Мектепте Интернетті оқыту әдістемесі
Кіріспе
І.тарау Интернет.
1.1. Internet деген не және ол не үшін қажет?
1.2. Интернеттің негізгі принциптері. Интернетке қосылу.
1.3. E.mail, WWW, FTP мүмкіндіктеріне қысқаша шолу.
1.4. Интернет қызмет түрлері.
ІІ. Мектепте интернетті оқыту.
2.1. Информатика пәндеріндегі интернет мәселесі.
2.2. Сайт құру әдістемесі.
2.3. Интернет оқытудың әдістемелік топтамалары.
2.4. Интернетті оқыту әдістемесіне қатысты ұсыныстар.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
І.тарау Интернет.
1.1. Internet деген не және ол не үшін қажет?
1.2. Интернеттің негізгі принциптері. Интернетке қосылу.
1.3. E.mail, WWW, FTP мүмкіндіктеріне қысқаша шолу.
1.4. Интернет қызмет түрлері.
ІІ. Мектепте интернетті оқыту.
2.1. Информатика пәндеріндегі интернет мәселесі.
2.2. Сайт құру әдістемесі.
2.3. Интернет оқытудың әдістемелік топтамалары.
2.4. Интернетті оқыту әдістемесіне қатысты ұсыныстар.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын мәселелердің бірі – оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды пайдалану болып табылады. Қазіргі таңда елімізде білім беру жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті құруға еніп, көкейтесті мәселе ретінде күн тәртібінен түспей отырғандығы мәлім. Ақпарат мемлекеттің даму деңгейін анықтайтын стратегиялық ресурсқа (қорға) айналып, ақпарттық мәдениетті қалыптастыру, яғни мәлімет өңдеу мен оны тасымалдау ісін атқару өркениетті дамудың қажетті шарты болып табылады.
Қазіргі кездегі қоғам индустриялдық кезеңнен кейінгі дамудың ақпараттық кезеңіне аяқ басты. Ақпарттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік, дағдының көлемі күннен-күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Оның басты сипаттарына – ақпараттық технологияларды кеңінен пайдалану адамдардың көптеген қызмет түрлерін компьютерлендіру, коммуникациялардың бірыңғай халықаралық жүйелерін жасау істері жатады. Қазіргі кездегі адамдар үшін «компьютерлік сауаттылық» дегеніміз кешегі жай сауаттылық (оқып жаза білу) тәрізді міндетті түрде іске асырылатын шара болып саналуы тиіс.
Соңғы кезде біздің қоғамда болып жатқан ауқымды өзгерістер білім саласында да біраз өзгерістердің туындауына себепші болып отыр. Қазақстанда жаңа білім беру жүйесі қалыптасуда. Білім жүйесіндегі инновациялық өзгерістерге де презиндентіміз Н. Ә. Назарбаев та назар аударып, ол Республикалық мұғалімдер съезінде: «ХХ ғасырдың екінші жартысында белгілі болған нәрсе – ХХІ ғасырда алдыңғы саптағы елдер қатарына өз жастарының интеллектуалды және рухани әлеуетін барынша дамыта алатын мектептер мен жоғары оқу орындарының ең тиімді жүйесін жасаған ел ғана көтеріле алады», - деген болатын.
Қазіргі кездегі қоғам индустриялдық кезеңнен кейінгі дамудың ақпараттық кезеңіне аяқ басты. Ақпарттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік, дағдының көлемі күннен-күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Оның басты сипаттарына – ақпараттық технологияларды кеңінен пайдалану адамдардың көптеген қызмет түрлерін компьютерлендіру, коммуникациялардың бірыңғай халықаралық жүйелерін жасау істері жатады. Қазіргі кездегі адамдар үшін «компьютерлік сауаттылық» дегеніміз кешегі жай сауаттылық (оқып жаза білу) тәрізді міндетті түрде іске асырылатын шара болып саналуы тиіс.
Соңғы кезде біздің қоғамда болып жатқан ауқымды өзгерістер білім саласында да біраз өзгерістердің туындауына себепші болып отыр. Қазақстанда жаңа білім беру жүйесі қалыптасуда. Білім жүйесіндегі инновациялық өзгерістерге де презиндентіміз Н. Ә. Назарбаев та назар аударып, ол Республикалық мұғалімдер съезінде: «ХХ ғасырдың екінші жартысында белгілі болған нәрсе – ХХІ ғасырда алдыңғы саптағы елдер қатарына өз жастарының интеллектуалды және рухани әлеуетін барынша дамыта алатын мектептер мен жоғары оқу орындарының ең тиімді жүйесін жасаған ел ғана көтеріле алады», - деген болатын.
1. Симонович С. Евсеев Г. Алексеев А. «Специальная информатика». Учебное пособие.
2. Мұхамбетжанова С. Т. «Білім беру мекемелері қызметкерлерін ақпараттық – телекоммуникациялық технология саласы бойынша біліктілігін көтерудің ғылыми-әдістемелік негіздері». 2006 ж.
3. Информатика негіздері. № 4, 2006 ж.
4. Е.Қ.Балапанов, Б.Б.Бөрібаев, А.Б.Дәулетқұлов. «Жаңа информациялық технологиялар. Информатикадан 30 сабақ.» 242 – 380 бет. 2003 ж.
5. Информатика образование. Журнал. № 4, 2006 ж
6. Н.Ермеков, Ж.Караев, Н.Стифутина. «Информатика 7,8 класс.» – Алматы: Жазушы, 2000, - 192 стр.
7. «Мектеп информатикасы: іс – тәжірибе, проблемалар және келешегі»Халықаралық ғылыми – практикалық конференцияның материалдар жинағы. 19 – 21 қазан 2005 жыл. Алматы, 2005 ж.
8. Электрондық оқулық.
2. Мұхамбетжанова С. Т. «Білім беру мекемелері қызметкерлерін ақпараттық – телекоммуникациялық технология саласы бойынша біліктілігін көтерудің ғылыми-әдістемелік негіздері». 2006 ж.
3. Информатика негіздері. № 4, 2006 ж.
4. Е.Қ.Балапанов, Б.Б.Бөрібаев, А.Б.Дәулетқұлов. «Жаңа информациялық технологиялар. Информатикадан 30 сабақ.» 242 – 380 бет. 2003 ж.
5. Информатика образование. Журнал. № 4, 2006 ж
6. Н.Ермеков, Ж.Караев, Н.Стифутина. «Информатика 7,8 класс.» – Алматы: Жазушы, 2000, - 192 стр.
7. «Мектеп информатикасы: іс – тәжірибе, проблемалар және келешегі»Халықаралық ғылыми – практикалық конференцияның материалдар жинағы. 19 – 21 қазан 2005 жыл. Алматы, 2005 ж.
8. Электрондық оқулық.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы: Мектепте Интернетті оқыту әдістемесі
Жоспар
Кіріспе
І-тарау Интернет.
1.1. Internet деген не және ол не үшін қажет?
1.2. Интернеттің негізгі принциптері. Интернетке қосылу.
1.3. E-mail, WWW, FTP мүмкіндіктеріне қысқаша шолу.
1.4. Интернет қызмет түрлері.
ІІ. Мектепте интернетті оқыту.
2.1. Информатика пәндеріндегі интернет мәселесі.
2.2. Сайт құру әдістемесі.
2.3. Интернет оқытудың әдістемелік топтамалары.
2.4. Интернетті оқыту әдістемесіне қатысты ұсыныстар.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын
мәселелердің бірі – оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық
технологияларды пайдалану болып табылады. Қазіргі таңда елімізде білім беру
жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті құруға еніп, көкейтесті
мәселе ретінде күн тәртібінен түспей отырғандығы мәлім. Ақпарат
мемлекеттің даму деңгейін анықтайтын стратегиялық ресурсқа (қорға) айналып,
ақпарттық мәдениетті қалыптастыру, яғни мәлімет өңдеу мен оны тасымалдау
ісін атқару өркениетті дамудың қажетті шарты болып табылады.
Қазіргі кездегі қоғам индустриялдық кезеңнен кейінгі дамудың ақпараттық
кезеңіне аяқ басты. Ақпарттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті
білім, білік, дағдының көлемі күннен-күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр.
Оның басты сипаттарына – ақпараттық технологияларды кеңінен пайдалану
адамдардың көптеген қызмет түрлерін компьютерлендіру, коммуникациялардың
бірыңғай халықаралық жүйелерін жасау істері жатады. Қазіргі кездегі адамдар
үшін компьютерлік сауаттылық дегеніміз кешегі жай сауаттылық (оқып жаза
білу) тәрізді міндетті түрде іске асырылатын шара болып саналуы тиіс.
Соңғы кезде біздің қоғамда болып жатқан ауқымды өзгерістер білім
саласында да біраз өзгерістердің туындауына себепші болып отыр. Қазақстанда
жаңа білім беру жүйесі қалыптасуда. Білім жүйесіндегі инновациялық
өзгерістерге де презиндентіміз Н. Ә. Назарбаев та назар аударып, ол
Республикалық мұғалімдер съезінде: ХХ ғасырдың екінші жартысында белгілі
болған нәрсе – ХХІ ғасырда алдыңғы саптағы елдер қатарына өз жастарының
интеллектуалды және рухани әлеуетін барынша дамыта алатын мектептер мен
жоғары оқу орындарының ең тиімді жүйесін жасаған ел ғана көтеріле алады, -
деген болатын.
Қазіргі кезеңде білім жүйесінің барлық салаларын нақты түрде
ақпараттандырудың кешенді жоспары жасалуда. Информатикадан мемлекеттік
білім стандартында көрсетілгендей бүгінгі таңда оқу мақсатын тек
компьютерлік сауаттылық шеңберінде ғана анықтау жеткіліксіз. Қазір
Интернет желісіне ену қажеттігі туындап отыр. Біздің елімізде барлық
мектептер компьютерлендіріліп жатыр. Әлеуметтік пенде болғандықтан адам
әрқашанда өзі сияқтылармен араласу тәсілдерін іздестіреді. Соңғы кездегі
Интернет желісінің күрт дамып кетуі (қазіргі кезде 18000 әр түрлі желілерді
біріктіріп, күнбе күн жаңаларымен толықтырылуда) қашықтық ұғымын жоққа
шығарып, планетамыздың кез келген нүктесін бір-бірімен бейнелі түрде
байланыстыруда. Ақпараттардың көзді тартар ертеңі таң қалдырып, өзіңнің
соны пайдалана алатының қуантады. Бірақ адам жаңалыққа тез үйренеді, қазір
де Интернет жалпыға бірдей ақпараттық қор тәрізді ертегідегі ханшалардан
күнделікті күніңізге айналып барады.
Оның құрамында миллиондаған компьютерлер, компьютер терминалдары және
қарапайым пайдаланушы адамдар бар. Кейбір есептеулер бойынша екі миллиондай
компьютермен 30 миллионға жуық адам жұмыс істеп жатыр. Интернет желісіне
күніне 1000, кейде одан да көптеген компьютер қосылады екен.
Интернет желісін алғашқы дүниеге келтіруге себеп болған 70 жылдар
басында АҚШ қорғаныс министрлігінің Apranet компьютерлік жүйесі болып
саналады. Желі нүктелерінің үлкен аумақта шашырап жатқандығына және олардың
бір-бірімен қосылу желілерінің күрделілігіне байланысты оның аздаған
бөліктері бұзылғанымен сау желілердің өзара байланысы жылдам қайта құрылып,
қалыпты жағдайына келе алатыны айқындалды. Интернет көптеген байланыс
желілерін бір-бірімен біріктіріп, дүниедегі ең үлкен компьютерлер торабын
құрайды. Оның қарапайым желілік нүктелері үкімет мекемелерінде,
университеттерде, коммерциялық фирмаларда, жергілікті кітапхана
жүйелерінде, тіпті мектептерде де орналасқан.
Интернетке қосылу дегеніміз – басқа жерлерде тұрған 1000-даған
компьютерлік жүйелермен байланысу деген сөз. Желілердегі компьютерлерден
үкімет архивіндегі, университеттің мәлімет базала-рындағы, жергілікті
қорлар көлеміндегі, кітапхана каталогтарындағы құжаттық мәліметтерді,
суреттерді, дыбыс клиптерін, бейнелерді, т.б. цифрлық түрге айнала алатын
барлық ақпараттарды ала аласыз.
Дипломдық жұмыс мемлекеттік білім стандартының 10-11 сыныптары
бағдарламасына сәйкес құрастырылған. Осы дипломдық жұмыстың материалдарын
игеру барысында оқытушыға сабақтың теориялық және практикалық материалдарын
таңдауда және сабақты өткізу әдістемесінде біраз еркіндік беріледі. Менің
ойымша, теория мен практика қатар жүргенде, яғни оқытушы теориялық
материалды түсіндіргенде бір мезгілде оны компьютерде көрсетіп, оқушылар
оқытушының іс-әрекетін қайталауы өте тиімді. Менің бұл дипломдық жұмысты
орындаудағы мақсатым – оқушыларға жұмыс істеу кезінде туындайтын нақты
сұрақтарды шешу үшін компьютерлік желілермен жұмыс жасау технологиясы
негіздерін үйрету.
Мақсаты:
← Әлемдік ақпараттық кеңістікке ену жағдайында компьютерлік желі
технологиясын оқушыларға меңгертудің тиімді әдіс-тәсілдерін таңдау;
← Оқушыларға компьютерлік желі технологияларының топологиялық
ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін көрсетудің қолданбалы бағытын игерту.
Міндеті:
• Ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін үйрету арқылы
оқушылардың қызығушылығын арттыру.
• Компьютерлік желілердің құрылу және жұмыс істеу жолдары жөнінде
оқушылардың көзқарасын қалыптастыру.
• Компьютерлік желілердің түрлерін ажырата білуге, мүмкіншілігін
түсінуге, салыстыру арқылы оның артықшылығы мен кемшіліктерін білуге
үйрету.
• Электрондық пошта жұмысымен таныстыру, оны күнделікті өмірде қолдана
білуге үйрету.
• Компьютерлік желілерді үйрету арқылы оқушылардың ақпараттық мәдениетін
қалыптастыру.
Жұмыс тәсілі: Тақырып бойынша баспа матерниалдарына талдау жасау.
Маңыздылығы: Интернетті оқыту үрдісін оңтайландыру.
І-тарау Интернет
1.1. Internet деген не және ол не үшін қажет?
Интернет (ағылшынша: Internet) — компьютерлік серверлердің
бүкіләлемдік желісі.
Интернетке қосылу мүмкіндігі болған жағдайда, білім беру мекемелері,
мемлекеттік ұйымдар, коммерциялық кәсіпорындар және жеке адамдар сияқты
миллиондаған қайнар көзінен ақпарат алуға болады. Қазіргі кезде Интернет
сөзін пайдаланғанда, физикалық желінің өзін емес, Дүниежүзілік желі және
ондағы ақпаратты айтамыз.
Егер бұл терминді енгзіген ағылшын тіліндегі RFC құжаттына сүйенсек,
онда бұл термин екі түрде жазылып, сәйкесінше екі мағынаға ие болады. Егер
internet сөзі кішкентай әріптен басталса, онда бұл термин мәліметтер
пакетін маршрутизациялау арқылы желілерді байланыстыру ұғымын білдіреді.
