Бухгалтерлік есептің қажеттілігі мен мәні
1 Шаруашылық жүргізуші субъектілердің түрлері
2 Бухгалтерлік есепті нормативті.құқықтық реттеу
3 Бухгалтерлік есеп әдістері мен элементтері
4 Бухгалтерлік баланс
5 Бухгалтерлік есеп шоттардың жоспарының жіктелуі.
6 Бухгалтерлік есеп формалары.
2 Бухгалтерлік есепті нормативті.құқықтық реттеу
3 Бухгалтерлік есеп әдістері мен элементтері
4 Бухгалтерлік баланс
5 Бухгалтерлік есеп шоттардың жоспарының жіктелуі.
6 Бухгалтерлік есеп формалары.
Кез келген кәсіпкерлік ұйымдарда болып жатқан құбылыстар бухгалтерлік есеп арқылы есепке алынады.
Бухгалтерлік есеп шаруашылық есептің бір түрі.
Ұйымдағы құбылыстарды бастапқы құжаттар негізінде есептік регистрларға тіркеп қаржылық есептілікті жасап отырады.
Сондықтан, бухгалтерлік есептің пәні кәсіпкерлік ұйымдардың шаруашылық қызметтері болып танылады. Шаруашылық қызметтер бірнеше шаруашылық процестерден түрады: қамтамасыз ету, өндіру (немесе өңдеу) және өткізу (сату).
Шаруашылық процестерді жүзеге асыру барысында сандық көрсеткіштер (өлшеуіштер) қолданылады: заттық, еңбек және ақшалай.
Аталған шаруашылық процестер көптеген шаруашылық операциялардан қалыптасады. Шаруашылық операциялар бастапқы құжаттар негізінде жасалады. Жазылып тіркелген бастапқы құжат бухгалтерлік есепке алынады.
Бухгалтерлік есепке алынған құжат сол есептік кезеңнің қаржылық есептілігіне есептеліп қорытындылады.
Қаржылық есептілік жасау барысында «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілігі туралы» Заңға сәйкес қағидалар орын табады, ол есептеу, ұздіксіздік, түсініктілік, маңыздылық, мәнділік, дұрыстық, бейтараптық, сақтық, тиянақтылық, салыстырмалық, кезектілік, әділеттілік.
Бухгалтерлік есеп шаруашылық есептің бір түрі.
Ұйымдағы құбылыстарды бастапқы құжаттар негізінде есептік регистрларға тіркеп қаржылық есептілікті жасап отырады.
Сондықтан, бухгалтерлік есептің пәні кәсіпкерлік ұйымдардың шаруашылық қызметтері болып танылады. Шаруашылық қызметтер бірнеше шаруашылық процестерден түрады: қамтамасыз ету, өндіру (немесе өңдеу) және өткізу (сату).
Шаруашылық процестерді жүзеге асыру барысында сандық көрсеткіштер (өлшеуіштер) қолданылады: заттық, еңбек және ақшалай.
Аталған шаруашылық процестер көптеген шаруашылық операциялардан қалыптасады. Шаруашылық операциялар бастапқы құжаттар негізінде жасалады. Жазылып тіркелген бастапқы құжат бухгалтерлік есепке алынады.
Бухгалтерлік есепке алынған құжат сол есептік кезеңнің қаржылық есептілігіне есептеліп қорытындылады.
Қаржылық есептілік жасау барысында «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілігі туралы» Заңға сәйкес қағидалар орын табады, ол есептеу, ұздіксіздік, түсініктілік, маңыздылық, мәнділік, дұрыстық, бейтараптық, сақтық, тиянақтылық, салыстырмалық, кезектілік, әділеттілік.
Бухгалтерлік есептің қажеттілігі мен мәні.
Бухгалтерский учет - это зеркало прошедшего,
руководитель будущего, порядок во всех сферах
хозяйства, статистика и история предприятия.
В. Джитти
Кез келген кәсіпкерлік ұйымдарда болып жатқан құбылыстар бухгалтерлік есеп арқылы есепке алынады.
Бухгалтерлік есеп шаруашылық есептің бір түрі.
Ұйымдағы құбылыстарды бастапқы құжаттар негізінде есептік регистрларға тіркеп қаржылық есептілікті жасап отырады.
Сондықтан, бухгалтерлік есептің пәні кәсіпкерлік ұйымдардың шаруашылық қызметтері болып танылады. Шаруашылық қызметтер бірнеше шаруашылық процестерден түрады: қамтамасыз ету, өндіру (немесе өңдеу) және өткізу (сату).
Шаруашылық процестерді жүзеге асыру барысында сандық көрсеткіштер (өлшеуіштер) қолданылады: заттық, еңбек және ақшалай.
Аталған шаруашылық процестер көптеген шаруашылық операциялардан қалыптасады. Шаруашылық операциялар бастапқы құжаттар негізінде жасалады. Жазылып тіркелген бастапқы құжат бухгалтерлік есепке алынады.
Бухгалтерлік есепке алынған құжат сол есептік кезеңнің қаржылық есептілігіне есептеліп қорытындылады.
Қаржылық есептілік жасау барысында Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілігі туралы Заңға сәйкес қағидалар орын табады, ол есептеу, ұздіксіздік, түсініктілік, маңыздылық, мәнділік, дұрыстық, бейтараптық, сақтық, тиянақтылық, салыстырмалық, кезектілік, әділеттілік.
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің түрлері
Ұйымда бухгалтерлік есепті ұйымдастырып жүргізу үшін осы ұйымның шаруашылық қызметін білу керек. Қазақстан Республикасының аумағында кез келген шаруашылық кәсіпкерлікпен шұғылдануға болады, егер ол Заңға қайшы келмесе және оның Жарғысы болса. Шұғылданатын кәсіпкерлік түрі ұйымның Жарғысында көрсетіледі, сонымен қоса Жарғыда ұйымның аты-жөні, мекен жайы, жасалатын әрекеттердің мақсаты, ұйымның мүліктерінің қалыптасуы, құрылтайшылар құрамы т.б. жағдайлар.
Шаруашылық субъектілер өнім өндіруге, қызмет көрсетуге, сауда-саттық әрекеттер, құрылыс салу т.б. кәсіпкерлерлік әрекеттермен шұғылдана алады.
Қазақстан Республикасында Азаматтық кодексіне сәйкес коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдардың формалары бар.
Коммерциялық ұйымдардың (заңды тұлға ретінде) келесі түрлері болады:
акционерлік қоғамдар (ашық, жабық);
шаруашылық серіктестіктер (толық, жауапкершілігі шектеулі, коммандиттік және қосымша);
мемлекеттік ұйымдар (шаруа жүргізу негізінде және жедел қызмет көрсету негізінде);
өндірістік кооперативтер.
Жеке тұлға ретінде - жеке кәсіпкерлер (патент және куәлік негізінде).
Коммерциялық емес ұйымдар - ол, қоғамдық бірлестіктер, қоғамдық қорлар, тұтыну кооперативтер, діни бірлестіктер, жастар бірлестіктері.
Бухгалтерлік есепті нормативті-құқықтық реттеу
Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік ұйымдарда бухгалтерлік есепті ұйымдастыруы Қазақстан Республикасының қаржы министрлігімен бекітілген тиісті нормативтік құжаттармен (актілермен) жүзеге асырылады.
Олар:
1-деңгей - заңдық Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілігі туралы Заң;
2-деңгейлі - қаржылық есеп бойынша стандарттар (ХҚЕС, ҰҚЕС);
3- деңгейлі - әдістемелік ұсыныстар, нұсқаулар, бухгалтерлік есепті жүргізу ережесі;
4 - деңгейлі - ұйымның өз есеп саясаты және салықтық саясаты.
Кәсіпкерлік ұйымның мүліктері мен пайда болу көздері.
Бухгалтерлік есептің объектілеріне ұйымның мүліктері мен оның пайда болу көздері жатады.
Ұйымның мүліктері (ресурстары), ол өткен шаруашылық операциялар нәтижесінен пайда болған активтер.Олар бухгалтерлік есеп шоттардың жоспарының I және II болімдеріндегі активтерге сәйкес келеді: айналымды құралдар: ақша қаражаты, қорлар, дебиторлық берешектер, инвестициялар; өндіріс құралдар: негізгі құралдар, МЕА. Бұл құралдар пайда болады жеткізушілерден, құрылтайшылардан, инвесторлардан және басқа да көздерден. Пайда болғаннан кейін олардың алдында міндеттеме пайда болады (төлем), бухгалтерлік есеп шоттардың жоспарының III, IVжәне V болімдеріндегі міндеттемелер мен меншікті капиталға сәйкес келеді.
Мысалы : кәсіпорында есепті мерзім басында болған қаражат:
Ғимараттар 754 000тг.
Еңбекақы төлеу бойынша берешектер 24 000тг.
Зейнетақы қорына берешек 11 400тг.
Аяқталмаған өндіріс 25 000тг.
Жарғылық капитал 757 000тг.
Резервтік капитал 55 000тг.
Ағымдағы банктік шоттардағы ақша 62 410тг.
Кассадағы теңгемен ақша қаражаты 11 090тг.
Банкке қысқа мерзімді қарыз 26 000тг.
Материалдар 70 300тг.
Отын 12 800тг.
Өзге дебиторлық берешектер 2 000тг.
Өзге кредиторлық берешектер 2 500тг.
Жеткізушілерге берешек 15 000тг.
Дайын өнім 55 600тг.
Бөлінбеген табыс 42 300тг.
