Электрондық оқу басылымдарын ендіру және қолдану

Жоспар
Кіріспе

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

1 Электрондық оқу басылымдарын ендіру және қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Қазіргі уақыттағы электрондық оқулықттардың дайындау жағдайы.
1.2 Электрондық оқу басылымы, оның түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Электрондық оқулықтың маңыздылығы мен оны құру
қажеттілігін негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4 Электрондық оқу басылымдарын жасау саласындағы атқарылған істер, электрондық оқулықтардың жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.5 Электрондық оқулықтарға қойылатын негізгі талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.6 Электрондық оқулық құру технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.7 Электрондық оқулық құру әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.8 Қазақстанда және шетелде электрондық оқулықтарды пайдалану жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.9 Есептің қойылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

2 «Компьютерлік жүйелердің теориялық негіздері» пәнінен электрондық оқулық құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Электрондық оқулықты жасауға пайдаланылған бағдарламалық құралдар...
2.1.1 Microsoft FrontPage 2000 туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1.2 Borland Delphi 7 ортасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1.3 HTML тілінің негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1.4 JavaScript негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2 Оқулықты баяндау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Электрондық оқулық құрылымының сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4 Электрондық оқулықтың құрылымдық элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5 Электрондық оқулықтың жалпы құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.1 «Пән туралы» ішкі жүйесінің құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.2 «Тестілеу» ішкі жүйесінің құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.5.3 «Мазмұны» ішкі жүйесінің құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

3 Бағдарламаның баяндалу бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1 Жалпы мағлұматтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.2 Функционалдық тағайындалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3 Логикалық құрылымның баяндалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.4 Шақыру және жүктеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.5 Қажетті техникалық жабдықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.6 Кіріс және шығыс мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

4 Электрондық оқулықты пайдалану ережесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

ҚАБЫЛДАНҒАН ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

КІРІСПЕ
ХХІ ғасыр қазірдің өзінде автоматты ақпараттық технологиялардың адам шаруашылығының барлық аумағында басқаратын ғасыр деп аталынды. Ақпараттық деп еңбек пәні ақпараттық өнім, ал еңбек құралы – электронды техника мен байланыс құралдары болып саналатын технологияны айтамыз. Ақпараттық технологиялардың дамуы адам өмірінің басты заңын - уақыт үнемдеу заңын іске асыруға көмектеседі.
Қоғамның ақпараттануы – бұл жаһандық әлеуметтік үрдіс. Оның ерекшелігіне қоғамдық өндіріс сферасында қызметтің екпінді түріне ақпаратты құрастыру, жинақ, өндіру, өңдеу, сақтау, жеткізу және қолдану жатады. Бұл заманға сай микропроцессорлы және есептеу техника құралдары, және де әртүрлі ақпараттық айырбас құралдары көмегімен іске асады.
Қоғамдық өмірді ақпараттандыру қамтамасыз етеді:
 Қоғамның ұдайы өсіп отыратын интеллектуальді потенциялын белсенді түрде қолдану;
 Еңбек шаруашылығын интеллектуалдануын, қоғам өндірісінің барлық аймағының дамуын тудыратын ақпараттық технологиялармен ғылым және өндірістік технологиялардың енгізілуі;
 Ақпараттық қызмет көрсетудің жоғарғы деңгейі, қоғамның кез-келген мүшесінің анық ақпарат көзіне қол жеткізу мүмкіндігі.
 Қазіргі қоғамды ақпараттандыру үрдісінің басым бағыттарының біріне жоғарғы кәсіптік білім беруді ақпараттандыру жатады.
Оқыту үрдісінің ең басты мәселелерінің бірі – ақпараттық технологияларды жай әрі жеткілікті түрде тиімді пайдаланбау. Бұл болашақ маман даярлау сапасына негативті әсер қалдырады. Әсіресе бұл инновациялық, қаржылық, стратегиялық, ақпараттық менеджмент, басқару, ақша айналымы және кредит, юриспруденция сынды мамандықтарға қатысы бар. Оқу пәндерін оқыту үрдісіне ақпараттық технологияларды ендіру оқытушылар құрамымен қатар, сондай-ақ оқушылар үшін де өте үлкен мүмкіндіктерді ашар еді.
Ақпараттық технологиялар көп дәрежеде қазіргі заманның барлық бағыттарының дамуын анықтайды. Бұған білім беру де жатады. Қазіргі білім беруді ақпараттандыруды айтқанда көбінде жиі оқу орнын есептеу техникасымен және телекоммуникация құралдарымен толықтырылып, оқу орнының әлемдік ақпараттық желілерге қол жеткізгенін еске салады. Әрине, бұл үрдістер де өте маңызды, оларды бағаламауға болмайды. Ақпаратты қабылдау және оны өндіру үрдісіне ең алдымен, оның қалай берілгені, адамның қаншалықты жеңіл әрі нақты түсінуі әсер етеді. Адамның бір пәнді түсінуі қаншалықты жеңіл болса, соншалықты оның басқа пәндерді оқуға уақыты қалады. Ақпараттық технологиялар бұл ретте іс жүзінде шексіз мүмкіндіктерге ие.
Заманға сай ақпараттық технологияларға иек артатын оқу орындарындағы ақпараттық қамту жүйе менеджменті оқу үрдісін бақылауды жақсартуға, студенттердің жаңа материалдарды игеруін мотивациялауға, оларға өзін-өзі басқару негіздерін үйретуге, және де оқушылардың күш-қайратын олардың шығармашылық үрдісінде барынша мақсатты пайдалануға мүмкіндік береді.
Жалпыұлттық ақпараттану дәуірінде білім беру жүйесінің басым бағытына электрондық оқулықтарды жасау және ендіру жатады.
Ұсынылған дипломдық жұмыстың негізгі мақсаттарына жатады:
 Электрондық оқулық құрудың негізгі жолдары мен оларды қолдануды талдау және электрондық оқулықтың негізгі артықшылықтары мен кемшіліктерін талдау;
 Электрондық оқулық жасаудың авторлық әдістемесін құру;
 Электрондық оқу құралдарына қойылатын талаптарды жүйелеу;
 Электрондық оқу құралдарын қолданудағы оқушылардың қабылдау жүйесін басқару принциптерін қарастыру.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 82 бет
Таңдаулыға:

АҢДАТПА

Ұсынылған дипломдық жұмыста электрондық оқулық оқу-әдістемелік кешен
ретінде білім беру жүйесіндегі қолдануы және оны құру тәжірибесі берілген.
Оқу материалын құрылымдау, оқыту мен білімді бақылауда оқулықтардың
функциясы мәселелері қарастырылған. Электрондық оқулық теориялық материалды
оқуға және өз бетінше шығармашылық жұмыспен айналысуға мүмкіндік беретін,
оқушылар мен оқытушыға белгілі бір тақырыпта білім деңгейін бағалауға
көмектесетін әрі керекті анықтамалық ақпаратты ұсынатын бағдарламалық
құрал ретінде берілген. Электрондық оқулық оқу-әдістемелік кешеннің
дидактикалық функцияларын қамтамасыз ету үшін керек негізгі талаптар
түгенделді.

Берілген жұмыста электрондық оқулық жасаушылардың әдістемелік
ерекшеліктері мен кемшіліктері ескеріліп, оқулық құрудың авторлық
әдістемесі пайда болды.

АННОТАЦИЯ

В тезисах отражен опыт создания учебно-методических комплексов в мире
на базе электронных учебников и использования их в учебном процессе
университета. Рассмотрены вопросы структурирования учебного материала,
функции учебников при обучении и контроле знаний, использование различных
средств для развития учащихся.
В дипломной работе электронный учебник (ЭУ) представлен как
программное средство, позволяющее представить для изучения теоретический
материал, организовать апробирование, тренаж и самостоятельную творческую
работу, помогающее учащимся и преподавателю оценить уровень знаний в
определенной тематике, а также содержащее необходимую справочную
информацию.
Перечислены основные требования к электронному учебнику для
обеспечения дидактических функций учебно-методического комплекса.

ANNOTATION
In the theses the experience of creation of methodical complexes in the
world is reflected on the basis of the electronic textbooks and use them in
educational process of university. The questions for stucture of an
educational material, function of the textbooks are considered at training
and control of knowledge, use of various means for development of the
pupils.
In degree job the electronic textbook (EB) is submitted as a software
allowing to present for study a theoretical material, to organize study,
trial and independent creative job assisting with the pupil and the teacher
to estimate a level of knowledge in certain subjects, and also containing
the necessary help information.
The basic requirements to the electronic textbook for maintenance of
training functions of a methodical complex are listed.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1 Электрондық оқу басылымдарын ендіру және
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Қазіргі уақыттағы электрондық оқулықттардың дайындау жағдайы.
1.2 Электрондық оқу басылымы, оның
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Электрондық оқулықтың маңыздылығы мен оны құру
қажеттілігін
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ...
1.4 Электрондық оқу басылымдарын жасау саласындағы атқарылған істер,
электрондық оқулықтардың
жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
1.5 Электрондық оқулықтарға қойылатын негізгі
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.6 Электрондық оқулық құру
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.7 Электрондық оқулық құру
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.8 Қазақстанда және шетелде электрондық оқулықтарды пайдалану
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.9 Есептің
қойылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ...
2 Компьютерлік жүйелердің теориялық негіздері пәнінен электрондық оқулық
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1 Электрондық оқулықты жасауға пайдаланылған бағдарламалық құралдар...

2.1.1 Microsoft FrontPage 2000
туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

2.1.2 Borland Delphi 7
ортасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
2.1.3 HTML тілінің
негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...

2.1.4 JavaScript
негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..

2.2 Оқулықты
баяндау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...
2.3 Электрондық оқулық құрылымының
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4 Электрондық оқулықтың құрылымдық
элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5 Электрондық оқулықтың жалпы
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.5.1 Пән туралы ішкі жүйесінің
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.5.2 Тестілеу ішкі жүйесінің
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5.3 Мазмұны ішкі жүйесінің
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

3 Бағдарламаның баяндалу
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.

3.1 Жалпы
мағлұматтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .
3.2 Функционалдық
тағайындалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... .
3.3 Логикалық құрылымның
баяндалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.4 Шақыру және
жүктеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
3.5 Қажетті техникалық
жабдықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
3.6 Кіріс және шығыс
мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ..
4 Электрондық оқулықты пайдалану
ережесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚАБЫЛДАНҒАН
ҚЫСҚАРТУЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..
ҚОЛДАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... .
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... .

КІРІСПЕ
ХХІ ғасыр қазірдің өзінде автоматты ақпараттық технологиялардың адам
шаруашылығының барлық аумағында басқаратын ғасыр деп аталынды. Ақпараттық
деп еңбек пәні ақпараттық өнім, ал еңбек құралы – электронды техника мен
байланыс құралдары болып саналатын технологияны айтамыз. Ақпараттық
технологиялардың дамуы адам өмірінің басты заңын - уақыт үнемдеу заңын
іске асыруға көмектеседі.

Қоғамның ақпараттануы – бұл жаһандық әлеуметтік үрдіс. Оның
ерекшелігіне қоғамдық өндіріс сферасында қызметтің екпінді түріне ақпаратты
құрастыру, жинақ, өндіру, өңдеу, сақтау, жеткізу және қолдану жатады. Бұл
заманға сай микропроцессорлы және есептеу техника құралдары, және де
әртүрлі ақпараттық айырбас құралдары көмегімен іске асады.
Қоғамдық өмірді ақпараттандыру қамтамасыз етеді:
– Қоғамның ұдайы өсіп отыратын интеллектуальді потенциялын белсенді
түрде қолдану;
– Еңбек шаруашылығын интеллектуалдануын, қоғам өндірісінің барлық
аймағының дамуын тудыратын ақпараттық технологиялармен ғылым және
өндірістік технологиялардың енгізілуі;
– Ақпараттық қызмет көрсетудің жоғарғы деңгейі, қоғамның кез-келген
мүшесінің анық ақпарат көзіне қол жеткізу мүмкіндігі.
– Қазіргі қоғамды ақпараттандыру үрдісінің басым бағыттарының біріне
жоғарғы кәсіптік білім беруді ақпараттандыру жатады.
Оқыту үрдісінің ең басты мәселелерінің бірі – ақпараттық
технологияларды жай әрі жеткілікті түрде тиімді пайдаланбау. Бұл болашақ
маман даярлау сапасына негативті әсер қалдырады. Әсіресе бұл инновациялық,
қаржылық, стратегиялық, ақпараттық менеджмент, басқару, ақша айналымы және
кредит, юриспруденция сынды мамандықтарға қатысы бар. Оқу пәндерін оқыту
үрдісіне ақпараттық технологияларды ендіру оқытушылар құрамымен қатар,
сондай-ақ оқушылар үшін де өте үлкен мүмкіндіктерді ашар еді.
Ақпараттық технологиялар көп дәрежеде қазіргі заманның барлық
бағыттарының дамуын анықтайды. Бұған білім беру де жатады. Қазіргі білім
беруді ақпараттандыруды айтқанда көбінде жиі оқу орнын есептеу техникасымен
және телекоммуникация құралдарымен толықтырылып, оқу орнының әлемдік
ақпараттық желілерге қол жеткізгенін еске салады. Әрине, бұл үрдістер де
өте маңызды, оларды бағаламауға болмайды. Ақпаратты қабылдау және оны
өндіру үрдісіне ең алдымен, оның қалай берілгені, адамның қаншалықты жеңіл
әрі нақты түсінуі әсер етеді. Адамның бір пәнді түсінуі қаншалықты жеңіл
болса, соншалықты оның басқа пәндерді оқуға уақыты қалады. Ақпараттық
технологиялар бұл ретте іс жүзінде шексіз мүмкіндіктерге ие.
Заманға сай ақпараттық технологияларға иек артатын оқу орындарындағы
ақпараттық қамту жүйе менеджменті оқу үрдісін бақылауды жақсартуға,
студенттердің жаңа материалдарды игеруін мотивациялауға, оларға өзін-өзі
басқару негіздерін үйретуге, және де оқушылардың күш-қайратын олардың
шығармашылық үрдісінде барынша мақсатты пайдалануға мүмкіндік береді.
Жалпыұлттық ақпараттану дәуірінде білім беру жүйесінің басым бағытына
электрондық оқулықтарды жасау және ендіру жатады.
Ұсынылған дипломдық жұмыстың негізгі мақсаттарына жатады:
– Электрондық оқулық құрудың негізгі жолдары мен оларды қолдануды
талдау және электрондық оқулықтың негізгі артықшылықтары мен
кемшіліктерін талдау;
– Электрондық оқулық жасаудың авторлық әдістемесін құру;
– Электрондық оқу құралдарына қойылатын талаптарды жүйелеу;
– Электрондық оқу құралдарын қолданудағы оқушылардың қабылдау жүйесін
басқару принциптерін қарастыру.

1 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ БАСЫЛЫМДАРЫН ЕНДІРУ ЖӘНЕ
ҚОЛДАНУ
1. Қазіргі уақыттағы электрондық оқулықтардың дайындау
жағдайы
Ақпараттық технологиялар аясында жылдам прогресс дербес компьютерлерді
оңтайлы оқыту құралы ретінде пайдалануға рұқсат береді. Білім беру үрдісін
автоматтандыруды компьютерлік оқыту бағдарламалары және электрондық
оқулықтар арқылы қол жеткізуге болады. Осыған байланысты өте маңыздысы әр
түрлі оқу пәндері бойынша электрондық оқулықты құрудың концепцияларын
өңдеу. Қарапайым кітаптардың басты кемшіліктеріне дәстүрлі қолданатын
сызықты ретті алға тарту (себеп-салдар) және мәселелерді баяндаудың
жоқтығы. Мұндай кітапты оқу салдарынан оқушыда білім алуға деген
құштарлығын тудырмайды. Оған қоса, қарапайым кітап пайдаланғанда кері
байланыс ұйымдастыру және білім алу үрдісін басқару мүмкін емес.
Белгіленген кемшіліктер электрондық оқулықтар пайдалану арқылы алынып
тасталынады. Электрондық оқулық оқыту үрдісінің оңтайлылығын біршама
арттыруға негізделген. Оны студенттің дербес жұмысын әдістемелік дұрыс
ұйымдастыруды және олардың үйренгені мен іскерлігін дамытуға рұқсат беретін
қосымша ғылыми-методикалық құрал ретінде қарастыруға болады. Электрондық
оқулық әдістемелік дұрыс құрылуы, айқын логикалық құрылымды болуы,
зерттеліп жатқан материалдың базалық көлемін құруы, ғылымдағы жаңа
тенденцияны және жақын болашақтағы технологияларды ескеруі керек. Осыған
байланысты электрондық оқулыққа материал таңдау техника ғылымының
перспективті даму бағытын анализдеу негізінде болуы керек. Электрондық
оқулық тармақталған компьютерлік оқытушы бағдарлама принципі бойынша
жасалуы мүмкін [2]. Бірінші – төменгі – базалық деңгейі пән баяндалуы мен
осы түсініктер мен анықтамалардың иллюстрацияларын алатын негізгі түсінігі
болуы керек. Оқулықтың жалпы көлемінің ширегінен асырмай құрағанда бұл
деңгей, қанша дегенмен, пәннің біткен толық суретін беру керек. Екінші –
негізгі деңгей оқу материалының шамамен жартысынан тұрады және оқу курсы
бағдарламасының барлық сұрақтарының нақтырақ берілгенінен тұрады. Ақыры
үшінші деңгей өзінің білімін берілген сұрақ жүзінде кеңейткісі келетін
студенттерге терең мағыналы берілген бөлек сұрақтардан тұрады. Үш әртүрлі
қиындық деңгейдің болуы материалдың берілгендігі, келесі электрондық
оқулықтың құрылым ерекшеліктеріне алып келеді:
оқулықта материал үздікті берілуі керек. Оқулықтың әр тарауы оқу үрдісі
кезінде кері байланыстың осының көмегі арқылы болатын тексеру сұрақтармен
бітуі керек;
оқулық материалындағы мәселелерді алға тартудағы студент оқу мәселелерін
шешуге ұсынылған бағыт варианттары дербес пайдалану керек. Себебі студент
оқу мәселелерін шешуге өзі қатысады, ол оқулықтың авторласына айналғандай
болады;
оқулықтағы материалдың баяндалуы оқулық материалының маңыздылығы бойынша
әртүрлі бөлігін бөліп алуға болатындай, яғни анықтамалар, қорытындылар,
таблицалар, суреттер және т.б. болуы керек. Бұлар гипермәтін режимінде оңай
орындалады;
мультипликациялар және видеотехникалар құралдарын пайдалану арқылы
динамикалық режимде оқулық материалын нақты мысалдармен құрау қажет. Химия
курсында, мысалға, компьютер қолдану арқылы химиялық эксперименттер
өткізілуін ұйымдастыруға, әртүрлі заттар алудың өндіріс әдістерінің
көрінісін және т.б.;
жоғарғы курстарға арналған оқулық ғылыми монографияларға жақын болуы керек,
сол уақытта кіші курстар үшін оқулық ортаңғы жағдай мектеп оқулығы мен
монография ортасын алуы керек.
Оқылған материалды игеру мен одан алған білімді біраз уақыт өткеннен
кейін қолдану арасында тәуелділік бары бұрыннан белгілі. Егер материал
дауысты болса, онда адам ондағы ақпараттың төрттен бір бөлігін есіне жақсы
сақтайды екен. Егер материал көзге көрінетін болса(мысалы бейне баян), онда
адам ақпараттың үштен бір бөлігін есте қалдырады. Екеуі бірдей берілген
жағдайда (дауыс және видео) ақпараттың жартысынан көбін есте сақтаймыз. Ал
егер адам материалды игеру барысында қызығып, процеске араласса (мысалы
зертханалық жұмыстарда), онда ақпараттың 70 пайыздан астамын есіне сақтайды
екен. Сондықтан электронды оқулық құу барысында соңғы әдісті қолдана білу
үлкен жетістікке жеткізеді. Электронды оқулық пен қарапайым баспа
оқулығының арасындағы негізгі айырмашылық ол – студент пен компьютер
арасындағы интерактивті қарым-қатынас [4].
Электрондық оқулықтың түрлері өте көп. Олар бір-бірінен дидактикалық
бағытталғандығымен, тиімділігімен және көптеген техникалық сипаттамаларымен
айрықшаланады. Электрондық оқулық құрғанда мыналарды анықтап алған жөн:
- материалды қалай ұсыну;
- алынған білім деңгейін бақылау;
- электрондық оқу құралын қолдану әдістемесі;
- электрондық оқу құралындағы мультимедиялық артықшылықтар;
- материалдың есте қалуына көмектесетін гипермәтін, гипермедия,
графиктердің болуы.
Электрондық оқулық пен қарапайым баспа оқулығының арасындағы негізгі
айырмашылық ол – студент пен компьютер арасындағы интерактивті байланыс.
Мұнда компьютердің ролі өте жоғары. Ол білім беруді ұйымдастыруға
көмектесетін кеңесші қызметін атқарады.
Электрондық оқулықтың оқу материалы дәстүрлі оқулықтан айырмашылығы
ол, оқулықта баяндалатын, жағдайлар логикалық немесе математикалық
модельдер негізінде қатысушыға әртүрлі мүмкіндіктер беретін динамикалық
элементтер көрініс реті – графикалар, суреттер және сол сияқтылардан
тұрады. Мысалы, химиялық реакцияның кинетикасын зерттеу кезінде қатысушыға
реакцияның өткізілуінің шартын (параметрін) – температурасын,
концентрациясын және басқаларды ауыстыру мүмкіндігі ұсынылады. Үрдістің
математикалық моделіне сәйкес кезкелген параметрін ауыстырғанда берілген
оқулық бөлімін суреттейтін, суреттегі графика қайта реттеледі.
Электрондық оқулық мүмкіндігін мәліметтер базасын оқулыққа қосу жолы
арқылы да арттыру болады. Бұл жағдайда қатысушы көбірек фактілік
материалдар, мысалы, мәтіндік материалда мысал келтірілген, кезкелген зат
қасиетін көре алады. Бұл кезде оқулыққа мәліметтер базасына бару баяндауы,
мәліметтер базасының құрамын өңдейтін кейбір тәсілдер, мысалы, орташаны
есептеу, диаграмма құру және сол сияқтыларды қосу керек [3].
Қазіргі замандағы білім беру жүйесі ақпараттық технологиялар және
компьютерлік телебайланыстарды белсене пайдалануда [5]. Қашықтан білім беру
жүйесі ерекше қарқынды дамып жатыр, бұл жағдай факторлар ретіне әсер етті,
және бәрінен бұрын білім беру мекемелерін қуатты компьютерлік техникамен
жабықтау және Интернет жүйесі қоғамын дамытуға. Лекциялы-семинарлы оқыту
түрі әлдеқашан өзінің өнімділігін жоғалтты – практика дәлелдегендей, 50%-
тей оқу уақыты босқа өтеді. Шет елдер тәжірибесін зерттей отырып, келесі
маңызды аспектіні бөліп алуға болады: оқытушы ақпаратты таратушы (дәстүрлі
түрде) рөлінде емес, ал консультант, ақылшы, кейбір кезде білім алушының
әріптесі рөлінде болып шығады. Мұндай жағдай кейбір оң жағдайлар:
студенттер оқу үрдісіне кезінде белсенді қатысады, ешкімнің көмегінсіз
ойлануға, өзінің көзқарасын алға тартуға, нақты жағдайларды моделдеуге
үйренеді. Ақпараттық техологиялардың дамуы жаңа, дәріс берудің таптырмайтын
мүмкіндігі – қашықтан оқыту түрін енгізуді берді. Біріншіден, ол оқушыға
өзіне оқудың уақытын және орнын таңдауға мүмкіндік береді, екіншіден,
әйтеуір бір жағдайлармен дәстүрлі ала алмай қалған адамдарға білім алуға
мүмкіндік береді, үшіншіден, оқу саласында жаңа ақпараттық технологиялар
қолдану, төртіншіден, белгілі бір дәрежеде оқуға кететін шығынды
қысқартады. Басқа жақтан қарасаң, қашықтан оқыту оқытудың индивидуалдау
мүмкіндіктерін күшейте түседі. Қашықтан білім беру түрінде заң бойынша
электрондық оқулықтар қолданылады. Бұл оқулықтардың артықшылығы біздің
ойымызша: біріншіден, олардың ықшамдылығы, екіншіден, компьютерлік
жүйелердің дамуына байланысты қол жеткізуге оңтайлы, үшіншіден, қазіргі
заманғы ғылыми білім дамуы дәрежесінің тұрақтылығы. Басқа жақтан алғанда,
электрондық оқулықтардың жасалуы ақпаратттық материалдардың тұрақты жаңарту
сияқты мәселесін шешуге әсер етеді. Оларда тағы да көптеген жаттығулар мен
мысалдар болуы, әртүрлі ақпараттар динамикалы түрде егжей-тегжейлі
бейнеленуі мүмкін. Тағы да, электрондық оқулықтағы компьютерлік тестілеу
көмегі арқылы білім дәрежесін тексеру жүргізіледі. Қазіргі заманда қашықтан
оқыту дүние жүзіндегі білім берудің атақты түрі болып тұр. Қазіргі кезде
университеттер және колледж желілерінде дистанциялы әдісімен оқушылар бес
континентті жауып жатыр. Халықаралық Ақпараттандыру Академиясы құрылған, ал
онда 1998 ж. Дүниежүзілік Тарату Университеті үш елде Ресейде, Қазақстанда
және Бельгияда тіркелген. Электрондық оқулықтарды практика жүзінде қолдану,
студенттердің берілген матриалдарды сапалы түрде қабылдауы, оған дәлел -
тестілеу результаттары. Сонымен, ақпараттық технологиялардың дамуы білім
саласында жаңа әдістер ашу үшін кең мүмкіндіктер береді және соған қоса
оның сапасын арттырады.
Ақпараттанудағы үлкен прогресс жеткілікті түрдегі арзан мультимедиялық
дербес компьютерлердің кең таралуына әкелді. Бұларда мәтін ғана емес, және
де графикамен (иллюстрациялармен) және өте жоғары сапалы дыбыс пен видеомен
жұмыс істей алады. Сонымен бірге ақпарат тасудың әртүрлі тәсілдері пайда
болды.
Кез-келген күрделі жүйелерді құру кезіндегідей электрондық оқулықты
әзірлеу кезінде де зияткердің таланты мен шеберлігі жетістікке жетудің
шешушісі болып табылады. Сонымен қатар, электрондық оқулықтардың қалған
кейіптері, дәлірек айтсақ, оқулықтың жасалуы мүмкін құрылымдық элементтері
бар.
Тест. Сырттай, бұл электрондық оқулықтың қарапайым кейіпі. Негізгі
қиындық сұрақтарды таңдау және келтіру, және де сұрақтарға байланысты
жауаптарды интерпретациялау. Жақсы тест нақты бір пән саласында қатысушының
білімін, не үйренгенін және білгенінің объективті суретін алуға
көмектеседі. Дұрыс қойылған диагноздың емделуге бір қадам болып табылса,
сол сияқты обьективті тестілеудің результаттары білім шыңдарына оптималды
жол табуға рұқсат береді.
Энциклопедия. Бұл электрондық оқулықтың базалық кейіпі. Құрамдық
дәрежеде энциклопедия термині электрондық оқулықта стандартты құрылымға
қарағанда жинақталған ақпарат толық және тіпті артық болуы керек. Оған
назар аударған кез келген адамды қанағаттандыру керек қой. Ақпараттың
адекваттық кейіпте бейнелену керектігі табиғи. Электрондық энциклопедиялар
үшін келетін қызметтер сипаттамалары: сілтемелер, закладкалар, анимациялар
мен дыбыс жазбаларын қайталау мүмкіндігі, кілтті сөз арқылы іздеу және т.б.

Тапсырма. Ойымша, бұл электрондық оқулықтың өте маңызды кейпі.
Тапсырма электрондық оқулықта нақтырақ оқыту функиясын атқарады. Тапсырма
термині адасуға енгізбеуі керек. Тапсырма гуманитарлық пәндер бойыншада
болуы мүмкін. Электрондық тапсырмада негізгісі – дозалық көмек. Қатысушы
сол және тек қана сол оқу ақпаратты алады, яғни нақты тапсырманы шешуге
қажетті. Негізгі мәселе – бүкіл теоретикалық материалды қамтитын
тапсырмаларды таңдау. Тапсырма таңдау кезінде қарама-қарсы ықшамдалған
мәселені шешуге тура келеді. Бір жақтан, әр тапсырма дозалық көмек арқылы
нақты теоретикалық материалды ашуы немесе кепіл беруі керек және
электрондық оқулық әр қатысушының жағдайына есептелген болуы керек. Басқа
жақтан алғанда, тапсырмалар көлемі оқушыны қорқытпау керек және оның сондай
маңызды өз күшіне деген сенімінен айыпмау керек. Жақсы электрондық
тапсырманың құралуы тек қана өте жоғары квалификациялы методисттердің ғана
қолынан келеді.
Креативті орта. Қазіргі заманғы электрондық оқулықтар қатысушының
шығармашылық жұмысын объетілермен зерттеудің және өзара әсер етуші
объектілер жүйесінің моделімен қамту керек. Оқытушы құрған жоба бойынша
жақсырақ жалғыз ғана шығармашылық жұмыс қатысушының үйрену кешенінің
құрылуы мен қатайуына алып келеді. Бағдарламашының көзқарасы бойынша
креативті орта электрондық оқулықтың ең жұмысы көп бөлігі. Креативті
ортаның интерфейсінің мәселесін шешу ең қиыны. Бұл жерде талант, білім,
шеберлік қажет. Креативті орта интерфейсін зерттеу оқытушы мен оқушының
алдынан кездойсоқ шығатын қосымша тосқауыл болмауы керек қой. Креативті
орта қатысушының жобаға коллективтік жұмыс ұйымдастыруға рұқсат береді.
Авторлық орта. Электрондық оқулық оқыту үрдісіне бейім болу керек.
Яғни, нақты мектеп, класс, оқушының ерекшеліктерін ескеруге жәрдемдеседі.
Пассивті түрде бұл оқытушыға қажет траекторияны қоюға, анықталып, таңдалған
оқыту стратегиясына рұқсат беретін оқыту материалдарының артықтығы арқылы
қамтылады. Бірақта тәжірибе бойынша, шығармашылықты белсенді оқытушылар
электрондық оқулықтың оқыту материалдарын құруға өздері құлықты. Ол үшін
қатысынша авторлық орта қажет. Мұндай орта, мысалы, электрондық
энциклопедияға қосымша материалдар қосуды қамтамассыз етеді, тапсырманы
толтыруға жәрдемдеседі, таратылатын материалдар және пән бойынша
методикалық кітапша дайындайды. Шындығында, бұл сияқты құрал электрондық
оқулықтың өзі құрылуы осының көмегі арқылы болады. Бірақ мұндай құрал
принцип бойынша методистке және пән оқытушыға (тек қана ақпараттану
оқытушысына емес) берілу керек.
Бейвербальді орта. Салт бойынша электрондық оқулықтар өз табиғаты
бойынша вербальді. Олар теорияны мәтіндік немесе графикалық кейіпте
шығарады. Бұл дегеніміз полиграфиялық баспалардан қалған, өз табиғаты
вербальді. Ойымша, ақпаратты беру вербальді әдістері нақты бір уақыттан
кейін оқушының қиналуына әкеліп соғады. Өйткені, ол алғашында білім
жүйесінің сөзбе кодировкасын, ақпаратты еске сақтауды, білімді баяндауды
кодталған кейіпте, білімді кодын ашуды және оны мәселелерді шешуге
қолдануды үйреніп, алғашында оқыту, содан кейін және реалдіні игеріп алуы
керек. Сол уақытта өте көп күш және уақыт білімді баяндаудың сөзбешесін
игеруге және үйренуге кетеді. Қазіргі заманғы компьютерлік технологиялар
бұл жұмысты қатысушыға оңайландыруға рұқсат береді. Сол сияқты электрондық
оқулықта да мен сияқты істе әдістемелік түрін орындауға мүмкіндік береді.
Сол уақытта көп сөзді түсіндірмені объектіні зерттеуге кететін нақты істер
алмастырады. Астын сызуға тұратыны, ол иллюстрациялардың видео және кино
фрагменттері кейпінде, дәлірек оқытушы мен оқушының біріккен ісінде сөз
болып жатрыр. Осы сияқты бейвербальді орта енді ғана шығып жатыр, бірақ
олардың болашағы зор. Ондай орта электрондық оқулықты тірі оқытушының
кесінмен әшекейленеді.
Санымызға келтірген сәулеттік кейіптер бөлек электрондық оқулықтар
түрінде немесе бір сәулеттік ансамбль ішіне топталуын шынға айналдыру
мүмкін. Бәрі электрондық оқулық сәулетшісінің ойына байланысты. Сәулетші
тарих білімі және электрондық оқулықтар мүмкіндіктерімен таныс болуы керек.
Электрондық оқулықтың жақсы шығуы қоршаған ландшафтқа қалай жазысқанына
байланысты.
Технология. Ең қайсар, ешқашанда сатып алынбайтын сәулеттік ойлар
физикалық орындалмайтындықтан немесе масштабты түрде материалдық шығындар
тілегендіктен өліп кетуі мүмкін. Бағдарламалаудың қазіргі заманғы, және де
мектепте және үйде пайдаланылатын қазіргі заманғы дербес компьютерлер
жоғары өнімділігі жоғарыда баяндалған барлық сәулеттік кейіптерді шынға
айналдыруға рұқсат береді. Осы сәтте ойға сыйымды мерзімде және шын
қаржылай көмек болған жағдайда.

1.2 Электрондық оқу басылымы, оның түрлері
Қазіргі білім беру жүйесінің маңызды жаңа белгісі оның өзара
байланысты үрдістері бар әлемдік сипаты болып табылады. Білім берудің
ғаламдық жүйесінің пайда болуы мен дамуы бірігу үрдістерінің, мемлекеттер
мен халықтар арасындағы қоғамдық өмірдің әртүрлі саласында қарқынды
ықпалдасуынан көрінеді. Білім берудің жаһандану үрдісіне ең алдымен тұтас
ғаламдық ақпараттық кеңістік құруға мүмкіндік берген айтарлықтай жетілген
ақпараттық технологиялардың пайда болуы себепші болды.
Білім берудің ақпараттану үрдісі шетелде едәуір ерте басталды.
Қазақстан бұл үрдіске тек қазір ғана қосылуда. Бұл үрдіс әлі біртекті және
бірыңғайлы емес: егер алдыңғы қатарлы ЖОО-дары бұл жолға әлдеқашан түссе,
ал қалғандарына енді ғана күтілуде.
Жалпыәлемдік ақпараттық кеңістікке ендірудің бастапқы кезеңі көпшілік
ЖОО-да әлдеқашан өткен, яғни керекті құрал-жабдықтар сатып алынған, сәйкес
қатынас мүмкіндіктері бар. Енді ең маңызды кезеңге уақыт келді – ЖОО-ның
білім жүйесін құру және оны ақпараттық кеңістікке қосу. Осы сияқты білім
жүйесін құру оқу орнында білім беру үрдісінің тиімділігін арттыруға
мүмкіндік берер еді. Мұндай жүйенің негізіне электрондық оқу құралдары
жатады. Бұл ЖОО-ғы оқыту тәжірибесін жинақтап, оны жалпы ақпараттық
жүйелерде бекітуге мүмкіндік берер еді.
ЮНЕСКО қол астындағы ақпараттық технологиялар институтының білім
саласындағы мультимедия атты жобасы бар. Сол жобаны құрастырушылар Бент
Андерсен (Дания) мен Катя Ван Ден Бринк (Германия) білім саласында
мультимедиялық ақпараттық құралды құру және қолдануға байланысты оқу курсын
дайындады. Осы курста алғаш рет мультимедия құралының артылықшылықтары мен
кемшіліктері айтылып, көп көңіл оқу құралының әдістемелік құрамына бөлінді.
Кең таралған көзқарас бойынша электрондық оқу құралы дегеніміз өзіне
қарапайым оқулық, анықтама, есептер жинағы мен зертханалық жаттығу
қасиеттерін қосатын, өз бетімен оқу сатысын (курсын) игеруге мүмкіндік
беретін бағдарламалық-әдістемелік кешен. Бұл балама емес, тек дәстүрлі оқу
түріне қосымша ретінде, студенттің оқулықпен жұмысын ауыстырмайды. Бұл
электронды дәріскер оқу құралының барлық лайықты жақтарын сақтаумен
қатар, қазіргі заманғы ақпараттық технологиялардың мультимедиялық
мүмкіндіктерін толық пайдалануға міндетті.
Бұл мүмкіндіктерге жатады:
1. Тікелей бақылау мүмкін емес физикалық, химиялық және тағы басқа
үрдістерді қозғалыста көрсету (өте кіші немесе өте үлкен уақыттық
шамадағы үрдістер, мысалы, космостағы үрдістер);
2. Адам өмірі мен денсаулығына зиянды, немесе сирек әрі қымбат құрал-
жабдықтарды, ресурстарды керек ететін зат немесе үрдісті зерттеуде
компьютерлік модельдеуді қолдану;
3. Оқулық авторының аудио түсіндірмесі, оқу материалына аудио
видеосюжетінің, анимацияның қосылуы;
4. Контекстілі еске салу, сілтемені ұйымдастыру;
5. Лездік шолу жүйесін жетілдіру (гипермәтін);
6. Шешімін сандық және кескіндік түрде тез беретін қиын есептерді
шығаруды ұйымдастыру;
7. Студенттің жаттығу мен тестілер орындауда білімін жедел өзін -өзі
бақылау.

1.3 Электрондық оқулықтың маңыздылығы мен оны құру
қажеттілігін негіздеу
Білім берудің ақпараттануы оқытудың жаңа құралдарын жасауды талап
етеді. Бірінші кезекте бұларға электрондық оқу басылымдарын жатқызу керек.
Электрондық оқу басылымын құру мен қолдану проблемаларын зерттеу өзекті
мәселе болып табылады. Көп жағдайда электрондық оқулық дәстүрлі оқулық
мазмұнын қарапайым көшіріп алу деп қабылданады [6]. Бұндай суреттеу толық
емес, оңайтылған әрі оқулықтың толық сипаттауына жарамайды. Бұл оқушылардың
когнитивті саласына компьютерлік оқу құралдарының әсер ету потенциалды
мүмкіндіктерін бағаламауда жатыр. Сондықтан бірінші орынға маман даярлау
сапасын көтеру проблемасын шешу жатады.
ЖОО-да электрондық оқу басылымын құру,ендіру және қолданудың бірыңғай
тұжырымдамасының кірістіру мүмкіндік берер еді:
1. студенттер мен оқытушылардың керекті оқу құралдарымен қамтуды
көбейту;
2. оқу үрдісін сапалы жақсартуға қосымша мүмкіндік беретін ақпаратты
беру және қабылдау жүйесін қолдану арқасында білім берудің
сапасын көтеру;
3. қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды оқыту және мамандық
дәрежесін көтеру жүйесіне ендіру арқылы оқытушылар құрамынының
дайындық деңгейін көтеру;
4. әртүрлі үрдістер мен құбылыстарды модельдеу мен имитациялау;
5. білім берудегі қызмет көрсету тізімін кеңейту, оның ішінде
Internet және Case-технологиялары негізіндегі қашықтықтан білім
беруді қолдану (Кейс-технологиясы дегеніміз пәнді өз бетімен
игеру, ал оқытушы тек кеңес беруші ретінде қатысады.);
6. ақпараттану негізінде оқу үрдісін жетілдіру бағдарламалары мен
жарыстарға қатысу, сол арқылы ЖОО-ның бәсекеге қабілеттігін
арттыру;
7. әрбір студентке оқытудың жекелеген ыңғайын табу;
8. басқа да басымдықтарды алу.

1.4 Электрондық оқу басылымдарын жасау саласындағы атқарылған істер,
электронды оқулықтардың жіктелуі
Бүгінгі таңда электрондық оқу басылымдарының жіктелуінің бірыңғай
тұтас үлгісі жоқ. Бұл бірнеше мәселелерге байланысты. Біріншіден, бұл
үрдісті басқаратын орталық жоқ. Екіншіден, электрондық оқулық құру, ендіру
және қолдану үрдісі салыстырмалы түрде жақында басталды және әлі толық
құрылмады. Бір жағынан, соңғы уақытта компьютерлік технологияны және оған
байланысты технологияларды жетілдірудің қарқынды үрдісі байқалады,
сондықтан қайсыбір нақты мағыналық құрылым туралы сөз болмақ емес [2].
Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып электрондық оқулықтың жалпы
жіктелуін беруге болады:
1. Электрондық оқулық жасауға байланысты:
- Күрделі (кәсіби менеджерлер, бағдарламашылар, психологтар, ұстаздар,
дизайнерлер қатыстырылуын қажет ететін.);
- Оңай (ресурстарға талап қойылмайтын оқу басылымдары).
2. Қолдану аясына байланысты:
- Платформаға тәуелсіз (операциондық жүйе);
- Платформаға тәуелді.
3. Орналасуына байланысты:
- Жергілікті;
- Желілік.
4. Қолданылған технологиялар бағасына қарай:
- Жалпы қол жетерлік технологиялардан құрылған;
- Арнайы технологиялар мен бағдарламалық өнімдерден құрылған.
Әртүрлі ЖОО-дағы электрондық оқу басылымдарын құрудың әдістерін талдау
арқылы ЭОБ жобалау барысында назарға алуға тиісті негізгі оң және теріс
тенденцияларды (1.1 кесте) бөліп көрсетуге болады. 1.1 кестеде сол бағанда
ЭОБ жобалау мен іске асыру барысында ұмтылуға қажетті жағдайлар, ал оң
бағанда теріс тенденциялар көрсетілген.
1.1 кесте - ЭОБ жобалаудағы оң және теріс тенденциялар
Оң тенденциялар Теріс тенденциялар
Тек бір ғана жобада қолданумен Монитор экранындағы ақпаратты
шектелмейтін бағдарлы бағдарламалық қабылдауда психоло-физиологиялық
өнімді құру. ерекшеліктерге керекті көңіл
Қолданушыға бағдарлама жұмысы мәнін бөлінбейді.
тез түсінуге мүмкіндік беретін жақсы Бағдарламаның дизайніне дұрыс көңіл
ойластырылған анықтамалық жүйе. бөлінбейді.
Мүмкіндігінше ЭОБ құру барысында жалпыОқулықтың әртүрлі бөлімдері арасында
қол жетерлік жедел ауысуға мүмкіндік беретін
ойластырылған навигациялық жүйе
құруға көңіл

1.1 кестенің жалғасы
Оң тенденциялар Теріс тенденциялар
тегін дара технологияларды қолдану.бөлмеу.
ЭОБ жобалау мен жасауда
Қуатты қызметімен қатар негізгі басымдық қымбат (қол
пайдаланудың қарапайымдылығына жетерлік емес) технологияларға
ұмтылу. беріледі.
Толыққанды ЭОБ құруда талап етпейтін,
қуатты технологияны қолдану.

1.5 Электрондық оқулықтарға қойылатын негізгі талаптар
Электрондық оқулықтарға қойылатын талаптар туралы сөз қозғау өте қиын,
өйткені қандай шешім қабылданғанына қарай электрондық оқу басылымының
тағдыры, қолдану ыңғайлығы, жаңаруы және тағы басқа жағдайларға әсер етеді.
Электрондық оқулыққа қойылатын талаптар тобын келесі сұлбада көрсетуге
болады (1.2 кесте).
1.2 кесте - Электрондық оқу басылымдарына қойылатын жалпы талаптар
Техникалық ТехнологияПсихологиДаму жәнеМазмұны ЭкономикаҚолданушыла
лық я лық қолдау және лық р талабы
құрылымы
Тұтын шыларЭОБның ЭОБ-ы ЭОБ ЭОБ ЭОБ ЭОБ иілгіш,
ая сын техноло адам- модуль құрылымы өзіндік түсінікті,
кеңей ту гиясы ның пси дік прин иерар бағасы мазмұнды,
үшін ЭОБ-ы жалпыға хофизиолоципте хиялы, ның, оны бағасы
пай ашық,бейімгиялық құры луы,интуи қолдану арзан әрі
даланушы делгіш, ерек то

1.2 кестенің жалғасы
ТехникалықТехнология Психо Даму Мазмұны ЭкономикаҚолданушыла
лық логия лықжәне және лық р талабы
қолдау құрылымы
ның аппа жан-жақ ты шеліктеріраптан тивті тү бағасы офистік
раттық әрі перспек н еске ған сінікті, жалпыға пакеттер
бағдарла тивті болуы ріп, әрбінавига кеңейту қол мен қосы
малық ке қажет. рінің же ция жү ге иіл жететін латын бо
шеніне ке түрі йесі богіш бо техноло луы қажет.
талап не бейім луы ке луы гияның
қоймауы делуі рек. қажет. арзан
қажет. қажет. болуы
қажет.

Талап түсінігін бұл жағдайда орындалатын бағдарламалық қамтамаға
немесе өмір сүру циклінің үрдісіне қойылатын шектеу ретінде түсіну керек.
Кез-келген шектеу ақыр соңында потенциалды тұтынушылар аясын шектейтіні
белгілі. Қолдануға болатын аппараттық-бағдарламалық кешен түрлері
диапазонын (аппараттық-бағдарламалық кешен – құрамы жай ғана техникалық
және бағдарламалық бөліктерден тұратын ЭЕМ )кеңейтуге ұмтылу керек, сол
арқылы өнім функционалдығын шектемей потенциалды тұтынушылар шеңберін
кеңейтуге болады.
Техникалық талаптар тобы ішінен бөліп көрсетуге болады:
- Компьютердің белгілі-бір сипаттамаларына талаптар, мысалы,
оқулықтың жұмысы үшін пайдаланушыда Pentium процессорлі компьютері,
тышқан, пернетақта, CD-ROM және т.б болуы керек;
- енгізу-шығару құрылғыларына және периферия құрамына талаптар.
Пайдаланушыда, мысалы, түрлі-түсті монитор, принтер және интернетке
шығу мүмкіндігі болуы қажет.
- Бұл топқа шартты түрде пайдаланушы машинасында орнатылған
бағдарламалық қамтамаға талаптарды қосуға болады. Бағдарламалық
қамтамаға шектеу келесідей болуы мүмкін: Microsoft Windows 98SE,
2000, ME, XP, 2003, Internet Explorer 6.0 немесе жоғары және т.б.
Технологиялық талаптар тобына бағдарламалық өнімді жасау технологиясын
таңдаудан шығатын шектеулер жатады [7]. Қандай да бір технологияны таңдауда
оны қолданумен байланысты көптеген сипаттамалар сәттерді назарға алу керек:
аталған технология көмегімен ойластырылғанды қаншалықты іске асыруға
болады, берілген оқу құралымен жұмыс үшін пайдаланушы қымбат тұратын
бағдарламалық қамтаманы сатып алуы қажет болмай ма, яғни қайсыбір
технологияны қолдану жоғары техникалық талаптарға алып келмей ме,
қаншалықты болашағы бар, берілген бағдарламалық өнімді қаншалықты жеңіл
қолдануға әрі өзгертуге болады және басқа да жағдайлар әсері.
Кез келген бағдарламалық өнімді, оның ішінде электрондық оқулық жасау
және ендіруге қатысты шектеулерді мәселенің қаржылық жағы қоюы мүмкін.
Аталған мәселе туралы қандай да бір ақыл беру өте қиын, тек тегін
бағдарламалық өнімдерді қолдану нәтижесінде электрондық оқу басылымының
өзіндік құнын айтарлықтай түсіруге болатындығын айта кеткен жөн.
Кез келген өнімнің маңызды сипаттамасына оның психологиялық қабылдануы
жатады. Адамның қабылдау ерекшеліктерін ескеру қажет. Бұл өз кезегінде
мүмкіндік береді:
- оқу құралының көркемдігін жақсартуға;
- материалдың еске сақталуын жақсартуға;
- жаңа бағдарламаға, оқу пәніне пайдаланушының үйренуін жеделдетуге;
- экран алдында жұмыс барысындағы шаршауды төмендетуге;
- назарды маңызды бөліктерге аудару, оның қабылдануын жақсартуға.

1.6 Электрондық оқулық құру технологиясы
Жоғары сапалы электрондық оқулық құру қаржылық құюларды талап ететін
ғана емес, сонымен қатар жоғары дәрежелі еңбек ресурстарын қажет ететін
ұзақ уақытты процесс.
Көбіне электрондық оқулықты құру әдісі мен дұрыс технологияны
таңдаудың маңызы зор. Дұрыс таңдалмаған жағдайда электрондық оқулықты құру
қиындап немесе құру бағасы қиындап кетуі мүмкін.
Сондықтан электрондық оқулықты құру технологиясын таңдауға жоғары
жауапкершілікпен қарау керек. Дұрыс таңдалған технология сіздің ойыңыздан
шығатындай жақсы электрондық оқулық құруға көмектеседі [7].
Электрондық оқулық құру кезінде практикада кездесетіндей келесі әдіс
амалдарды қарастырайық:
1. аудио және видео дәрістерді таспаға түсіру;
2. электрондық оқулықты Adobe компаниясы құрастырған PDF пішімінде
құру. Бұл электрондық оқулықты Интернет жүйесінде таратуға және
ондағы мәліметтердің өзгеріске ұшырамауына мүмкіндік береді;
3. MS Office пакетінің өнімі DOC документі көмегімен электрондық
оқулық құру. Алайда MS Word өзгеріске өңай ұшырайтындықтан
электрондық оқулықты құру құралы ретінде тиімсіз. Оны тек
электрондық оқулық дайындық нұсқасы ретінде пайдалануға болады;
4. электрондық оқулықты Windows-тың анықтамалық жүйесі ретінде
құру;
5. электрондық оқулықты HTML тілінде құру;
6. аралас әдіс.
Осы келтірілген әдістердің кез-келгенінің үлкенді-кішілі кемшіліктері
бар. Және де осы әдістердің ешбірі өздігінен толыққанды электрондық оқулық
құруға жеткіліксіз.

1.7 Электрондық оқулық құру әдістемесі
Әдістемелік қамтама мәселесі - электрондық оқулықтың білім беру
саласында енгізудегі маңызды қадамы. Осы білім беру түрінің үш негізгі
элементін атап көрсетсе болады: техникалық – бағдарламалық орта,
транспорттық орта (интернет) және білім беру үрдісінің әдістемелік
қамтамасы. Соңғысын білім беру үрдісін ұйымдастыру және электрондық оқулық
құру үшін әдістемелік ұсыну деп түсінуіміз керек [3].
Электрондық әдеби оқулық құру – бұл баспа материалдарын электрондық
формаға ауыстыру ғана емес. Негізгі мәселе оқу материалын таңдау кезіндегі
әдістемелік құрастыру. Электрондық оқулықты құрудың өзіндік әдістемесін
ұсынарда оның оқулық тақырыптары мен бөлімдерін жеңіл табатын сәйкес іздеу
аппаратын ұйымдастыратын логикалы-иерархиялық құрылым түзетін жекелеген
элементтер мен файлдар түріндегі блокті-модульді принципте құрылуы керек
екенін ескеру қажет. Мәтінде кілттік сөз, термин, негізгі түсінікті
көрсететін арнайы гипермәтінді байланыс орнатуымыз қажет. Кез-келген
электрондық оқулықтың маңызды бөлімдерінің бірі сөздік – глосарий болып
табылады. Сөздікті орналастырудың әркелкі әдістері болады. Мысалы:
Интернеттегі кейбір сайттардағы үнемі жаңарып отыруды қажет ететін
электрондық сөздіктерге сілтеме.
Дайын оқу материалы оқушыға бірнеше нұсқа бойынша жұмыс істеуіне
мүмкіндік беруі керек: интерактивті режимде дәстүрлі парақтаудан бастап,
жеке бөліктерін таңдап оқуға да мүмкіндік беруі керек. Қажетті тақырып пен
мәтін бөліктерін тиімді іздеуге жағдай жасау үшін оқулық Мазмұны,
Алфавитті – пәндік нұсқама, Сөздік сияқты бөлімдерден тұруы қажет.
Мазмұны бөлімінің ішінде материал кез-келген тақырыптағы материалды оңай
табуға мүмкіндік беретіндей құрылуы қажет.
Негізгі принцип – бұл ішкі және сыртқы байланыстарды қамтамасыз ететін
максималды толық, терең өңделген материал құру және де оқушы осы оқу
материалын тиімді пайдалану үшін жақсы интерфейсті ұсыну.
Электрондық оқулықты бір немесе бірнеше бағдарламалау тілінде
жазылған, толыққанды аяқталған мультимедиялық материал ретінде қарауымыз
керек. Ол екі түрлі нұсқада қолдану үшін құрылуы мүмкін – on-line және off-
line. On-line нұсқасы желіге үнемі қосылып отыруды талап етеді (локальді
және глобалды желі). Off-line нұсқасы қажет уақытта ғана кіруге мүмкіндік
береді. Бұл жағдайда электрондық оқулық CD таспаға жазылып оқушыға
жіберілуі немесе Интернет сайтынан көшіріп алуға мүмкіндік беретіндей
архивтелген файл түрінде орналасады. Әр оқулық:
1. оқу бағдарламасына немесе оқу баспасының қарапайым талаптарына
сәйкес келуі керек. Оқулық бұрын шыққан оқу құралының
электрондық нұсқасы болуы мүмкін немесе бірінші рет жарыққа
шығып отыруы мүмкін;
2. тақырыптың мазмұнын толық ашатындай көлемі болуы керек, сонымен
қатар көлемі үлкен болмауы да шарт;
3. құрамында тақырыпты жылдам түсінуге көмектесетін иллюстрациялы
элементтері болуы керек (яғни, ол сурет, диаграмма, аудио және
видео таспа болуы мүмкін);
4. желіде жүктелу мен монитор экранында материалдың қабылдау
ерекшелігін ескеріп жасалуы керек;
5. оқулықтың басқа тарауларына, қажет болса сыртқы web-ресурстарға
сілтеме болуы керек;
6. студент өзінің материалды игеру дәрежесін тексеруі үшін бақылау
сұрақтары қатыстырылуы қажет.
Электрондық білім беру жүйесінің қарқынды дамуын, реттелмеген әр түрлі
дәрежелі басылымдардың көптеп пайда болғанын ескерсек, оларды тіркеу туралы
сөз қозғау қажет болатыны анық.
ҚР Білім беру министрлігінің электрондық оқулықтарды тіркеу шаралары
арқылы [1]:
– құрылатын электрондық оқулықтың сапасын көтеруге мүмкіндік береді;
– белгілі бір дәрежеде авторлар мен баспагерлердің авторлық құқығын
қорғауды қамтамасыз етеді;
– қолданыстағы электрондық оқулықтарды жүйелеуге мүмкіндік береді, бұл өз
кезегінде ЖОО арасында оқулықтар алмасуы арқылы электронды білім беру
жүйесін дамытуға көмегін тигізеді;
– авторларға электрондық оқулықты аттестациялық жұмыстарды қарауда
профессор немесе доцент дәрежесін алуға пайдалануға мүмкіндік береді.
Электрондық оқулық құруда арнайы пакеттерді қолдануға болады. Арнайы
пакеттерді күрделілігі жағынан 3 деңгейге бөлуге болады:
1.3 кесте – Арнайы пакеттер

Бірінші деңгей: қарапайым типті мультимедиялық қосымшаны тез арада
дайындауға көмектесетін бағдарламалар.
Сондай бағдарламаға мысал ретінде Microsoft фирмасының PowerPoint
бағдарламасын келтірсе болады. Анимациялық эффект саны жағынан ол көптеген
күрделі мультимедиялық құралдармен теңесе алады. PowerPoint бағдарламасы
Visual Basic-ті қолдану арқасында күрделі бағдарламалық баптау көмектеседі.
Құрамындағы Internet жүйесі мен басқа да заманауи құрылғылар көмегі
арқасында бұл бағдарлама басқа мультимедиялық бағдарламалар арасында
көшбасшы бола алды. Ал орыс тілді нұсқасы бағдарламаны тез игеруге
көмектеседі. Кемшіліктерін айтатын болсақ, PowerPoint бағдарламасында
текстпен жұмыс біраз қиындатылған және ыңғайсыз. Бұл бағдарламаны игеру
оңай. Егер Windows ортасында осы бағдарлама көмегімен электрондық оқулық
құрғыңыз келсе Word редакторында жұмыс істей алсаңыз болғаны.
Екінші деңгей: мультимедиялы электронды оқулық құрайтын арнайы жүйе.
Жоғарыда айтылып кеткен қарапайым бағдарламамен салыстырып айтатын
болсақ, бұл мультимедиялық электрондық оқулық құрайтын арнайы құралды игеру
едәуір қиын, алайда электрондық оқулық құруға көмектесетін бай
инструментарийге ие.
Мұндай арнайы жүйеге мысал ретінде Adobe фирмасының Adobe Acrobat
бағдарламасын жатқызуға болады. Электрондық оқулық құруға көмектесетін
Acrobat бағдарламасы 1993 жылы пайда болды және электрондық оқулықтың пайда
болуы мен таралуына айтарлықтай ықпал етті. Acrobat бағдарламасының ішкі
JavaScript бағдарламалау тіліне және бай инструментарийге ие, соның
көмегімен бірқатар күрделі электрондық оқулық құра және мультимедия
әлементтерін байланыстыра алады. Acrobat бағдарламасында электрондық
оқулық құру үшін бағдарламалық ортаны және JavaScript тілін игеріп алған
жөн. Бірінші деңгейдегі бағдарламамен салыстыратын болсақ, мұнда
электрондық оқулық құруға көп уақытты қажет етеді, құру және безендіру
сапасы жағынан басқалардан бірнеше есе асып түсуі мүмкін.
Үшінші деңгей: авторлық өңдеу құралдары.
Авторлық өңдеу құралдары – бұл электрондық оқулық құратын дайын
элементтері бар бағдарлама болып табылады. Авторлық жүйені қолдану бұл
бағдарламалаудың жылдамдатылған түрі сияқты, бірақ тілдің бүге-шегесіне
дейін білудің қажеті жоқ, алайда бағдарлама қалай жұмыс істейтінін әрине
білген жөн. Жалпы жағдайда авторлық жүйелер үшін электрондық оқулық құруға
аз уақыт керек. Яғни, таза бағдарламалау тілімен салыстырғанда жұмыс
арзанға түседі.
Классификация – бұл мультимедиалық жоба мен оның бюджетіне сәйкес
керекті жабдықты негіздеп таңдау құралы. Авторлық жүйелердің түрлерін
жекелеп қарастырайық.
Сценарийлер тілі
Сценарий тілі - авторлық әдісі формасы жағынан дәстүрлі
бағдарламалауға өте жақын. Бұл қуатты объектілі-бағытталған бағдарламалау
тілі (арнайы операторлар арқылы) мультимедиа элементтерінің қарым-
қатынасын, активті аймақтың орналасуын, батырмалардың қызметін,
синхронизацияны және т.б анықтайды. Бағдарлама ішінде мультимедиа
элементтерін (графика, видео, дыбыс) редакциялау минималды түрде беріледі,
не болмаса мүлде қатыстырылмайды. Сценарийлер тілі өзгеріп отырады. Бұл
әдісті қолдану оқулық жасау периодын біршама көбейтеді (жүйенің
мүмкіндіктерін зерттеуге қосымша уақыт қажет болады), бірақ та нәтижесінде
барынша қуатты элементтер қатысын алуға болады. Көптеген сценарийлер тілі
интерпретацияланатындықтан мұндай жүйелер басқа жүйелермен салыстырғанда
төмен жылдамдыққа ие.
Сценарийлер тіліне негізделген жүйелерге жатады:
Grasp (Poul Mace Software фирмасы), платформа DOS;
Tempra Media Author (Mathematica фирмасы), платформа DOS;
Ten Core Language (Computer Teaching фирмасы), платформа DOS, Windows;
Media View (Microsoft фирмасы), платформа Windows.
Мәліметтер ағынын бейнелі басқару
Бұл авторлық әдіс минималды жұмыс уақытын қамтамасыз етеді; қысқа
уақытта аяқтауға қажетті жобаларды тез жасауға арналған. Оның негізі –
бағдарлама элементтерінің барынша мүмкін қатынас функцияларын қамтамасыз
ететін пиктограммалар палитрасы (Icon Palette), және де бағдарлама
арасындағы нақты қатынастарды көрсететін бағытталған сызықтар (Flow Line).
Бұл әдіске негізделіп жасалған авторлық жүйелер ең жай орындалу
модульдеріне жатады, өйткені әрбір оқиға әртүрлі орын ауыстыруларға алып
келеді. Алайда Authorware немесе IconAuthore сынды дамытылған пакеттер өте
қуатты және үлкен потенциалға ие.
Қарастырып отырған әдістің басты жетістігіне оның бағдарлама
дизайнімен жұмысты жеделдету мүмкіндігі жатады. Сіз палитрадан
пиктограмманы бет бланкіне ауыстырасыз, ары қарай пайда болған құжат
сіздің бағдарламаңыздың жобасына айналады. Содан кейін пиктограммаларда екі
рет шерту керек, пайда болған диалогті терезеде сіз құрамды байланыстыру
командасын бересіз.
Осы типті авторлық жүйелерді қолдану – қиын функциялы мультимедиалық
бағдарламалырды құрудың тиімді жолы. Мұндай жүйелер өте қымбат тұруы мүмкін
– бірнеше мыңға дейін барады. Жүйе бағасының жоғары болу себебі: жасаушылар
сізге бағдарламалық қамтаманы ғана емес, сондай-ақ ол арқылы жасалған
өнімді көп тиражбен тарату құқығын сатады.
Игеру оңайлығы жағынан бұл бағдарламалар сценарий тілді карточка
метафорлы негізді авторлық жүйе мен уақыттық шкала негізді жүйелердің
ортасынан орын алады.
Мәліметтер ағынын бейнелі басқару жүйелеріне жатады:
Authorware (Macromedia фирмасы), платформа Windows, MacOS;
IconAuthor (Aim Tech фирмасы), платформа Windows, Unix, OS2;
TLE (Global Information Systems фирмасы), платформа Windows, Unix.
Кадр
Кадр әдісі мәліметтер ағынын бейнелі басқару әдісіне ұқсас. Оған да
әдетте пиктограммалар палитрасы (Icon Palette) жатады; алайда
пиктограммалар арасындағы байланыс таратылған қиын алгоритмдерден тұруы
мүмкін. Бұл әдіспен құрылған авторлық жүйелер өте жылдам орындалады, алайда
жақсы автоматты күйге келтіруді қажет етеді, өйткені қателер визуальді
білінбейді. Осы сынды ең жақсы бағдарламалар, мысалы Quest, компиляциялық
тілді сценарийлер тілімен байланыстыруға мүмкіндік береді (қосымша жасауда
сценарий тілі ретінде Си немесе Apple Media Kit қолданылады).
Кадр әдісіне негізделген жүйелерге жатады:
Quest (Allen Communication фирмасы), платформа Windows;
Apple Media Kit (Appel фирмасы), платформа MacOS;
Ten Core Producer (Computer Teaching фирмасы), платформа DOS, Windows;
CBT Express (Aim Tech фирмасы), платформа Windows, Unix, OS2.
Сценарийлер тілді карточка
Бұл мүмкіндіктері жағынан барынша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.