Бұл кезде ауқымды ақпараттық кеңістік туралы айтылмайды. Көбінесе, бұл екі
түсінікті бір-бірінен ажыратып жатпайды.
Интернет желісінің тарихы. 1957 жылы Кеңес Одағы Жердің жасанды
серігін ұшырғаннан кейін, АҚШ Қорғаныс министрлігі ақпаратты тасымалдаудың
сенімді жүйесі қажет деп шешті. АҚШ алдыңғы қатарлы зерттеу жобаларының
агенттігі (ARPA) осы мақсатта компьютерлік желі құруды ұсынды. Бұл желіні
құру Лос-Анджелестегі Калифорния университетіне, Стэнфорд зерттеу
орталығына, Юта штатының университетіне және Санта-Барбара қаласындағы
Калифорния штатының университетіне тапсырылды. Компьютерлік желі АRPANET
деп аталып, 1969 жылы аталған төрт ғылым орталықтарын біріктірді, барлық
жұмыстарды АҚШ Қорғаныс министрлігі қаржыландырып отырды. Одан соң, АRPANET
желісі жылдам дамып, оны ғылымның әр түрлі салаларындағы ғалымдар қолдана
бастады.
Алғашқы АRPANET сервері 1969 жылдың 1 қыркүйегінде Лос-Анджелестегі
Калифорния университетінде орнатылды. Honeywell 516 компьютерінде 12 КБ
оперативті жад бар болатын.
1971 жылы желі арқылы электронды почта жіберуге мүмкіндік беретін
алғашқы компьютерлік бағдарлама жасалып, ол кеңінен таралды.
1973 жылы бұл желіге трансатлантикалық телефон сымы көмегімен
Ұлыбритания және Норвегияның ұйымдары қосылып, желі халықаралық сипат алды.
1970-жылдары интернет желісі негізінен электронды почтаны жіберу үшін
пайдаланылды. Бірақ, интернет желісі басқа техникалық стандарттар негізінде
жасалған желілермен байланыс орната алмайтын еді.
1970-жылдардың соңында мәліметтерді тасымалдау стандарттары кеңінен
тарай бастады, олар 1982-83-жылдары бір стандартқа келтірілді. 1983 жылдың
1 қыркүйегінде АRPANET желісі NCP протоколынан TCPIP протколына көшірілді,
бұл протокол қазіргі кезге дейін желілерді біріктіру үшін қолданылуда. 1983
жылы Интернет термині АRPANET желісіне байланысты айтылатын болды.
1984 жылы домендік аттар жүйесі (DNS) жасап шығарылды.
1984 жылы АRPANET желісіне бәсекелес пайда болды. АҚШ Ұлттық ғылыми
қоры (NSF) университетаралық ауқымды NSFNеt (National Science Foundation
Network) желісін құрып, оған көптеген шағын желілерді (сол уақыттарда-ақ
танымал болған Usenet және Bitnet желілерін қоса) біріктірді, бұл желінің
ақпарат тасымалдау қабілеті АRPANET желісіне қарағанда, біршама артық еді.
Бір жыл ішінде бұл желіге 10 мыңдай компьютер қосылды.
1988 жылы Internet Relay Chat (IRC) протоколы жасалып, Интернетте
нақты уақытта сөйлесу (чат) мүмкіндігі пайда болды.
1989 жылы Еуропада, Ядролық сынақтар бойынша еуропалық кеңес (CERN)
қабырғаларында Бүкіләлемдік тор концепциясы пайда болды. Оны әйгілі ағылшын
ғалымы Тим Бернерс-Ли ұсынды, ол екі жыл ішінде HTTP протоколын, HТМЛ тілін
және URI идентификаторларын ойлап тапты.
1990 жылы АRPANET желісі NSFNet желісімен бәсекелестікке шыдай алмай,
өз жұмысын тоқтатты. Осы жылы Интернетке телефон арқылы қосылудың сәті
түсті (Dialup access).
1991 жылы Бүкіләлемдік тор Интернетте пайда болды, ал 1993 жылы
әйгілі NCSA Mosaic браузері пайда болды.
1995 жылы NSFNet желісі бастапқы зерттеу мақсаттарына қайта оралды,
енді Интернеттің барлық траффигін маршрутизациялаумен Ұлттық ғылыми қордың
суперкомпьютерлері емес, желілік провайдерлер айналыса бастады. Осы жылы
Бүкіләлемдік тор FTP арқылы файлдарды тасымалдау протоколын трафик жөнінен
басып озып, Интернеттегі ақпарат тасымалдаудың негізгі көзіне айналды,
Бүкіләлемдік тор консорциумы (W3C) құрылды. Бүкіләлемдік тор Интернетті
өзгертіп, оның қазіргі заманғы бет-бейнесінің қалыптасуына әсер етті деп
айтуға болады. 1996-жылдан бастап, Бүкіләлемдік тор Интернет түсінігін
толықтай ауыстырды деп айтуға болады.
1990-жылдары Интернет сол уақыттағы желілердің көпшілігін біріктірді
(Фидонет сияқты кейбір желілер интернет құрамына кірген жоқ). Интернеттің
техникалық стандарттары ашық, ал оны басқаратын белгілі бір компания жоқ
болғандықтан, интернеттің дамуы жекелеген желілердің бірігуіне көп әсерін
тигізді. 1997 жылы Интернетте 10 млн компьютер болды, 1 миллионнан астам
домендік аттар тіркелді. Интернет ақпарат алмасудың ең танымал құралына
айналды.
1998 жылы рим папасы Иоанн Павел II Бүкіләлемдік Интернет Күнін 30
қыркүйек деп бекітті.
Қазіргі кезде Интернетпен тек қана компьютерлік желілер арқылы емес,
сонымен қатар, байланыс спутниктері, радиосигналдар, кабельдік теледидар,
телефон, ұялы байланыс, арнайы оптикалық-талшықтық желілер және электр
желілері арқыы да байланысуға болады.
Windows XP ОЖ – ң желісі.
Компьютер желіге қосылғаннан кейін бірнеше рет іске қосылғанда
операциялық жүйе DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) серверін
іздейді. Мұндай типтегі серверлер компьютерлерге желіде бірін – бірі оңай
табу үшін адрес меншіктейді. Егер желіде DHCP сервері болмаса, онда
операциялық жүйе автоматты түрде қосылғаннан кейін басқа компьютерлерді
анықтай алатын режимге ауысады.
■ Сервер – ортақ пайдалануға арналған барлық ресурстарды қамтитын
компьютер. Ортақ ресурстарды пайдалану үшін сервер қосулы болуы
қажет. Желідегі жұмыстың көп бөлігін сервер атқарады.
Стандартты ОЖ файлды қатынау және баспа қызметіне кіреді.
Файлды қызмет. Файлды қызметтің міндеті басқа ДК –ге файлды оқуға,
өзгертуге немесе құруға мүмкіншілік жасау. Кейде көптеген компьютерлер бір
файлмен жұмыс істегенде олар бір - біріне кедергі жасауы мүмкін, сондықтан
оларға тек оқуға мүмкіншілік беру қажет. Ал ол үшін файлды қызмет қатынау
құқығын шектеу механизмін қолданады. Windows XP – де клиент қатынау үшін
шексіз каталогты (папканы) қолдануға болады. Әрбір каталогтың файлды
қызметтің конфигурациясы анықтайтын аты болады және оны ресурс деп атайды.
Әр ресурс үшін қатынау режимі анықталуы мүмкін:
• тек оқу – ақпаратты оқу, бірақ өзгертуге болмайды.
• толық еркін қатынау – ақпаратты оқуға, өзгертуге болады.
• пароль арқылы қатынау – белгілі ресурспен жұмыс істеу үшін пароль білу
қажет.
Баспа қызметі. Кейде барлық компьютерге принтер қою мүмкін емес. Осы
жағдайда бір компьютерге принтер қойылады да басқа компьютерлерге баспадан
шығу үшін қызмет атқарады. Бұндай жағдайды біз әсіресе компьютер
сыныптарында қолданып жүрміз.
Бүкіләлемдік желінің даму тарихын 4 кезеңге бөлеміз:
І кезең (1969-1983 жж.) Бұл кезеңде ARPAInternet желісі пайда болды. Ол
әскери және ғылыми салаларға пайдаланылды. Бірақ оның деренктерді жіберу
каналының дамуы өте әлсіз болды. Сондықтан жоғары бағалы компьютерлермен
жұмыс жасау қиындық келтірді.
ІІ кезең (1983-1989 жж.) Мұнда ARPANet 185 компьютердің орталығына айналды.
Ол орталықтар АҚШ-да, Англияда және Норвегияда орналасқан. Желілір бойынша
деректерді жіберу телефондық каналдар немесе байланысты спутниктік
каналдары арқылы жүзеге асты. Сонымен, бұл кезеңде жұмыс протоколдары
жетілдірілді.
ІІІ кезең (1989-1994 жж.) Бұл кезең WWW қызметінің пайда болуымен
байланысты. Деректерді жіберу мен қарым-қатынас басқа кезеңдермен
салыстырғанда анағұрлым ықшамдала бастады. Ал 1986 жылы бүкіләлемдік
компьютерлік желі Интернеттің пайда болуы деп жарияланды. Аталған жаңалыққа
байланысты 1991 жылы ARPANet біртұтас желі ретінде қолданылмайтын болмайды.
90 жылдардың орта шенінде видеоконференция пайда болды. Ақпараттарды дыбыс
арқылы жеткізуде оның мүмкіндігін пайдалануға болады. Бұл кезең WWW
интерактивтік қызметі арқылы қарым-қатынастар тиімді болды және Интернетке
қосылған қолданушылар саны тез өсті.
ІV кезең (1994-1996 жж) Бұл кезең қолданушылар арасындағы қарым-қатынас
тәсілін арттырумен сипатталады. Мұнда көпөлшемді интерактивтік модель VRML
пайда болды.
Үшінші және төртінші кезеңдер аралығында Ресейде Интернет желісі
қолданыла бастады. Ресейде 1990 жылы Совам Телепорт компаниясы
электрондық хабарларды жеткізу (off line) мүмкіндігімен шектелген
бүкіләлемдік желіге ену кезең басталды. Ал 1994 жылы хабарларды өңдеу,
жіберу және қабылдап алу процестерін қамтамасыз ететін on line режимі пайда
болды.
Интернет желісін сипаттау үшін оны телефон жүйесімен салыстыру
қалыптасқан. Жалғыз телефон компаниясы болмайтыны сияқты Интернет
компаниясы да тек біреу емес. Дүниежүзілік немесе мемлекеттік телефон
жүйесінің иесі кім? Ешкім де емес. Әрине, оның бөліктерін біреулер
иеленеді, бірақ жүйеге толық ешкім ие емес, бұл жүйе өзара келісімарқылы
ортақ пайдалануға арналаған. Дүниежүзіндегі ірі телефон компаниялары
бірігіп, телефон жүйесі қалай пайдаланатыны жөнінде келісіп отырады, яғни
әр елдің кодын, төлейтін ақшасын, мұхитаралық кабел құнын - кімдер, қалай
бөлісіп көтеретінін және де әр елдің телефон жүйесінің қосылу техникалық
мәселелерін бірігіп анықтап отырады. Интернет желісі де дәл осы телефон
жүйесі тәрізді басқарылады.
Интернетті пайдаланудың нақты себептері өте көп. Мысалы: сіздің
Бурабайға барып дем алғыңыз келіп отыр, сол жердегі аквалагпен жүзуге
ыңғайлы орын туралы білгіңіз келеді дейік. Олай болса, scuba (акваланг)
жаңалықтар тобын қарап шығу керек, мүмкін сонда демалған біреу мәлімет
берген болар, әйтпесе сұрағыңызды сонда енгізіп күтіңіз. Біреу сізге жауап
беріп қалар (үлкен ықтималдықпен жауап алатыныңызға сенгіміз келеді).
Интернеттің бар мүмкіндігін, онда жиналған мәліметтерді де түгел айтып беру
қиын. Оның үстіне күнбе-күн оған жаңа мәліметтер келіп түсіп жатады.
1990 жылдан бері интернет өз көлемін жыл сайын екі есе арттырып отыр.
Қазіргі кезде желлер коммерциялық негізде жұмыс істейді, бірақ оны
халықаралық ISOC (Internet Society) қоғамдық ұйымы бақылайды. Интернет
құрамына кіретін әр түрлі компьютерлердің бір – бірімен үйлесімді түрде
байланысып, өзара мәлімет алмасуы ТСРІР хаттамалары көмегімен жүргізіледі.
(Интернеттің шығу тарихын айту қажет)
Интернет жүйесі аппараттық және бағдарламалық жабдықтамалардың
көмегімен электрондық пошта жұмысын ұйымдастырып, электрондық
хабарландырулар, жарнамалар беру, телеконференциялар өткізу тәрізді әр
түрлі ақпараттық қызмет түрлерін көрсетеді.
Интернеттен басқада ауқымды желілер бар:
• Fidonet - эксперименталь желі, қолданушы – энтузиасттар құрған;
• Үлкен компаниялардың корпаративті желісі, мысалға SCN (Siemens
Corporate Network)
1.2. Интернеттің негізгі принциптері. Интернетке қосылу.
Интернеттің негізгі принциптері
Интернет мыңдаған корпоративті, үкіметтік, ғылыми және үй желілерінен
құралған. Әртүрлі архитектуралы және топологиялы желілерді біріктіруге IP
(Internet Pritocol) протоколын және мәліметтер пакеттерін
маршрутизациялауды қолдану арқылы қол жеткізілді. ІР протоколы әдейі
физикалық байланыс арналарына тәуелсіз етіп жасалды. Яғни цифрлық
мәліметерді тасымалдауға арналған кез-келген жүйе Интернетпен де байланыса
алады. Желілердің байланысқан түйіндерінде арнайы маршрутизаторлар
(бағдарламалық немесе аппараттық) пакеттердің қабылдаушылардың ІР-
адрестерін қарай отырып, мәліметтер пакеттерін сұрыптаумен және бағыттаумен
айналысады. ІР протоколы бүкіл әлем көлемінде біртұтас адрес кеңістігін
құрады, бірақ әрбір жеке желіде өзіндік адрес кеңістігі болуы мүмкін. ІР-
адрестерді осылайша ұйымдастыру маршрутизаторларға әрбір мәлімет пакетінің
бағытын анықтауға мүмкіндік береді. Осылайша, Интернет құрамындағы
жекелеген желілер арасында конфликттер болмайды, ал мәліметтер бүкіл әлем
көлемінде дәл жеткізіледі.
ІР протоколын IETF (Internet Engineering Task Force) ұйымы ойлап
тапқан болатын. IETF және оның жұмыс топтары қазіргі күні де Бүкіләлемдік
желінің протоколдарын дамытумен айналысады. IETF қызметіне қарапайым
пайдаланушылар қатыса алады. Бұл ұйым комитеттері RFC құжаттарын
жариялайды. Бұл құжаттарда көптеген сұрақтардың техникалық спецификациялары
және дәл түсініктемелері беріледі.