ҚҚС бойынша бюджетке берешек 60 000тг.
Осы қаражаттарды түрлері мен пайда болу көздері бойынша орналастырса болады :
Мүліктер түрлері
Сомасы, тг.
Мүліктердің пайда болу көздері
Сомасы, тг.
Ғимаратт пен ұйлер
754000
Еңбекақы төлеу бойынша берешек
24000
Аяқталмаған өндіріс
25000
Жарғылық капитал
757000
Ағымдағы банктік шоттардағы ақша
62410
Зейнетақы қорына берешек
11400
Кассадағы теңгемен ақша қаражаты
11090
Резервтік капитал
55000
Материалдар
70300
Банкке қысқа мерзімді қарызы
26000
Отын
12800
Өзге кредиторлық берешектер
2500
Өзге дебиторлық берешектер
2000
Жеткізушілерге берешек
15000
Дайын өнім
55600
Бөлінбеген табыс
42300
ҚҚС бойынша бюджетке берешек
60000
Жиыны
993200
Жиыны
993200
Айналымды активтер(қысқа және ұзақ мерзімді)
Айналымнан тыс активтер
(негізгі құралдар, МЕА)
Ұйым мүліктері мен пайда болу көздері
Негізгі капитал
Айналымды капитал
Меншікті капитал
Қарызды капитал
+ Негізгі кпитал
+ Материалдық емес активтер
+ инвестициялар
+ Аяқталмаған құрылыс
+ ТМҚ
+ Ақша қаражат
+ Қысқа мерзімді инвестициялар
+ Дебиторлық берешектер
+ Жарғылық капитал
+ Төленген капитал
+ Резервтік капитал
+ Бөлінбеген табыс
+ Ссудалар
+ несиелер
+ Кейінге қалдырған салықтар
Ақшалай міндеттмелер
Ағымдағы міндеттемелер
+ Ссудалар
+ несиелер
+ ағымдағы кредиторлық берешектер
Активтер - Міндеттемелер = Меншікті капитал
Ұзақ мерзімді активтер
Ағымдағы активтер
Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Ағымдағы міндеттемелер
АҚ, ДБ, ТМҚ, қаржылық инвестициялар
несиелер, кейінге қалдырылған салықтар
Қарыздар, жеткізушілерге кредиторлық , еңбекақы бойынша жұмысшыларға, бюджетке салықтар бойынша кредиторлық берешектер
НҚ, МЕА, инвестициялар
Бухгалтерлік есеп әдістері мен элементтері
Бухгалтерлі есеп пәні оның қолданған әдістерімен тәсілдері болып танылады.
Бухгалтерлік есеп тәсілі деп - әдіс, амалдардың жиынтығы түсіндіріледі, олардың көмегімен байқау, есепке алынатын мәліметтер зерттеледі.
Осы әдістер мен тәсілдер жиыны бухгалтерлік есеп тәсілі болып есептеледі.Әрбір қолданған тәсіл мен әдістер бухгалтерлік есеп әдістерінің элементері болып табылады. Бұл элементерге: құжаттау,түгендеу, бағалау, калькуляциялау, шот жоспары, екі жақты жазу, бухгалтерлік баланс және қаржылық есеп беру жатады. Осының бәрі байланысты, ақшалы формада бухгалтерлік есептің объектілерін қорытындылап жинақтауын қамтиды.
Құжаттама - шаруашылық операцияларының бастапқы тіркеу әдісі, бухгалтерлік жазуларға заңды құшін еңгізеді.
Түгендеу - бухгалтерлік есептің мәліметтеріне нақты бар құндылықтардың сәйкестігін тексеру әдіс. Кәсіпорындағы құралдардың сақталуын бақылау үшін нақты жағдайды қамтиды.
Бағалау - бухгалтерлік есептегі объектілердің құндылығын көрсететін әдіс немесе белгілі бір уақыт сәтіндегі кәсіпорын мүлкін ақшалай өлшеммен бейнелеу.
Калькуляция - өнімнің (қызмет, тауарлардың) бірлігінің өзіндік құнын ақшалай есептеп анықтайтын тәсіл, немесе өнім өндіріп, өткізуге жасалған шығындарды ақшалай бейнелеп шығару амалы.
Бухгалтерлік есеп шоттардың жоспары - қаржы жағдайы, міндеттемелер және капитал туралы ақпарат жинайтын, жүйеленетін экономикалық топтастыру. Бухгалтерлік есептің объектілеріндегі ағымдағы қозғалыстардың есебін қамтиды, құжаттар негізінде шаруашылық операцияларға жеке шоттар ашады.
Екі жақты жазу - шаруашылық операцияларды екі рет жазу әдісі, бір соманы бір шоттың Д-не, екінші шоттың К-не көрсету әдіс, сонда Д= К болу тиіс.
Баланс - кәсіпорынның активтері, міндеттемелері мен капиталын белгілі мерзімде ақшалай түрде топтастырып жинақтаған есепті форма.
Қаржылық есеп - кәсіпорынның қаржылық нәтижесін белгілі бір кезеңде көрсеткіштер жүйесін баяндайтын әдіс.
Қаржылық ақпаратты қалыптастыру сатылары
Әдестері
Есептік процестің сатылары
Ақпаратты тіркеу
құжаттау;
түгендеу;
бағалау;
калькуляциялау
Бастапқы құжаттарды құрастыру
Ақпаратты жүйелендіру
шоттар;
екі жақты жазу;
бухгалтерлік баланс
Есептік регистрлер (журнал-ордерле, мемор.орд ... ),
Бас кітап
Қаржылық ақпаратты беру
есептілік
Қаржылық есептілік
Бухгалтерлік баланс
Шаруашылық қызметті жедел басқару үшін басшы, маман ұйымның мүліктері мен міндеттемелер туралы ақпараттарға хабарды болу тиіс. Бұл ақпарат бухгалтерлік баланс арқылы жүзеге асады. Баланс уақыты бойынша болады: кіріспе, ағымдағы, таратылу, бөлу, қосылу.
Бухгалтерлік баланстың бабтары бухгалтерлік есеп шоттардың жоспары мен тығыз байланысты. Бухгалтерлік баланста есептің кезеңнің басы мен соңына ақшалай түрде активтер мен пайда болу көздері туралы ақпарат көрсетіледі.
Бухгалтерлік баланстың негізі болып теңестіру танылады Актив = міндеттеме + меншікті капитал. Қаржылық есептілікте баланс екі бөлімнен қалыптасқан форма. Форманың сол (екі бөлмнен түрады) жағында ағымдағы және ұзақ мерзімді активтер орын табады, оң жағында (үш бөлмнен түрады) қысқа және ұзақ мерзімді міндеттемелер мен меншікті капитал орын табады.
Шаруашылық операциялар ықпалынан баланс IV типті өзгерістерге ұшырайды:
I тип - шаруашылық әрекеттерден баланстың активті бабтары ғана өзгереді (а+,а-), ал баланс валютасы өзгеріссіз қалады;
II тип - шаруашылық әрекеттерден баланстың пассивті бабтары ғана өзгереді (п+,п-), ал баланс валютасы өзгеріссіз қалады;
III тип- шаруашылық әрекеттерден баланстың активті бабтары және пассивті бабтары көбееді (а+,п+), ал баланс валютасы өзгеріссіз қалады;
IV тип - шаруашылық әрекеттерден баланстың активті бабтары бабтары және пассивті бабтары көбееді (а-,п-), ал баланс валютасы өзгеріссіз қалады.
жылдың -----------------
Бухгалтерлік балансы
( 1 Форма)
Ұйым аталуы ---------------------------------- -----
Ұйымның шаруашылық түрі ----------------------------------- -
Ұйымдастыру - құқықтық формасы -----------------------------------
Ұйымның мекен жайы ---------------------------------
Мың теңге
Активтер
Жол коды
Жылдың соңғы қалдығы
Жылдың бастапқы қалдығы
І. Қысқа мерзімді активтер
Ақша қаражаты
010
Қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар
011
Қысқа мерзімді дебиторлық берешектер
012
Қорлар
013
Ағымағы салықтық активтер
014
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер
015
Басқа қысқа мерзімді активтер
016
Барлық қысқа мерзімді активтер
100
ІІ. Ұзақ мерзімді активтер
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар
020
Ұзақ мерзімді дебиторлық берешектер
021
Үлестік қатысу әдіспен есепке алынатын инвестициялар
022
Жылжымайтын мүлікке инвестиция
023
Негізгі құралдар
024
Биологиялық активтер
025
Барлау және бағалау активтер
026
Материалдық емес активтер
027
Кейінге қалдырылған салықтық активтер
028
Басқа ұзақ мерзімді активтер
029
Барлық ұзақ мерзімді активтер
200
Баланс ( 100жол + 200жол)
III. Қысқа мерзімді міндеттемелер
030
Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер
031
Салықтар бойынша міндеттемелер
032
Басқа да міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер
033
Қысқа мерзімді кредиторлық берешек
ть
034
Қысқа мерзімді бағалау міндеттемелер
035
Басқа қысқа мерзімді міндеттемелер
036
Барлық қысқа мерзімді міндеттемелер
300
IV. Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер
040
Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек
041
Ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелер
042
Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер
043
Басқа ұзақ мерзімді міндеттемелер
044
Барлық ұзақ мерзімді міндеттемелер
400
V. Капитал
Жарғылық капитал
050
Төленбеген капитал
051
Сатып алынған жеке меншік үлестік аспаптар
052
Эмиссиялық кіріс
053
Резервтер
054
Бөлінбеген табыс (жабылмаған залал)
055
Аздық үлес
056
Барлық капитал
500
Баланс (300жол +400жол+ 500жол)
Ұйым басшысы
Бас бухгалтер
Мөр орны
Мысалы :
Кіріспе баланс: тенге
АКТИВ
Сома
МКМ
Сома
2410Ғимарат пен ұйлер
676600
5010 Салымдар мен пайлар
960000
1310Шикізат пен материалдар
171000
3010 Банкке қарыздар
80000
1313Отын
40000
3350 Еңбекақы бойынша берешек
21000
1340 Аяқталмаған өндіріс
60000
3310 Жеткізушілерге кредиторлық берешек
19700
1320Дайын өнім
55000
3120Жеке табыс салықтар бойынша берешек
3000
1040Ағымдағы банктік шоттағы теңгемен ақша қаражаты
77000
3390 Басқа да кредиторлық берешек
4000
1010 Кассадағы қол ақша
200
1280 Басқа дебиторлық берешек
7782
1250 Қызметкерлердің берешегі
118
ЖИЫНЫ
1087700
ЖИЫНЫ
1087700
Шаруашылық операциялары шоттарының корреспонденцисы:
р\р
№
Шаруашылық операция мазмұны
Сома
Корреспонденция
Д
К
1
Жеткізушілерден түскен шикізат пен материалдар
ҚҚС сомасына 12%
32000
?
1310
Шикізат пен м- р
1420
ҚҚС
3310
Жеткізушілерге берешек
2
Өндіріске босатылған материалдар
19000
Материалдар
Шикізат пен м- р
3
Қызметкер аванстық есеп ұсынды
кеңсе тауарлар алғанына
Пайдаланылмаған соманы кассаға өткізді
100
18
1310
Басқа да м -р
1010
Кассадағы теңгемен ақша
1250
Қызметкерлердің дебиторлық берешегі
4
Қызметкердің жалақысынан жеке тұлғаның салығы ұсталынды
1600
3350
Еңбекақы бойынша қ.м. берешек
3120
Жеке табыс салығы
5
Ағымдағы банктік шоттан кассаға ақша алынды
19400
1010
Кас.қолма қол ақша
1030
Ағымдағы банктік шоттағы ақша
6
Бюджетке аударылған салықтар
4600
3120
Жеке табыс салығы
1030
Ағымдағы банктік шоттағы ақша
7
Кассадан берілген жалақы
19400
3350
Еңбекақы бойынша қ.м. берешек
1010
Кассадағы теңгемен ақша қаражаты
8
Жеткізушілерге берешек банктік шоттан аударылды
10600
3310
Жеткізушілерге берешек
1030
Ағымдағы банктік шоттағы ақша
9
Негізгі өндіріс мұқтажына босатылған отын
1470
8110
Н.ө. материалдары
1313
Отын
10
Қысқа мерзімді қарызды ағымдағы банктік шоттан аударды
35000
3010
Қ..м. банктік қарыз
1030
Ағымдағы банктік шоттағы ақша
11
Кассадан қызметкерге ақша берілді
30
1250
Қызметкерлердің дебиторлық берешегі
1010Кассадағы теңгемен ақша қаражаты
12
Ағымдағы банктік шотқа банктен қарыз түсті
120000
1030
Ағымдағы банктік шоттағы ақша
3010
Қ..м. банктік қарыз
13
Ағымдағы банктік шоттан кредиторлармен есептесті
3500
3390
Басқа да кредиторл.
1030
Ағымдағы банктік шоттағы ақша
14
Дебиторлар банктік шотқа ақша түсірді
3852
1030 Ағымдағы банктік шоттағы ақша
1280
Басқа д-қ береш.
15
Бітпеген өндірістің ай басындағы қалдық негізгі өндіріс шығындарына көшірілд
60000
8110
Негізгі өндіріс
1340
аяқталмаған өндіріс
16
Өнімнің өзіндік құнын анықтау үшін мат- р бойынша шығындар негізгі өндіріс шығындарына апарылды
20470
8110
Негізгі өндіріс
8111
материалдар
17
Өндірістен шаққан дайын өнім
60470
1320
Дайын өнім
8110
Негізгі өндіріс
18
Бітпеген өндірістің ай соңындағы қалдығы негізгі өндіріс есебінен шығарылды
20000
1340
аяқталмаған өндіріс
8110
Негізгі өндіріс
Айналым ведомосі
Аталуы
Ай басындағы
қалдық
Ай ішіндегі айналым
дар
Ай соңындағы
қалдық
дебет
кредит
дебет
кредит
дебет
кредит
2410 Ғимарат пен ұйлер
676600
676600
1310 Шикізат пен материалдар
171000
32000
19000
184000
1313 Отын
40000
1470
38530
1340 Бітпеген өндіріс
60000
20000
60000
20000
1320 Дайын өнім
55000
60470
115470
1420 Өтеуге арналған ҚҚС
4800
4800
1030 Ағымдағы банктік шоттағы ақша
77000
123852
73100
127752
1010 Кассадағы теңгемен қолма-қол ақша
200
19418
19430
188
3350 Қызметкерлердің берешегі
118
30
118
30
1280 Басқа да дебиторлық береш
7782
3852
3930
8110Негізгі өндірістегі мат -р
20470
20470
1324 Басқа да материалдар
100
100
8110 Негізгі өндіріс
80470
80470
5030 Салымдар мен пайлар
960000
960000
3010 Банк қарыздар
80000
35000
120000
165000
3350 Еңбекақы бойынша берешек
21000
21000
3310 Жеткізушілерге кредиторлық берешек
19700
10600
36800
45900
3120 Жеке табыс салық бойынша берешек
3000
4600
1600
3390 Басқа кредиторлық берешек
4000
3500
500
Жиыны
1087700
1087700
436310
436630
1171720
1171400
Шахматтық айналымдық ведомость.
д-н
шот
Кредиттелетін шот
жиыны
1311
1313
1340
1250
1280
1030
1010
3010
3120
3310
8110
8111
1311
32000
32000
1324
100
100
1340
20000
20000
1320
60470
60470
1420
4800
4800
1250
30
30
1030
3852
120000
123852
1010
18
19400
19418
3010
35000
35000
3120
4600
4600
3310
10600
10600
3350
19400
1600
21000
3390
3500
3500
8110
60000
20470
80470
8111
19000
1470
жиыны
19000
1470
60000
118
3852
73100
19430
120000
1600
36800
80470
20470
436310
Есептің кезең соңындағы баланс:
АКТИВ
Сома
МКМ
Сома
2410 Ғимарат пен ұйлер
676600
5030 Салымдар мен пайлар
960000
1310 Шикізат пен материалдар
184000
3010 Банкке қарыздар
165000
1313 Отын
38530
1324 Басқа да материалдар
100
1340 Бітпеген өндіріс
20000
3310 Жеткізушілерге берешек
45900
1320 Дайын өнім
115470
1420 ҚҚС өтеуге
4800
1030 Ағымдағы банктік шоттағы ақша
127752
3390 Басқа да кредиторлық берешек
500
1010 Кассадағы теңгемен қол ақша
188
1280 Басқа дебиторлық берешек
3930
1250 Қызметкерлердің берешегі
30
ЖИЫНЫ
1171400
ЖИЫНЫ
1171400
Активтер - ХҚЕС сәйкес қысқа мерзімді : ақша қаражаты мен оның баламалары және 12 ай ішінде шаруашылық процеске қатысып кәсіпорынға пайда түсіру қабілеті бар активтер. Өзге активтердің бәрі ұзақ мерзімді болып табылады.
Міндеттемелер - өткен мерзімдегі шаруашылық қозғалыс нәтижесінде пайда болған міндеттемелер, олар міндетті түрде төленуге тиіс (активтің шығу нәтижесінде) кәсіпорынға пайда түсіру барысында. ХҚЕС сәйкес қысқа мерзімді - бір жыл ішінде төленетін міндеттемелер, бір жылдан астам міндеттемелер - ұзақ мерзімді болып табылады.
Меншікті капитал - міндеттемелерді алып тастағаннан кейінгі активтер.Меншікті капиталдың құрамына құрылтайшылардың салымдары мен бөлінбеген табыс жатады.
Баланс белгіленген есепті кезеңге жасалады, есепте есеп кезеңнің соңғы күні қойылады (мысалы : 2005 жылғы баланста 31желтоқсан 2005ж.,немесе 2006жылғы І тоқсанында 31 наурыз 2006ж.), ал табыс пен шығын туралы есептерде 2005 жылғы есеп, немесе 2006жылғы І тоқсанның есебі.Әр бір баланс жасалған кезеңдерде талдау жасалып отырады, кәсіпорынның өтімділігін, қаржылық қабілеттілігін, рентабельділігін анықтау үшін.
Бухгалтерлік есеп шоттардың жоспарының жіктелуі.
Бухгалтерлік есеп шоттардың жоспары бухгалтерлік есептегі операцияларды тіркеу және топтау жүйесін білдіреді және бухгалтерлік есепті жүргізу үшін қажет синтетикалық және талдамалық шоттардың (қосалқы шоттарды қоса алғанда) толық тізбесін қамтиды.
Ұйымдарда бухгалтерлік есеп шоттарының жоспары ұйым қызметінің ерекшелігіне сәйкес әзірленеді. 2008жылғы 1 қантардан бастап барлық ұйымдар ҚР Қаржы министрінің 23.05.2007ж. №185 бұйырығымен бекітілген бухгалтерлік есеп шоттардың жоспары қолданылады.
Шоттардың жоспарын ұйымның басшысы бекітеді. Шоттардың жоспарындағы бухгалтерлік есептің синтетикалық шоттары өтімділікті азайту ретінде ашылады. Шоттардың жоспарындағы бухгалтерлік есеп шоттарының нөмірлері төрт белгіден тұрады. Нөмірдің бірінші саны - бөлімге тиістілігін, өтімділікті азайту тәртібімен орналасқан, екіншісі - кіші бөлімге тиістілігін, үшіншісі - синтетикалық шоттардың топтарына тиістілігін, төртінші сан синтетикалық шоттардың орналасу өтімділігі тәртібімен ұйым өзі анықтайды. Шоттардың жоспары мынадай бөлімдерді қамтиды: 1-бөлім-Қысқа мерзімді активтер, 2-бөлім-Yenзақ мерзімді активтер, 3-бөлім-Қысқа мерзімді міндеттемелер, 4-бөлім-Ұзақ мерзімді міндеттемелер, 5-бөлім-Капитал мен резервтер, 6-бөлім-Кірістер, 7-бөлім-Шығыстар, 8-бөлім-Өндірістік есепке алу шоттары.
Бухгалтерлік есеп шоттардың жоспары
1000-1290,1300-1350,1400-1630,2000- 2940,7000-7710,8000-8040
Топтасуы
Топ
Активті
1. Негізгі
Пассивті
3000-3540,4000-4430,5000-5430,6000- 6420
Контрактивті шоттар - 1290 1200 шоттарға, 1360 1300шоттарға,2320 -2310шотқа,2420 2410шоқа,2620 2610шотқа,2720,2740 2700шоттарға. Контрпассивті шоттар 5020,5210
Контрарлық
2Реттеуші
Қосымша
Қосымша - активті
Қосымша - пассивті 5320
7110,7210,8000
Жинақтатап - Үлестіруші
3. Үлестіруші
1260,1620,2160,2920,1400,3500
Бюджетті - үлестіруші
2930, 8000-8040,7010,7110
4. Калькуляциялық
6000, 7000,8000,5400
5. Операциялы- нәтижелік
5400,5410
6.Қаржылық - нәтижелік
7.Баланстан тыс
Құрылымына қарай шоттардың жіктелуі.
Шоттың құрамы мен мазмұны.
Шот - белгілі бір шаруашылық массасы туралы ақпараттық жиынтық санмен өлшейтін, бөлінетін сапалық бөлгі. Шот - ескерілетін объектілердің сандық көрсеткіштерін көрсету үшін арналған есеп жүргізудің қисынды берілген жүйесінің бөлігі (Я.В.Соколов.Основы теории бухгалтерского учета).
Әр-бір активке, міндеттемеге немесе капиталға жеке шот ашылады. Шот дегеніміз екі бөліктен құрылыған кесте - теріс жағы дебет, оң жағы кредит деп аталады. Дебет жығына жиналатын сомалар дебет айналымы, кредит жағына жиналатын сомалар кредит айналымы деп аталады. Бухгалтерлік есеп шоттардың жоспарындағы І,ІІ, (УІІ, УІІІ- транзиттік) бөліміндегі шоттар активті шоттар, ал ІІІ,ІУ,У (УІ транзиттік) бөліміндегі шоттар пассивті шоттар болып танылады. Активті шоттарда сальдо үнемі дебетте, пассивті шоттарда сальдо кредитте болады. Активті шоттардың көбеюі (+) кіріске алынуы дебетте, азаюы (-) шығысқа шығарылуы кредитте жазылады.
Д активті шот-даК
Б-қы с.
Д Капитал шоты К
Б-қы с.
ДМіндет-р шоты К
Б-қы с.
+ Көбеюі
-Азаюы
- Азаюы
+Көбеюі.
-Азаюы
+Көбеюі.
С-ғы с..
С-ғы с..
С-ғы с..
С с-до = Бс + Д а - Ка С с-до = Бс + Ка - Да С с-до = Бс + Ка - Да
Бұл жерде: С с-до - соңғы сальдо (қалдық);
Бс - бастапқы сальдо (қалдық);
Д а - дебет айналым;
Ка - кредит айналым;
Бухгалтерлік есеп шоттары пайдалану бағыты бойынша тұрақты (негізгі,І-Убөлімнің) және транзиттік (уақытша(көмекші), УІ-УІІІ) болып бөлінеді. Экономикалық маңызы бойынша шоттар: активтер, міндеттемелер, капитал, кіріс (табыс) және шығыс (залал) болып жіктеледі.
Шот корреспонденцияны дұрыс көрсету үшін мына жағдайларға көңіл аударылу керек:
1. Шаруашылық операцияда қандай шоттар қолданылады (объект).
2. Шоттардың маңызын анықтап алу керек (актив, міндеттеме, капитал).
3. Шаруашылық операция әрекетінде қандай өзгерістер анықталды (көбеюі, азаюы).
4. Шаруашылық операцияның өзгерістерінде қандай шоттар дебеттелді, қандай шоттар кредиттеледі.
Мысалы: Алынған отын үшін жеткізушінің шоты акцептелді 100,0м.тг.
1. Бұл жерде, екі объект ескеріледі: кірістелген отын 1310шот және жеткізушінің алдында міндеттеме 3310шот.
2. 1310шот - актив шоты, 3310 - міндеттеме шоты.
3. Кәсіпорын қоймасында актив көбейді, жеткізушінің алдында міндеттеме көбейді (қаражат бойынша берешек болып қалдық).
4. Активті шоттарда көбеюі Д-де көрсетілетіндіктен, міндеттемелердің көбеюі К-те көрсетілетіндіктен проводканы жазамыз
Дебет 1310 - 100,0м.тг.
Кредит 3310 - 100,0м.тг.
Бухгалтерлік есептің ақпаратың жедел және дұрыс пайдалану барасында синтетикалық және аналитикалық есеп жүргізіледі. Синтетикалық есепте мәліметтер шаруашылық құралдар бойынша ақшалай түрде жасалады, ал аналитикалық есепте синтетикалық есеп негізінде ақшалай мен қоса натуралды түрде жасалады. Екі есепті қорытындылауы бойынша айналым ведомосттер жасалады, формамен:
Шот шифры
Бастапқы қалдық
(сальдо)
Ай ішіндегі айналым
Соңғы қалдық (қалдық)
дебет
кредит
дебет
кредит
дебет
кредит
1
2
3
4
5
6
7
1310
1 000
2 000
3 000
1010
30 000
1500
20 000
11500
1250
1500
20 000
1500
20 000
3310
2 000
2 000
5030
32 500
32 500
Барлығы:
32 500
32 500
23 500
23 500
34 500
34 500
Аналитикалық есепте де айналым ведомост осы формамен жасалады, мысалы қызметкерлердің дебиторлық берешегі бойынша:
Шот коды
Бастапқы қалдық
(сальдо)
Ай ішіндегі айналым
Соңғы қалдық
(қалдық)
дебет
кредит
дебет
кредит
дебет
кредит
1
2
3
4
5
6
7
Ахметов Р.Д.
17 000
17 000
Снегирев К.К.
3 000
3 000
СорокинС.С.
1500
1 500
Итого:
1500
20 000
1 500
20 000
Шот баланс пен тығыз байланысты. Баланстың әр бір активтік және пассивтік бабтарына шоттар ашылады, бастапқы және соңғы сальдолары көрсетіліп отырып.
Өзгерістерін көрсету үшін (ұлғаю мен азаю) шот екі жаққа бөлінеді.
Дебет Шот аталуы Кредит
Шот ашу деген - өткен айдың қалдығын (сальдосын) айдың басына ауыстыру. Активтік шоттарда сальдо дебет жағына жазылады, ал пассивтік шоттарда кредит жағына.
Бастапқы сальдосыз ай ішіндегі жазылған сомалар айналымдар деп аталады. Дебеттік жағына жазылған сомалар дебеттік айналым, ал кредиттік жағына жазылған сомалар кредиттік деп аталады.
Д Активтік шот К Д Пассивтік шот К
Сальдо Сальдо
Бастапқы Бастапқы
Ұлғаю Азаю Азаю Ұлғаю
+ - - +
Айналым (Д) Айналым (К) Айналым (Д) Айналым (К)
Сальдо Сальдо
соңғы соңғы
Соңғы сальдоның есептеп шығар тәртібі:
1.Активтік шоттар бойынша
Дебеттік: С с. Д = С б. Д + Айн. Д -Айн. К ;
2. Пассивтік шоттар бойынша
Кредиттік : С с. К =Сб. К +Айн. К - Айн. Д ;
Бухгалтерлік есептің шоттар жоспары
Капитал мен міндеттемелердің шоттары
Міндеттемелер шоттары - ІІІ-ІУ бөлім шоттары
Капитал мен резервтер шоттары
Қаржылық міндеттемелер 3000-3050,4000-4030
Салықтар бойынша міндеттемелер-3100-3190, 4300-4310
Басқа міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер-3200-3240
Кредиторлық берешектер шоттар - 3300-3390, 4100-4170
Бағалау міндеттемелер шоттары 3400-3440,4200-4240
Ақша қаражаты шоттары- 1010,1020,1030,1040,1050,1060,1070
Қаржылық инвестицияла шоттары 1100-1150,2000-2040
,, 111 - 116
Кірістер, шығыстар және Өндірістік есепке алу шоттар
Дебиторлық берешектер шоттары1200-1290,2100-2180
с инвестиция шоттары- 2200-2320
Кірістер шоттар УІ бөлімнің шоттары
Қорлар шоттары - 1300,1310,1320,1330,1340,1350,1360
Шығыстар шоттары - УІІ бөлімнің шоттары
Өзге қысқа мерзімді активтер (аванстар)1600-1630,2900-2940
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өндірістік есепке алу шоттар - УІІІбөлімнің шоттары
Ағымдағы салық активтер шоттар -1410,1420,1430,2800-2810
Өзге міндеттемелер 3500-3540,4400-4430
Шығарылған, жарияланған, төленбеген капитал шоттары
5000-5030
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер шоттары- 1500,1510,1520
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Негізгі құралдар шоттары 2400-2420
Эмиссиялық кіріс, сатып алынған меншік үлестік аспаптар шоттары 5100-5110,5200-5210. Биологиялық активтер шоты 2500-2520
Резервтер шоттары 5300-5340
Бөлінбеген кіріс(залал)5400,Есептік жылдың пайдасы(залалы)5410,
Өткен жылдардың пайдасы(залалы) 5430
Барлау және бағалау активтер шоттары 2600-2620
МЕА шоттары 2700-2740
Синтетикалық және аналитикалық шоттар жоспарының өзара байланысы
Бірінші реттік шоттар
Синтетикалық шот
1313
Отын
Үшінші реттік
шоттар
Бензин
АИ-93
Бензин
А-76
Бензин
АИ-91
СУБШОТ
Аналитикалық
шоттар
13132
Дизельді отын
13131
БЕНЗИН
Екінші реттік шоттар
13133
Басқалары
Бухгалтерлік есеп шоттарының жоспары арасындағы байланыс шоттар корреспонденциясы деп аталады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Бухгалтерский учет - это зеркало прошедшего,
руководитель будущего, порядок во всех сферах
хозяйства, статистика и история предприятия.
В. Джитти
Кез келген кәсіпкерлік ұйымдарда болып жатқан құбылыстар бухгалтерлік есеп арқылы есепке алынады.
Бухгалтерлік есеп шаруашылық есептің бір түрі.
Ұйымдағы құбылыстарды бастапқы құжаттар негізінде есептік регистрларға тіркеп қаржылық есептілікті жасап отырады.
Сондықтан, бухгалтерлік есептің пәні кәсіпкерлік ұйымдардың шаруашылық қызметтері болып танылады. Шаруашылық қызметтер бірнеше шаруашылық процестерден түрады: қамтамасыз ету, өндіру (немесе өңдеу) және өткізу (сату).
Шаруашылық процестерді жүзеге асыру барысында сандық көрсеткіштер (өлшеуіштер) қолданылады: заттық, еңбек және ақшалай.
Аталған шаруашылық процестер көптеген шаруашылық операциялардан қалыптасады. Шаруашылық операциялар бастапқы құжаттар негізінде жасалады. Жазылып тіркелген бастапқы құжат бухгалтерлік есепке алынады.
Бухгалтерлік есепке алынған құжат сол есептік кезеңнің қаржылық есептілігіне есептеліп қорытындылады.
Қаржылық есептілік жасау барысында Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілігі туралы Заңға сәйкес қағидалар орын табады, ол есептеу, ұздіксіздік, түсініктілік, маңыздылық, мәнділік, дұрыстық, бейтараптық, сақтық, тиянақтылық, салыстырмалық, кезектілік, әділеттілік.
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің түрлері
Ұйымда бухгалтерлік есепті ұйымдастырып жүргізу үшін осы ұйымның шаруашылық қызметін білу керек. Қазақстан Республикасының аумағында кез келген шаруашылық кәсіпкерлікпен шұғылдануға болады, егер ол Заңға қайшы келмесе және оның Жарғысы болса. Шұғылданатын кәсіпкерлік түрі ұйымның Жарғысында көрсетіледі, сонымен қоса Жарғыда ұйымның аты-жөні, мекен жайы, жасалатын әрекеттердің мақсаты, ұйымның мүліктерінің қалыптасуы, құрылтайшылар құрамы т.б. жағдайлар.
Шаруашылық субъектілер өнім өндіруге, қызмет көрсетуге, сауда-саттық әрекеттер, құрылыс салу т.б. кәсіпкерлерлік әрекеттермен шұғылдана алады.
Қазақстан Республикасында Азаматтық кодексіне сәйкес коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдардың формалары бар.
Коммерциялық ұйымдардың (заңды тұлға ретінде) келесі түрлері болады:
акционерлік қоғамдар (ашық, жабық);
шаруашылық серіктестіктер (толық, жауапкершілігі шектеулі, коммандиттік және қосымша);
мемлекеттік ұйымдар (шаруа жүргізу негізінде және жедел қызмет көрсету негізінде);
өндірістік кооперативтер.
Жеке тұлға ретінде - жеке кәсіпкерлер (патент және куәлік негізінде).
Коммерциялық емес ұйымдар - ол, қоғамдық бірлестіктер, қоғамдық қорлар, тұтыну кооперативтер, діни бірлестіктер, жастар бірлестіктері.
Бухгалтерлік есепті нормативті-құқықтық реттеу
Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік ұйымдарда бухгалтерлік есепті ұйымдастыруы Қазақстан Республикасының қаржы министрлігімен бекітілген тиісті нормативтік құжаттармен (актілермен) жүзеге асырылады.
Олар:
1-деңгей - заңдық Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілігі туралы Заң;
2-деңгейлі - қаржылық есеп бойынша стандарттар (ХҚЕС, ҰҚЕС);
3- деңгейлі - әдістемелік ұсыныстар, нұсқаулар, бухгалтерлік есепті жүргізу ережесі;
4 - деңгейлі - ұйымның өз есеп саясаты және салықтық саясаты.
Кәсіпкерлік ұйымның мүліктері мен пайда болу көздері.
Бухгалтерлік есептің объектілеріне ұйымның мүліктері мен оның пайда болу көздері жатады.
Ұйымның мүліктері (ресурстары), ол өткен шаруашылық операциялар нәтижесінен пайда болған активтер.Олар бухгалтерлік есеп шоттардың жоспарының I және II болімдеріндегі активтерге сәйкес келеді: айналымды құралдар: ақша қаражаты, қорлар, дебиторлық берешектер, инвестициялар; өндіріс құралдар: негізгі құралдар, МЕА. Бұл құралдар пайда болады жеткізушілерден, құрылтайшылардан, инвесторлардан және басқа да көздерден. Пайда болғаннан кейін олардың алдында міндеттеме пайда болады (төлем), бухгалтерлік есеп шоттардың жоспарының III, IVжәне V болімдеріндегі міндеттемелер мен меншікті капиталға сәйкес келеді.
Мысалы : кәсіпорында есепті мерзім басында болған қаражат:
Ғимараттар 754 000тг.
Еңбекақы төлеу бойынша берешектер 24 000тг.
Зейнетақы қорына берешек 11 400тг.
Аяқталмаған өндіріс 25 000тг.
Жарғылық капитал 757 000тг.
Резервтік капитал 55 000тг.
Ағымдағы банктік шоттардағы ақша 62 410тг.
Кассадағы теңгемен ақша қаражаты 11 090тг.
Банкке қысқа мерзімді қарыз 26 000тг.
Материалдар 70 300тг.
Отын 12 800тг.
Өзге дебиторлық берешектер 2 000тг.
Өзге кредиторлық берешектер 2 500тг.
Жеткізушілерге берешек 15 000тг.
Дайын өнім 55 600тг.
Бөлінбеген табыс 42 300тг.
ҚҚС бойынша бюджетке берешек 60 000тг.
Осы қаражаттарды түрлері мен пайда болу көздері бойынша орналастырса болады :
Мүліктер түрлері
Сомасы, тг.
Мүліктердің пайда болу көздері
Сомасы, тг.
Ғимаратт пен ұйлер
754000
Еңбекақы төлеу бойынша берешек
24000
Аяқталмаған өндіріс
25000
Жарғылық капитал
757000
Ағымдағы банктік шоттардағы ақша
62410
Зейнетақы қорына берешек
11400
Кассадағы теңгемен ақша қаражаты
11090
Резервтік капитал
55000
Материалдар
70300
Банкке қысқа мерзімді қарызы
26000
Отын
12800
Өзге кредиторлық берешектер
2500
Өзге дебиторлық берешектер
2000
Жеткізушілерге берешек
15000
Дайын өнім
55600
Бөлінбеген табыс
42300
ҚҚС бойынша бюджетке берешек
60000
Жиыны
993200
Жиыны
993200
Айналымды активтер(қысқа және ұзақ мерзімді)
Айналымнан тыс активтер
(негізгі құралдар, МЕА)
Ұйым мүліктері мен пайда болу көздері
Негізгі капитал
Айналымды капитал
Меншікті капитал
Қарызды капитал
+ Негізгі кпитал
+ Материалдық емес активтер
+ инвестициялар
+ Аяқталмаған құрылыс
+ ТМҚ
+ Ақша қаражат
+ Қысқа мерзімді инвестициялар
+ Дебиторлық берешектер
+ Жарғылық капитал
+ Төленген капитал
+ Резервтік капитал
+ Бөлінбеген табыс
+ Ссудалар
+ несиелер
+ Кейінге қалдырған салықтар
Ақшалай міндеттмелер
Ағымдағы міндеттемелер
+ Ссудалар
+ несиелер
+ ағымдағы кредиторлық берешектер
Активтер - Міндеттемелер = Меншікті капитал
Ұзақ мерзімді активтер
Ағымдағы активтер
Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Ағымдағы міндеттемелер
АҚ, ДБ, ТМҚ, қаржылық инвестициялар
несиелер, кейінге қалдырылған салықтар
Қарыздар, жеткізушілерге кредиторлық , еңбекақы бойынша жұмысшыларға, бюджетке салықтар бойынша кредиторлық берешектер
НҚ, МЕА, инвестициялар
Бухгалтерлік есеп әдістері мен элементтері
Бухгалтерлі есеп пәні оның қолданған әдістерімен тәсілдері болып танылады.
Бухгалтерлік есеп тәсілі деп - әдіс, амалдардың жиынтығы түсіндіріледі, олардың көмегімен байқау, есепке алынатын мәліметтер зерттеледі.
Осы әдістер мен тәсілдер жиыны бухгалтерлік есеп тәсілі болып есептеледі.Әрбір қолданған тәсіл мен әдістер бухгалтерлік есеп әдістерінің элементері болып табылады. Бұл элементерге: құжаттау,түгендеу, бағалау, калькуляциялау, шот жоспары, екі жақты жазу, бухгалтерлік баланс және қаржылық есеп беру жатады. Осының бәрі байланысты, ақшалы формада бухгалтерлік есептің объектілерін қорытындылап жинақтауын қамтиды.
Құжаттама - шаруашылық операцияларының бастапқы тіркеу әдісі, бухгалтерлік жазуларға заңды құшін еңгізеді.
Түгендеу - бухгалтерлік есептің мәліметтеріне нақты бар құндылықтардың сәйкестігін тексеру әдіс. Кәсіпорындағы құралдардың сақталуын бақылау үшін нақты жағдайды қамтиды.
Бағалау - бухгалтерлік есептегі объектілердің құндылығын көрсететін әдіс немесе белгілі бір уақыт сәтіндегі кәсіпорын мүлкін ақшалай өлшеммен бейнелеу.
Калькуляция - өнімнің (қызмет, тауарлардың) бірлігінің өзіндік құнын ақшалай есептеп анықтайтын тәсіл, немесе өнім өндіріп, өткізуге жасалған шығындарды ақшалай бейнелеп шығару амалы.
Бухгалтерлік есеп шоттардың жоспары - қаржы жағдайы, міндеттемелер және капитал туралы ақпарат жинайтын, жүйеленетін экономикалық топтастыру. Бухгалтерлік есептің объектілеріндегі ағымдағы қозғалыстардың есебін қамтиды, құжаттар негізінде шаруашылық операцияларға жеке шоттар ашады.
Екі жақты жазу - шаруашылық операцияларды екі рет жазу әдісі, бір соманы бір шоттың Д-не, екінші шоттың К-не көрсету әдіс, сонда Д= К болу тиіс.
Баланс - кәсіпорынның активтері, міндеттемелері мен капиталын белгілі мерзімде ақшалай түрде топтастырып жинақтаған есепті форма.
Қаржылық есеп - кәсіпорынның қаржылық нәтижесін белгілі бір кезеңде көрсеткіштер жүйесін баяндайтын әдіс.
Қаржылық ақпаратты қалыптастыру сатылары
Әдестері
Есептік процестің сатылары
Ақпаратты тіркеу
құжаттау;
түгендеу;
бағалау;
калькуляциялау
Бастапқы құжаттарды құрастыру
Ақпаратты жүйелендіру
шоттар;
екі жақты жазу;
бухгалтерлік баланс
Есептік регистрлер (журнал-ордерле, мемор.орд ... ),
Бас кітап
Қаржылық ақпаратты беру
есептілік
Қаржылық есептілік
Бухгалтерлік баланс
Шаруашылық қызметті жедел басқару үшін басшы, маман ұйымның мүліктері мен міндеттемелер туралы ақпараттарға хабарды болу тиіс. Бұл ақпарат бухгалтерлік баланс арқылы жүзеге асады. Баланс уақыты бойынша болады: кіріспе, ағымдағы, таратылу, бөлу, қосылу.
Бухгалтерлік баланстың бабтары бухгалтерлік есеп шоттардың жоспары мен тығыз байланысты. Бухгалтерлік баланста есептің кезеңнің басы мен соңына ақшалай түрде активтер мен пайда болу көздері туралы ақпарат көрсетіледі.
Бухгалтерлік баланстың негізі болып теңестіру танылады Актив = міндеттеме + меншікті капитал. Қаржылық есептілікте баланс екі бөлімнен қалыптасқан форма. Форманың сол (екі бөлмнен түрады) жағында ағымдағы және ұзақ мерзімді активтер орын табады, оң жағында (үш бөлмнен түрады) қысқа және ұзақ мерзімді міндеттемелер мен меншікті капитал орын табады.
Шаруашылық операциялар ықпалынан баланс IV типті өзгерістерге ұшырайды:
I тип - шаруашылық әрекеттерден баланстың активті бабтары ғана өзгереді (а+,а-), ал баланс валютасы өзгеріссіз қалады;
II тип - шаруашылық әрекеттерден баланстың пассивті бабтары ғана өзгереді (п+,п-), ал баланс валютасы өзгеріссіз қалады;
III тип- шаруашылық әрекеттерден баланстың активті бабтары және пассивті бабтары көбееді (а+,п+), ал баланс валютасы өзгеріссіз қалады;
IV тип - шаруашылық әрекеттерден баланстың активті бабтары бабтары және пассивті бабтары көбееді (а-,п-), ал баланс валютасы өзгеріссіз қалады.
жылдың -----------------
Бухгалтерлік балансы
( 1 Форма)
Ұйым аталуы ---------------------------------- -----
Ұйымның шаруашылық түрі ----------------------------------- -
Ұйымдастыру - құқықтық формасы -----------------------------------
Ұйымның мекен жайы ---------------------------------
Мың теңге
Активтер
Жол коды
Жылдың соңғы қалдығы
Жылдың бастапқы қалдығы
І. Қысқа мерзімді активтер
Ақша қаражаты
010
Қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар
011
Қысқа мерзімді дебиторлық берешектер
012
Қорлар
013
Ағымағы салықтық активтер
014
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер
015
Басқа қысқа мерзімді активтер
016
Барлық қысқа мерзімді активтер
100
ІІ. Ұзақ мерзімді активтер
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар
020
Ұзақ мерзімді дебиторлық берешектер
021
Үлестік қатысу әдіспен есепке алынатын инвестициялар
022
Жылжымайтын мүлікке инвестиция
023
Негізгі құралдар
024
Биологиялық активтер
025
Барлау және бағалау активтер
026
Материалдық емес активтер
027
Кейінге қалдырылған салықтық активтер
028
Басқа ұзақ мерзімді активтер
029
Барлық ұзақ мерзімді активтер
200
Баланс ( 100жол + 200жол)
III. Қысқа мерзімді міндеттемелер
030
Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер
031
Салықтар бойынша міндеттемелер
032
Басқа да міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер
033
Қысқа мерзімді кредиторлық берешек
ть
034
Қысқа мерзімді бағалау міндеттемелер
035
Басқа қысқа мерзімді міндеттемелер
036
Барлық қысқа мерзімді міндеттемелер
300
IV. Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер
040
Ұзақ мерзімді кредиторлық берешек
041
Ұзақ мерзімді бағалау міндеттемелер
042
Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер
043
Басқа ұзақ мерзімді міндеттемелер
044
Барлық ұзақ мерзімді міндеттемелер
400
V. Капитал
Жарғылық капитал
050
Төленбеген капитал
051
Сатып алынған жеке меншік үлестік аспаптар
052
Эмиссиялық кіріс
053
Резервтер
054
Бөлінбеген табыс (жабылмаған залал)
055
Аздық үлес
056
Барлық капитал
500
Баланс (300жол +400жол+ 500жол)
Ұйым басшысы
Бас бухгалтер
Мөр орны
Мысалы :
Кіріспе баланс: тенге
АКТИВ
Сома
МКМ
Сома
2410Ғимарат пен ұйлер
676600
5010 Салымдар мен пайлар
960000
1310Шикізат пен материалдар
171000
3010 Банкке қарыздар
80000
1313Отын
40000
3350 Еңбекақы бойынша берешек
21000
1340 Аяқталмаған өндіріс
60000
3310 Жеткізушілерге кредиторлық берешек
19700
1320Дайын өнім
55000
3120Жеке табыс салықтар бойынша берешек
3000
1040Ағымдағы банктік шоттағы теңгемен ақша қаражаты
77000
3390 Басқа да кредиторлық берешек
4000
1010 Кассадағы қол ақша
200
1280 Басқа дебиторлық берешек
7782
1250 Қызметкерлердің берешегі
118
ЖИЫНЫ
1087700
ЖИЫНЫ
1087700
Шаруашылық операциялары шоттарының корреспонденцисы:
р\р
№
Шаруашылық операция мазмұны
Сома
Корреспонденция
Д
К
1
Жеткізушілерден түскен шикізат пен материалдар
ҚҚС сомасына 12%
32000
?
1310
Шикізат пен м- р
1420
ҚҚС
3310
Жеткізушілерге берешек
2
Өндіріске босатылған материалдар
19000
Материалдар
Шикізат пен м- р
3
Қызметкер аванстық есеп ұсынды
кеңсе тауарлар алғанына
Пайдаланылмаған соманы кассаға өткізді
100
18
1310
Басқа да м -р
1010
Кассадағы теңгемен ақша
1250
Қызметкерлердің дебиторлық берешегі
4
Қызметкердің жалақысынан жеке тұлғаның салығы ұсталынды
1600
3350
Еңбекақы бойынша қ.м. берешек
3120
Жеке табыс салығы
5
Ағымдағы банктік шоттан кассаға ақша алынды
19400
1010
Кас.қолма қол ақша
1030
Ағымдағы банктік шоттағы ақша
6
Бюджетке аударылған салықтар
4600
3120
Жеке табыс салығы
1030
Ағымдағы банктік шоттағы ақша
7
Кассадан берілген жалақы
19400
3350
Еңбекақы бойынша қ.м. берешек
1010
Кассадағы теңгемен ақша қаражаты
8
Жеткізушілерге берешек банктік шоттан аударылды
10600
3310
Жеткізушілерге берешек
1030
Ағымдағы банктік шоттағы ақша
9
Негізгі өндіріс мұқтажына босатылған отын
1470
8110
Н.ө. материалдары
1313
Отын
10
Қысқа мерзімді қарызды ағымдағы банктік шоттан аударды
35000
3010
Қ..м. банктік қарыз
1030
Ағымдағы банктік шоттағы ақша
11
Кассадан қызметкерге ақша берілді
30
1250
Қызметкерлердің дебиторлық берешегі
1010Кассадағы теңгемен ақша қаражаты
12
Ағымдағы банктік шотқа банктен қарыз түсті
120000
1030
Ағымдағы банктік шоттағы ақша
3010
Қ..м. банктік қарыз
13
Ағымдағы банктік шоттан кредиторлармен есептесті
3500
3390
Басқа да кредиторл.
1030
Ағымдағы банктік шоттағы ақша
14
Дебиторлар банктік шотқа ақша түсірді
3852
1030 Ағымдағы банктік шоттағы ақша
1280
Басқа д-қ береш.
15
Бітпеген өндірістің ай басындағы қалдық негізгі өндіріс шығындарына көшірілд
60000
8110
Негізгі өндіріс
1340
аяқталмаған өндіріс
16
Өнімнің өзіндік құнын анықтау үшін мат- р бойынша шығындар негізгі өндіріс шығындарына апарылды
20470
8110
Негізгі өндіріс
8111
материалдар
17
Өндірістен шаққан дайын өнім
60470
1320
Дайын өнім
8110
Негізгі өндіріс
18
Бітпеген өндірістің ай соңындағы қалдығы негізгі өндіріс есебінен шығарылды
20000
1340
аяқталмаған өндіріс
8110
Негізгі өндіріс
Айналым ведомосі
Аталуы
Ай басындағы
қалдық
Ай ішіндегі айналым
дар
Ай соңындағы
қалдық
дебет
кредит
дебет
кредит
дебет
кредит
2410 Ғимарат пен ұйлер
676600
676600
1310 Шикізат пен материалдар
171000
32000
19000
184000
1313 Отын
40000
1470
38530
1340 Бітпеген өндіріс
60000
20000
60000
20000
1320 Дайын өнім
55000
60470
115470
1420 Өтеуге арналған ҚҚС
4800
4800
1030 Ағымдағы банктік шоттағы ақша
77000
123852
73100
127752
1010 Кассадағы теңгемен қолма-қол ақша
200
19418
19430
188
3350 Қызметкерлердің берешегі
118
30
118
30
1280 Басқа да дебиторлық береш
7782
3852
3930
8110Негізгі өндірістегі мат -р
20470
20470
1324 Басқа да материалдар
100
100
8110 Негізгі өндіріс
80470
80470
5030 Салымдар мен пайлар
960000
960000
3010 Банк қарыздар
80000
35000
120000
165000
3350 Еңбекақы бойынша берешек
21000
21000
3310 Жеткізушілерге кредиторлық берешек
19700
10600
36800
45900
3120 Жеке табыс салық бойынша берешек
3000
4600
1600
3390 Басқа кредиторлық берешек
4000
3500
500
Жиыны
1087700
1087700
436310
436630
1171720
1171400
Шахматтық айналымдық ведомость.
д-н
шот
Кредиттелетін шот
жиыны
1311
1313
1340
1250
1280
1030
1010
3010
3120
3310
8110
8111
1311
32000
32000
1324
100
100
1340
20000
20000
1320
60470
60470
1420
4800
4800
1250
30
30
1030
3852
120000
123852
1010
18
19400
19418
3010
35000
35000
3120
4600
4600
3310
10600
10600
3350
19400
1600
21000
3390
3500
3500
8110
60000
20470
80470
8111
19000
1470
жиыны
19000
1470
60000
118
3852
73100
19430
120000
1600
36800
80470
20470
436310
Есептің кезең соңындағы баланс:
АКТИВ
Сома
МКМ
Сома
2410 Ғимарат пен ұйлер
676600
5030 Салымдар мен пайлар
960000
1310 Шикізат пен материалдар
184000
3010 Банкке қарыздар
165000
1313 Отын
38530
1324 Басқа да материалдар
100
1340 Бітпеген өндіріс
20000
3310 Жеткізушілерге берешек
45900
1320 Дайын өнім
115470
1420 ҚҚС өтеуге
4800
1030 Ағымдағы банктік шоттағы ақша
127752
3390 Басқа да кредиторлық берешек
500
1010 Кассадағы теңгемен қол ақша
188
1280 Басқа дебиторлық берешек
3930
1250 Қызметкерлердің берешегі
30
ЖИЫНЫ
1171400
ЖИЫНЫ
1171400
Активтер - ХҚЕС сәйкес қысқа мерзімді : ақша қаражаты мен оның баламалары және 12 ай ішінде шаруашылық процеске қатысып кәсіпорынға пайда түсіру қабілеті бар активтер. Өзге активтердің бәрі ұзақ мерзімді болып табылады.
Міндеттемелер - өткен мерзімдегі шаруашылық қозғалыс нәтижесінде пайда болған міндеттемелер, олар міндетті түрде төленуге тиіс (активтің шығу нәтижесінде) кәсіпорынға пайда түсіру барысында. ХҚЕС сәйкес қысқа мерзімді - бір жыл ішінде төленетін міндеттемелер, бір жылдан астам міндеттемелер - ұзақ мерзімді болып табылады.
Меншікті капитал - міндеттемелерді алып тастағаннан кейінгі активтер.Меншікті капиталдың құрамына құрылтайшылардың салымдары мен бөлінбеген табыс жатады.
Баланс белгіленген есепті кезеңге жасалады, есепте есеп кезеңнің соңғы күні қойылады (мысалы : 2005 жылғы баланста 31желтоқсан 2005ж.,немесе 2006жылғы І тоқсанында 31 наурыз 2006ж.), ал табыс пен шығын туралы есептерде 2005 жылғы есеп, немесе 2006жылғы І тоқсанның есебі.Әр бір баланс жасалған кезеңдерде талдау жасалып отырады, кәсіпорынның өтімділігін, қаржылық қабілеттілігін, рентабельділігін анықтау үшін.
Бухгалтерлік есеп шоттардың жоспарының жіктелуі.
Бухгалтерлік есеп шоттардың жоспары бухгалтерлік есептегі операцияларды тіркеу және топтау жүйесін білдіреді және бухгалтерлік есепті жүргізу үшін қажет синтетикалық және талдамалық шоттардың (қосалқы шоттарды қоса алғанда) толық тізбесін қамтиды.
Ұйымдарда бухгалтерлік есеп шоттарының жоспары ұйым қызметінің ерекшелігіне сәйкес әзірленеді. 2008жылғы 1 қантардан бастап барлық ұйымдар ҚР Қаржы министрінің 23.05.2007ж. №185 бұйырығымен бекітілген бухгалтерлік есеп шоттардың жоспары қолданылады.
Шоттардың жоспарын ұйымның басшысы бекітеді. Шоттардың жоспарындағы бухгалтерлік есептің синтетикалық шоттары өтімділікті азайту ретінде ашылады. Шоттардың жоспарындағы бухгалтерлік есеп шоттарының нөмірлері төрт белгіден тұрады. Нөмірдің бірінші саны - бөлімге тиістілігін, өтімділікті азайту тәртібімен орналасқан, екіншісі - кіші бөлімге тиістілігін, үшіншісі - синтетикалық шоттардың топтарына тиістілігін, төртінші сан синтетикалық шоттардың орналасу өтімділігі тәртібімен ұйым өзі анықтайды. Шоттардың жоспары мынадай бөлімдерді қамтиды: 1-бөлім-Қысқа мерзімді активтер, 2-бөлім-Yenзақ мерзімді активтер, 3-бөлім-Қысқа мерзімді міндеттемелер, 4-бөлім-Ұзақ мерзімді міндеттемелер, 5-бөлім-Капитал мен резервтер, 6-бөлім-Кірістер, 7-бөлім-Шығыстар, 8-бөлім-Өндірістік есепке алу шоттары.
Бухгалтерлік есеп шоттардың жоспары
1000-1290,1300-1350,1400-1630,2000- 2940,7000-7710,8000-8040
Топтасуы
Топ
Активті
1. Негізгі
Пассивті
3000-3540,4000-4430,5000-5430,6000- 6420
Контрактивті шоттар - 1290 1200 шоттарға, 1360 1300шоттарға,2320 -2310шотқа,2420 2410шоқа,2620 2610шотқа,2720,2740 2700шоттарға. Контрпассивті шоттар 5020,5210
Контрарлық
2Реттеуші
Қосымша
Қосымша - активті
Қосымша - пассивті 5320
7110,7210,8000
Жинақтатап - Үлестіруші
3. Үлестіруші
1260,1620,2160,2920,1400,3500
Бюджетті - үлестіруші
2930, 8000-8040,7010,7110
4. Калькуляциялық
6000, 7000,8000,5400
5. Операциялы- нәтижелік
5400,5410
6.Қаржылық - нәтижелік
7.Баланстан тыс
Құрылымына қарай шоттардың жіктелуі.
Шоттың құрамы мен мазмұны.
Шот - белгілі бір шаруашылық массасы туралы ақпараттық жиынтық санмен өлшейтін, бөлінетін сапалық бөлгі. Шот - ескерілетін объектілердің сандық көрсеткіштерін көрсету үшін арналған есеп жүргізудің қисынды берілген жүйесінің бөлігі (Я.В.Соколов.Основы теории бухгалтерского учета).
Әр-бір активке, міндеттемеге немесе капиталға жеке шот ашылады. Шот дегеніміз екі бөліктен құрылыған кесте - теріс жағы дебет, оң жағы кредит деп аталады. Дебет жығына жиналатын сомалар дебет айналымы, кредит жағына жиналатын сомалар кредит айналымы деп аталады. Бухгалтерлік есеп шоттардың жоспарындағы І,ІІ, (УІІ, УІІІ- транзиттік) бөліміндегі шоттар активті шоттар, ал ІІІ,ІУ,У (УІ транзиттік) бөліміндегі шоттар пассивті шоттар болып танылады. Активті шоттарда сальдо үнемі дебетте, пассивті шоттарда сальдо кредитте болады. Активті шоттардың көбеюі (+) кіріске алынуы дебетте, азаюы (-) шығысқа шығарылуы кредитте жазылады.
Д активті шот-даК
Б-қы с.
Д Капитал шоты К
Б-қы с.
ДМіндет-р шоты К
Б-қы с.
+ Көбеюі
-Азаюы
- Азаюы
+Көбеюі.
-Азаюы
+Көбеюі.
С-ғы с..
С-ғы с..
С-ғы с..
С с-до = Бс + Д а - Ка С с-до = Бс + Ка - Да С с-до = Бс + Ка - Да
Бұл жерде: С с-до - соңғы сальдо (қалдық);
Бс - бастапқы сальдо (қалдық);
Д а - дебет айналым;
Ка - кредит айналым;
Бухгалтерлік есеп шоттары пайдалану бағыты бойынша тұрақты (негізгі,І-Убөлімнің) және транзиттік (уақытша(көмекші), УІ-УІІІ) болып бөлінеді. Экономикалық маңызы бойынша шоттар: активтер, міндеттемелер, капитал, кіріс (табыс) және шығыс (залал) болып жіктеледі.
Шот корреспонденцияны дұрыс көрсету үшін мына жағдайларға көңіл аударылу керек:
1. Шаруашылық операцияда қандай шоттар қолданылады (объект).
2. Шоттардың маңызын анықтап алу керек (актив, міндеттеме, капитал).
3. Шаруашылық операция әрекетінде қандай өзгерістер анықталды (көбеюі, азаюы).
4. Шаруашылық операцияның өзгерістерінде қандай шоттар дебеттелді, қандай шоттар кредиттеледі.
Мысалы: Алынған отын үшін жеткізушінің шоты акцептелді 100,0м.тг.
1. Бұл жерде, екі объект ескеріледі: кірістелген отын 1310шот және жеткізушінің алдында міндеттеме 3310шот.
2. 1310шот - актив шоты, 3310 - міндеттеме шоты.
3. Кәсіпорын қоймасында актив көбейді, жеткізушінің алдында міндеттеме көбейді (қаражат бойынша берешек болып қалдық).
4. Активті шоттарда көбеюі Д-де көрсетілетіндіктен, міндеттемелердің көбеюі К-те көрсетілетіндіктен проводканы жазамыз
Дебет 1310 - 100,0м.тг.
Кредит 3310 - 100,0м.тг.
Бухгалтерлік есептің ақпаратың жедел және дұрыс пайдалану барасында синтетикалық және аналитикалық есеп жүргізіледі. Синтетикалық есепте мәліметтер шаруашылық құралдар бойынша ақшалай түрде жасалады, ал аналитикалық есепте синтетикалық есеп негізінде ақшалай мен қоса натуралды түрде жасалады. Екі есепті қорытындылауы бойынша айналым ведомосттер жасалады, формамен:
Шот шифры
Бастапқы қалдық
(сальдо)
Ай ішіндегі айналым
Соңғы қалдық (қалдық)
дебет
кредит
дебет
кредит
дебет
кредит
1
2
3
4
5
6
7
1310
1 000
2 000
3 000
1010
30 000
1500
20 000
11500
1250
1500
20 000
1500
20 000
3310
2 000
2 000
5030
32 500
32 500
Барлығы:
32 500
32 500
23 500
23 500
34 500
34 500
Аналитикалық есепте де айналым ведомост осы формамен жасалады, мысалы қызметкерлердің дебиторлық берешегі бойынша:
Шот коды
Бастапқы қалдық
(сальдо)
Ай ішіндегі айналым
Соңғы қалдық
(қалдық)
дебет
кредит
дебет
кредит
дебет
кредит
1
2
3
4
5
6
7
Ахметов Р.Д.
17 000
17 000
Снегирев К.К.
3 000
3 000
СорокинС.С.
1500
1 500
Итого:
1500
20 000
1 500
20 000
Шот баланс пен тығыз байланысты. Баланстың әр бір активтік және пассивтік бабтарына шоттар ашылады, бастапқы және соңғы сальдолары көрсетіліп отырып.
Өзгерістерін көрсету үшін (ұлғаю мен азаю) шот екі жаққа бөлінеді.
Дебет Шот аталуы Кредит
Шот ашу деген - өткен айдың қалдығын (сальдосын) айдың басына ауыстыру. Активтік шоттарда сальдо дебет жағына жазылады, ал пассивтік шоттарда кредит жағына.
Бастапқы сальдосыз ай ішіндегі жазылған сомалар айналымдар деп аталады. Дебеттік жағына жазылған сомалар дебеттік айналым, ал кредиттік жағына жазылған сомалар кредиттік деп аталады.
Д Активтік шот К Д Пассивтік шот К
Сальдо Сальдо
Бастапқы Бастапқы
Ұлғаю Азаю Азаю Ұлғаю
+ - - +
Айналым (Д) Айналым (К) Айналым (Д) Айналым (К)
Сальдо Сальдо
соңғы соңғы
Соңғы сальдоның есептеп шығар тәртібі:
1.Активтік шоттар бойынша
Дебеттік: С с. Д = С б. Д + Айн. Д -Айн. К ;
2. Пассивтік шоттар бойынша
Кредиттік : С с. К =Сб. К +Айн. К - Айн. Д ;
Бухгалтерлік есептің шоттар жоспары
Капитал мен міндеттемелердің шоттары
Міндеттемелер шоттары - ІІІ-ІУ бөлім шоттары
Капитал мен резервтер шоттары
Қаржылық міндеттемелер 3000-3050,4000-4030
Салықтар бойынша міндеттемелер-3100-3190, 4300-4310
Басқа міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер-3200-3240
Кредиторлық берешектер шоттар - 3300-3390, 4100-4170
Бағалау міндеттемелер шоттары 3400-3440,4200-4240
Ақша қаражаты шоттары- 1010,1020,1030,1040,1050,1060,1070
Қаржылық инвестицияла шоттары 1100-1150,2000-2040
,, 111 - 116
Кірістер, шығыстар және Өндірістік есепке алу шоттар
Дебиторлық берешектер шоттары1200-1290,2100-2180
с инвестиция шоттары- 2200-2320
Кірістер шоттар УІ бөлімнің шоттары
Қорлар шоттары - 1300,1310,1320,1330,1340,1350,1360
Шығыстар шоттары - УІІ бөлімнің шоттары
Өзге қысқа мерзімді активтер (аванстар)1600-1630,2900-2940
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өндірістік есепке алу шоттар - УІІІбөлімнің шоттары
Ағымдағы салық активтер шоттар -1410,1420,1430,2800-2810
Өзге міндеттемелер 3500-3540,4400-4430
Шығарылған, жарияланған, төленбеген капитал шоттары
5000-5030
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер шоттары- 1500,1510,1520
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Негізгі құралдар шоттары 2400-2420
Эмиссиялық кіріс, сатып алынған меншік үлестік аспаптар шоттары 5100-5110,5200-5210. Биологиялық активтер шоты 2500-2520
Резервтер шоттары 5300-5340
Бөлінбеген кіріс(залал)5400,Есептік жылдың пайдасы(залалы)5410,
Өткен жылдардың пайдасы(залалы) 5430
Барлау және бағалау активтер шоттары 2600-2620
МЕА шоттары 2700-2740
Синтетикалық және аналитикалық шоттар жоспарының өзара байланысы
Бірінші реттік шоттар
Синтетикалық шот
1313
Отын
Үшінші реттік
шоттар
Бензин
АИ-93
Бензин
А-76
Бензин
АИ-91
СУБШОТ
Аналитикалық
шоттар
13132
Дизельді отын
13131
БЕНЗИН
Екінші реттік шоттар
13133
Басқалары
Бухгалтерлік есеп шоттарының жоспары арасындағы байланыс шоттар корреспонденциясы деп аталады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz