұнай-газ терминдері мен термин тіркестерін практикалық материал ретінде пайдалануға болады. Ауызша және жазбаша аударма тәжірбиесінде қолдануға болады.

Зерттеу жұмысының құрылымы:

Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды, қосымша және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.

Зерттеудің кіріспе бөлімінде тақырыптың өзектілігі, жаңалығы, мақсаты мен міндеті айқындалып, зерттеу әдістері, нысаны және зерттеуге негіз болған материалдар баяндалады.

Бірінші бөлімде терминдер туралы түсінік, мұнай-газ терминдерінің ағылшын және қазақ тілінде жасалу жолдары баяндалады.

Екінші бөлімде мұнай-газ терминдерін аудару кезіндегі қиындықтар мен оларды аудару тәсілдері қарастырылады.

Қорытындыда дипломдық жұмыстың нәтижесі көрсетіледі.

I ТЕРМИНДЕР ЖӘНЕ ТЕРМИНДЕР ЖҮЙЕСІ

1. 1 Термин атауы және оның тілдік сипаты

Егеменді ел болып тәуелсіздігімізді алғалы бері елімізде мемлекеттік тіл, соның ішінде терминтану саласын дамыту, зерттеу мәселелері алдыңғы орынға шығуда. Бұл мәселенің негізгі себебі ретінде қоғамдағы, соның ішінде ғылым мен техника салаларында болып жатқан өзгерістерді атап өтпеу мүмкін емес. Қоғамдағы өзгерістер, ең алдымен тілде өз көрінісін табатыны белгілі. Осы тұста, еліміздің атақты академигі Ә. Қайдар тіліміздегі терминологияның бүгінгі күйі мен ертеңгі жағдайы жайлы сөз ете келе: « . . . қазақ әдеби жазба тілі - мемлекеттік тілдің негізі болса, терминология мен ғылыми тіл - оның жон арқасы, бүкіл рухани-мәдени өміріміздегі жаңалықтардың бәрін сергек сезініп, сол ыңғайда өзгертіп отыруға бейімді құбылыс; сондықтан да мемлекеттік әдеби тіліміздің бүгінгі күйі мен ертеңгі жағдайы терминологияның реттілігімен, жүйелілігімен, тұрақтылығымен және қолданыс аясының кеңдігімен өлшенеді», -деген пікір білдіреді [1, 3б. ] . Терминдердің тілде атқаратын рөлін саралай келе Ө. Айтбайұлы: « . . . дамыған, жетілген тілдің басты көрсеткіштерінің бірі - оның терминдік жүйесінің саралануы болып табылады. Тілдің қоғамдық қызметі арта түсті, дамыда деп ауыз толтырып айтарлықтай дәрежеге жетсек, осыны айтқызатын терминологиялық лексика», - дейді [2, 164-165бб. ] . Терминдерді тіл дамуының көрсеткіші болуымен қатар, сол тілдің сан ғасырлық тарихи дамудың нәтижесі деп те қарастырамыз. «Адамзат ғылым тауып, біліміне білім қосып, оған сәйкес термин арқылы тілін де көркейтіп, көріктендіріп отырады. Сөйтіп, ғылым дамуы барысында ойдан ой туатын сияқты, сөзден сөз туып, ғасырлар бойы тоқтаусыз, жалғаса дамып, атадан мұра болып қалған сөздік қорымызды құрап, толықтырады» [3, 20б. ] . Елімізде терминқор жасау мәселесімен байланысты көптеген еңбектердің авторы Құрманбайұлы Шерубай терминге мынадай лингвистикалық және терминтанушылық анықтама береді: «Термин - ғылыми немесе өндірістік технология атауы болып табылатын арнайы қолданыстағы дифинициясы бар сөз немесе сөз тіркесі. Термин - адам қызметі мен білімінің арнаулы салаларының жалпы, нақты немесе абстракті ұғымдарын белгілейтін белгілі бір арнаулы мақсаттар тілінің лексикалық бірлігі».

Мәскеуде 1980 жылы жарық көрген энциклопедиялық сөздікке сүйенетін болсақ, термин сөзі - рим мифологиясында шекара құдайы, сонымен бірге шекара, шек деген ұғымды білдіретін латын сөзі деген анықтама берілген екен. «Терминтану» атауын, 1967 жылы 30 мамыр мен 2 маусым аралығында Ленинградта өткен Екінші бүкілодақтық терминология мәселелеріне арналған мәжілісте В. П. Петушков «терминоведение» ретінде ұсынғанын ескерсек, бұл саланың Ресейде осыдан 30-40 жыл бұрын зерттеле бастағанын аңғаруға болады. «Термин» атауы біздің қоғамға XX ғасырдың 30 жылдары жаппай қолданысқа енді. Алайда бұл біздің елімізде сол кезеңге дейін термин мәселелерінің зерттелмегендігінің белгісі емес.

Құрманбайұлы Шерубайдың зерттеулеріне сүйенсек «термин» атауы XX ғасырдың бас кезінде қазақ зиялыларының арасында «пән сөзі» деп қолданылғандығы жайлы жазады. Сол зиялылардың қатарына, Ахмет Байтұрсынұлы, Елдес Омарұлы, Нәзіп Төреқұлұлы, Халел Досмұхамедұлын жатқызуға болады. XX ғасырдың 30 - жылдары «пән сөз» терминінің пән атаулары деген нұсқасын Әлкей Марғұлан «Еңбекші халық» газетінің сандарында «Осы пән атаулары дұрыс па?» деген атпен шығарған мақаласында қолданған. Алайда «термин» сөзінің жоғарыда ұсынылған нұсқалары, Совет халқында ортақ терминология қорын қалыптастыру мақсатында, жаппай қолданыстан шығып, «термин» ретінде 60-70 жыл бойына қолданыста жүрді. Тек соңғы жылдары ғана Қазақстандық зерттеушілер, ұлт тіліндегі термин шығармашылығын дамыту мәселесін күн тәртібіне қойып, «термин» атауын қайта өзгертуді ұсынып отыр. Бұл сөзге тағылып отырған басты «кемшілік» оның кірме сөз болуында. Ш. Құрманбайұлы алдағы уақытта шет тілдерінен сөз қабылдамау мүмкін емес дей отырып «термин» сөзінің, қазақ тілінің дыбыстық жүйесіне сәйкестендіріліп, ары қарай «термін» ретінде қолданылуын қолдап келетіндігін көреміз [4, 53б. ] .

Терминдерді тілдік бірлік, яғни сөз ретінде қарастырып жүрген зерттеушілер қатарына Н. З. Котелованы жатқызуға болады. «Термин деген - сөз, тілдегі сөзге тән қасиеттердің ешқайсысы да оған жат емес», - деген пікірі термин - сөздің лингвистикалық табиғатын тануда орынды айтылған деп айтуға болады. Терминдерде де сөзге тән қасиеттердің болуын төмендегіден көруге болады:

а) терминдер негізінен сөз немесе сөз тіркесінен болады;

ә) терминдер негізінен тілдік бірліктер;

б) термин - белгілі бір терминологияның мүшесі;

в) термин деген - ұғым аты;

г) терминдердің міндетті түрде дефинициясы болады;

ғ) терминдердің негізгі басым бөлігі жалпы есімдер, сөз табына қатысты жағынан зат есімдер болады;

д) терминдер атауыштық қызмет атқарып, негізінен ғылыми тілде, белгілі бір сала шеңберінде қолданылады;

Құрамы жағынан да терминдер түбір сөз де, туынды сөз де, терминологиялық тіркес те бола алады [4, 54б. ] .

Терминдердің жоғарыда аталған сөздік қасиеттеріне қарамастан оның жалпы қолданыстағы айырмашылығы оның нақтылығында. Бұл пікір Р. А. Будагов, А. А. Левковская, А. А. Реформатский сияқты ғалымдардың еңбектерінде кеңінен көрініс тапқан. Олар төмендегідей жалпыхалықтық тіл мен терминдер арасында болатын айырмашылықтарды ажыратады [3, 10б. ] :

Жалпыхалықтық сөз

Термин

Жалпыхалықтық сөз:

көп мағыналы;
қолдану ауқымы кең;
полисемантикалық құбылыстар, эмоционалдық бояу, экспрессивті; стилистикалық қызмет, субъективті бағалау, көркемділік, мәнерлілік тән;
лингвистикалық, экстралингвистикалық мәселелермен тығыз байланысты;
күрделі категория, стильдік бейтараптық жат;
қолданыста әр алуан өзгеріске ұшырап, түрленіп отырады;

Термин:

дара, нақ мағыналы;
қолданыс ауқымы тар;
контекстіге тәуелсіз;
полисемантикалық құбылыстар, эмоционалды бояу, экспрессивті; стилистикалық қызмет, субъективті бағалау, көркемділік мәселелері жат;
лингвистикалық, экстралингвистикалық мәселелермен байланысты;
стилистикалық бейтараптық, жүйелілік, қысқалық, жасандылық тән;
қолданыста тұлғаның өзгеріске ұшырап, түрленбейді;

Терминдердің ғалымдар арасындағы рөлін анықтауда көптеген шетелдік зерттеушілердің оны жеке ғылыми пән ретінде қарастырып жүргендігін атап өткен жөн. Солардың арасында, ресейлік зерттеуші В. П. Петушков терминтанудың көп жылдық тарихы болуына қарамастан, жаңадан қалыптасып келе жатқан ғылым деп есептеген [5, 116б. ] . Сонымен қатар XX ғасырдың 70 жылдары терминдердің ғылымдар арасындағы орны жайлы Дж. Сейгер терминологияны лингвистиканың біршама аз мән берілген саласы болды, енді оны дербес сала ретінде қарастыратын уақыт жеткендігі жайлы жазды. Терминтануды зерттеуде үлкен үлес қосқан, терминтанудың ғылымдар жүйесіндегі орнын айқындауда В. М. Лейчикті атап өтпеу мүмкін емес. Өзінің 1989 жылы «Предмет, методы и структура терминоведения» атты докторлық диссертациясында, ол терминдердің белгілі бір ғылым мен техника саласындағы ұғымдардың атау болғандықтан оны тек лексикологиялық немесе лексикографиялық аспектіден ғана емес, сонымен қатар логика, семиотика, ақпараттану, математика, кибернетика, жүйелердің жалпы теориясы, психологиялық аспектілерден де қарастыру керектігін атап өтті.

Терминтануды өз алдына дербес ғылым емес деушілер де аз емес. Олардың қатарына Ш. Біләл және Б. Момынова Отандық зерттеушілерді жатқызуға болады. Алайда бұл көзқарасқа нақты дәйек болмағандықтан оны «нақты деректерге негізделген ғылыми тұжырымдарға сүйене отырып айтылған деуге негізіміз жоқ». Осы мәселеге қатысты Ш. Құрманбайұлы былай дейді: «Бізде осы уақтқа дейін терминология лексикологияның тармағы ретінде қарастырылып келе жатқанымен, бірқатар шет елдерде терминтану дербес пән ретінде танылып жетекші университеттерде оқытылып келеді. Терминтанушы мамандар дайындалады. Бірқатар елдерде бұл пәнді оқытуға арналған «Терминтануға кіріспе», «Терминтану» сияқты оқу құралдары мен оқулықтар жазған. Терминтануды дербес ғылым деп жариялау үшін ең алдымен, осы атқарылған жұмыстар мен зерттеу нәтижелерінің дұрыс жасалмағандығын, кемшіліктерін ғылыми тұрғыдан дәлелдеу қажет болады. » Терминтануды таза лингвистикалық деп атай алмағанымызбен, оның тіл білімінің қойнауынан пайда болғандығы және терминологияның, ғылым тілінің көптеген мәселелері тілдік тұрғыдан зерттеле беретіндігі, оның бірнеше ғылымдардың тоғысуынан пайда болып, терминдік лексиканы бірнеше аспектіде қарастырсақ та оның ішінде лигвистиканың алатын орны әрқашан айрықша болмақ. Себебі, термин дегеніміз - сөз, терминология дегеніміз - сөздер жиынтығы [4, 14-15бб. ] .

Терминтану ілімі терминдердің жасалу ерекшелігін, олардың мағыналарының өздері белгілейтін ұғымдарға сәйкес келуін, өзге тілдерден қабылдануын, тілдік және логикалық тұрғыдан жүйеленуін қамтамасыз ету қажеттілігінен пайда болғандығы белгілі. Сондықтан да ұлттық терминтанудың дамуын кезеңдерге бөлп қарастыру маңызды болып отыр.

Жалпы термин туралы ғылымның дамуы елімізде XX ғасырдан бастау алады. Алайда ғалым Ермахан Керімбекұлы зерттеулеріне сүйенсек, «алғашқы қазақ атаутану ғылымының негізі 1468 жылы қаланған». Бұл жерде негізінен медициналық терминологияның дамуы жайлы сөз етіліп, оған негіз ретінде Өтейбодақ Тілеуқабылұлының «Шипагерлік баян» еңбегі алынып отыр. Елімізде «Қазақ терминологиясын зерттеуді Октябрь революциясынан бастаған жөн екендігін» Ә. Әбдірахманов өз диссертациясында айтып өтіп, оның себеін сол кезде қалыптасқан мал шаруашылығы, жер бедері, өсімдіктер дүниесі т. б. салаларынан шыққан кәсіби сөздер революциядан кейінгі дәуірде ғылыми терминологияға бір сала болып енуімен түсіндіреді [6, 65-71бб. ] .

Терминологияның тілдік сипатын ескере отырып, оның тарихын қазақ лингвистикасының тарихымен байланыстырған жөн деп есептесек, онда ұлттық терминтанудың қалыптасу кезеңін Ахмет Байтұрсынұлымен байланыстыруға болмайды. XX ғасырдың 20 жылдары термин комиссиясының төрағасы болып жүріп, ғалым жүздеген терминдерді қолданысқа енгізіп, терминжасам тәсілдерін анықтап, ұлттық терминжасам үлгілерін қалыптастыру жолдарын көрсетті. Сол терминдерді сөздік ретінде 1926 жылы Қызылордада «орысша-қазақша әскелік атаулары», 1927 жылы «Пән сөздері», 1931 жылы «Атаулар сөздігі» ретінде басып шығарды. Осы еңбектері арқылы Ахмет Байтұрсынұлы терминографияны дамытудың алғашқы қадамын жасаумен қатар, терминологиялық жұмыстарды жүргізуді оны бір орталықтан басқару, терминологияны ретке келтіру сияқты мәселелерге бастама жасады. Сонымен қатар, ол кірме сөздерді ұлттық фонетикалық, орфографиялық заңдылықтарға сәйкестендіру, өзге тілдерден термин қабылдау мен термин алмасудың жолдарын, тәртібін атап көрсенкен ғалым. Осы кезеңде, терминтану мәселесімен айналысқандар қатарына алғаш зиялылары Н. Төреқұлұлы, Е. Омарұлы, Х. Досмұхамедұлы, Қ. Кемеңгерұлы, Ж. Кудерин, М. Жұмабайұлы, Ж. Аймауытұлы, Т. Шонаұлын жатқызуға болады.

Терминтану мәселесі негізінен Австрия, ТМД, Чехия, Словакия, Канада, Польша, Нидерланды, Франция, Испания сияқты мемлекеттерде зерттеліп, терминологиялық жұмыстар кеңінен жүгізіліп жатыр.

Шет елдегі ғалым О. Вюстер (Австрия) 1931 жылы жазған «Техника, оның ішінде, электроника тілін халықараылқ нормалау» атты докторлық диссертациясы шет елдердегі термин туралы ғылымның негізін қалауға бастама болды. Сонымен қатар О. Вюстер австриялық терминтану мектебінің басшысы болды. О. Вюстердің еңбектерін саралай келе, Новичкова Л. М. : «О. Вюстер заложил основы терминологии как науки и методы терминологической лексикографии, выработал основные правила унификации терминов», - деген ой қорытынды жасады. Оның «Введение в общую теорию терминологии терминологической лексикографии» атты еңбегі терминдердің тілдегі рөлін анықтауда үлкен орын алады [7, 38б. ] . Астриялық мектептенген кейін КСРО терминтану мектебі қарқынды дамыды деуге болады.

Ресейде 1940 жылдың аяғы мен 60- жылдың басында терминология мәселесіне байланысты Л. Кутина, П. Денисова, А Герд, Д. Горский, Е. Коловалова, Е. Войшвилло, Н. Кандаков және терминдерді аудару мәселесіне қатысты Э. Скороходько еңбектері жарық көрді.

Аталған екі ірі мектептен кейінгі Прага мектебін атап өтуге болады. Бұл мектеп өкілдері терминдердің мәтіндегі қолданыста, олардың функционалдық және әлеуметтік мәдени тұрғыдан қарастырды. Бұл мектеп дамуына елеулі үлес қосқан чехиялық ғалым Л. Дрозд бен словакиялық Я. Горецки болды.

Терминтану саласында терең зерттеулер жүргізіп жүрген елдер қатарына Канаданы жатқызуға болады. Бұл мемлекетте терминтанушылар көбірек терминдердің лингвистикалық ерекшеліктеріне көңіл бөледі. Г. Рондо «Неонимия» (терминтану саласы) деп атауды ұсынған ғлым саласы аясында көп еңбектер атқарылуда.

Қазіргі таңда әлемнің көптеген мемлекеттеріне терминологиялық орталықтар құрылған. Терминтанушылар әлемде ғылыми терминологиясы дамыған 60 елді атап көрсетіп жүр. Бұл дегеніміз сол елдерде терминологияның қоғам өміріндегі рөлін жоғары екендігін түсінуі деп қабылдауға болады. Сондықтан да, қазақ тілінің де терминтану жүйесін зерттеп, дамытудың маңызы күн сайын артуда.

1. 2. Ағылшын тіліндегі мұнай-газ терминдерінің сөзжасам тәсілдері

Қазіргі таңда ақпарды алудың бірден-бір жолы халықаралық конференциялар мен баяндамалар болып отыр. Ал сол конференцияларда жасалатын баяндамалар негізінен терминдерден тұратындықтан, терминдерді негізгі ғылыми ақпарды тасушы көзі деп қарастыруымызға болады. Ғылыми-техникалық білімнің арта түсуі өз алдына терминдердің жасалу тәсілдерінің маңыздылығын арттырды [8, 309б. ] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.