Интернет протоколдары
Бұл жағдайдағы протокол түсінігі - желімен жұмыс жасаған кездегі
компьютерлер арасындағы мәліметтер алмасу тілін білдіреді. Әртүрлі
компьютерлер бір-бірімен байланысу үшін, олар бір протоколмен байланысуы
керек. Интернет протоколдар жүйесін TCPIP протоколдар жиыны деп атайды.
Төменде кең тараған интернет-протоколдардың аттары келтірілген:
Қолданбалы деңгейде:
▪ DNS
▪ FTP
▪ HTTP
▪ HTTPS
▪ IMAP
▪ LDAP
▪ POP3
▪ SMTP
▪ SSH
▪ Telnet
▪ XMPP (jabber)
▪ SNMP
Сеанстық деңгейдекөрсету деңгейінде
▪ SSL
▪ TLS
Транспорттық деңгейде
▪ TCP
▪ UDP
Желілік деңгейде
▪ BGP
▪ ICMP
▪ IGMP
▪ IP
▪ OSPF
▪ RIP
▪ EIGRP
▪ IS-IS
Арналық деңгейде
▪ Еtһеrnet
▪ Frame realy
▪ HDLS
▪ PPP
▪ SLIP
Белгілі бір стандартқа келтірілмесе де, Интернетте кең тараған
протоколдар бар. Бұл протоколдар көп жағдайда файлдармен және мәтіндік
мәліметтермен алмасу үшін қажет, кейбіреулерінің негізінде бүтін файл
алмасу желілері құрылған. Бұл протоколдар:
▪ OSCAR
▪ CDDB
▪ eDonkey 2000(желінің аты; протокол MFTP деп аталады)
▪ Gnutella
▪ Skype
Интернетке қосылу.
Клиенттер мен серверлер
Бүкіл әлемдік желіні қүрайтын барлық компыотерлерді екі топқа —
клиенттер мен серверлерге бөлуге болады. Кез келген компьютерді қай топқа
жатқызу керек екендігі оның қуаттылығына емес, Интернетте атқаратын
қызметіне қарай шешіледі. Желі арқьлы алынатын мәліметтердің басым бөлігі
серверлерде орналасады. Сондықтан серверлердің негізгі жүмысы баска
компьютерлердің, яғни клиенттердің сұраған ақпараттары мен қызмет баптарын
қамтамасыз ету болып табылады.
Сервердегі ақпараттарға тұтынушылардың кез келген сәтте үздіксіз қол
жеткізуі үшін және әрбір клиенттің ойынан шығу үшін сервер ретінде
Интернетке тұрақты түрде қосылып тұратын, әрі өте жылдам істейтін қуатты
компьютерлер қолданылуы тиіс. Ал клиент ретінде кез келген, тіпті
мүмкіндігі шамалы компьютерлер де жүмыс істей алады, оларға Интернетке
тұрақты қосылып түру міндет емес, тек керекті мәлімет аларда ғана байланысу
жеткілікті болып саналады.
Серверлердің бірнеше түрлері бар, мысалы, клиенттердің бір-бірімен
электрондық мәліметтермен алмасуына мүмкіндік беретін пошта серверлері,
жаңалық алу топтарымен байланыстыратын жаңалық серверлері, ал вэбсерверлер
клиент-компьютерлерге Интернеттен жиі сүратылатын мөліметтер бөлігін —
World Wide Web (Бүкіләлемдік ормек) сайттарындагы ақпараттарды беру ісін
атқарып отырады.
Модемді таңдау
Интернетке қосылудың кептеген тәсілдері бар, бірақ солардың ішіндегі
ең кең тараған, әрі оңай жүзеге асырылатыны — телефон желісі мен модем
(модулятор-демодулятор сөзінің қысқартылған түрі) деп аталатын арнайы
құрылғыны пайдалану арқылы орындалады. Бүл тәсіл dial-up (қосылатын -
коммутацияланатын) деген атпен белгілі.
Модем — компьютер мен телефон желісі арасындағы дәнекер аудармашы
рөлін атқарады. Мұндагы ерекшелік — телефон арналары мен компьютерлер екеуі
екі түрлі, бір-бірімен сәйкес келмейтін тәсілдермен жұмыс атқарып,
мәліметтерді тасымалдап өңдейді. Компьютерлер цифрлармен жүмыс істесе,
телефон арналары аналогтық түрдегі сигналдарды пайдаланады. Сол себепті
басқа компьютерге мәлімет жіберу үшін оларды цифрлық түрден аналогтық түрге
айиналдыру керек те, ал оны қабылдау кезінде сигналдарды аналогтық түрден
қайтадан цифрлық түрге келтіру қажет болады. Міне осы түрлендіру жұмысын
модемдер атқарады.
Барлық модемдерді екі топқа — сыртқы және ішкі деп бөлу қалыптасқан.
Ішкі модемдер компьютердің жүйелі блогында — негізгі қорабында
(кеңейтілетін әдеттегі PC-карта сияқты жасалып, аналық тақшаның бос
үяларына қойылады) орналасады да, үстел үстінде қосымша орын талап етпейді.
Сыртқы модемдер бөлек қорап ішіне орналастырылып, компьютерге оның
USB немесе қазірде сирегірек қолданылып жүрген компьютердің артқы жағындағы
COM порттары арқылы қосылады. Сыртқы модемнің қорабындағы жарықша диодтары
мен алфавиттік-цифрлық индикаторлары бар шамдары модемнің қалай жүмыс істеп
тұрғанын, жүмыс істеу қабілетін жылдам анықтауға мүмкіндік береді.
Модем сыртқы немесе ішкі болса да, оның телефон сымы жалғанатын
ажыратып қосқыш тарақшасы (әдетте LINE сезімен белгіленеді), көбінесе
телефон аппараты (PHONE сезімен белгіленеді), микрофон, колонкалар да
қосылатын тарақшалары болады. Егер LINE қосқышына телефон сымы, ал PHONE
ұяшығына телефон аппараты жалғанса, басқа ешбір кабельдерді пайдаланбай,
Интернетке қосылып, әрі модем жұмыс істемей тұрғанда телефонды да пайдалана
беруге мүмкіндік аламыз. Бүкіләлемдік желіге қосылған сәттерде Сіздің
телефон арнаңыз Интернет қызметтерін беруші провайдермен байланыс орнатып
тұрады да, телефоныңыз бос болмайды.
Интернетке қосушылар
Модем алып оны телефонға жалғаған соң, Интернет қызметін пайдалануды
жүзеге асырушы провайдерді (Internet Service Provider, ISP) тандап алу
қажет. Модем мен телефон арқылы сол провайдер компьютерімен байланыс
орнатып, солардың көмегімен Интернеттің шексіз қызмет бабын пайдалануға
мүмкіндік аламыз. Қазіргі кезде шағын қалалардың өзінде Желіге қосу
қызметтерін атқаратын бірнеше компанияларды табуға болады, ал көпшілік
шоғырланған үлкенірек тұрғын аймактарында олар ондап емес, жүздеп кездеседі
(олар туралы www.providers.kz сайтында мәлімет жинақталған).
Провайдерлердің қызмет ету, жүмыс істеу сапасымен Интернетке қосылу
жеңілдігі және оның жылдамдығы тығыз байланыста болады. Сондықтан провайдер
тандауға тиянақты көңіл бөлуіміз қажет.
Интернет-кәртішкелер мен келісім шарттар
Көбінесе провайдерлер желіге қосылудың екі мүмкіндігін ұсынады:
келісім шарт (контракт) негізінде және алдын ала төленген кәртішкелер
арқылы. Келісім шарт бойынша желіге қосылу үшін интернет-провайдер
кеңсесіне барып, шарт жасап, аванстық телем төлеу керек. Бұлай істеу заңды
тұлғалар үшін өте қолайлы, өйткені қолма-қол ақша төлеу қажет емес, керекті
соманы аударуға болады. Ал екінші тәсіл жеке адамдарға ыңғайлы, жақын
арадағы дүкеннен немесе пошта бөлімінен интернет-кәртішке сатып алып,
қалаған уақытта желіге қосылуға мүмкіндік аласыз.
Қай тәсілді пайдалансаңыз да, ойда жүрген Желіге қосылу жиілігіңізе
байланысты тарифтік жоспар тандап алу кажет. Күнде-күнде түрақты түрде
Интернетке қосылу қажет болса, Unlimited пакетін тандаған дұрыс, ол
провайдерге байланысты $20-60 шамасында болады. Кешкі Unlimited пакетінің
құны $12-20 шамасында болады. Ал егер Сіз Интернетке тек анда-санда ғана
қосылатын болсаңыз (мысалы, электрондық поштаны пайдалану және оқта-текте
World Wide Web жүйесін аралау), онда сағаттық төлеммен шектелген тиімді
болады. Бизнес-уақыт кездеріндегі бір сағатқа қосылу $0,2-0,8 болса, бизнес-
уақыттан тыс кездердегі оның қүны — $0,15-0,4. Интернетке кететін шығынға
жергілікті телефондық байланысқа төлейтін сомаңызды да қосу керек екенін
есте сақтау керек, провайдер компьютерімен телефондық байланыс тегін
болмайды (тек Callback қызметі арқылы орындалатын тарифтік жоспарға ол
кірмейді, мүнда Желіге қосылу кезінде провайдердің өзі Сізге телефон
шалады). Осындай дайындық жұмыстары толық орындалған соң, Windows
жүйесіндегі Интернетке қосьшу жұмысын тікелей жүргізуге болады.
1.3. E-mail, WWW, FTP мүмкіндіктеріне қысқаша шолу.
World Wide Web қызметі
Интернеттегі қызмет түрлері көп, солардың ішіндегі ең жиі
пайдаланылатыны — World Wide Web жүйесіндегі мәліметтерді көріп керектісін
алу қызметі. WWW немесе вэб ортасындағы мәліметтер қызықты, әрі көрнекті
және алуан түрлі болып келеді, онымен жүмыс істеу де қиын емес, қарапайым
түрде кез келген адам орындай aлaды. WWW қызметі тұтынушыларға бір-бірімен
байланыскдн өте көлемді гипермөтіндік қүжаттарды көрсетуді жүзеге асырады.
Қүжаттар ішінде мәтіндік ақпарат, графикалық бейне-суреттер, аудио- жөне
бейнемәліметтер, бұған қоса басқа ақпараттарға да көптеген сілтемелер бар.
Осындай құжаттарға кез келген адам қалаған кезінде қол жеткізе алуы үшін
web-парақтардағы мәліметтер Интернетке тұрақты қосылып тұрған web-
серверлерде сақталады. Бір тақырыпқа арналып, бірі-бірімен байланыскан
парақтар жиыны web-сайт деп аталады. Жай сайт бірнеше парақтардан тұрады,
ал бірақ көлемді мәліметтері бар және жиі каралатын сайттар құрамында
жүздеген парақтар бола береді.
Web-адрестер туралы
Қазіргі кезде әлемде 20 млн-дай web-серверлерде орналасқан 10 млрд-
тан астам web-парақтар бар, бұлардың саны күннен күнге өсіп жатыр. Оларды
бір-бірінен ажыратып, керек кезінде тауып алу үшін әрбір web-параққа латын
әріптерінен, цифрлардан және де басқа арнайы символдардан тұратын,
қайталанбас бірегей адрес тағайындалады.
Web-парақ адресі бірнеше бөліктен тұрады: хаттама (протокол — http:
) атауы, осы парақ орналасқан web-сервер адресі, оған баратын жол тізбегі
және файл аты. Web-сервер адресі www символдарынан басталатын, бір-бірімен
нүктемен бөлінген сөз тіркестерінен түрады. Web-парақ адресі web-сервер
адресінен қиғаш сызық арқылы бөлініп түрады да, ол сервердегі парақтар
иерархиясымен анықталады. Нақты web-парақ файлының тіркемесі НТМ немесе
HTML (HyperText Markup Language — web-парақтар жасау үшін қолданылатын
арнайы тіл) символдарынан түрады. Мысалы:
Адрестерде нақты адрес жазылмауы да мүмкін. Көбінесе web-сайттың
жалпы адресі ғана жазылады, мысалы, http:www.website.kz. Web-сервер
адресінде файл аты көрсетілмесе де, ол бір парақты көрсетеді. Ол парақ
сайттың ең басты парағы больш саналады да, оны көбінесе индекс деп атайды
(оның алғашкы файлының әдеттегі атауы — index.htm, index.html, index.php,
т.с.с).
WWW ортасындағы барлық адрестер http: символдарынан басталады,
бірақ адресті тергенде, оны енгізбей-ақ, www.site.kz деп енгізуге болады.
Тек www символдары жоқ адрестер енгізілгенде ғана оларды толық теру керек
(мысалы, http:encycl.yandex.ru).
Браузерлер
World Wide Web жүйесін аралап көруді жүзеге асыратын арнайы
программалық жабдықтамалар — web-браузерлер болады. Бүгінгі күнге дейін ең
кең таралған браузерге Microsoft компаниясының Internet Explorer
программасы жатады, ол Windows нұсқаларынын кез келгенінің қүрамында бар.
Браузермен жүмыс істеу өте қарапайым боп келеді, оның адрестік
өрісіне web-сайт немесе басты парақ адресін енгізіп, Enter пернесін басу
жолымен Интернет арқылы сол адрестегі web-парақ мәліметі алынып, экранда
бейнеленеді. Интернетке қосылу жылдамдығы мен web-,cepвермен байланысу
сапасына қарай және де парақ мәліметі көлеміне (көлемі парақтағы суреттер
саны мен сапасына тәуелді болады) байланысты экранға керекті мәлімет
бірнеше секундтан бірнеше минутқа дейін созылады.
Гиперсілтемелер
Желідегі керекті ақпаратты іздеу бір парақтан екінші параққа, одан
үшінші параққа, т.е.с ауысу жолымен жүргізіледі. Егер солардың әрқайсысының
адрестерін теріп отыру керек болса, оған көп уақыт кетер еді. WWW негізінде
басқа парақтарға жылдам ауысу ісін атқаратын тиімді механизм жатыр. Оны
гиперсілтемелер деп атайды, ондай сілтемелер белгіленген мөтін сөздері
арқылы немесе суреттерді таңдау жолымен де атқарыла береді. Белгіленген
сөздер асты сызылып басқа түспен ерекшеленеді, суреттер де басқалардан
айрықшалау түсте болады. Курсорды сондай ерекшеленген сөздер мен суреттерге
алып барған кезде, ол сұқ саусағы тікейтілген қолды бейнелеп көрсетеді. Сол
сөтте сілтеме көрсетіп тұрған web-адрес Internet Explorer программасы
экранының төменгі жағында орналасқан қалып қатарында көрсетіліп тұрады.
1.4. Интернет қызмет түрлері.
Интернетке жол сілтеушілер
Интернет күннен күнге біздің өмірімізге кеңінен еніп, одан тереңірек
орын алып келеді. Оның кеңістігін бір рет аралағандар енді одан шыққысы
келмейді. Оларға әрқашанда осы Дүниежүзілік өрмектен оңай алынатын жаңа
ақпарат керек. Оның электрондық желісінде адасып кетпеу үшін тұтынушыларға
жақсы жол сілтеуші программалар қажет болады. Интернеттегі виртуальды
(көзге елестетуге болатын) әлемнің шексіз жолдарымен серуендерге арналған
программаларға браузер- программалар жатады. Қарапайым тұтынушылар үшін
браузерлерсіз жаһандық желі жолсыз қалың орманға кіргенмен бірдей.
Сондықтан төменде көрсетілген, қазіргі ұсынылып жатқан жол бастаушы
программалар ішінен өзімізге ең керектісін таңдап ала білуіміз керек.
OPERA
Opera- элемдегі ең жақсы барузерлердің бірі. Оның кең таралмағандығын
бастапқы кезде оның тегін болмағандығынан деп түсіндіруге болады. Бірақ
уақыт өзгереді, соған орай қазір бұл тамаша программаның кез келген
нұсқасын тиын шығармай көшіріп алуға болады. Опера ең көп платформалы
(мультиплатформалы) браузер болып табылады. Оны Windows,Linux,MaOs,
жүйелері орнатылған компьютерлерде, тіпті мобильдік телефондарда да
кездестіруге болады. Мұнда бір операциялық жүйеден екіншісіне ауысу
ешқандай проблема туғызбайды. Программа интерфейсті өте ыңғайлы, ол басында
IE программасының көшірмесі болған. Бірақ тереңірек үңілсек, оның сыртқы
түрін оп- оңай өзгертуге болады. Біріншіден, оған көптеген сайттарда тұрған
тұсқағаздар бейнесін қоюға болады. Екіншіден, тек қана батырмаларды ғана
емес, толық тақталардың өзін қосуға, алып тастауға және жылжытуға болады.
Осылардың нәтижесінде ең ыңғайлы, әрі әдемі сыртқы түр жасай аламыз.
Операның функциональдық қызметі өте жақсы құрастырылған. Веб парақтарды
жеңіл көруге болатын мүмкіндіктерден (біртіндеп ұлғайту- кішірейту, ішкі
беттерді пайдалану, т.б.) басқа операның ыңғайлы пошталық клинеті, IRC
miHHeTi,RSS жаңалықтарын оқу клиенті жөне терендетілген мәлімет жүктеуші
менеджер бар, ол тоқталыған тапсырмаларды ары қарай оку ісін де атқара
алады. Осы операда ең алғаш рет браузерді жаңа түрлері- тышқан сілтеулері
мен дауыспен басқару пайда болды. Осыған орай ыстық пернелер жасаудың
қажеті де болмады. Операның тағы бір артықшылығы- кэшпен жұмыс істей алуы.
Мысалы, сіз жаңалықтар ресурсын жиі қарайсыз, делік, ал браузер сіз
кірген сайын оның суреттерін біртіндеп жүктей бастайтыны ішті пыстырады
емес пе! Ал операда бүдан шығатын жол бар. Тек сайтты бір рет оқып алу
керек, сонан соң браузер оның суреттерін кэшке орналастырады, ал екінші
кірген кезде сол суреттерді кэштен алады да, оған ешкдндай трафик
шығармайды. Компьютер жадымен жүмыс істейтін осы мүмкіндік веб- парақтар
ашу жылдамдығын біршама арттырады, оған қоса жылдам істейтін айналмасы
тамаша нөтиже береді. Оның үстіне Presto барлық стандарттармен жұмыс істей
береді. Тек аздаған проблемалар Java Script пен Flash мүмкіндігін
пайдаланған кезде туындайды. Кемшіліктерін айтатын болсақ, кэшті толтыру
кезінде браузердің өзін жүктеу де біраз уақыт алады. Мұны кэш көлемін
кішірейту жолымен немесе оны оқтын-оқтың тазалап отыру арқылы аластауға
болады. Пошта клиенті аддыңғы қатарлы программалармен таласа алмайды, бірақ
қарапайым тұтынушының қажетіне толығынан жарайды. Тағы бір аздаған
кемшілігі- бұл программаға плагин жасау өте қиын. Сондықтан қажет болған
жағдайда, жекелеген элементтерді орнатуға тура келеді. Браузер қауіпсіздігі
жоғары деңгейде. Өз ішкі айналмасы бар программа операциялық жүйе
кемшіліктерінен тыс жұмыс істейді жөне ол - ІЕ-ге шабуыл жасауға арналған
мүмкіндіктерден де жақсы қорғайды. Ыңғайлы интерфейс, әрі сыртқы түр,
қауіпсіз серфинг, трафикті үнемдеу,жоғары деңгейде қызмет ету- барлығы бар.
MAXTHON
Maxthon-толыққанды программалық өнім емес. Ол Internet Explorer (IE)
программасының қызметі қанағаттандырмайтын тұтынушыларға арналған
программасына орнатылған қондырма болып табылады. IE- ден Maxthon ауысу
ешқандай қиындықтуғызбайды. Бастапқы интерфейстерінің де ешқандай айырмасы
болмайды. Бірақ тұтынушы талабы бойынша жаңа батырмалар мен тақталар қосып,
олардың орналасуына да өзгертуге болады. Ортасына ішкі беттер мен іздеу
жолы қосылған. IE - ден Maxthon- га ауысу кезінде жаңа браузерге
тандамалыны ,журналды және де басқа тізімдерді бірден енгізу мүмкіндігі
бар. Бүл программаның ыңғайлылығы тышкан сілтеулері мен Super Draw
&Drорфункциясын сүйемелдеу арқылы арта түседі. Парақтарды қарау ыңғайлы
болуы үшін беттерді масштабтау функциясы енгізілген. Программаға керексіз
конттенттерді сүзгіден өткізбейтін AD-hunter фильтрі қосылған.
Ол өз тапсырмаларын жақсы орындайды. Бірақ жалпы браузер қауіпсіздігі
онша емес. Оның қауіпсіздігі негізі болып табылатын- Trident айналмасы IE
программасы мәліметтеріне бағытталған шабуылдарға төтеп бере алмайды. Жүмыс
істеу жылдамдығы IE программасы тәрізді, яғни жоғары емес. Дегенмен,
ескіріп кеткен Trident айналмасы Maxthon программасына алға ұмтылуға
кедергі жасап отыр.
Қызмет мүмкіндіктерінің жоғарылығына, жарнамалық фильтрінің болуына
және программасынан Maxthon программасына ауысуы оңайлылығына қарай
бірсыпыра тұтынушыларды ол толық қанағаттандыра алады.
Қалған браузерлер де жоғарыдағыларға ұқсас немесе аздаған ғана
айырмашылықтары бар. Сонымен, мынадай тұжырым жасауға болады. Internet
Explorer (IE) ескірді, енді ол жаңа программаларға орын беруі тиіс. Opera,
Mozilla Firefox немесе Maxthon программаларының бірін тандау
тұтынушыларының өз еркінде. Жоғары функциональдығы керек пе, әлде жалынды
түлкінің жоғары санасы қажет пе, әлде IE мүмкіндігін біртіндеп арттыратын
тандайсыз ба, оны өздеріңіз білесіздер. Ал біз Орега-тандап, оған Біздің
таңдауымыз деген лауазым бергелі отырмыз.
INTERNET EXPLORER (IE)
Көптеген тұтынушылар үшін жылдамдығына қарай есек деп аталып кеткен
Internet Explorer (IE) програмасы олардың өмірінде пайдаланған ең алғашқы
браузері болып саналады. Оның себебі- бұл программа ең басынан жүйесіне
енгізілген болатын, сондыктан одан басқа браузерлер жайлы ешкім ойланған да
жоқ. Оның ішінде жүмыс істеуді үйрену минуттық іс болатын. Бұл программада
веб- парактарды көрудің кеңейтілген мүмкіндіктерді ұсынылмайды. Оның қызмет
көрсетуі ең төменгі деңгейде жүргізіледі десе де болады. Технологиялық
түрғыдан қарағанда да, оның мүмкіндіктері ескіріп кетті. Ол қазіргі жаңа
стандарттарды сүйемелдей алмайды, бірақ оның кең таралып кеткені соншалық,
оған ешкім онша көңіл де аудармайды. Интернет аралаушылардың 80 пайызьнан
астамы осы программманы пайдаланып келеді. Сондықтан веб- дизайнерлердің де
көпшілігі осы Internet Explorer (IE) программасын қолдану бағытында соның
ерекшеліктерін еске ала отырып жұмыс істейді. Кейде мынадай да қызықтар
болып жатады- IE ортасында жұмыс істейтін парақ жасалады, ал ол басқа
браузерлерде тіпті көрсетілмейді де. Мұнда тек бір терезеде жүмыс істегенде
ғана жылдамдық ойдағыдай болады. Ал егер бір мезетте оншақты терезеден
мөлімет қарау керек болса, онда браузер жедел жадының өте үлкен көлемін ала
бастайды. Парақтарды терезелерге жүктеу жылдамдығы да басқа программаларға
қарағанда әлдеқайда төменгі деңгейде болады. Мүның себебі- ескі ауысу
мүмкіндігін пайдаланудан болып отыр, ол парақ мәліметін толық оқылып
біткеннен кейін ғана көрсете алады. Программа жылдамдығынан басқа оның
қауіпсіздігі де өте маңызды көрсеткіш болып саналады. Мүнда да IE арта
қалып отыр, Оның кең таралуына байланысты мөліметтерді сақгау кемшіліктері
жетіп артылады. Онын үстіне программалаушылары оз туындыларының
кемшіліктерін жоюға ат үсті қарайды. Сол себепті желіні бір аралаган соң,
қарапайым антивирустық программасы және файеволы бар компыотердің озі жүмыс
істемей қалуы, әбден мүмкін. Сонымен, IE қызмет мүмкіндіктері шектеулі
дөрежеде. Оның мүмкіндіктерін кеңейту үшін браузермен бірге жүмыс істей
алатын қосымша утилиттер орнату керек. Жарнамалық фильтрлермен кеңейту үшін
браузермен бірге жүмыс істей алатын қосымша утилиттер орнату керек.
Жарнамалық фильтрлермен жүмыс істегенде де осылай болады. Тек басқа жақтан
алынған утилиттер ғана артық трафик алудан сақтайды.
Internet Explorer (IE) - ді пайдаланушылар одан басқа браузер
прграммалар барын білмейтіндер немесе жаңа программаны окып үйренгісі
келмейтін жалкаулар болып табылады.
MOZILLA FIREFOX
Қазіргі кезде- жалынды түлкі ( Firefox -жалынды түлкі болып
аударылады) программасы таралуы жағынан екінші орында келе жатыр. Оны
пайдаланушылар бүкіл әлем тұтынушыларының 10-15 пайызын құрайды. Бұл
браузердін артықшылықтары- ыңғайлы интерфейсі, оған өз қалауымыз бойынша
батырмаларды қосуға немесе алып тастауға болады. Мозиланың сыртқы түрін де
толық өзгертуге болады, ол үшін қаптама (түс бейне) жүктеу керек. Басынан
бастап, бүл программаның қызмет ету мүмкіндігі Internet Explorer
(ІЕ)деңгейінен жоғары болды. Мұны жасаушылар бар керекті құралдар мен
функцияларды бірден іске қоса білген. Көптеген тұтынушылар үшін осы
мүмкіндіктер тобы жеткілікті еді, бірақ көп білетін, әлі алға ұмтылатын
тұтынушылар үшін олар плагиндерді сүйемелдеу тәсілдерін де қосып қойды.
Қазіргі кезге дейін осы программа арқылы ойындардың бірнеше жүздеген
нұсқалары жазылған және де көп қызметті программалық кешендер үшін іздеу
мүмкіндіктері бар көптеген программалар жасалған. Осы браузерді жетілдіре
отырып, оны мобильді телефонға хабарлама SMS- жіберетін етуге, альбомдар
жасауға, аськамен мөлімет алмасуға, қажетсіз жарнаманы алып тастай отырып
трафикті фильтрулеуге, т.б. қолдануға болады. Жылдамдыгы да жаман емес.
Мұндағы Gecko айналмасы парақтарды IE программасына қарағанда анағұрлым
жылдам жүктейді. Ол парақты толық жүктемей- ақ көрсете береді. Осыған
байланысты өзіңізге керексіз деп тапқан парақтарды аяғына дейін жүктеу
қажет емес. Браузер қауіпсіздігі оның ашық архитектурасына байланысты ең
жоғары деңгейде деуге болады, ол егер әлсіздік бар жерді байқаса, браузер
кодына өзгерістер енгізе алады. Осының нәтижесінде казіргі кезге дейін
бірді бір мәліметке Mozilla Firefox арқылы кіріп, оны рүқсатсыз алу жағдайы
нақты тіркелген емес.
Сонымен жалынды түлкі программасы бірінші кезекте өзінің кеңейтіле
алатын мүмкіндігімен толық қауіпсіздігімен ерекшеленіп отыр. Бірақ ол
қосымша мүмкіндіктерді орнатуды талап ететіндіктен, жалқау тұтынушьшардьң
қолы емес.
KONQUEROR
Бұл браузер негізінде Windows ортасының Internet Explorer (IE)
программасын қайталайды. Ол кең таралған KDE жүмыс ортасының ажырамас
бөлігі болып саналады да, осы ортадағы файлдық менеджер жөне интернет-
браузер рөлін атқарады. Konqueror интерфейсі оның Linux базасына тәуелді
болып табылады. Сондықтан, желдеткіш тұтынушыларына біраз қайта үйренуге
тура келеді. Konqueror өз айналмасы- KHTML негізінде жасалған. Ол көптеген
стандартты сүйемелдей алады, сондықтан жаңа веб-парақтарды ашу мүнда қиын
емес. Қызмет бабы жағынан ол көптеген барузерлердің алдында орналасқан.
Мұнда ішкі беттермен жұмыс істеу,суреттерді жүктеуді басқару, біртіндеп
үлкейту, т.е.с мүмкіндіктер жасалған. Тіпті плагиндерді сүйемеддеу де
енгізілген, бірақ онша көп емес. Konqueror - ді жасушылар бұған барлық
керекті функцияларды енгізуге тырысқан. Браузерлерде сирек кездесетін
жарнама фильтрлері де бар. Жылдамдығын аздап төменірек деп айтуға негіз
бар. Браузер KDE- нің өзі сияқты жылдам істемейді, компьютер жадын да көп
пайдаланады. Парақтарды жүктеу ойдағыдай деңгейде десе болады- мәтіндер мен
бейнелер жүктелу барысында көрсетіліп отырылады.
Konqueror Linux ортасындағы браузерлер ішіндегі ең көп таралған болып
саналады. Бүл программаны жасаушылар оның жаңа нүсқасы Windows ортасында
жүмыс істейді деп айтуда,осыған қарағанда, жақында Konqueror IE
программасына бөсекелес программалардың бірі болғалы тұр.
ІІ-тарау . Мектепте интернетті оқыту.
2.1. Информатика пәндеріндегі интернет мәселесі.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер-
бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе Қазақстан сол
деңгейде болады. сондқтан ұстазға жүктелетін міндет ауыр деген болатын.
Қазіргі заман мұғалімнен тек өзінің пәнінің терең білгірі болуы емес,
тарихи танымдық, педагогикалық-психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық
білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай
білім беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс істеп, оқумен
тәрбие ісіне еніп оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда
ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналады.
Қазақстан Республикасының Президентінің 1997 жылғы қыркүйекте №6345
үкімімен бекітілген Орта білім беру жүйесін ақапараттандырудың Мемлекеттік
Бағдарламасы мектептегі білім беруді ақпараттандыру процесіне негіз
қалады. Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі мақсаты
оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру. Осы мақсатты орындау
барысында оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыруда жаңа әдістерді
қолдану қажеттілігі туып отыр.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналағн Мемлекеттік Бағдарламасында: . . . экономиканың барлық салалары
үшін жоғары білікті және бәсекеге қабілетті кадрларды даярлаудың сапасын
арттыру. . . және . . . кәсіби міндеттерін дербес әрі шығармашылық
тұрғыдан шешуге, кәсіби қызметтін тұлғалық және қоғамдық маңызын түсінуге,
оның нәтижелері үшін жауап беруге қабілетті кәсіби құзіретті жеке тұлғаны,
бәсекеге қабілетті маманды қалыптастыруды қамтамасыз ететін білім беруді
басқарудың тиімді жүйесі құрылатын болады . . . деп атап көрсеткен.
Мемлекеттік бағдарламада оқу үрдісіне педагогикалық және ақапараттық-
коммуникациялық технология кеңінен пайдалану –жалпы білім беруді дамытудың
басты бағыттарының бірі делінген.
Бүгінгі күні әлемдік ақапараттық білім кеңістігінің деңгейіне
Республика мектептерін көтерудің тиімді жолы –білім беру саласын толықтай
ақпараттандыру. Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында білім беру
жүйесін ақпараттандыру осы саладағы мемлекеттік саясат негізінде
анқталынып, осы жүйедегі басты міндеттердің біріне айналып отыр. Қазақстан
–2030 Стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің қалыптасуы
мен және Қазақстанның Білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңістігіне
кіріктірумен сипатталады. Индустриялыдан ақпаратты өркениетке көшудін
қазіргі кезеңінде қоғам дамуының негізгі факторы мемлекеттің қызметін
құрайтын саяси-экономикалық, әлеуметтік салаға белсенді әсер ететін
ақпараттық-коммуникациялық сала болып табылады және экономиканы
ғаламдандыру мен қоғамдық қатынастар процестерін айқындайды.
Ел презиндентінің Қазақастан Халқына Жолдауында өткен ғасырдың 30-шы
жылдарында сауатсыздықпен күрес жүргізілгендей, компьютерлік сауаттану
жөніндегі ауқымды іске азаматтарды тарту қажеттігі айтылған және
мемлекеттік қызметке жаңа қызметкерлерді қабылдау кезінде компьютерді,
интернетті және электронды поштаны қолдана білу дағдысы міндетті талап
болуға тиіс екендігі атап көрсетілген. Осыған байланысты 21 ғасырда
ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында
төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр:
компьютерлік техниканы, интернет, компьютерлік желі, электрондық және
телекоммуникациялық құралдарды, электрондық оқулықтарды оқу үрдісіне тиімді
пайдалану арқылы білім сапасын көтеру.
Интернет жүйесінде жұмыс істеу оқушыларымызға әлемдік білім мен ғылым
жетістігіне хабардар болып, оны игеруіне шексіз мүмкіндіктер ашатыны хақ.
Интернетті пайдалану арқылы оқушылар өздеріне керекті мәліметтер алу арқылы
өз білімін жетілдіре түсетіні сөзсіз.
2.2. Сайт ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыбы: Мектепте Интернетті оқыту әдістемесі
Жоспар
Кіріспе
І-тарау Интернет.
1.1. Internet деген не және ол не үшін қажет?
1.2. Интернеттің негізгі принциптері. Интернетке қосылу.
1.3. E-mail, WWW, FTP мүмкіндіктеріне қысқаша шолу.
1.4. Интернет қызмет түрлері.
ІІ. Мектепте интернетті оқыту.
2.1. Информатика пәндеріндегі интернет мәселесі.
2.2. Сайт құру әдістемесі.
2.3. Интернет оқытудың әдістемелік топтамалары.
2.4. Интернетті оқыту әдістемесіне қатысты ұсыныстар.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын
мәселелердің бірі – оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық
технологияларды пайдалану болып табылады. Қазіргі таңда елімізде білім беру
жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті құруға еніп, көкейтесті
мәселе ретінде күн тәртібінен түспей отырғандығы мәлім. Ақпарат
мемлекеттің даму деңгейін анықтайтын стратегиялық ресурсқа (қорға) айналып,
ақпарттық мәдениетті қалыптастыру, яғни мәлімет өңдеу мен оны тасымалдау
ісін атқару өркениетті дамудың қажетті шарты болып табылады.
Қазіргі кездегі қоғам индустриялдық кезеңнен кейінгі дамудың ақпараттық
кезеңіне аяқ басты. Ақпарттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті
білім, білік, дағдының көлемі күннен-күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр.
Оның басты сипаттарына – ақпараттық технологияларды кеңінен пайдалану
адамдардың көптеген қызмет түрлерін компьютерлендіру, коммуникациялардың
бірыңғай халықаралық жүйелерін жасау істері жатады. Қазіргі кездегі адамдар
үшін компьютерлік сауаттылық дегеніміз кешегі жай сауаттылық (оқып жаза
білу) тәрізді міндетті түрде іске асырылатын шара болып саналуы тиіс.
Соңғы кезде біздің қоғамда болып жатқан ауқымды өзгерістер білім
саласында да біраз өзгерістердің туындауына себепші болып отыр. Қазақстанда
жаңа білім беру жүйесі қалыптасуда. Білім жүйесіндегі инновациялық
өзгерістерге де презиндентіміз Н. Ә. Назарбаев та назар аударып, ол
Республикалық мұғалімдер съезінде: ХХ ғасырдың екінші жартысында белгілі
болған нәрсе – ХХІ ғасырда алдыңғы саптағы елдер қатарына өз жастарының
интеллектуалды және рухани әлеуетін барынша дамыта алатын мектептер мен
жоғары оқу орындарының ең тиімді жүйесін жасаған ел ғана көтеріле алады, -
деген болатын.
Қазіргі кезеңде білім жүйесінің барлық салаларын нақты түрде
ақпараттандырудың кешенді жоспары жасалуда. Информатикадан мемлекеттік
білім стандартында көрсетілгендей бүгінгі таңда оқу мақсатын тек
компьютерлік сауаттылық шеңберінде ғана анықтау жеткіліксіз. Қазір
Интернет желісіне ену қажеттігі туындап отыр. Біздің елімізде барлық
мектептер компьютерлендіріліп жатыр. Әлеуметтік пенде болғандықтан адам
әрқашанда өзі сияқтылармен араласу тәсілдерін іздестіреді. Соңғы кездегі
Интернет желісінің күрт дамып кетуі (қазіргі кезде 18000 әр түрлі желілерді
біріктіріп, күнбе күн жаңаларымен толықтырылуда) қашықтық ұғымын жоққа
шығарып, планетамыздың кез келген нүктесін бір-бірімен бейнелі түрде
байланыстыруда. Ақпараттардың көзді тартар ертеңі таң қалдырып, өзіңнің
соны пайдалана алатының қуантады. Бірақ адам жаңалыққа тез үйренеді, қазір
де Интернет жалпыға бірдей ақпараттық қор тәрізді ертегідегі ханшалардан
күнделікті күніңізге айналып барады.
Оның құрамында миллиондаған компьютерлер, компьютер терминалдары және
қарапайым пайдаланушы адамдар бар. Кейбір есептеулер бойынша екі миллиондай
компьютермен 30 миллионға жуық адам жұмыс істеп жатыр. Интернет желісіне
күніне 1000, кейде одан да көптеген компьютер қосылады екен.
Интернет желісін алғашқы дүниеге келтіруге себеп болған 70 жылдар
басында АҚШ қорғаныс министрлігінің Apranet компьютерлік жүйесі болып
саналады. Желі нүктелерінің үлкен аумақта шашырап жатқандығына және олардың
бір-бірімен қосылу желілерінің күрделілігіне байланысты оның аздаған
бөліктері бұзылғанымен сау желілердің өзара байланысы жылдам қайта құрылып,
қалыпты жағдайына келе алатыны айқындалды. Интернет көптеген байланыс
желілерін бір-бірімен біріктіріп, дүниедегі ең үлкен компьютерлер торабын
құрайды. Оның қарапайым желілік нүктелері үкімет мекемелерінде,
университеттерде, коммерциялық фирмаларда, жергілікті кітапхана
жүйелерінде, тіпті мектептерде де орналасқан.
Интернетке қосылу дегеніміз – басқа жерлерде тұрған 1000-даған
компьютерлік жүйелермен байланысу деген сөз. Желілердегі компьютерлерден
үкімет архивіндегі, университеттің мәлімет базала-рындағы, жергілікті
қорлар көлеміндегі, кітапхана каталогтарындағы құжаттық мәліметтерді,
суреттерді, дыбыс клиптерін, бейнелерді, т.б. цифрлық түрге айнала алатын
барлық ақпараттарды ала аласыз.
Дипломдық жұмыс мемлекеттік білім стандартының 10-11 сыныптары
бағдарламасына сәйкес құрастырылған. Осы дипломдық жұмыстың материалдарын
игеру барысында оқытушыға сабақтың теориялық және практикалық материалдарын
таңдауда және сабақты өткізу әдістемесінде біраз еркіндік беріледі. Менің
ойымша, теория мен практика қатар жүргенде, яғни оқытушы теориялық
материалды түсіндіргенде бір мезгілде оны компьютерде көрсетіп, оқушылар
оқытушының іс-әрекетін қайталауы өте тиімді. Менің бұл дипломдық жұмысты
орындаудағы мақсатым – оқушыларға жұмыс істеу кезінде туындайтын нақты
сұрақтарды шешу үшін компьютерлік желілермен жұмыс жасау технологиясы
негіздерін үйрету.
Мақсаты:
← Әлемдік ақпараттық кеңістікке ену жағдайында компьютерлік желі
технологиясын оқушыларға меңгертудің тиімді әдіс-тәсілдерін таңдау;
← Оқушыларға компьютерлік желі технологияларының топологиялық
ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін көрсетудің қолданбалы бағытын игерту.
Міндеті:
• Ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін үйрету арқылы
оқушылардың қызығушылығын арттыру.
• Компьютерлік желілердің құрылу және жұмыс істеу жолдары жөнінде
оқушылардың көзқарасын қалыптастыру.
• Компьютерлік желілердің түрлерін ажырата білуге, мүмкіншілігін
түсінуге, салыстыру арқылы оның артықшылығы мен кемшіліктерін білуге
үйрету.
• Электрондық пошта жұмысымен таныстыру, оны күнделікті өмірде қолдана
білуге үйрету.
• Компьютерлік желілерді үйрету арқылы оқушылардың ақпараттық мәдениетін
қалыптастыру.
Жұмыс тәсілі: Тақырып бойынша баспа матерниалдарына талдау жасау.
Маңыздылығы: Интернетті оқыту үрдісін оңтайландыру.
І-тарау Интернет
1.1. Internet деген не және ол не үшін қажет?
Интернет (ағылшынша: Internet) — компьютерлік серверлердің
бүкіләлемдік желісі.
Интернетке қосылу мүмкіндігі болған жағдайда, білім беру мекемелері,
мемлекеттік ұйымдар, коммерциялық кәсіпорындар және жеке адамдар сияқты
миллиондаған қайнар көзінен ақпарат алуға болады. Қазіргі кезде Интернет
сөзін пайдаланғанда, физикалық желінің өзін емес, Дүниежүзілік желі және
ондағы ақпаратты айтамыз.
Егер бұл терминді енгзіген ағылшын тіліндегі RFC құжаттына сүйенсек,
онда бұл термин екі түрде жазылып, сәйкесінше екі мағынаға ие болады. Егер
internet сөзі кішкентай әріптен басталса, онда бұл термин мәліметтер
пакетін маршрутизациялау арқылы желілерді байланыстыру ұғымын білдіреді.
Бұл кезде ауқымды ақпараттық кеңістік туралы айтылмайды. Көбінесе, бұл екі
түсінікті бір-бірінен ажыратып жатпайды.
Интернет желісінің тарихы. 1957 жылы Кеңес Одағы Жердің жасанды
серігін ұшырғаннан кейін, АҚШ Қорғаныс министрлігі ақпаратты тасымалдаудың
сенімді жүйесі қажет деп шешті. АҚШ алдыңғы қатарлы зерттеу жобаларының
агенттігі (ARPA) осы мақсатта компьютерлік желі құруды ұсынды. Бұл желіні
құру Лос-Анджелестегі Калифорния университетіне, Стэнфорд зерттеу
орталығына, Юта штатының университетіне және Санта-Барбара қаласындағы
Калифорния штатының университетіне тапсырылды. Компьютерлік желі АRPANET
деп аталып, 1969 жылы аталған төрт ғылым орталықтарын біріктірді, барлық
жұмыстарды АҚШ Қорғаныс министрлігі қаржыландырып отырды. Одан соң, АRPANET
желісі жылдам дамып, оны ғылымның әр түрлі салаларындағы ғалымдар қолдана
бастады.
Алғашқы АRPANET сервері 1969 жылдың 1 қыркүйегінде Лос-Анджелестегі
Калифорния университетінде орнатылды. Honeywell 516 компьютерінде 12 КБ
оперативті жад бар болатын.
1971 жылы желі арқылы электронды почта жіберуге мүмкіндік беретін
алғашқы компьютерлік бағдарлама жасалып, ол кеңінен таралды.
1973 жылы бұл желіге трансатлантикалық телефон сымы көмегімен
Ұлыбритания және Норвегияның ұйымдары қосылып, желі халықаралық сипат алды.
1970-жылдары интернет желісі негізінен электронды почтаны жіберу үшін
пайдаланылды. Бірақ, интернет желісі басқа техникалық стандарттар негізінде
жасалған желілермен байланыс орната алмайтын еді.
1970-жылдардың соңында мәліметтерді тасымалдау стандарттары кеңінен
тарай бастады, олар 1982-83-жылдары бір стандартқа келтірілді. 1983 жылдың
1 қыркүйегінде АRPANET желісі NCP протоколынан TCPIP протколына көшірілді,
бұл протокол қазіргі кезге дейін желілерді біріктіру үшін қолданылуда. 1983
жылы Интернет термині АRPANET желісіне байланысты айтылатын болды.
1984 жылы домендік аттар жүйесі (DNS) жасап шығарылды.
1984 жылы АRPANET желісіне бәсекелес пайда болды. АҚШ Ұлттық ғылыми
қоры (NSF) университетаралық ауқымды NSFNеt (National Science Foundation
Network) желісін құрып, оған көптеген шағын желілерді (сол уақыттарда-ақ
танымал болған Usenet және Bitnet желілерін қоса) біріктірді, бұл желінің
ақпарат тасымалдау қабілеті АRPANET желісіне қарағанда, біршама артық еді.
Бір жыл ішінде бұл желіге 10 мыңдай компьютер қосылды.
1988 жылы Internet Relay Chat (IRC) протоколы жасалып, Интернетте
нақты уақытта сөйлесу (чат) мүмкіндігі пайда болды.
1989 жылы Еуропада, Ядролық сынақтар бойынша еуропалық кеңес (CERN)
қабырғаларында Бүкіләлемдік тор концепциясы пайда болды. Оны әйгілі ағылшын
ғалымы Тим Бернерс-Ли ұсынды, ол екі жыл ішінде HTTP протоколын, HТМЛ тілін
және URI идентификаторларын ойлап тапты.
1990 жылы АRPANET желісі NSFNet желісімен бәсекелестікке шыдай алмай,
өз жұмысын тоқтатты. Осы жылы Интернетке телефон арқылы қосылудың сәті
түсті (Dialup access).
1991 жылы Бүкіләлемдік тор Интернетте пайда болды, ал 1993 жылы
әйгілі NCSA Mosaic браузері пайда болды.
1995 жылы NSFNet желісі бастапқы зерттеу мақсаттарына қайта оралды,
енді Интернеттің барлық траффигін маршрутизациялаумен Ұлттық ғылыми қордың
суперкомпьютерлері емес, желілік провайдерлер айналыса бастады. Осы жылы
Бүкіләлемдік тор FTP арқылы файлдарды тасымалдау протоколын трафик жөнінен
басып озып, Интернеттегі ақпарат тасымалдаудың негізгі көзіне айналды,
Бүкіләлемдік тор консорциумы (W3C) құрылды. Бүкіләлемдік тор Интернетті
өзгертіп, оның қазіргі заманғы бет-бейнесінің қалыптасуына әсер етті деп
айтуға болады. 1996-жылдан бастап, Бүкіләлемдік тор Интернет түсінігін
толықтай ауыстырды деп айтуға болады.
1990-жылдары Интернет сол уақыттағы желілердің көпшілігін біріктірді
(Фидонет сияқты кейбір желілер интернет құрамына кірген жоқ). Интернеттің
техникалық стандарттары ашық, ал оны басқаратын белгілі бір компания жоқ
болғандықтан, интернеттің дамуы жекелеген желілердің бірігуіне көп әсерін
тигізді. 1997 жылы Интернетте 10 млн компьютер болды, 1 миллионнан астам
домендік аттар тіркелді. Интернет ақпарат алмасудың ең танымал құралына
айналды.
1998 жылы рим папасы Иоанн Павел II Бүкіләлемдік Интернет Күнін 30
қыркүйек деп бекітті.
Қазіргі кезде Интернетпен тек қана компьютерлік желілер арқылы емес,
сонымен қатар, байланыс спутниктері, радиосигналдар, кабельдік теледидар,
телефон, ұялы байланыс, арнайы оптикалық-талшықтық желілер және электр
желілері арқыы да байланысуға болады.
Windows XP ОЖ – ң желісі.
Компьютер желіге қосылғаннан кейін бірнеше рет іске қосылғанда
операциялық жүйе DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) серверін
іздейді. Мұндай типтегі серверлер компьютерлерге желіде бірін – бірі оңай
табу үшін адрес меншіктейді. Егер желіде DHCP сервері болмаса, онда
операциялық жүйе автоматты түрде қосылғаннан кейін басқа компьютерлерді
анықтай алатын режимге ауысады.
■ Сервер – ортақ пайдалануға арналған барлық ресурстарды қамтитын
компьютер. Ортақ ресурстарды пайдалану үшін сервер қосулы болуы
қажет. Желідегі жұмыстың көп бөлігін сервер атқарады.
Стандартты ОЖ файлды қатынау және баспа қызметіне кіреді.
Файлды қызмет. Файлды қызметтің міндеті басқа ДК –ге файлды оқуға,
өзгертуге немесе құруға мүмкіншілік жасау. Кейде көптеген компьютерлер бір
файлмен жұмыс істегенде олар бір - біріне кедергі жасауы мүмкін, сондықтан
оларға тек оқуға мүмкіншілік беру қажет. Ал ол үшін файлды қызмет қатынау
құқығын шектеу механизмін қолданады. Windows XP – де клиент қатынау үшін
шексіз каталогты (папканы) қолдануға болады. Әрбір каталогтың файлды
қызметтің конфигурациясы анықтайтын аты болады және оны ресурс деп атайды.
Әр ресурс үшін қатынау режимі анықталуы мүмкін:
• тек оқу – ақпаратты оқу, бірақ өзгертуге болмайды.
• толық еркін қатынау – ақпаратты оқуға, өзгертуге болады.
• пароль арқылы қатынау – белгілі ресурспен жұмыс істеу үшін пароль білу
қажет.
Баспа қызметі. Кейде барлық компьютерге принтер қою мүмкін емес. Осы
жағдайда бір компьютерге принтер қойылады да басқа компьютерлерге баспадан
шығу үшін қызмет атқарады. Бұндай жағдайды біз әсіресе компьютер
сыныптарында қолданып жүрміз.
Бүкіләлемдік желінің даму тарихын 4 кезеңге бөлеміз:
І кезең (1969-1983 жж.) Бұл кезеңде ARPAInternet желісі пайда болды. Ол
әскери және ғылыми салаларға пайдаланылды. Бірақ оның деренктерді жіберу
каналының дамуы өте әлсіз болды. Сондықтан жоғары бағалы компьютерлермен
жұмыс жасау қиындық келтірді.
ІІ кезең (1983-1989 жж.) Мұнда ARPANet 185 компьютердің орталығына айналды.
Ол орталықтар АҚШ-да, Англияда және Норвегияда орналасқан. Желілір бойынша
деректерді жіберу телефондық каналдар немесе байланысты спутниктік
каналдары арқылы жүзеге асты. Сонымен, бұл кезеңде жұмыс протоколдары
жетілдірілді.
ІІІ кезең (1989-1994 жж.) Бұл кезең WWW қызметінің пайда болуымен
байланысты. Деректерді жіберу мен қарым-қатынас басқа кезеңдермен
салыстырғанда анағұрлым ықшамдала бастады. Ал 1986 жылы бүкіләлемдік
компьютерлік желі Интернеттің пайда болуы деп жарияланды. Аталған жаңалыққа
байланысты 1991 жылы ARPANet біртұтас желі ретінде қолданылмайтын болмайды.
90 жылдардың орта шенінде видеоконференция пайда болды. Ақпараттарды дыбыс
арқылы жеткізуде оның мүмкіндігін пайдалануға болады. Бұл кезең WWW
интерактивтік қызметі арқылы қарым-қатынастар тиімді болды және Интернетке
қосылған қолданушылар саны тез өсті.
ІV кезең (1994-1996 жж) Бұл кезең қолданушылар арасындағы қарым-қатынас
тәсілін арттырумен сипатталады. Мұнда көпөлшемді интерактивтік модель VRML
пайда болды.
Үшінші және төртінші кезеңдер аралығында Ресейде Интернет желісі
қолданыла бастады. Ресейде 1990 жылы Совам Телепорт компаниясы
электрондық хабарларды жеткізу (off line) мүмкіндігімен шектелген
бүкіләлемдік желіге ену кезең басталды. Ал 1994 жылы хабарларды өңдеу,
жіберу және қабылдап алу процестерін қамтамасыз ететін on line режимі пайда
болды.
Интернет желісін сипаттау үшін оны телефон жүйесімен салыстыру
қалыптасқан. Жалғыз телефон компаниясы болмайтыны сияқты Интернет
компаниясы да тек біреу емес. Дүниежүзілік немесе мемлекеттік телефон
жүйесінің иесі кім? Ешкім де емес. Әрине, оның бөліктерін біреулер
иеленеді, бірақ жүйеге толық ешкім ие емес, бұл жүйе өзара келісімарқылы
ортақ пайдалануға арналаған. Дүниежүзіндегі ірі телефон компаниялары
бірігіп, телефон жүйесі қалай пайдаланатыны жөнінде келісіп отырады, яғни
әр елдің кодын, төлейтін ақшасын, мұхитаралық кабел құнын - кімдер, қалай
бөлісіп көтеретінін және де әр елдің телефон жүйесінің қосылу техникалық
мәселелерін бірігіп анықтап отырады. Интернет желісі де дәл осы телефон
жүйесі тәрізді басқарылады.
Интернетті пайдаланудың нақты себептері өте көп. Мысалы: сіздің
Бурабайға барып дем алғыңыз келіп отыр, сол жердегі аквалагпен жүзуге
ыңғайлы орын туралы білгіңіз келеді дейік. Олай болса, scuba (акваланг)
жаңалықтар тобын қарап шығу керек, мүмкін сонда демалған біреу мәлімет
берген болар, әйтпесе сұрағыңызды сонда енгізіп күтіңіз. Біреу сізге жауап
беріп қалар (үлкен ықтималдықпен жауап алатыныңызға сенгіміз келеді).
Интернеттің бар мүмкіндігін, онда жиналған мәліметтерді де түгел айтып беру
қиын. Оның үстіне күнбе-күн оған жаңа мәліметтер келіп түсіп жатады.
1990 жылдан бері интернет өз көлемін жыл сайын екі есе арттырып отыр.
Қазіргі кезде желлер коммерциялық негізде жұмыс істейді, бірақ оны
халықаралық ISOC (Internet Society) қоғамдық ұйымы бақылайды. Интернет
құрамына кіретін әр түрлі компьютерлердің бір – бірімен үйлесімді түрде
байланысып, өзара мәлімет алмасуы ТСРІР хаттамалары көмегімен жүргізіледі.
(Интернеттің шығу тарихын айту қажет)
Интернет жүйесі аппараттық және бағдарламалық жабдықтамалардың
көмегімен электрондық пошта жұмысын ұйымдастырып, электрондық
хабарландырулар, жарнамалар беру, телеконференциялар өткізу тәрізді әр
түрлі ақпараттық қызмет түрлерін көрсетеді.
Интернеттен басқада ауқымды желілер бар:
• Fidonet - эксперименталь желі, қолданушы – энтузиасттар құрған;
• Үлкен компаниялардың корпаративті желісі, мысалға SCN (Siemens
Corporate Network)
1.2. Интернеттің негізгі принциптері. Интернетке қосылу.
Интернеттің негізгі принциптері
Интернет мыңдаған корпоративті, үкіметтік, ғылыми және үй желілерінен
құралған. Әртүрлі архитектуралы және топологиялы желілерді біріктіруге IP
(Internet Pritocol) протоколын және мәліметтер пакеттерін
маршрутизациялауды қолдану арқылы қол жеткізілді. ІР протоколы әдейі
физикалық байланыс арналарына тәуелсіз етіп жасалды. Яғни цифрлық
мәліметерді тасымалдауға арналған кез-келген жүйе Интернетпен де байланыса
алады. Желілердің байланысқан түйіндерінде арнайы маршрутизаторлар
(бағдарламалық немесе аппараттық) пакеттердің қабылдаушылардың ІР-
адрестерін қарай отырып, мәліметтер пакеттерін сұрыптаумен және бағыттаумен
айналысады. ІР протоколы бүкіл әлем көлемінде біртұтас адрес кеңістігін
құрады, бірақ әрбір жеке желіде өзіндік адрес кеңістігі болуы мүмкін. ІР-
адрестерді осылайша ұйымдастыру маршрутизаторларға әрбір мәлімет пакетінің
бағытын анықтауға мүмкіндік береді. Осылайша, Интернет құрамындағы
жекелеген желілер арасында конфликттер болмайды, ал мәліметтер бүкіл әлем
көлемінде дәл жеткізіледі.
ІР протоколын IETF (Internet Engineering Task Force) ұйымы ойлап
тапқан болатын. IETF және оның жұмыс топтары қазіргі күні де Бүкіләлемдік
желінің протоколдарын дамытумен айналысады. IETF қызметіне қарапайым
пайдаланушылар қатыса алады. Бұл ұйым комитеттері RFC құжаттарын
жариялайды. Бұл құжаттарда көптеген сұрақтардың техникалық спецификациялары
және дәл түсініктемелері беріледі.
Интернет протоколдары
Бұл жағдайдағы протокол түсінігі - желімен жұмыс жасаған кездегі
компьютерлер арасындағы мәліметтер алмасу тілін білдіреді. Әртүрлі
компьютерлер бір-бірімен байланысу үшін, олар бір протоколмен байланысуы
керек. Интернет протоколдар жүйесін TCPIP протоколдар жиыны деп атайды.
Төменде кең тараған интернет-протоколдардың аттары келтірілген:
Қолданбалы деңгейде:
▪ DNS
▪ FTP
▪ HTTP
▪ HTTPS
▪ IMAP
▪ LDAP
▪ POP3
▪ SMTP
▪ SSH
▪ Telnet
▪ XMPP (jabber)
▪ SNMP
Сеанстық деңгейдекөрсету деңгейінде
▪ SSL
▪ TLS
Транспорттық деңгейде
▪ TCP
▪ UDP
Желілік деңгейде
▪ BGP
▪ ICMP
▪ IGMP
▪ IP
▪ OSPF
▪ RIP
▪ EIGRP
▪ IS-IS
Арналық деңгейде
▪ Еtһеrnet
▪ Frame realy
▪ HDLS
▪ PPP
▪ SLIP
Белгілі бір стандартқа келтірілмесе де, Интернетте кең тараған
протоколдар бар. Бұл протоколдар көп жағдайда файлдармен және мәтіндік
мәліметтермен алмасу үшін қажет, кейбіреулерінің негізінде бүтін файл
алмасу желілері құрылған. Бұл протоколдар:
▪ OSCAR
▪ CDDB
▪ eDonkey 2000(желінің аты; протокол MFTP деп аталады)
▪ Gnutella
▪ Skype
Интернетке қосылу.
Клиенттер мен серверлер
Бүкіл әлемдік желіні қүрайтын барлық компыотерлерді екі топқа —
клиенттер мен серверлерге бөлуге болады. Кез келген компьютерді қай топқа
жатқызу керек екендігі оның қуаттылығына емес, Интернетте атқаратын
қызметіне қарай шешіледі. Желі арқьлы алынатын мәліметтердің басым бөлігі
серверлерде орналасады. Сондықтан серверлердің негізгі жүмысы баска
компьютерлердің, яғни клиенттердің сұраған ақпараттары мен қызмет баптарын
қамтамасыз ету болып табылады.
Сервердегі ақпараттарға тұтынушылардың кез келген сәтте үздіксіз қол
жеткізуі үшін және әрбір клиенттің ойынан шығу үшін сервер ретінде
Интернетке тұрақты түрде қосылып тұратын, әрі өте жылдам істейтін қуатты
компьютерлер қолданылуы тиіс. Ал клиент ретінде кез келген, тіпті
мүмкіндігі шамалы компьютерлер де жүмыс істей алады, оларға Интернетке
тұрақты қосылып түру міндет емес, тек керекті мәлімет аларда ғана байланысу
жеткілікті болып саналады.
Серверлердің бірнеше түрлері бар, мысалы, клиенттердің бір-бірімен
электрондық мәліметтермен алмасуына мүмкіндік беретін пошта серверлері,
жаңалық алу топтарымен байланыстыратын жаңалық серверлері, ал вэбсерверлер
клиент-компьютерлерге Интернеттен жиі сүратылатын мөліметтер бөлігін —
World Wide Web (Бүкіләлемдік ормек) сайттарындагы ақпараттарды беру ісін
атқарып отырады.
Модемді таңдау
Интернетке қосылудың кептеген тәсілдері бар, бірақ солардың ішіндегі
ең кең тараған, әрі оңай жүзеге асырылатыны — телефон желісі мен модем
(модулятор-демодулятор сөзінің қысқартылған түрі) деп аталатын арнайы
құрылғыны пайдалану арқылы орындалады. Бүл тәсіл dial-up (қосылатын -
коммутацияланатын) деген атпен белгілі.
Модем — компьютер мен телефон желісі арасындағы дәнекер аудармашы
рөлін атқарады. Мұндагы ерекшелік — телефон арналары мен компьютерлер екеуі
екі түрлі, бір-бірімен сәйкес келмейтін тәсілдермен жұмыс атқарып,
мәліметтерді тасымалдап өңдейді. Компьютерлер цифрлармен жүмыс істесе,
телефон арналары аналогтық түрдегі сигналдарды пайдаланады. Сол себепті
басқа компьютерге мәлімет жіберу үшін оларды цифрлық түрден аналогтық түрге
айиналдыру керек те, ал оны қабылдау кезінде сигналдарды аналогтық түрден
қайтадан цифрлық түрге келтіру қажет болады. Міне осы түрлендіру жұмысын
модемдер атқарады.
Барлық модемдерді екі топқа — сыртқы және ішкі деп бөлу қалыптасқан.
Ішкі модемдер компьютердің жүйелі блогында — негізгі қорабында
(кеңейтілетін әдеттегі PC-карта сияқты жасалып, аналық тақшаның бос
үяларына қойылады) орналасады да, үстел үстінде қосымша орын талап етпейді.
Сыртқы модемдер бөлек қорап ішіне орналастырылып, компьютерге оның
USB немесе қазірде сирегірек қолданылып жүрген компьютердің артқы жағындағы
COM порттары арқылы қосылады. Сыртқы модемнің қорабындағы жарықша диодтары
мен алфавиттік-цифрлық индикаторлары бар шамдары модемнің қалай жүмыс істеп
тұрғанын, жүмыс істеу қабілетін жылдам анықтауға мүмкіндік береді.
Модем сыртқы немесе ішкі болса да, оның телефон сымы жалғанатын
ажыратып қосқыш тарақшасы (әдетте LINE сезімен белгіленеді), көбінесе
телефон аппараты (PHONE сезімен белгіленеді), микрофон, колонкалар да
қосылатын тарақшалары болады. Егер LINE қосқышына телефон сымы, ал PHONE
ұяшығына телефон аппараты жалғанса, басқа ешбір кабельдерді пайдаланбай,
Интернетке қосылып, әрі модем жұмыс істемей тұрғанда телефонды да пайдалана
беруге мүмкіндік аламыз. Бүкіләлемдік желіге қосылған сәттерде Сіздің
телефон арнаңыз Интернет қызметтерін беруші провайдермен байланыс орнатып
тұрады да, телефоныңыз бос болмайды.
Интернетке қосушылар
Модем алып оны телефонға жалғаған соң, Интернет қызметін пайдалануды
жүзеге асырушы провайдерді (Internet Service Provider, ISP) тандап алу
қажет. Модем мен телефон арқылы сол провайдер компьютерімен байланыс
орнатып, солардың көмегімен Интернеттің шексіз қызмет бабын пайдалануға
мүмкіндік аламыз. Қазіргі кезде шағын қалалардың өзінде Желіге қосу
қызметтерін атқаратын бірнеше компанияларды табуға болады, ал көпшілік
шоғырланған үлкенірек тұрғын аймактарында олар ондап емес, жүздеп кездеседі
(олар туралы www.providers.kz сайтында мәлімет жинақталған).
Провайдерлердің қызмет ету, жүмыс істеу сапасымен Интернетке қосылу
жеңілдігі және оның жылдамдығы тығыз байланыста болады. Сондықтан провайдер
тандауға тиянақты көңіл бөлуіміз қажет.
Интернет-кәртішкелер мен келісім шарттар
Көбінесе провайдерлер желіге қосылудың екі мүмкіндігін ұсынады:
келісім шарт (контракт) негізінде және алдын ала төленген кәртішкелер
арқылы. Келісім шарт бойынша желіге қосылу үшін интернет-провайдер
кеңсесіне барып, шарт жасап, аванстық телем төлеу керек. Бұлай істеу заңды
тұлғалар үшін өте қолайлы, өйткені қолма-қол ақша төлеу қажет емес, керекті
соманы аударуға болады. Ал екінші тәсіл жеке адамдарға ыңғайлы, жақын
арадағы дүкеннен немесе пошта бөлімінен интернет-кәртішке сатып алып,
қалаған уақытта желіге қосылуға мүмкіндік аласыз.
Қай тәсілді пайдалансаңыз да, ойда жүрген Желіге қосылу жиілігіңізе
байланысты тарифтік жоспар тандап алу кажет. Күнде-күнде түрақты түрде
Интернетке қосылу қажет болса, Unlimited пакетін тандаған дұрыс, ол
провайдерге байланысты $20-60 шамасында болады. Кешкі Unlimited пакетінің
құны $12-20 шамасында болады. Ал егер Сіз Интернетке тек анда-санда ғана
қосылатын болсаңыз (мысалы, электрондық поштаны пайдалану және оқта-текте
World Wide Web жүйесін аралау), онда сағаттық төлеммен шектелген тиімді
болады. Бизнес-уақыт кездеріндегі бір сағатқа қосылу $0,2-0,8 болса, бизнес-
уақыттан тыс кездердегі оның қүны — $0,15-0,4. Интернетке кететін шығынға
жергілікті телефондық байланысқа төлейтін сомаңызды да қосу керек екенін
есте сақтау керек, провайдер компьютерімен телефондық байланыс тегін
болмайды (тек Callback қызметі арқылы орындалатын тарифтік жоспарға ол
кірмейді, мүнда Желіге қосылу кезінде провайдердің өзі Сізге телефон
шалады). Осындай дайындық жұмыстары толық орындалған соң, Windows
жүйесіндегі Интернетке қосьшу жұмысын тікелей жүргізуге болады.
1.3. E-mail, WWW, FTP мүмкіндіктеріне қысқаша шолу.
World Wide Web қызметі
Интернеттегі қызмет түрлері көп, солардың ішіндегі ең жиі
пайдаланылатыны — World Wide Web жүйесіндегі мәліметтерді көріп керектісін
алу қызметі. WWW немесе вэб ортасындағы мәліметтер қызықты, әрі көрнекті
және алуан түрлі болып келеді, онымен жүмыс істеу де қиын емес, қарапайым
түрде кез келген адам орындай aлaды. WWW қызметі тұтынушыларға бір-бірімен
байланыскдн өте көлемді гипермөтіндік қүжаттарды көрсетуді жүзеге асырады.
Қүжаттар ішінде мәтіндік ақпарат, графикалық бейне-суреттер, аудио- жөне
бейнемәліметтер, бұған қоса басқа ақпараттарға да көптеген сілтемелер бар.
Осындай құжаттарға кез келген адам қалаған кезінде қол жеткізе алуы үшін
web-парақтардағы мәліметтер Интернетке тұрақты қосылып тұрған web-
серверлерде сақталады. Бір тақырыпқа арналып, бірі-бірімен байланыскан
парақтар жиыны web-сайт деп аталады. Жай сайт бірнеше парақтардан тұрады,
ал бірақ көлемді мәліметтері бар және жиі каралатын сайттар құрамында
жүздеген парақтар бола береді.
Web-адрестер туралы
Қазіргі кезде әлемде 20 млн-дай web-серверлерде орналасқан 10 млрд-
тан астам web-парақтар бар, бұлардың саны күннен күнге өсіп жатыр. Оларды
бір-бірінен ажыратып, керек кезінде тауып алу үшін әрбір web-параққа латын
әріптерінен, цифрлардан және де басқа арнайы символдардан тұратын,
қайталанбас бірегей адрес тағайындалады.
Web-парақ адресі бірнеше бөліктен тұрады: хаттама (протокол — http:
) атауы, осы парақ орналасқан web-сервер адресі, оған баратын жол тізбегі
және файл аты. Web-сервер адресі www символдарынан басталатын, бір-бірімен
нүктемен бөлінген сөз тіркестерінен түрады. Web-парақ адресі web-сервер
адресінен қиғаш сызық арқылы бөлініп түрады да, ол сервердегі парақтар
иерархиясымен анықталады. Нақты web-парақ файлының тіркемесі НТМ немесе
HTML (HyperText Markup Language — web-парақтар жасау үшін қолданылатын
арнайы тіл) символдарынан түрады. Мысалы:
Адрестерде нақты адрес жазылмауы да мүмкін. Көбінесе web-сайттың
жалпы адресі ғана жазылады, мысалы, http:www.website.kz. Web-сервер
адресінде файл аты көрсетілмесе де, ол бір парақты көрсетеді. Ол парақ
сайттың ең басты парағы больш саналады да, оны көбінесе индекс деп атайды
(оның алғашкы файлының әдеттегі атауы — index.htm, index.html, index.php,
т.с.с).
WWW ортасындағы барлық адрестер http: символдарынан басталады,
бірақ адресті тергенде, оны енгізбей-ақ, www.site.kz деп енгізуге болады.
Тек www символдары жоқ адрестер енгізілгенде ғана оларды толық теру керек
(мысалы, http:encycl.yandex.ru).
Браузерлер
World Wide Web жүйесін аралап көруді жүзеге асыратын арнайы
программалық жабдықтамалар — web-браузерлер болады. Бүгінгі күнге дейін ең
кең таралған браузерге Microsoft компаниясының Internet Explorer
программасы жатады, ол Windows нұсқаларынын кез келгенінің қүрамында бар.
Браузермен жүмыс істеу өте қарапайым боп келеді, оның адрестік
өрісіне web-сайт немесе басты парақ адресін енгізіп, Enter пернесін басу
жолымен Интернет арқылы сол адрестегі web-парақ мәліметі алынып, экранда
бейнеленеді. Интернетке қосылу жылдамдығы мен web-,cepвермен байланысу
сапасына қарай және де парақ мәліметі көлеміне (көлемі парақтағы суреттер
саны мен сапасына тәуелді болады) байланысты экранға керекті мәлімет
бірнеше секундтан бірнеше минутқа дейін созылады.
Гиперсілтемелер
Желідегі керекті ақпаратты іздеу бір парақтан екінші параққа, одан
үшінші параққа, т.е.с ауысу жолымен жүргізіледі. Егер солардың әрқайсысының
адрестерін теріп отыру керек болса, оған көп уақыт кетер еді. WWW негізінде
басқа парақтарға жылдам ауысу ісін атқаратын тиімді механизм жатыр. Оны
гиперсілтемелер деп атайды, ондай сілтемелер белгіленген мөтін сөздері
арқылы немесе суреттерді таңдау жолымен де атқарыла береді. Белгіленген
сөздер асты сызылып басқа түспен ерекшеленеді, суреттер де басқалардан
айрықшалау түсте болады. Курсорды сондай ерекшеленген сөздер мен суреттерге
алып барған кезде, ол сұқ саусағы тікейтілген қолды бейнелеп көрсетеді. Сол
сөтте сілтеме көрсетіп тұрған web-адрес Internet Explorer программасы
экранының төменгі жағында орналасқан қалып қатарында көрсетіліп тұрады.
1.4. Интернет қызмет түрлері.
Интернетке жол сілтеушілер
Интернет күннен күнге біздің өмірімізге кеңінен еніп, одан тереңірек
орын алып келеді. Оның кеңістігін бір рет аралағандар енді одан шыққысы
келмейді. Оларға әрқашанда осы Дүниежүзілік өрмектен оңай алынатын жаңа
ақпарат керек. Оның электрондық желісінде адасып кетпеу үшін тұтынушыларға
жақсы жол сілтеуші программалар қажет болады. Интернеттегі виртуальды
(көзге елестетуге болатын) әлемнің шексіз жолдарымен серуендерге арналған
программаларға браузер- программалар жатады. Қарапайым тұтынушылар үшін
браузерлерсіз жаһандық желі жолсыз қалың орманға кіргенмен бірдей.
Сондықтан төменде көрсетілген, қазіргі ұсынылып жатқан жол бастаушы
программалар ішінен өзімізге ең керектісін таңдап ала білуіміз керек.
OPERA
Opera- элемдегі ең жақсы барузерлердің бірі. Оның кең таралмағандығын
бастапқы кезде оның тегін болмағандығынан деп түсіндіруге болады. Бірақ
уақыт өзгереді, соған орай қазір бұл тамаша программаның кез келген
нұсқасын тиын шығармай көшіріп алуға болады. Опера ең көп платформалы
(мультиплатформалы) браузер болып табылады. Оны Windows,Linux,MaOs,
жүйелері орнатылған компьютерлерде, тіпті мобильдік телефондарда да
кездестіруге болады. Мұнда бір операциялық жүйеден екіншісіне ауысу
ешқандай проблема туғызбайды. Программа интерфейсті өте ыңғайлы, ол басында
IE программасының көшірмесі болған. Бірақ тереңірек үңілсек, оның сыртқы
түрін оп- оңай өзгертуге болады. Біріншіден, оған көптеген сайттарда тұрған
тұсқағаздар бейнесін қоюға болады. Екіншіден, тек қана батырмаларды ғана
емес, толық тақталардың өзін қосуға, алып тастауға және жылжытуға болады.
Осылардың нәтижесінде ең ыңғайлы, әрі әдемі сыртқы түр жасай аламыз.
Операның функциональдық қызметі өте жақсы құрастырылған. Веб парақтарды
жеңіл көруге болатын мүмкіндіктерден (біртіндеп ұлғайту- кішірейту, ішкі
беттерді пайдалану, т.б.) басқа операның ыңғайлы пошталық клинеті, IRC
miHHeTi,RSS жаңалықтарын оқу клиенті жөне терендетілген мәлімет жүктеуші
менеджер бар, ол тоқталыған тапсырмаларды ары қарай оку ісін де атқара
алады. Осы операда ең алғаш рет браузерді жаңа түрлері- тышқан сілтеулері
мен дауыспен басқару пайда болды. Осыған орай ыстық пернелер жасаудың
қажеті де болмады. Операның тағы бір артықшылығы- кэшпен жұмыс істей алуы.
Мысалы, сіз жаңалықтар ресурсын жиі қарайсыз, делік, ал браузер сіз
кірген сайын оның суреттерін біртіндеп жүктей бастайтыны ішті пыстырады
емес пе! Ал операда бүдан шығатын жол бар. Тек сайтты бір рет оқып алу
керек, сонан соң браузер оның суреттерін кэшке орналастырады, ал екінші
кірген кезде сол суреттерді кэштен алады да, оған ешкдндай трафик
шығармайды. Компьютер жадымен жүмыс істейтін осы мүмкіндік веб- парақтар
ашу жылдамдығын біршама арттырады, оған қоса жылдам істейтін айналмасы
тамаша нөтиже береді. Оның үстіне Presto барлық стандарттармен жұмыс істей
береді. Тек аздаған проблемалар Java Script пен Flash мүмкіндігін
пайдаланған кезде туындайды. Кемшіліктерін айтатын болсақ, кэшті толтыру
кезінде браузердің өзін жүктеу де біраз уақыт алады. Мұны кэш көлемін
кішірейту жолымен немесе оны оқтын-оқтың тазалап отыру арқылы аластауға
болады. Пошта клиенті аддыңғы қатарлы программалармен таласа алмайды, бірақ
қарапайым тұтынушының қажетіне толығынан жарайды. Тағы бір аздаған
кемшілігі- бұл программаға плагин жасау өте қиын. Сондықтан қажет болған
жағдайда, жекелеген элементтерді орнатуға тура келеді. Браузер қауіпсіздігі
жоғары деңгейде. Өз ішкі айналмасы бар программа операциялық жүйе
кемшіліктерінен тыс жұмыс істейді жөне ол - ІЕ-ге шабуыл жасауға арналған
мүмкіндіктерден де жақсы қорғайды. Ыңғайлы интерфейс, әрі сыртқы түр,
қауіпсіз серфинг, трафикті үнемдеу,жоғары деңгейде қызмет ету- барлығы бар.
MAXTHON
Maxthon-толыққанды программалық өнім емес. Ол Internet Explorer (IE)
программасының қызметі қанағаттандырмайтын тұтынушыларға арналған
программасына орнатылған қондырма болып табылады. IE- ден Maxthon ауысу
ешқандай қиындықтуғызбайды. Бастапқы интерфейстерінің де ешқандай айырмасы
болмайды. Бірақ тұтынушы талабы бойынша жаңа батырмалар мен тақталар қосып,
олардың орналасуына да өзгертуге болады. Ортасына ішкі беттер мен іздеу
жолы қосылған. IE - ден Maxthon- га ауысу кезінде жаңа браузерге
тандамалыны ,журналды және де басқа тізімдерді бірден енгізу мүмкіндігі
бар. Бүл программаның ыңғайлылығы тышкан сілтеулері мен Super Draw
&Drорфункциясын сүйемелдеу арқылы арта түседі. Парақтарды қарау ыңғайлы
болуы үшін беттерді масштабтау функциясы енгізілген. Программаға керексіз
конттенттерді сүзгіден өткізбейтін AD-hunter фильтрі қосылған.
Ол өз тапсырмаларын жақсы орындайды. Бірақ жалпы браузер қауіпсіздігі
онша емес. Оның қауіпсіздігі негізі болып табылатын- Trident айналмасы IE
программасы мәліметтеріне бағытталған шабуылдарға төтеп бере алмайды. Жүмыс
істеу жылдамдығы IE программасы тәрізді, яғни жоғары емес. Дегенмен,
ескіріп кеткен Trident айналмасы Maxthon программасына алға ұмтылуға
кедергі жасап отыр.
Қызмет мүмкіндіктерінің жоғарылығына, жарнамалық фильтрінің болуына
және программасынан Maxthon программасына ауысуы оңайлылығына қарай
бірсыпыра тұтынушыларды ол толық қанағаттандыра алады.
Қалған браузерлер де жоғарыдағыларға ұқсас немесе аздаған ғана
айырмашылықтары бар. Сонымен, мынадай тұжырым жасауға болады. Internet
Explorer (IE) ескірді, енді ол жаңа программаларға орын беруі тиіс. Opera,
Mozilla Firefox немесе Maxthon программаларының бірін тандау
тұтынушыларының өз еркінде. Жоғары функциональдығы керек пе, әлде жалынды
түлкінің жоғары санасы қажет пе, әлде IE мүмкіндігін біртіндеп арттыратын
тандайсыз ба, оны өздеріңіз білесіздер. Ал біз Орега-тандап, оған Біздің
таңдауымыз деген лауазым бергелі отырмыз.
INTERNET EXPLORER (IE)
Көптеген тұтынушылар үшін жылдамдығына қарай есек деп аталып кеткен
Internet Explorer (IE) програмасы олардың өмірінде пайдаланған ең алғашқы
браузері болып саналады. Оның себебі- бұл программа ең басынан жүйесіне
енгізілген болатын, сондыктан одан басқа браузерлер жайлы ешкім ойланған да
жоқ. Оның ішінде жүмыс істеуді үйрену минуттық іс болатын. Бұл программада
веб- парактарды көрудің кеңейтілген мүмкіндіктерді ұсынылмайды. Оның қызмет
көрсетуі ең төменгі деңгейде жүргізіледі десе де болады. Технологиялық
түрғыдан қарағанда да, оның мүмкіндіктері ескіріп кетті. Ол қазіргі жаңа
стандарттарды сүйемелдей алмайды, бірақ оның кең таралып кеткені соншалық,
оған ешкім онша көңіл де аудармайды. Интернет аралаушылардың 80 пайызьнан
астамы осы программманы пайдаланып келеді. Сондықтан веб- дизайнерлердің де
көпшілігі осы Internet Explorer (IE) программасын қолдану бағытында соның
ерекшеліктерін еске ала отырып жұмыс істейді. Кейде мынадай да қызықтар
болып жатады- IE ортасында жұмыс істейтін парақ жасалады, ал ол басқа
браузерлерде тіпті көрсетілмейді де. Мұнда тек бір терезеде жүмыс істегенде
ғана жылдамдық ойдағыдай болады. Ал егер бір мезетте оншақты терезеден
мөлімет қарау керек болса, онда браузер жедел жадының өте үлкен көлемін ала
бастайды. Парақтарды терезелерге жүктеу жылдамдығы да басқа программаларға
қарағанда әлдеқайда төменгі деңгейде болады. Мүның себебі- ескі ауысу
мүмкіндігін пайдаланудан болып отыр, ол парақ мәліметін толық оқылып
біткеннен кейін ғана көрсете алады. Программа жылдамдығынан басқа оның
қауіпсіздігі де өте маңызды көрсеткіш болып саналады. Мүнда да IE арта
қалып отыр, Оның кең таралуына байланысты мөліметтерді сақгау кемшіліктері
жетіп артылады. Онын үстіне программалаушылары оз туындыларының
кемшіліктерін жоюға ат үсті қарайды. Сол себепті желіні бір аралаган соң,
қарапайым антивирустық программасы және файеволы бар компыотердің озі жүмыс
істемей қалуы, әбден мүмкін. Сонымен, IE қызмет мүмкіндіктері шектеулі
дөрежеде. Оның мүмкіндіктерін кеңейту үшін браузермен бірге жүмыс істей
алатын қосымша утилиттер орнату керек. Жарнамалық фильтрлермен кеңейту үшін
браузермен бірге жүмыс істей алатын қосымша утилиттер орнату керек.
Жарнамалық фильтрлермен жүмыс істегенде де осылай болады. Тек басқа жақтан
алынған утилиттер ғана артық трафик алудан сақтайды.
Internet Explorer (IE) - ді пайдаланушылар одан басқа браузер
прграммалар барын білмейтіндер немесе жаңа программаны окып үйренгісі
келмейтін жалкаулар болып табылады.
MOZILLA FIREFOX
Қазіргі кезде- жалынды түлкі ( Firefox -жалынды түлкі болып
аударылады) программасы таралуы жағынан екінші орында келе жатыр. Оны
пайдаланушылар бүкіл әлем тұтынушыларының 10-15 пайызын құрайды. Бұл
браузердін артықшылықтары- ыңғайлы интерфейсі, оған өз қалауымыз бойынша
батырмаларды қосуға немесе алып тастауға болады. Мозиланың сыртқы түрін де
толық өзгертуге болады, ол үшін қаптама (түс бейне) жүктеу керек. Басынан
бастап, бүл программаның қызмет ету мүмкіндігі Internet Explorer
(ІЕ)деңгейінен жоғары болды. Мұны жасаушылар бар керекті құралдар мен
функцияларды бірден іске қоса білген. Көптеген тұтынушылар үшін осы
мүмкіндіктер тобы жеткілікті еді, бірақ көп білетін, әлі алға ұмтылатын
тұтынушылар үшін олар плагиндерді сүйемелдеу тәсілдерін де қосып қойды.
Қазіргі кезге дейін осы программа арқылы ойындардың бірнеше жүздеген
нұсқалары жазылған және де көп қызметті программалық кешендер үшін іздеу
мүмкіндіктері бар көптеген программалар жасалған. Осы браузерді жетілдіре
отырып, оны мобильді телефонға хабарлама SMS- жіберетін етуге, альбомдар
жасауға, аськамен мөлімет алмасуға, қажетсіз жарнаманы алып тастай отырып
трафикті фильтрулеуге, т.б. қолдануға болады. Жылдамдыгы да жаман емес.
Мұндағы Gecko айналмасы парақтарды IE программасына қарағанда анағұрлым
жылдам жүктейді. Ол парақты толық жүктемей- ақ көрсете береді. Осыған
байланысты өзіңізге керексіз деп тапқан парақтарды аяғына дейін жүктеу
қажет емес. Браузер қауіпсіздігі оның ашық архитектурасына байланысты ең
жоғары деңгейде деуге болады, ол егер әлсіздік бар жерді байқаса, браузер
кодына өзгерістер енгізе алады. Осының нәтижесінде казіргі кезге дейін
бірді бір мәліметке Mozilla Firefox арқылы кіріп, оны рүқсатсыз алу жағдайы
нақты тіркелген емес.
Сонымен жалынды түлкі программасы бірінші кезекте өзінің кеңейтіле
алатын мүмкіндігімен толық қауіпсіздігімен ерекшеленіп отыр. Бірақ ол
қосымша мүмкіндіктерді орнатуды талап ететіндіктен, жалқау тұтынушьшардьң
қолы емес.
KONQUEROR
Бұл браузер негізінде Windows ортасының Internet Explorer (IE)
программасын қайталайды. Ол кең таралған KDE жүмыс ортасының ажырамас
бөлігі болып саналады да, осы ортадағы файлдық менеджер жөне интернет-
браузер рөлін атқарады. Konqueror интерфейсі оның Linux базасына тәуелді
болып табылады. Сондықтан, желдеткіш тұтынушыларына біраз қайта үйренуге
тура келеді. Konqueror өз айналмасы- KHTML негізінде жасалған. Ол көптеген
стандартты сүйемелдей алады, сондықтан жаңа веб-парақтарды ашу мүнда қиын
емес. Қызмет бабы жағынан ол көптеген барузерлердің алдында орналасқан.
Мұнда ішкі беттермен жұмыс істеу,суреттерді жүктеуді басқару, біртіндеп
үлкейту, т.е.с мүмкіндіктер жасалған. Тіпті плагиндерді сүйемеддеу де
енгізілген, бірақ онша көп емес. Konqueror - ді жасушылар бұған барлық
керекті функцияларды енгізуге тырысқан. Браузерлерде сирек кездесетін
жарнама фильтрлері де бар. Жылдамдығын аздап төменірек деп айтуға негіз
бар. Браузер KDE- нің өзі сияқты жылдам істемейді, компьютер жадын да көп
пайдаланады. Парақтарды жүктеу ойдағыдай деңгейде десе болады- мәтіндер мен
бейнелер жүктелу барысында көрсетіліп отырылады.
Konqueror Linux ортасындағы браузерлер ішіндегі ең көп таралған болып
саналады. Бүл программаны жасаушылар оның жаңа нүсқасы Windows ортасында
жүмыс істейді деп айтуда,осыған қарағанда, жақында Konqueror IE
программасына бөсекелес программалардың бірі болғалы тұр.
ІІ-тарау . Мектепте интернетті оқыту.
2.1. Информатика пәндеріндегі интернет мәселесі.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер-
бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе Қазақстан сол
деңгейде болады. сондқтан ұстазға жүктелетін міндет ауыр деген болатын.
Қазіргі заман мұғалімнен тек өзінің пәнінің терең білгірі болуы емес,
тарихи танымдық, педагогикалық-психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық
білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай
білім беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс істеп, оқумен
тәрбие ісіне еніп оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда
ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналады.
Қазақстан Республикасының Президентінің 1997 жылғы қыркүйекте №6345
үкімімен бекітілген Орта білім беру жүйесін ақапараттандырудың Мемлекеттік
Бағдарламасы мектептегі білім беруді ақпараттандыру процесіне негіз
қалады. Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі мақсаты
оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру. Осы мақсатты орындау
барысында оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыруда жаңа әдістерді
қолдану қажеттілігі туып отыр.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналағн Мемлекеттік Бағдарламасында: . . . экономиканың барлық салалары
үшін жоғары білікті және бәсекеге қабілетті кадрларды даярлаудың сапасын
арттыру. . . және . . . кәсіби міндеттерін дербес әрі шығармашылық
тұрғыдан шешуге, кәсіби қызметтін тұлғалық және қоғамдық маңызын түсінуге,
оның нәтижелері үшін жауап беруге қабілетті кәсіби құзіретті жеке тұлғаны,
бәсекеге қабілетті маманды қалыптастыруды қамтамасыз ететін білім беруді
басқарудың тиімді жүйесі құрылатын болады . . . деп атап көрсеткен.
Мемлекеттік бағдарламада оқу үрдісіне педагогикалық және ақапараттық-
коммуникациялық технология кеңінен пайдалану –жалпы білім беруді дамытудың
басты бағыттарының бірі делінген.
Бүгінгі күні әлемдік ақапараттық білім кеңістігінің деңгейіне
Республика мектептерін көтерудің тиімді жолы –білім беру саласын толықтай
ақпараттандыру. Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында білім беру
жүйесін ақпараттандыру осы саладағы мемлекеттік саясат негізінде
анқталынып, осы жүйедегі басты міндеттердің біріне айналып отыр. Қазақстан
–2030 Стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің қалыптасуы
мен және Қазақстанның Білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңістігіне
кіріктірумен сипатталады. Индустриялыдан ақпаратты өркениетке көшудін
қазіргі кезеңінде қоғам дамуының негізгі факторы мемлекеттің қызметін
құрайтын саяси-экономикалық, әлеуметтік салаға белсенді әсер ететін
ақпараттық-коммуникациялық сала болып табылады және экономиканы
ғаламдандыру мен қоғамдық қатынастар процестерін айқындайды.
Ел презиндентінің Қазақастан Халқына Жолдауында өткен ғасырдың 30-шы
жылдарында сауатсыздықпен күрес жүргізілгендей, компьютерлік сауаттану
жөніндегі ауқымды іске азаматтарды тарту қажеттігі айтылған және
мемлекеттік қызметке жаңа қызметкерлерді қабылдау кезінде компьютерді,
интернетті және электронды поштаны қолдана білу дағдысы міндетті талап
болуға тиіс екендігі атап көрсетілген. Осыған байланысты 21 ғасырда
ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында
төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр:
компьютерлік техниканы, интернет, компьютерлік желі, электрондық және
телекоммуникациялық құралдарды, электрондық оқулықтарды оқу үрдісіне тиімді
пайдалану арқылы білім сапасын көтеру.
Интернет жүйесінде жұмыс істеу оқушыларымызға әлемдік білім мен ғылым
жетістігіне хабардар болып, оны игеруіне шексіз мүмкіндіктер ашатыны хақ.
Интернетті пайдалану арқылы оқушылар өздеріне керекті мәліметтер алу арқылы
өз білімін жетілдіре түсетіні сөзсіз.
2.2. Сайт ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz