Қазақстандағы экскурсиялық қызметтің қалыптасуы
Кіріспе
1. Экскурсия туралы түсінік
2. Экскурсия түрлері
3. Қазақстандағы экскурсиялық қызметтің қалыптасу және даму бағыттары
4. Қазақстандағы экскурсиялық істің тарихы
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Экскурсия туралы түсінік
2. Экскурсия түрлері
3. Қазақстандағы экскурсиялық қызметтің қалыптасу және даму бағыттары
4. Қазақстандағы экскурсиялық істің тарихы
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Экскурсия – белгілі бір аймақпен танысу және оны зерттеу т.б. мақсаттармен іске асырылатын шаралар. 18-19 ғ-ға дейінгі экскурсиялар елдердің табиғатын, халқын, тарихын және шаруашылығын зерттеу үшін жасалды. Экскурсия- ол тек қана күн өткізу емес, ол белгілі бір физикалық және рухани шығынды қажет ететін бос уақыттағы немесе оқу уақытындағы интеллектуалды іс-шара.
“Қазақстан-2030” стратегиялық бағдарламасында еліміздің келешектігі дамуына айқынды бағдар берілгені мәлім. Осы орайда ел экономикасында өсіп-өркендеуіне айтарлықтай үлес қосатын бір сала туризм екеніне бүгінде көз жеткендей. Жиһангерлік және саяхатшылық-адамның танымдық көкжиегін қеңейтетін, қазіргі замандағы ғаламат мүмкіншілігі бар, пайдасы шаш етектен келетін, біз әлі толық игере алмаған саланың бірі екендігі баршамызға белгілі. Бүгінгі туризм, яғни жиһангерлік және саяхатшылық– бұл мемлекет пен қоғамның экономикалық әлеуметтік дамуының, тұлғаның жан-жақты қалыптасуының маңызды факторы. Сондықтан туристік қызмет көрсету рыногында мүдделі министірліктер мен ведомстволардың, уәкілетті орган-дардың, туристік компаниялардың, фирмалардың және жеке кәсіпкерлердің күш мүмкіншіліктерін жұмылдыруға, біріктіруге ықпал жасау- Қазақстан Республикасының Туризм және спорт жөніндегі агенттігі жұмысының күн тәртібінен берік орын алған.
Қоғамның өндірістік идентификациясы ең алдымен адамның психофи-зикалық жүктемесінің күшейуіменен анықталынады. Ғылыми-техникалық прогресс, урбандалу процесі, экологиялық дисбаланс прессингті нығайтады. Адамның жұмыс қабілеттілігін (рекреацияны) жақсарту үшін арнайы жағдай жасау керек. «Рекреация» сөзінің мағынасы - «дем алу, адамның күшін қалпына келтіру» дегенді білдіреді.
“Қазақстан-2030” стратегиялық бағдарламасында еліміздің келешектігі дамуына айқынды бағдар берілгені мәлім. Осы орайда ел экономикасында өсіп-өркендеуіне айтарлықтай үлес қосатын бір сала туризм екеніне бүгінде көз жеткендей. Жиһангерлік және саяхатшылық-адамның танымдық көкжиегін қеңейтетін, қазіргі замандағы ғаламат мүмкіншілігі бар, пайдасы шаш етектен келетін, біз әлі толық игере алмаған саланың бірі екендігі баршамызға белгілі. Бүгінгі туризм, яғни жиһангерлік және саяхатшылық– бұл мемлекет пен қоғамның экономикалық әлеуметтік дамуының, тұлғаның жан-жақты қалыптасуының маңызды факторы. Сондықтан туристік қызмет көрсету рыногында мүдделі министірліктер мен ведомстволардың, уәкілетті орган-дардың, туристік компаниялардың, фирмалардың және жеке кәсіпкерлердің күш мүмкіншіліктерін жұмылдыруға, біріктіруге ықпал жасау- Қазақстан Республикасының Туризм және спорт жөніндегі агенттігі жұмысының күн тәртібінен берік орын алған.
Қоғамның өндірістік идентификациясы ең алдымен адамның психофи-зикалық жүктемесінің күшейуіменен анықталынады. Ғылыми-техникалық прогресс, урбандалу процесі, экологиялық дисбаланс прессингті нығайтады. Адамның жұмыс қабілеттілігін (рекреацияны) жақсарту үшін арнайы жағдай жасау керек. «Рекреация» сөзінің мағынасы - «дем алу, адамның күшін қалпына келтіру» дегенді білдіреді.
1. Браймер Р.А. Основы управления в индустрии гостеприимства, Моск¬ва, 1995 г.
2. Папирян Г.А. Экономика туризма, Москва: Финансы и статистика, 1998 г.
3. Зорин И.В. и др. Менеджмент туризма, Москва, 1996 г.
4. Сапрунова В. Туризм: эволюция, структура, маркетинг, Москва, 1997 г.
5. Борисова Ю.Н., Гаранин Н.И., Забаев Ю.В., Сеселкин А.И. Экономика туризма: учебное пособие,- Москва: 1996 г.
6. Азар В.И. Экономика и организация международного туризма, Моск¬ва: Экономика, 1996 г.
7. Алтынбаев Б.А., Смыкова М.Р. Экономика и организация туризма. Алматы, 1999 г.
8. Материалы семинаров по вопросам развития туризма. Агентство Рес¬публики Казахстан по туризму и спорту. Астана, 2003 г.
9. Щурова А., Кантарбаева Ж., Саурамбаев О. Рынок туристических ус-луг в Казахстане // Альпари 2000 г., №2,с.17.
10. Статистический пресс-бюллетень. Агентство Республики Казахстан по статистике, Алматы, №4, 2005 г.
11. Национальная программа развития индустрии туризма в Республике Казахстан, Алматы, 1994 г.
12. Статистический пресс-бюллетень. Агентство Республики Казахстан по статистике. - Алматы: 2005 г., №1.
13. Ердавлетов С. Почему в Казахстане слаба индустрия туризма // Новое поколение, 16 декабря, 1994 г.
14. Программа действий Правительства Республики Казахстан на 1998- 2000 годы. Примечание №3 к Указу Президента РК от 28января 1998 года №3834, Казахстанская правда, 15 апреля, 1998.
15. Программа развития туристской отрасли на 2003-2005гг., Алматы, 2003 г.
16. Целевая программа. Концепция развития туризма в Республике Ка¬захстан, Алматы, 1993 г..
17. Котлер Ф. Основы маркетинга, Москва, 1994 г.
18. Баймуратов У.Б. О долгосрочном комплексном прогнозе// Экономика и статистика 2000 г.- №2
2. Папирян Г.А. Экономика туризма, Москва: Финансы и статистика, 1998 г.
3. Зорин И.В. и др. Менеджмент туризма, Москва, 1996 г.
4. Сапрунова В. Туризм: эволюция, структура, маркетинг, Москва, 1997 г.
5. Борисова Ю.Н., Гаранин Н.И., Забаев Ю.В., Сеселкин А.И. Экономика туризма: учебное пособие,- Москва: 1996 г.
6. Азар В.И. Экономика и организация международного туризма, Моск¬ва: Экономика, 1996 г.
7. Алтынбаев Б.А., Смыкова М.Р. Экономика и организация туризма. Алматы, 1999 г.
8. Материалы семинаров по вопросам развития туризма. Агентство Рес¬публики Казахстан по туризму и спорту. Астана, 2003 г.
9. Щурова А., Кантарбаева Ж., Саурамбаев О. Рынок туристических ус-луг в Казахстане // Альпари 2000 г., №2,с.17.
10. Статистический пресс-бюллетень. Агентство Республики Казахстан по статистике, Алматы, №4, 2005 г.
11. Национальная программа развития индустрии туризма в Республике Казахстан, Алматы, 1994 г.
12. Статистический пресс-бюллетень. Агентство Республики Казахстан по статистике. - Алматы: 2005 г., №1.
13. Ердавлетов С. Почему в Казахстане слаба индустрия туризма // Новое поколение, 16 декабря, 1994 г.
14. Программа действий Правительства Республики Казахстан на 1998- 2000 годы. Примечание №3 к Указу Президента РК от 28января 1998 года №3834, Казахстанская правда, 15 апреля, 1998.
15. Программа развития туристской отрасли на 2003-2005гг., Алматы, 2003 г.
16. Целевая программа. Концепция развития туризма в Республике Ка¬захстан, Алматы, 1993 г..
17. Котлер Ф. Основы маркетинга, Москва, 1994 г.
18. Баймуратов У.Б. О долгосрочном комплексном прогнозе// Экономика и статистика 2000 г.- №2
Мазмұны
Кіріспе
3
1. Экскурсия туралы түсінік
5
2. Экскурсия түрлері
6
3. Қазақстандағы экскурсиялық қызметтің қалыптасу және даму бағыттары
8
4. Қазақстандағы экскурсиялық істің тарихы
14
Қорытынды
18
Қолданылған әдебиеттер тізімі
20
Кіріспе
Экскурсия - белгілі бір аймақпен танысу және оны зерттеу т.б. мақсаттармен іске асырылатын шаралар. 18-19 ғ-ға дейінгі экскурсиялар елдердің табиғатын, халқын, тарихын және шаруашылығын зерттеу үшін жасалды. Экскурсия- ол тек қана күн өткізу емес, ол белгілі бір физикалық және рухани шығынды қажет ететін бос уақыттағы немесе оқу уақытындағы интеллектуалды іс-шара.
"Қазақстан-2030" стратегиялық бағдарламасында еліміздің келешектігі дамуына айқынды бағдар берілгені мәлім. Осы орайда ел экономикасында өсіп-өркендеуіне айтарлықтай үлес қосатын бір сала туризм екеніне бүгінде көз жеткендей. Жиһангерлік және саяхатшылық-адамның танымдық көкжиегін қеңейтетін, қазіргі замандағы ғаламат мүмкіншілігі бар, пайдасы шаш етектен келетін, біз әлі толық игере алмаған саланың бірі екендігі баршамызға белгілі. Бүгінгі туризм, яғни жиһангерлік және саяхатшылық - бұл мемлекет пен қоғамның экономикалық әлеуметтік дамуының, тұлғаның жан-жақты қалыптасуының маңызды факторы. Сондықтан туристік қызмет көрсету рыногында мүдделі министірліктер мен ведомстволардың, уәкілетті орган-дардың, туристік компаниялардың, фирмалардың және жеке кәсіпкерлердің күш мүмкіншіліктерін жұмылдыруға, біріктіруге ықпал жасау- Қазақстан Республикасының Туризм және спорт жөніндегі агенттігі жұмысының күн тәртібінен берік орын алған.
Қоғамның өндірістік идентификациясы ең алдымен адамның психофи-зикалық жүктемесінің күшейуіменен анықталынады. Ғылыми-техникалық прогресс, урбандалу процесі, экологиялық дисбаланс прессингті нығайтады. Адамның жұмыс қабілеттілігін (рекреацияны) жақсарту үшін арнайы жағдай жасау керек. Рекреация сөзінің мағынасы - дем алу, адамның күшін қалпына келтіру дегенді білдіреді.
Емдік сауықтыру туризмі туристік классификация ішінде өзіндік орны бар. Соған орай елімізде емдік сауықтыру рекреациялық ресурстарын зерттеу талдау мәселелері қолға алынуда. Адамдардың рекреациялық қызметі бірнеше аспектілерден тұрады: медико-биологиялық, әлеуметтік-мәдени, экономикалық болып. Рекреациялық қызметінің ең негізгі аспектісі медико-биологиялық болып табылады. Оның құрамында - денсаулықты жақсарту, курортологиялық емдеу қажет ететін адамдарға көмек көрсету және аурудың алдын алу.
Әлеуметтік-мәдени қызметке - әлемді, табиғатты, тарихты, мәдениетті тану, яғни танымдылық мақсаты.
Экономикалық аспектіге - адамның еңбекке деген қабілеттілігін жақсарту.
Курорттық-рекреациялық шаруашылыққа санаториялар, демалыс үйлер, туризм және қызмет көрсету бөлімдері жатады. Солардың бірі біздің дипломдық жұмыстың өзегіне арқау болатын Қарқаралы таулы аймағы.
Осы зерттеуде Қарқаралы тауларының туристік қызметте қолданылу мәселелері мен туристік рекреациялық ресурстары, оның шаруашылығының туризм мен қоршаған орта сферасындағы қарым - қатынасы ретінде қарастырылады. Қазіргі қоғамның даму этаптарының ерекшеліктерінің бірі болып қоршаған ортаның ластануының техногендік факторының өсуі болып табылады. Бұл қауіпті жағдайларда алдымен табиғи туристік ресурстардың дағдарысына әкеледі. Туризм өзінің басты ресурсы - табиғи ортаның үнемі сақталып және жақсарып отыруын қалайды.
1. Экскурсия туралы түсінік
Экскурсия (лат. excursіo - сапар) - ғылыми, білім беру, танымдық, мәдени-ағарту, демалу, т.б. мақсаттарда белгілі бір орындарға ұйымдастырылатын ұжымдық сапар немесе жорық.
Экскурсияның мазмұны зерттеу нысанына (табиғат, музей, өндіріс, тарихи оқиғалар болған орын, т.б.) байланысты. Тақырыбы бойынша мәдени-тарихи, ғыл. жаратылыстану, өндірістік, өлкетану, т.б. Экскурсиялар болады. Экскурсия оқу жүйесіне байланысты мектептерде жиі қолданылады. Мұндай жағдайларда Экскурсия оқушылардың ой-өрісін кеңейтуге бейімдейтін оқу-бағдарламалық және мектептен тыс Экскурсиялар болып бөлінеді. Экскурсия негізіне оның ақпараттық бөлімі, коршаған ортамен байланысы, ғылыми мәні, адамдардың бір-бірімен байланысы, оның идеялығы сияқты спектлерді қарастырады
Экскурсия (excursio) латын тілінен аударғанда серуендеу деген мағынаны білдіреді. Экскурсия - жеке тұлғаның уақытша болатын елдегі (жердегі) туристік ресурстарды танымдық мақсатта жиырма төрт сағаттан аспайтын уақытқа барып көруі. Негізінен бұл пән оқу үрдісіне Батыс Европа және Ресей оқытушылары арқылы ХVIII-ХІХ ғғ. енгізілді. 1910 жылы Мәскеуде Орталық экскурсиялық комиссия құрылды оқушылар мен оқытушыларға қызмет көрсету үшін. Совет үкіметі экскурсияны оқу үрдісінде ең қажет элементі деп қарастырды. 1918 жылы Мәскеуде Орталық оқушылар экскурсиялық бюро құрылды. Экскурсиялар туризмде мәдени-танымдық түрі ретінде, құрама бөлігі ретінде 20-жылдардың сонымен 30-жылдардың басында өрлей бастады. 1928ж Советский турист АҚ құрылды, 1930 ж Бүкілсоветтік пролетарлық туризм және экскурсия еркін қоғамы (ОПТЭ) болып өзгертілді. Көптеген қалаларда Норкампросаның эксурсиялық-туристік орталықтары ашылды. 1936 ж бастап туризм және экскурсияны дамыту төрағалығын ВЦСПС және оның өкілдігіне иық артылды.
Экскурсиялық іс - халық арасында мәдени-ағарту жұмысының маңызды белгісі. Оның тарихы жалпы 100 жылдан асқанымен ең дамыған кезі өткен ғасырдың 70-80 жылдары. Экскурсия білім алудың негізгі формасы. Сондықтан экскурсия өткізген уақыты бойынша емес, тақырыбы бойынша жүйеленген. Экскурсияның бірнеше түрлері бар. Олар: тарихи, кәсіптік, табиғи, архитектуралық, әдеби және т.б. Алғашқы экскурсияға себепші болған өткен ғасырлардың қоғамдық өмірі. Сол кезде жиі діни, әулие жерлерге қажылық жасаумен байланысты болды. Жалпы айтқанда, экскурсиялар мемлекеттің түрлі кезеңдерінде әр түрлі функцияларды атқарған. Ол ғасырдың қызығушылығына байланысты болған. Экскурсиятанудың пән ретінде дамуы Совет Одағында педагогика, өлкетану, мұражайтану, туризмнің дамуымен тығыз байланысты болды. Өткен ғасырлардың белгілі мұғалімдері экскурсияны оқу процесінің белсенді түрі деп санаған. Сондықтан экскурсия алғашында мектептерге енгізілген. Табиғатқа шығу, айналамен тануда, экскурсияның маңызы зор. Кейіннен оқу экскурсияларымен қатар оқудан тыс экскурсиялар пайда бола бастады. Бірақ олар алғашында өте аз, тек қана бай адамдардың қолына жеткен. Олар сол кезде Крымға, Кавказға, шет ел курорттарына саяхат жасаған.Экскурсия кезінде білім алу мақсаты XVIIIғ алдыңғы қатардағы прогрессивті адамдар қойған. Ол үшін түрлі қоғамдық бірлестіктер құрып, қаржы мәселелерін ірі демеуші арқылы шешкен. Экскурсия сөзі латын тілінен пайда болған. Орыс тіліне XIX ғ. енгізген. Басында бұл сөз әскери шапшаңдық, кейіннен серуенге шығу, жорық деп белгіленген.
2. Экскурсия түрлері
Экскурсияларды топқа бөлу жаңа экскурсия дайындаған процесінде үлкен мағынасы бар. Экскурсияларды жүйелеу көптеген экскурсия саласының жұмысшыларының, зерттеушілерінің көп уақыт ішінде зерттеген. Бірінші бұл мәселе туралы өткен ғасырдың 20-жылдары көрсетілген. Экскурсия ісі дамыған сайын әр түрлі жүйелер ұсынылған. Бірақ 1970 жылдары ғана келесі жүйеге тоқталды:
1. Мазмұны бойынша;
2. Қатысушылардың құрамына, санына қарай;
3. Өткізген орнына қарай;
4. Жылжу тәсіліне қарай;
5. Экскурсияның ұзақтылығына қарай;
6. Өткізу түріне қарай.
1) Мазмұны бойынша экскурсиялар 2 шағын топқа бөлінеді:
1. Шолу экскурсиялар. Шолу экскурсиялар көп тақырыпты қамтиды. Бұндай экскурсиялар көпжоспарлы деп аталады. Оларда тарихи және қазіргі мәліметтер қолданылады. Бұндай экскурсия көптеген түрлі объектілерді - тарихи-мәдени ескерткіштер, ғимараттар ме нқұрылыстарды, табиғи объектілерді, кәсіп және ауыл шаруашылық орындарын көрсету арқылы құрастырылады. Шолу экскурсияларда оқиғалар ірі жоспармен баяндалады. Ол қала, мемлекет, аудан туралы жалпы түсінік береді. Шолу экскурсияның ерекшеліктері бар: кез келген қалада олар бір-бірімен құрылымы жағынан ұқсас болады, қаланың тарихы, кәсіпорынның тарихы, сипаттамасы, ғылымы, мәдениеті сияқты тақырыпшалардан тұрады.
2.Тақырыптық экскурсия. Тақырыптық экскурсия бір тақырыпқа ғана арналады. Тақырыптық экскурсия бірнеше топтарға бөлінеді:
1) Тарихи экскурсия - мазмұны бойынша бірнеше кіші топқа бөлінеді:
а) тарихи-өлкетану;
ә) археологиялық;
б) этнографиялық;
в) тарихи-өмірбаяндық;
г) тарихи мұражайларға бару;
ғ) тарихи шайқастар болған жерге бару.
2)Өндірістік экскурсиялар бірнеше топқа бөлінеді:
а) тарихи өндірістік;
ә) экoномикалық өндірістік;
б) техникалық кәсіптік.
3) Өнерге байланысты экскурсиялар бірнеше топқа бөлінеді:
а) тарихи-театралдық;
ә) тарихи-музыкалық;
б) халықтың қол өнері;
в) көрме залдарына экскурсия ұйымдастыру.
4) Әдебиет экскурсиялары келесі топтарға бөлінеді:
а) әдеби-өмірбаяндық;
ә) тарихи-әдебиеттік;
б) көркем-әдебиеттік.
2) Қатысушылар құрамына, санына қарай. Қатысушылардың құрамына байланысты келесі бөлімдерге бөлінеді:
1. Жеке;
2. Жергілікті халық үшін;
3. Шетелдік туристер үшін;
4. Ересек адамдар үшін;
5. Мектеп оқушыларына.
Әр топтың өз ерекшеліктерін ескере отырып, экскурсия мазмұнына жүргізілу техникасы мен тәсілінің ұзақтылығына өзгерістер енгізіледі. 3) Өткізген орнына қарай экскурсиялар келесі түрлерге бөлінеді: 1. Қалалық;
2. Қала маңы;
3. Өндірістік;
4. Мұражайлық;
5. Комплексті.
4) Жылжу тәсіліне қарай келесі түрлерге бөлінеді:
1. Жаяу;
2. Әр түрлі транспортты қолдану арқылы жүргізу.
5) Экскурсияның ұзақтылығына қарай 1 академиялық сағаттан 1 тәулікке дейін болады. Қысқа мерзімді турлар (3-4 тәулікке дейін) демалыс күнгі маршруттар деп аталады және солардың барысында бірнеше экскурсиялар жүргізілуі мүмкін.
6) Өткізу түріне қарай келесі түрлерге бөлінеді:
1. Экскурсия-серуендеу;
2. Экскурсия-лекция;
3. Экскурсия-музыкалдық;
4. Жарнама экскурсиясы.
Сонымен, дұрыс жүйеленген экскурсия экскурсоводтың клиенттермен жұмысын жақсы ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Заңдылықты пайдалана отырып дайындалған экскурсия нақты топтың сұраныстарын іске асыруға мүмкіндік береді.
3. Қазақстандағы экскурсиялық қызметтің қалыптасу және даму бағыттары
Қазақстан Республикасының Президенті - Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан-2050 стратегиясы: Қалыптасқан мемлекеттің саяси бағыты атты Қазақстан Халқына Жолдауында, Қазақстанның 2020 жылға дейінгі дамуында жаңа межелер көрсетілген. Ал туризм ел экономикасының басымды бағыттарының бірі ретінде туризмді дамыту қажет.Туризм қазіргі таңда әлемдік экономикада маңызды салалардың бірі болып отыр. Дүниежүзілік Туристік Ұйымның мағлұматы бойынша туризм әлемнің Жалпы Ұлттық Өнімнің оныншы бөлігін, халықаралық инвестицияның 11 астам пайызын құрайды [1].
Қазіргі кезде әлемде болып жатқан экономикалық дағдарыс мұнай бағасының төмендеуі Қазақстанның валютасы теңгенің құнсыздануына алып келді. Бұның басты себебі елімізде ЖІӨ шикізаттық саланың есебінен түсім алып келуінде, яғни тек қана мұнай, газ және т.б. бағалы кен орындарындарында өндірілген шикізаттар өңделмей тікелей экспорталуынан болып отыр. Сондықтанда қазіргі кезде шикізаттық емес саланы- қызмет көрсету саласын дамытудың өзектілігі артуда. Осы жерде тек қана шетелдіктер үшін ғана емес, өз еліміздің тұрғындарына қызмет көрсетіп пайда табуға болатын қызметтің түрі - экскурсиялық қызмет.
Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 13 маусымдағы №211 Туристік қызмет туралы заңында экскурсия терминіне келесідей анықтама берілген: Экскурсия - жеке тұлғаның уақытша болатын елдегі (жердегі) туристік ресурстарды танымдық мақсатта жиырма төрт сағаттан аспайтын уақытқа барып, көруі
Экскурсиялық туризм- туристердің белгілі бір жердегі табиғи ерекшеліктермен танысуын қамтамасыз ететін жұмыстар болып табылады.
Экскурсияның жеке қызмет ретінде қалыптасуына келер болсақ, экскурсиялық іс - халық арасында мәдени-ағарту жұмысының маңызды белгісі. Оның тарихы жалпы 100 жылдан асқанымен ең дамыған кезі өткен ғасырдың 70-80 жылдары. Алғашқы экскурсияға себепші болған өткен ғасырлардың қоғамдық өмірі: ол кезде жиі діни, әулие жерлерге қажылық жасаумен байланысты болды. Экскурсия сөзі латын тілінен пайда болған. Орыс тіліне XIXғ енгізген. Басында бұл сөз әскери шапшаңдық, кейіннен серуенге шығу, жорық деп белгіленген.
Экскурсиялық істің қалыптасуы, дамуы мен өрлеуі музейлердің тарихымен тікелей астасып жатыр. Бұл бірінші кезекте біркатар қалаларда музейлердің ашылуынан да байқалады, Қазақстан аумағында тұңғыш рет музейдің ашылуын 1831 жылы Неплюев әскери училищесінде Орынбор өлкесінің музейі ашылған еді. Сондықтан экскурсияға шығу алғашында мектептерде кең қанат жайды. Тарихи орындарға бару, табиғат аясына шығу, коршаған ортаны тану секілді іс-шаралардың маңызы зор екендігін озық ойлы мұғалімдер нақты білгендіктен, көпшілігі оқудың осындай белсенді түрін таңдап алып жатты. Оқушылар мен гимназистер музейлерге, тарихи орындарға және сәулет өнері ескерткіштеріне баруының нәтижесінде оқудан тыс экскурсиялар да пайда бола бастады. Нәтижесінде әрбір облыста тарихи-өлкетану музейлері ашылды. Олардан басқа аудан орталыктарында, шағын қалаларда, кейбір университеттер мен ғылыми орталықтарда (Ғылым Академиясы, т.б.), ірі мектептерде сан алуан тақырыптағы музейлер жұмыс істеп, келушілерді қабылдады [2].
Тәуелсіздік алғаннан кейін елімздің тарихы мен мәдениетінің жандануына, мәдени-тарихи мұраларымызды зерттеп, оның халыққа, келген қонақтарға көрсету таныстыру ісі алға қойылды. Туризм саласындағы орналастыру, тамақтандыру, тасымал қызметін сынды экскурсиялық қызмет негізгі болмаса да, ол тек туристерге ғана емес, сонымен қатар жергілікті тұрғындарға, өзінің туған жерінің көрікті жерлері мен ерекше нысандарын таныстаратын, сол арқылы табыс алып келетін қызмет түрі.Тәуелсіздік алғанымызға жиырма бес жыл болып қалса да, Қазақстандағы экскурсиялық істің, одан түсетін табыс көлемі көңіл көншітпейді. Төмендегі кестеден елімізге келетін және шығатын туристердің санын көретін болсақ.
Кестеден көріп отырғанымыздай, 2010 жылы Қазақстанға келген резидент еместер саны 4 097 387- нан 2014 жылға қарай 6 332 731- ге, яғни 36% -ға артқан. Ал 2010-2014 жылдар аралығында елімізден шыққан резиденттер саны 43%-ға өсіп отыр [3].
Бірақ осы келушілерді барлығы экскурсия жасады дей алмаймыз. Экскурсиялық қызметпен жеке туристік фирмлар, қонаұйдегі қосымша қызметкерлер, мұражай және әр түрлі мәдени-тарихи мекемелер мен объектілердің қызметкерлері, ойын- сауық орындарында арнайы персонал қызмет көрсететіндіктен, еліміз бойын жылына қанша экскурсия жасалатындығы туралы нақты ақпарат жоқ.
Кесте 1. ҚР 2010-2014 жылдар аралығында келген және елімізден шыққан туристер саны
2010
2011
2012
2013
2014
Қазақстанға келген
резидент еместер саны
4 097 387
5 685 132
6 163 204
6 841 085
6 332 731
Қазақстаннан шыққан
резиденттер саны
6 019 171
8 020 400
9 065 579
10 143 710
10 449 972
Осыған байланысты саланы дамыту, мәдени ортаны қалыптастыру жөніндегі басты стратегиялық бағыттарды көрсететін және алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу жөніндегі ic-шаралар кешенін қамтитын неғұрлым басымдық берілген міндеттерді шешуге бағытталған бірқатар өзара байланысты шараларды қабылдау аса өзекті мәселе болып табылады.
Қазіргі кезде еліміздегі экскурсия саласындағы басты мәселелер:
* елімізге демалу үшін келетін туристердің саны, шығу туризміне қарағанда аздығы;
* Қазақстанға, еліміздегі жеке өңірлер мен қалалардағы экскурсиялық объектілер туралы жарнаманың болмауы;
* экскурсияның жүргізетін мамандардың кәсіби біліктілігінің жетіспеуі;
* елімізде болып жатқан оқиғалар мен мәдени шараларды өткізуде туристік кәсіпорындар, мемлекеттік мекемелер арасындағы байланыстың әлсіздігі.
Осы мәселелерді шешу үшін қазіргі таңда ҚР Инвестициялар және даму министрлігінің туристік индустрия комитеті, жергілікті әкімшіліктің туризм басқармалары, туризм мамандарын даярлайтын оқу орындарының оқытушылары, туристік фирмалар мен туристік ұйымдар тығыз байланыс орната отырып, осы мәселердә шешу жолдарын қарастыру мақсатында бірнеше шаралар ұйымдастырып жатыр. 2017 жылы Астана қаласында өтетін Астана ЭКСПО Болашақтың Энергиясы көрмесі елімізге 3 млн-нан астам турист келеді деп күтіліп отыр. Бұл осы экскурсиялық қызметті дамытудың керемет мүмкіндігі. Сондықтан қазірден бастап, арнайы тек қана Астана қаласында емес, оған алыс-шақын аудандарға, еліміздің басқа қалаларына туристік экскурсиялар ұйымдастырып,қызықтырып, болашақта да туристерді тартатындай мүмкіндік жасаған жөн. Тек қана шет тілін меңгеріп қана қоймай, қонақтармен жұмыс жасау, оларды тарту, баурап алуға қарым-қабілеті жететін жастарды мен кәсіби мамандар даярлау қажет.
Сонымен, экскурсиялық қызмет маңызды әлеуметтік міндеттерді орындайды, олардың арасындағы ең бастысы: отандық экскурсиялық кешен мен табиғи-рекреациялық ресурстарды тиімді қолдану негізінде халықтың дүниетанымын, ой-өрісін нығайту; басқа әлемнің елдері арасында мәдени құндылықтар туралы білім және тәжірибемен алмасу; экскурсия, жалпы туризм саласын дамыту мен халықты жұмыспен қамтамасыз ету, еңбек ресурстарын қалпына келтіру.Экскурсиялық қызмет туризмдегі негізгі қызмет түрі болмаса да, табыс пен пайда алып келудің, жағымды имидж қалыптастырудың бірден бір жолы.
Соңғы кездері азақстанда туризмді дамыту арқылы экономикалық жағдайды жақсартып, бірқатар әлеуметтік мәселелерді шешуге болатыны жиі - жиі әнгіме болып отыр. Ресми мәліметтерге қарағанда, мемлекет қазынасына сырттан түсетін инвестицияның 10 пайызға жуығы осы туризмнен түседі екен.
Қазақстан туристік ел болуға толық мүмкіндігі бар бірден - бір ел қатарына жатады. Алайда, Қазақстанда туризм бәсең дамып келеді. Оның дәлелі, елімізге шеттен келетін туристердің басым көпшілігі - келуге тиісті іс - сапарлармен, кәсіби жұмыс бабымен келгендерден құралып отыр (89,7 пайыз). Соған қарамастан, әрбір турист шамамен 700 АҚШ долларын қалдырады екен. Әйткенмен, бұл көрсеткіш әлемдік орташа бағадан (1000 доллар) әлдеқайда төмен.
Қазақстанда туризмнің қанат жаюы үшін, шекаралық тексерулер мен туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуді, туристерді тасымалдау, яғни, көлік қатынасына жағдай жасау санды факторларды іске асыруды дұрыс жолға қою керек.
Қазақстанда қазіргі жаңа экономиканың қызмет етуі жағдайында, салаларды дамыту стратегиялық мінезге ие болады, болжау мәні бірден өседі, әлеуметтік, экономикалық және сыртқы экономикалық приоритеттерінің қалыптасуы негізінде қоғамдық ұдайы өндірістің барлық процестерін реттеуге алғышарттар жасалады. Республикада соңғы жылдары туристік саланы дамытуға бағытталған және мемлекет жағынан оны жан-жақты қолдау шараларының кешені жүргізілді. Сондықтанда жүргізілетін шаралардың күшті және әлсіз жақтарын анықтау және жүргізілген талдау негізінде туристік қызметтің жақсаруын қамтамасыз ететін шаралар ұсыну қажеттілігі туды (кесте ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
3
1. Экскурсия туралы түсінік
5
2. Экскурсия түрлері
6
3. Қазақстандағы экскурсиялық қызметтің қалыптасу және даму бағыттары
8
4. Қазақстандағы экскурсиялық істің тарихы
14
Қорытынды
18
Қолданылған әдебиеттер тізімі
20
Кіріспе
Экскурсия - белгілі бір аймақпен танысу және оны зерттеу т.б. мақсаттармен іске асырылатын шаралар. 18-19 ғ-ға дейінгі экскурсиялар елдердің табиғатын, халқын, тарихын және шаруашылығын зерттеу үшін жасалды. Экскурсия- ол тек қана күн өткізу емес, ол белгілі бір физикалық және рухани шығынды қажет ететін бос уақыттағы немесе оқу уақытындағы интеллектуалды іс-шара.
"Қазақстан-2030" стратегиялық бағдарламасында еліміздің келешектігі дамуына айқынды бағдар берілгені мәлім. Осы орайда ел экономикасында өсіп-өркендеуіне айтарлықтай үлес қосатын бір сала туризм екеніне бүгінде көз жеткендей. Жиһангерлік және саяхатшылық-адамның танымдық көкжиегін қеңейтетін, қазіргі замандағы ғаламат мүмкіншілігі бар, пайдасы шаш етектен келетін, біз әлі толық игере алмаған саланың бірі екендігі баршамызға белгілі. Бүгінгі туризм, яғни жиһангерлік және саяхатшылық - бұл мемлекет пен қоғамның экономикалық әлеуметтік дамуының, тұлғаның жан-жақты қалыптасуының маңызды факторы. Сондықтан туристік қызмет көрсету рыногында мүдделі министірліктер мен ведомстволардың, уәкілетті орган-дардың, туристік компаниялардың, фирмалардың және жеке кәсіпкерлердің күш мүмкіншіліктерін жұмылдыруға, біріктіруге ықпал жасау- Қазақстан Республикасының Туризм және спорт жөніндегі агенттігі жұмысының күн тәртібінен берік орын алған.
Қоғамның өндірістік идентификациясы ең алдымен адамның психофи-зикалық жүктемесінің күшейуіменен анықталынады. Ғылыми-техникалық прогресс, урбандалу процесі, экологиялық дисбаланс прессингті нығайтады. Адамның жұмыс қабілеттілігін (рекреацияны) жақсарту үшін арнайы жағдай жасау керек. Рекреация сөзінің мағынасы - дем алу, адамның күшін қалпына келтіру дегенді білдіреді.
Емдік сауықтыру туризмі туристік классификация ішінде өзіндік орны бар. Соған орай елімізде емдік сауықтыру рекреациялық ресурстарын зерттеу талдау мәселелері қолға алынуда. Адамдардың рекреациялық қызметі бірнеше аспектілерден тұрады: медико-биологиялық, әлеуметтік-мәдени, экономикалық болып. Рекреациялық қызметінің ең негізгі аспектісі медико-биологиялық болып табылады. Оның құрамында - денсаулықты жақсарту, курортологиялық емдеу қажет ететін адамдарға көмек көрсету және аурудың алдын алу.
Әлеуметтік-мәдени қызметке - әлемді, табиғатты, тарихты, мәдениетті тану, яғни танымдылық мақсаты.
Экономикалық аспектіге - адамның еңбекке деген қабілеттілігін жақсарту.
Курорттық-рекреациялық шаруашылыққа санаториялар, демалыс үйлер, туризм және қызмет көрсету бөлімдері жатады. Солардың бірі біздің дипломдық жұмыстың өзегіне арқау болатын Қарқаралы таулы аймағы.
Осы зерттеуде Қарқаралы тауларының туристік қызметте қолданылу мәселелері мен туристік рекреациялық ресурстары, оның шаруашылығының туризм мен қоршаған орта сферасындағы қарым - қатынасы ретінде қарастырылады. Қазіргі қоғамның даму этаптарының ерекшеліктерінің бірі болып қоршаған ортаның ластануының техногендік факторының өсуі болып табылады. Бұл қауіпті жағдайларда алдымен табиғи туристік ресурстардың дағдарысына әкеледі. Туризм өзінің басты ресурсы - табиғи ортаның үнемі сақталып және жақсарып отыруын қалайды.
1. Экскурсия туралы түсінік
Экскурсия (лат. excursіo - сапар) - ғылыми, білім беру, танымдық, мәдени-ағарту, демалу, т.б. мақсаттарда белгілі бір орындарға ұйымдастырылатын ұжымдық сапар немесе жорық.
Экскурсияның мазмұны зерттеу нысанына (табиғат, музей, өндіріс, тарихи оқиғалар болған орын, т.б.) байланысты. Тақырыбы бойынша мәдени-тарихи, ғыл. жаратылыстану, өндірістік, өлкетану, т.б. Экскурсиялар болады. Экскурсия оқу жүйесіне байланысты мектептерде жиі қолданылады. Мұндай жағдайларда Экскурсия оқушылардың ой-өрісін кеңейтуге бейімдейтін оқу-бағдарламалық және мектептен тыс Экскурсиялар болып бөлінеді. Экскурсия негізіне оның ақпараттық бөлімі, коршаған ортамен байланысы, ғылыми мәні, адамдардың бір-бірімен байланысы, оның идеялығы сияқты спектлерді қарастырады
Экскурсия (excursio) латын тілінен аударғанда серуендеу деген мағынаны білдіреді. Экскурсия - жеке тұлғаның уақытша болатын елдегі (жердегі) туристік ресурстарды танымдық мақсатта жиырма төрт сағаттан аспайтын уақытқа барып көруі. Негізінен бұл пән оқу үрдісіне Батыс Европа және Ресей оқытушылары арқылы ХVIII-ХІХ ғғ. енгізілді. 1910 жылы Мәскеуде Орталық экскурсиялық комиссия құрылды оқушылар мен оқытушыларға қызмет көрсету үшін. Совет үкіметі экскурсияны оқу үрдісінде ең қажет элементі деп қарастырды. 1918 жылы Мәскеуде Орталық оқушылар экскурсиялық бюро құрылды. Экскурсиялар туризмде мәдени-танымдық түрі ретінде, құрама бөлігі ретінде 20-жылдардың сонымен 30-жылдардың басында өрлей бастады. 1928ж Советский турист АҚ құрылды, 1930 ж Бүкілсоветтік пролетарлық туризм және экскурсия еркін қоғамы (ОПТЭ) болып өзгертілді. Көптеген қалаларда Норкампросаның эксурсиялық-туристік орталықтары ашылды. 1936 ж бастап туризм және экскурсияны дамыту төрағалығын ВЦСПС және оның өкілдігіне иық артылды.
Экскурсиялық іс - халық арасында мәдени-ағарту жұмысының маңызды белгісі. Оның тарихы жалпы 100 жылдан асқанымен ең дамыған кезі өткен ғасырдың 70-80 жылдары. Экскурсия білім алудың негізгі формасы. Сондықтан экскурсия өткізген уақыты бойынша емес, тақырыбы бойынша жүйеленген. Экскурсияның бірнеше түрлері бар. Олар: тарихи, кәсіптік, табиғи, архитектуралық, әдеби және т.б. Алғашқы экскурсияға себепші болған өткен ғасырлардың қоғамдық өмірі. Сол кезде жиі діни, әулие жерлерге қажылық жасаумен байланысты болды. Жалпы айтқанда, экскурсиялар мемлекеттің түрлі кезеңдерінде әр түрлі функцияларды атқарған. Ол ғасырдың қызығушылығына байланысты болған. Экскурсиятанудың пән ретінде дамуы Совет Одағында педагогика, өлкетану, мұражайтану, туризмнің дамуымен тығыз байланысты болды. Өткен ғасырлардың белгілі мұғалімдері экскурсияны оқу процесінің белсенді түрі деп санаған. Сондықтан экскурсия алғашында мектептерге енгізілген. Табиғатқа шығу, айналамен тануда, экскурсияның маңызы зор. Кейіннен оқу экскурсияларымен қатар оқудан тыс экскурсиялар пайда бола бастады. Бірақ олар алғашында өте аз, тек қана бай адамдардың қолына жеткен. Олар сол кезде Крымға, Кавказға, шет ел курорттарына саяхат жасаған.Экскурсия кезінде білім алу мақсаты XVIIIғ алдыңғы қатардағы прогрессивті адамдар қойған. Ол үшін түрлі қоғамдық бірлестіктер құрып, қаржы мәселелерін ірі демеуші арқылы шешкен. Экскурсия сөзі латын тілінен пайда болған. Орыс тіліне XIX ғ. енгізген. Басында бұл сөз әскери шапшаңдық, кейіннен серуенге шығу, жорық деп белгіленген.
2. Экскурсия түрлері
Экскурсияларды топқа бөлу жаңа экскурсия дайындаған процесінде үлкен мағынасы бар. Экскурсияларды жүйелеу көптеген экскурсия саласының жұмысшыларының, зерттеушілерінің көп уақыт ішінде зерттеген. Бірінші бұл мәселе туралы өткен ғасырдың 20-жылдары көрсетілген. Экскурсия ісі дамыған сайын әр түрлі жүйелер ұсынылған. Бірақ 1970 жылдары ғана келесі жүйеге тоқталды:
1. Мазмұны бойынша;
2. Қатысушылардың құрамына, санына қарай;
3. Өткізген орнына қарай;
4. Жылжу тәсіліне қарай;
5. Экскурсияның ұзақтылығына қарай;
6. Өткізу түріне қарай.
1) Мазмұны бойынша экскурсиялар 2 шағын топқа бөлінеді:
1. Шолу экскурсиялар. Шолу экскурсиялар көп тақырыпты қамтиды. Бұндай экскурсиялар көпжоспарлы деп аталады. Оларда тарихи және қазіргі мәліметтер қолданылады. Бұндай экскурсия көптеген түрлі объектілерді - тарихи-мәдени ескерткіштер, ғимараттар ме нқұрылыстарды, табиғи объектілерді, кәсіп және ауыл шаруашылық орындарын көрсету арқылы құрастырылады. Шолу экскурсияларда оқиғалар ірі жоспармен баяндалады. Ол қала, мемлекет, аудан туралы жалпы түсінік береді. Шолу экскурсияның ерекшеліктері бар: кез келген қалада олар бір-бірімен құрылымы жағынан ұқсас болады, қаланың тарихы, кәсіпорынның тарихы, сипаттамасы, ғылымы, мәдениеті сияқты тақырыпшалардан тұрады.
2.Тақырыптық экскурсия. Тақырыптық экскурсия бір тақырыпқа ғана арналады. Тақырыптық экскурсия бірнеше топтарға бөлінеді:
1) Тарихи экскурсия - мазмұны бойынша бірнеше кіші топқа бөлінеді:
а) тарихи-өлкетану;
ә) археологиялық;
б) этнографиялық;
в) тарихи-өмірбаяндық;
г) тарихи мұражайларға бару;
ғ) тарихи шайқастар болған жерге бару.
2)Өндірістік экскурсиялар бірнеше топқа бөлінеді:
а) тарихи өндірістік;
ә) экoномикалық өндірістік;
б) техникалық кәсіптік.
3) Өнерге байланысты экскурсиялар бірнеше топқа бөлінеді:
а) тарихи-театралдық;
ә) тарихи-музыкалық;
б) халықтың қол өнері;
в) көрме залдарына экскурсия ұйымдастыру.
4) Әдебиет экскурсиялары келесі топтарға бөлінеді:
а) әдеби-өмірбаяндық;
ә) тарихи-әдебиеттік;
б) көркем-әдебиеттік.
2) Қатысушылар құрамына, санына қарай. Қатысушылардың құрамына байланысты келесі бөлімдерге бөлінеді:
1. Жеке;
2. Жергілікті халық үшін;
3. Шетелдік туристер үшін;
4. Ересек адамдар үшін;
5. Мектеп оқушыларына.
Әр топтың өз ерекшеліктерін ескере отырып, экскурсия мазмұнына жүргізілу техникасы мен тәсілінің ұзақтылығына өзгерістер енгізіледі. 3) Өткізген орнына қарай экскурсиялар келесі түрлерге бөлінеді: 1. Қалалық;
2. Қала маңы;
3. Өндірістік;
4. Мұражайлық;
5. Комплексті.
4) Жылжу тәсіліне қарай келесі түрлерге бөлінеді:
1. Жаяу;
2. Әр түрлі транспортты қолдану арқылы жүргізу.
5) Экскурсияның ұзақтылығына қарай 1 академиялық сағаттан 1 тәулікке дейін болады. Қысқа мерзімді турлар (3-4 тәулікке дейін) демалыс күнгі маршруттар деп аталады және солардың барысында бірнеше экскурсиялар жүргізілуі мүмкін.
6) Өткізу түріне қарай келесі түрлерге бөлінеді:
1. Экскурсия-серуендеу;
2. Экскурсия-лекция;
3. Экскурсия-музыкалдық;
4. Жарнама экскурсиясы.
Сонымен, дұрыс жүйеленген экскурсия экскурсоводтың клиенттермен жұмысын жақсы ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Заңдылықты пайдалана отырып дайындалған экскурсия нақты топтың сұраныстарын іске асыруға мүмкіндік береді.
3. Қазақстандағы экскурсиялық қызметтің қалыптасу және даму бағыттары
Қазақстан Республикасының Президенті - Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан-2050 стратегиясы: Қалыптасқан мемлекеттің саяси бағыты атты Қазақстан Халқына Жолдауында, Қазақстанның 2020 жылға дейінгі дамуында жаңа межелер көрсетілген. Ал туризм ел экономикасының басымды бағыттарының бірі ретінде туризмді дамыту қажет.Туризм қазіргі таңда әлемдік экономикада маңызды салалардың бірі болып отыр. Дүниежүзілік Туристік Ұйымның мағлұматы бойынша туризм әлемнің Жалпы Ұлттық Өнімнің оныншы бөлігін, халықаралық инвестицияның 11 астам пайызын құрайды [1].
Қазіргі кезде әлемде болып жатқан экономикалық дағдарыс мұнай бағасының төмендеуі Қазақстанның валютасы теңгенің құнсыздануына алып келді. Бұның басты себебі елімізде ЖІӨ шикізаттық саланың есебінен түсім алып келуінде, яғни тек қана мұнай, газ және т.б. бағалы кен орындарындарында өндірілген шикізаттар өңделмей тікелей экспорталуынан болып отыр. Сондықтанда қазіргі кезде шикізаттық емес саланы- қызмет көрсету саласын дамытудың өзектілігі артуда. Осы жерде тек қана шетелдіктер үшін ғана емес, өз еліміздің тұрғындарына қызмет көрсетіп пайда табуға болатын қызметтің түрі - экскурсиялық қызмет.
Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 13 маусымдағы №211 Туристік қызмет туралы заңында экскурсия терминіне келесідей анықтама берілген: Экскурсия - жеке тұлғаның уақытша болатын елдегі (жердегі) туристік ресурстарды танымдық мақсатта жиырма төрт сағаттан аспайтын уақытқа барып, көруі
Экскурсиялық туризм- туристердің белгілі бір жердегі табиғи ерекшеліктермен танысуын қамтамасыз ететін жұмыстар болып табылады.
Экскурсияның жеке қызмет ретінде қалыптасуына келер болсақ, экскурсиялық іс - халық арасында мәдени-ағарту жұмысының маңызды белгісі. Оның тарихы жалпы 100 жылдан асқанымен ең дамыған кезі өткен ғасырдың 70-80 жылдары. Алғашқы экскурсияға себепші болған өткен ғасырлардың қоғамдық өмірі: ол кезде жиі діни, әулие жерлерге қажылық жасаумен байланысты болды. Экскурсия сөзі латын тілінен пайда болған. Орыс тіліне XIXғ енгізген. Басында бұл сөз әскери шапшаңдық, кейіннен серуенге шығу, жорық деп белгіленген.
Экскурсиялық істің қалыптасуы, дамуы мен өрлеуі музейлердің тарихымен тікелей астасып жатыр. Бұл бірінші кезекте біркатар қалаларда музейлердің ашылуынан да байқалады, Қазақстан аумағында тұңғыш рет музейдің ашылуын 1831 жылы Неплюев әскери училищесінде Орынбор өлкесінің музейі ашылған еді. Сондықтан экскурсияға шығу алғашында мектептерде кең қанат жайды. Тарихи орындарға бару, табиғат аясына шығу, коршаған ортаны тану секілді іс-шаралардың маңызы зор екендігін озық ойлы мұғалімдер нақты білгендіктен, көпшілігі оқудың осындай белсенді түрін таңдап алып жатты. Оқушылар мен гимназистер музейлерге, тарихи орындарға және сәулет өнері ескерткіштеріне баруының нәтижесінде оқудан тыс экскурсиялар да пайда бола бастады. Нәтижесінде әрбір облыста тарихи-өлкетану музейлері ашылды. Олардан басқа аудан орталыктарында, шағын қалаларда, кейбір университеттер мен ғылыми орталықтарда (Ғылым Академиясы, т.б.), ірі мектептерде сан алуан тақырыптағы музейлер жұмыс істеп, келушілерді қабылдады [2].
Тәуелсіздік алғаннан кейін елімздің тарихы мен мәдениетінің жандануына, мәдени-тарихи мұраларымызды зерттеп, оның халыққа, келген қонақтарға көрсету таныстыру ісі алға қойылды. Туризм саласындағы орналастыру, тамақтандыру, тасымал қызметін сынды экскурсиялық қызмет негізгі болмаса да, ол тек туристерге ғана емес, сонымен қатар жергілікті тұрғындарға, өзінің туған жерінің көрікті жерлері мен ерекше нысандарын таныстаратын, сол арқылы табыс алып келетін қызмет түрі.Тәуелсіздік алғанымызға жиырма бес жыл болып қалса да, Қазақстандағы экскурсиялық істің, одан түсетін табыс көлемі көңіл көншітпейді. Төмендегі кестеден елімізге келетін және шығатын туристердің санын көретін болсақ.
Кестеден көріп отырғанымыздай, 2010 жылы Қазақстанға келген резидент еместер саны 4 097 387- нан 2014 жылға қарай 6 332 731- ге, яғни 36% -ға артқан. Ал 2010-2014 жылдар аралығында елімізден шыққан резиденттер саны 43%-ға өсіп отыр [3].
Бірақ осы келушілерді барлығы экскурсия жасады дей алмаймыз. Экскурсиялық қызметпен жеке туристік фирмлар, қонаұйдегі қосымша қызметкерлер, мұражай және әр түрлі мәдени-тарихи мекемелер мен объектілердің қызметкерлері, ойын- сауық орындарында арнайы персонал қызмет көрсететіндіктен, еліміз бойын жылына қанша экскурсия жасалатындығы туралы нақты ақпарат жоқ.
Кесте 1. ҚР 2010-2014 жылдар аралығында келген және елімізден шыққан туристер саны
2010
2011
2012
2013
2014
Қазақстанға келген
резидент еместер саны
4 097 387
5 685 132
6 163 204
6 841 085
6 332 731
Қазақстаннан шыққан
резиденттер саны
6 019 171
8 020 400
9 065 579
10 143 710
10 449 972
Осыған байланысты саланы дамыту, мәдени ортаны қалыптастыру жөніндегі басты стратегиялық бағыттарды көрсететін және алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу жөніндегі ic-шаралар кешенін қамтитын неғұрлым басымдық берілген міндеттерді шешуге бағытталған бірқатар өзара байланысты шараларды қабылдау аса өзекті мәселе болып табылады.
Қазіргі кезде еліміздегі экскурсия саласындағы басты мәселелер:
* елімізге демалу үшін келетін туристердің саны, шығу туризміне қарағанда аздығы;
* Қазақстанға, еліміздегі жеке өңірлер мен қалалардағы экскурсиялық объектілер туралы жарнаманың болмауы;
* экскурсияның жүргізетін мамандардың кәсіби біліктілігінің жетіспеуі;
* елімізде болып жатқан оқиғалар мен мәдени шараларды өткізуде туристік кәсіпорындар, мемлекеттік мекемелер арасындағы байланыстың әлсіздігі.
Осы мәселелерді шешу үшін қазіргі таңда ҚР Инвестициялар және даму министрлігінің туристік индустрия комитеті, жергілікті әкімшіліктің туризм басқармалары, туризм мамандарын даярлайтын оқу орындарының оқытушылары, туристік фирмалар мен туристік ұйымдар тығыз байланыс орната отырып, осы мәселердә шешу жолдарын қарастыру мақсатында бірнеше шаралар ұйымдастырып жатыр. 2017 жылы Астана қаласында өтетін Астана ЭКСПО Болашақтың Энергиясы көрмесі елімізге 3 млн-нан астам турист келеді деп күтіліп отыр. Бұл осы экскурсиялық қызметті дамытудың керемет мүмкіндігі. Сондықтан қазірден бастап, арнайы тек қана Астана қаласында емес, оған алыс-шақын аудандарға, еліміздің басқа қалаларына туристік экскурсиялар ұйымдастырып,қызықтырып, болашақта да туристерді тартатындай мүмкіндік жасаған жөн. Тек қана шет тілін меңгеріп қана қоймай, қонақтармен жұмыс жасау, оларды тарту, баурап алуға қарым-қабілеті жететін жастарды мен кәсіби мамандар даярлау қажет.
Сонымен, экскурсиялық қызмет маңызды әлеуметтік міндеттерді орындайды, олардың арасындағы ең бастысы: отандық экскурсиялық кешен мен табиғи-рекреациялық ресурстарды тиімді қолдану негізінде халықтың дүниетанымын, ой-өрісін нығайту; басқа әлемнің елдері арасында мәдени құндылықтар туралы білім және тәжірибемен алмасу; экскурсия, жалпы туризм саласын дамыту мен халықты жұмыспен қамтамасыз ету, еңбек ресурстарын қалпына келтіру.Экскурсиялық қызмет туризмдегі негізгі қызмет түрі болмаса да, табыс пен пайда алып келудің, жағымды имидж қалыптастырудың бірден бір жолы.
Соңғы кездері азақстанда туризмді дамыту арқылы экономикалық жағдайды жақсартып, бірқатар әлеуметтік мәселелерді шешуге болатыны жиі - жиі әнгіме болып отыр. Ресми мәліметтерге қарағанда, мемлекет қазынасына сырттан түсетін инвестицияның 10 пайызға жуығы осы туризмнен түседі екен.
Қазақстан туристік ел болуға толық мүмкіндігі бар бірден - бір ел қатарына жатады. Алайда, Қазақстанда туризм бәсең дамып келеді. Оның дәлелі, елімізге шеттен келетін туристердің басым көпшілігі - келуге тиісті іс - сапарлармен, кәсіби жұмыс бабымен келгендерден құралып отыр (89,7 пайыз). Соған қарамастан, әрбір турист шамамен 700 АҚШ долларын қалдырады екен. Әйткенмен, бұл көрсеткіш әлемдік орташа бағадан (1000 доллар) әлдеқайда төмен.
Қазақстанда туризмнің қанат жаюы үшін, шекаралық тексерулер мен туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуді, туристерді тасымалдау, яғни, көлік қатынасына жағдай жасау санды факторларды іске асыруды дұрыс жолға қою керек.
Қазақстанда қазіргі жаңа экономиканың қызмет етуі жағдайында, салаларды дамыту стратегиялық мінезге ие болады, болжау мәні бірден өседі, әлеуметтік, экономикалық және сыртқы экономикалық приоритеттерінің қалыптасуы негізінде қоғамдық ұдайы өндірістің барлық процестерін реттеуге алғышарттар жасалады. Республикада соңғы жылдары туристік саланы дамытуға бағытталған және мемлекет жағынан оны жан-жақты қолдау шараларының кешені жүргізілді. Сондықтанда жүргізілетін шаралардың күшті және әлсіз жақтарын анықтау және жүргізілген талдау негізінде туристік қызметтің жақсаруын қамтамасыз ететін шаралар ұсыну қажеттілігі туды (кесте ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz