Автомобиль генераторының құрылысы мен оның атқаратын қызметі
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Генератордың тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2. Автокөлік генераторының жұмыс істеу принципі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
3. Тұрақсыз ток ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
3.1 Тұрақсыз токты генераторлардың жұмыс істеу принципі ... ... ... ... ... ... ... 6
3.2 Тұрақсыз токты генераторлардың сипаттамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
4. Автомобилдердің борттық тізбегіндегі кернеуді ретттеу ... ... ... ... ... ... ... ...9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
1. Генератордың тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2. Автокөлік генераторының жұмыс істеу принципі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
3. Тұрақсыз ток ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
3.1 Тұрақсыз токты генераторлардың жұмыс істеу принципі ... ... ... ... ... ... ... 6
3.2 Тұрақсыз токты генераторлардың сипаттамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
4. Автомобилдердің борттық тізбегіндегі кернеуді ретттеу ... ... ... ... ... ... ... ...9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
Көп уақыттарға дейін автомобильдерде электр энергиясының негізгі көзі болып тұрақты генераторлар болатын, олар 1960 жылға дейн шығарылған автомобилдерде қолданылды және максималдық қуаттары, сипаттамалары және қолданылу мерзімі бойынша қойылған талаптарын қамтамыз етіп отырады.
Автомобиль жасау саласында 1960 жылдың бастарында, автомобильдердің пайдалану мерзімінің анағұрлым өскендігі, оларды күтуге және жөндеуге жұмсалатын шығындардың төмендей бастағанын, жол қозғалысы қәуіпсіздігі мен жолаушылардың жайлы жүруі талаптарының асқандығы байқала бастады.
Осыларға байланысты, қолданылатын генераторлардың қуаттарын, қолданылу мерзімін айтарлықтай арттырудың, олардың кейбір көрсеткіштерін жақсартудық және пайдалану шығындарын төмендерудің қажеттігі байқала бастады.
Сонымен бір уақытта, генераторлардың максималдық айналу жиіліктері мен габариттік өлшемдеріне қойылатын талаптарда анағурлым арта түсті.
Тұрақты токта істейтін генераторлардың конструкциялары мен оны жасау технологияларын жетілдірумен, ондағы щеткалық-коллекторлық торабының оны пайдалануға жұмысының төменгі сенімділікте екендігі және пайдалану мерзімінің аз екендігі, сондай-ақ генераторлардың габариттері мен салмақтарының үлкен екендігін ескере отырып сол жоғарыда көрсетілген талаптарды тұрақты генераторлармен практика жүзеге қанағаттандыру мүмкін емес болып шықты. Ғылыми ізденістер және зерттеулердің көмегінің арқасында автомобиль генераторларын өркендендірудің жаңа бағыты анықталды. Ол болып, тұрақсыз токта істейтін генераторлар болып табылды.
Автомобиль жасау саласында 1960 жылдың бастарында, автомобильдердің пайдалану мерзімінің анағұрлым өскендігі, оларды күтуге және жөндеуге жұмсалатын шығындардың төмендей бастағанын, жол қозғалысы қәуіпсіздігі мен жолаушылардың жайлы жүруі талаптарының асқандығы байқала бастады.
Осыларға байланысты, қолданылатын генераторлардың қуаттарын, қолданылу мерзімін айтарлықтай арттырудың, олардың кейбір көрсеткіштерін жақсартудық және пайдалану шығындарын төмендерудің қажеттігі байқала бастады.
Сонымен бір уақытта, генераторлардың максималдық айналу жиіліктері мен габариттік өлшемдеріне қойылатын талаптарда анағурлым арта түсті.
Тұрақты токта істейтін генераторлардың конструкциялары мен оны жасау технологияларын жетілдірумен, ондағы щеткалық-коллекторлық торабының оны пайдалануға жұмысының төменгі сенімділікте екендігі және пайдалану мерзімінің аз екендігі, сондай-ақ генераторлардың габариттері мен салмақтарының үлкен екендігін ескере отырып сол жоғарыда көрсетілген талаптарды тұрақты генераторлармен практика жүзеге қанағаттандыру мүмкін емес болып шықты. Ғылыми ізденістер және зерттеулердің көмегінің арқасында автомобиль генераторларын өркендендірудің жаңа бағыты анықталды. Ол болып, тұрақсыз токта істейтін генераторлар болып табылды.
1. Положение о техническом обслуживании и ремонте подвижного состава автомобильного транспорта. Транспорт 1986 год.
2. «Техническое обслуживание автомобилей» методические указания по выполнению курсового проекта. Н.Новгород 2004 год.
3. Крамаренко Г. В., Барашов Н. Б., «Техническое обслуживание и ремонт автомобилей»
4. Карташев В. П. «Техническое проектирование автотранспортных предприятий».
5. «Основы проектирования предприятий автомобильного транспорта» методические указания по курсовому проектированию. Хохлов А. Л., Сафаров К. У., Китаев В. А.
6. Власов В. М., «Техническое обслуживание и ремонт автомобилей». Москва 2008 год.
7. Кузнецов Е. С., «Техническая эксплуатация автомобилей». Москва 1991 год.
8. Малкин В. С., «Техническая эксплуатация автомобилей». Москва 2009 год.
9. Туревский И.С. «Техническое обслуживание автомобилей». Учебное пособие. Москва 2005 год.
10. Беднарский В.В. «Техническое обслуживание и ремонт автомобилей» Учебник.Ростов н/д 2005 год.
11. Автомобильдің құрылысы және пайдаланылуы — 2011 ж., Астана қаласы «Фолиант» баспасы.— П. Жүнісбеков.
2. «Техническое обслуживание автомобилей» методические указания по выполнению курсового проекта. Н.Новгород 2004 год.
3. Крамаренко Г. В., Барашов Н. Б., «Техническое обслуживание и ремонт автомобилей»
4. Карташев В. П. «Техническое проектирование автотранспортных предприятий».
5. «Основы проектирования предприятий автомобильного транспорта» методические указания по курсовому проектированию. Хохлов А. Л., Сафаров К. У., Китаев В. А.
6. Власов В. М., «Техническое обслуживание и ремонт автомобилей». Москва 2008 год.
7. Кузнецов Е. С., «Техническая эксплуатация автомобилей». Москва 1991 год.
8. Малкин В. С., «Техническая эксплуатация автомобилей». Москва 2009 год.
9. Туревский И.С. «Техническое обслуживание автомобилей». Учебное пособие. Москва 2005 год.
10. Беднарский В.В. «Техническое обслуживание и ремонт автомобилей» Учебник.Ростов н/д 2005 год.
11. Автомобильдің құрылысы және пайдаланылуы — 2011 ж., Астана қаласы «Фолиант» баспасы.— П. Жүнісбеков.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Кафедра: КТ және ЛЖ
Реферат
Пәні: Автокөлік техникасының жіктелуі мен құрылысы
Тақырыбы: Автомобиль генераторының құрылысы мен оның атқаратын қызметі
Қабылдаған:
_______________________
(баға) (қолы)
Орындаған:
_________________________
(күні) (қолы)
2016 жыл
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Генератордың тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2. Автокөлік генераторының жұмыс істеу принципі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
3. Тұрақсыз ток ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
3.1 Тұрақсыз токты генераторлардың жұмыс істеу принципі ... ... ... ... ... ... ... .6
3.2 Тұрақсыз токты генераторлардың сипаттамалары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..8
4. Автомобилдердің борттық тізбегіндегі кернеуді ретттеу ... ... ... ... ... ... ... ...9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
Кіріспе
Көп уақыттарға дейін автомобильдерде электр энергиясының негізгі көзі болып тұрақты генераторлар болатын, олар 1960 жылға дейн шығарылған автомобилдерде қолданылды және максималдық қуаттары, сипаттамалары және қолданылу мерзімі бойынша қойылған талаптарын қамтамыз етіп отырады.
Автомобиль жасау саласында 1960 жылдың бастарында, автомобильдердің пайдалану мерзімінің анағұрлым өскендігі, оларды күтуге және жөндеуге жұмсалатын шығындардың төмендей бастағанын, жол қозғалысы қәуіпсіздігі мен жолаушылардың жайлы жүруі талаптарының асқандығы байқала бастады.
Осыларға байланысты, қолданылатын генераторлардың қуаттарын, қолданылу мерзімін айтарлықтай арттырудың, олардың кейбір көрсеткіштерін жақсартудық және пайдалану шығындарын төмендерудің қажеттігі байқала бастады.
Сонымен бір уақытта, генераторлардың максималдық айналу жиіліктері мен габариттік өлшемдеріне қойылатын талаптарда анағурлым арта түсті.
Тұрақты токта істейтін генераторлардың конструкциялары мен оны жасау технологияларын жетілдірумен, ондағы щеткалық-коллекторлық торабының оны пайдалануға жұмысының төменгі сенімділікте екендігі және пайдалану мерзімінің аз екендігі, сондай-ақ генераторлардың габариттері мен салмақтарының үлкен екендігін ескере отырып сол жоғарыда көрсетілген талаптарды тұрақты генераторлармен практика жүзеге қанағаттандыру мүмкін емес болып шықты. Ғылыми ізденістер және зерттеулердің көмегінің арқасында автомобиль генераторларын өркендендірудің жаңа бағыты анықталды. Ол болып, тұрақсыз токта істейтін генераторлар болып табылды.
1. Генератордың тарихы
1831 жылы франциялық Пеккерс қолмен айналдыратын қатты магнитті генераторды тұңғыш рет жасап шықты. 1866 жылы германиялық инженер Сименс магнит күші шекті қатты магниттің орнына электромагнитті пайдаланып, орасан зор ток шығара алатын генератор жасады. Маркстың қарауынша, бу патшасы өткен бір ғасырда бүкіл дүниені дүр сілкіндірді, қазір ток күші оның орнын басты. Ток күшінің пайда болуы мен қолданылуы адамзаттың екінші реткі техникалық төңкерісінің белгісі еді.
Ток күші төңкерісінің бу машинасын белгі еткен бірінші реткі техникалық төңкерістен айырмашылығы, ол теорияның жетекшілігінде жүзеге асты. Германиялық Гаирк тұңғыш орнықты электр ток шығару машинасын, яғни, қолмен айналып тұрған күкірт шардың үйкелісі арқылы шар мен адам денесі бірдей зарядталатын ток шығару машинасын жасады. 1800 жылы Дания Копенгаген университетінің профессоры Ханс Кристиан Остер электр тогінің магниттік әсерін байқайды. Англиялық физик Фарадей электр мен магниттік қозғалыс барысында бір-бірін дүниеге әкелетінін және бір-біріне айналатын электромагниттік әсер құбылысын байқайды. Фарадей Магниттік күш сызығы ұғымын ортаға қойып, электромагнит әсерінің негізгі ережесін тұрақтандырып, ток шығару машинасының тапқырланып жасалуы үшін теориялық негіз қалады. Остер электрдің магнитті жасайтынын, Фарадей магниттің электрді пайда қылу тәжірибесін жасады. Тұйықталған ток жолында магнит ағыс мөлшерінде (магнит өрісінің кернеуінде) өзгеріс туылғанда, ток жолында индукциялық ток пайда болып, индукциялық токтың кернеуінің жоғары-төмендігі тұйықталған ток жолындағы магнит ағыс мөлшерінің өзгерісімен тура пропорционалды болады.
1831 жылы Париж қаласында тұратын Пеккерс Фарадейдің принципіне негізделіп, қолмен айналдыратын қатты магнитті ток шығару машинасын жасады. 1834 жылы Лондонда аспап жасау саудагері Кларк саудаға қолданылатын бағыттауыш орнатылған тұңғыш айналмалы ток шығарғыш жасады. Бұлардың барлығы қатты магнитті ток шығарғыш болып есептеледі. Аталған ток шығару құрылғысы қатты магнит немесе табиғи магнитті магнит өрісі ететіндіктен, магнитті темірдің магнит күшінің әсеріне ұшырап, жоғары кернеулі токпен қамдай алмады.
1866 жылы германиялық инженер Сименс электр машинасы шығарған қуат көзі арқылы электромагнитті токпен қамдайтын генераторды жобалады. Бұл өздігінен қозғалатын ток шығару машинасы деп те аталды. Бұл ток шығару машинасы электромагниттегі қалдық магнитпен қозғалады. Механикалық энергияны жоғары өнімділікпен жойқын қуат күшіне айналдыра алады. Электрды магнитке және магнитті электрге айналдыру бірлестірілгендіктен бұл өнертабыс электр энергиясы мен ток шығару машинасын кең көлемде қолданылатын энергия және машинаға айналдырды.
1819 жылы ресейлік инженер Доливо Добровольский үш фазалы айналмалы ток жеткізу техникасын тапқырлап, үш фазалы айналмалы ток шығару машинасын жасады. 1883 жылы Л. Голланд пен Дж. Гиббс тұңғыш кернеу өзгерткіш жасап, жоғары кернеулі ток таратуға шарт-жағдай әзірледі.
2. Автокөлік генераторының жұмыс істеу принципі
Генератор - көлік құралының қозғауышынан алынған механикалық энергияны электр энергиясына айналдыратын ауыспалы токтың көзі. Автокөлік генераторының құрылысы бір қорапта жиналған бөлек-бөлек элементтерден тұрады. Генератордың қорабы бір жағынан статордың негізі болып табылады. Көбінесе дюралюминиден жасалынады. Оның жақсы желдетілуі үшін терезе тәріздес саңылаулары бар. Қалыптың алдыңғы және артқы жағында ротор орналасатын подшипниктері орнатылған. Статордың орамы мыс сымдардан тұрады. Сымдар статор сақинасында орнатылады. Сақина магниттік сапасы жоғары металлдан жасалынған (трансформаторлы темір). Автокөлік генераторы үш фазалық энергия өндіретіндіктен, статордың үш орамы бар, өзара үшбұрыштармен жалғанған. Фазалық орамдардың жалғанған жері түзеткіш көпірге қосылады. Ротор өзалдына бір орамды электромагнит болып табылады. Орам ротор өзегіне бекітіледі. Орам сыртында ферро магнитті материалдан жасалған сақина болады. Оның диаметрі статордың ішкі диаметрінен 1,5-2мм кіші болады. Реттегіш реле мен ротор орамына келетін кернеуді реттеу үшін мыс сақиналар қолданылады. Олар ротор өзегінде орналасады, ротор орамдарымен графитті щетка арқылы байланысып тұрады. Реле-реттегіш генератордағы кернеуді реттеп, бақылайды. Түзеткіш мост не диодты мост 40 Ампер тура токты алты диодтан тұрады. Диодтар ток өткізгіш негізде орналасқан, қос-қостан Ларионов схемасымен жалғанған. Мұндай байланыс айнымалы үш фазалыдан, тұрақты кернеу алуға мүмкіндік береді.
Автокөлік генераторының жұмысының негізіне статор орамдарында ротор орамында болатын магнит өрісінің көмегімен тұрақты ауыспалы электр кернеуін тудыру. Қозғалтқыш генератор роторын реле арқылы қозғалысқа келтіреді.
Автокөліктегі электрэнергиясының көзі - АКБ мен генератор. Автокөлік төмеңгі айналымда не қозғалтқыш іске қосылмаған кезде АКБ энергия көзі болып табылады. АКБ 2 полюсі бар: "+" электр тізбек тұтынушыларына жалғау үшін, "-" көлік қаңқасына жалғау үшін. АКБ тек 12 В кернеулі тұрақты ток береді, ал генератор орташа және жоғарғы айналымдарда электр энергиясын бере алады. Генератор электр тізбекте АКБ-ге параллель жалғанған. Егер генератор кернеуі АКБ кернеуінен жоғары болса ол оны зарядтай алады.
Тұрақсыз токты генератор шартты түрде аталған болып, ол негізінен генератордың ішкі құрылымының ерекшеліктеріне тиесілі болады, яғни бұл генераторларды сапқа тізілген жартылай өткізгішті түзеткіштер бар, олар тұтынушыларды тұрақты (тізерілген) токпен көректендіреді. Тұрақты токта істейтін генераторлардың якорының орамдарындағы тұрақсыз токты түзететін түзетуші шеткелі-коллекторлық түйін болып табылады. Жартылайөткізгіштік техникасының өркендеуі тұрақсыз токта істейтін генераторларда біраз жетілдерілген жартылайөткізгішті вентилдегі (диодтық), түзеткіштерді қолдануға мүмкіндік берді.
Тұрақсыз токта істейтін алғашқы автомобиль генераторлары селеналық түзеткішті және дірілдегішті кернеуді реттегіштермен жасалынған болатын. Селеналық түзеткіштер айтарлықтай тұрыққа ие болатын, сондықтан оларды генераторлардан бөлек, жақсы салқындатушы қамтамасыз ететін жерге орнатуға тура келген.
Селеналық түзеткіштер жылулыққа төзімділігі жеткізіліксіз және оның мүмкін болған максималдық жұмыс температурасы + 800 С жоғарғы емес. Сондықтан селеналық түзеткіштері, кремнилық диодтардан құрастырылған, жылулыққа төзімділігі біраз жоғарғы және әжептәуір кіші тұрыққа ие болатын түзеткіштермен ауыстырылған болып, оларды генераторлардың ішіне орнатуға мүмкін болған. Кернеуді дірілдетумен реттеушілердің орнына, алдымен түйіспелі транзисторлық, содан кейін жеке элементтердегі (дискретный)түйіспесіз және түйіспесіз интегралдық реттеуіштермен ауыстырылды. Интегралдық реттегіштердің тұрқының кішілігі, оларды генератордың ішіне орнатуға мүмкіндік берді. Сол тізіліп орнатылған реттеуіш және түзетуші блоктан тұратынды генераторлық қондырғы деп атайды.
3. Тұрақсыз ток
3.1 Тұрақсыз токты генераторлардың жұмыс істеу принципі
Сурет 1-де тұрақсыз токта істейтін тұмсық бейнелі роторлық автомобиль генераторы құрылғысынының жеңілдетілген схемасы көрсетілген.
Генератордың жұмыс істеу принципі мынандай. Тұтандыру бекіткішін қосқанда, аккумулятор батареясынан қоздырғыш орамасына кернеу беріледі де, ол қоздырғыш токтың пайда болуын туындатады. Қоздырғыш тогы, ал оның жұмысшы бөлігі тұмсық бейнелі полюстің магниттік өрістік бір жағын ғана таралған, ол қоздырғыш орамасынан өткенде магниттік өріс тудырады. Полюстардан шығасала магниттік ағын, ауа саңлауын қиып өтіп, стартордың тістерінен және оның арқасынан ағып өтіп, ол тағы бір рет ауа саңлауын уиып өтеді де, ол тұмсық бейнелі полюстің магниттік өрістігінің басқа жағынан кіріп, төлке және білік арқалы тұйықталады.
1 - сурет. Тұмсық тәрізді роторлы тұрақсыз тоқты автомобиль генераторы:
1 - статор, 2 - подшипник, 3 - алдыңғы қақпақ, 4 - ротор 5 - сырғу сақиналары, 6 - реттегіш, 7 - диотты көпір, 8 - артқы қақпақ .
Автомобиль генераторларында үшфазалы көпірлік екіжартылай периодтық схемадағы түзеткіштер көбірек қолданыс тапты. Бұл схемаларда, түзетілген қуат Рd мен генератор қуаты Р, арасында өте қолайлы, теориялық Р = 1,045 · , қатынас бар.
Үшфазалық көпірлік түзеткіштік схемасы түзетілген кернеудің онша үлкен емес салыстырмалы болқулығын (пульсация) қамтамасы етеді, бұл осы күнгі автомобилдерде электрониканың кеңінен қолданылатындығына байланысты, автомобиль генераторларына қойылатын бірден-бір маңызды талап болып табылады.
Үшфазалы көпірлік түзеткіштік схемасы мынандай сипатта жұмыс істейді. Генератор стартерының орамасы жұлдызша схемасы бойынша жалғанған (сурет 2, а) деп жорамалдайық. Әрбір берілген уақыты моментінде бірінші топтағы диод жұмыс істейді де, осы уақытта оның анодтық шығушысы генератордағы бейтарап нүкте N салыстырғанда ең үлкен оң потенциалға ие болады, ол оның орнына - екінші топтағы диодтың шығушы катоды, сол N нүктесіне салыстарғанда абсолюттік мәні бойынша ең үлкен теріс потенциалға ие болады. Мұндай түзеткіш ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кафедра: КТ және ЛЖ
Реферат
Пәні: Автокөлік техникасының жіктелуі мен құрылысы
Тақырыбы: Автомобиль генераторының құрылысы мен оның атқаратын қызметі
Қабылдаған:
_______________________
(баға) (қолы)
Орындаған:
_________________________
(күні) (қолы)
2016 жыл
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Генератордың тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2. Автокөлік генераторының жұмыс істеу принципі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
3. Тұрақсыз ток ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
3.1 Тұрақсыз токты генераторлардың жұмыс істеу принципі ... ... ... ... ... ... ... .6
3.2 Тұрақсыз токты генераторлардың сипаттамалары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..8
4. Автомобилдердің борттық тізбегіндегі кернеуді ретттеу ... ... ... ... ... ... ... ...9
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
Кіріспе
Көп уақыттарға дейін автомобильдерде электр энергиясының негізгі көзі болып тұрақты генераторлар болатын, олар 1960 жылға дейн шығарылған автомобилдерде қолданылды және максималдық қуаттары, сипаттамалары және қолданылу мерзімі бойынша қойылған талаптарын қамтамыз етіп отырады.
Автомобиль жасау саласында 1960 жылдың бастарында, автомобильдердің пайдалану мерзімінің анағұрлым өскендігі, оларды күтуге және жөндеуге жұмсалатын шығындардың төмендей бастағанын, жол қозғалысы қәуіпсіздігі мен жолаушылардың жайлы жүруі талаптарының асқандығы байқала бастады.
Осыларға байланысты, қолданылатын генераторлардың қуаттарын, қолданылу мерзімін айтарлықтай арттырудың, олардың кейбір көрсеткіштерін жақсартудық және пайдалану шығындарын төмендерудің қажеттігі байқала бастады.
Сонымен бір уақытта, генераторлардың максималдық айналу жиіліктері мен габариттік өлшемдеріне қойылатын талаптарда анағурлым арта түсті.
Тұрақты токта істейтін генераторлардың конструкциялары мен оны жасау технологияларын жетілдірумен, ондағы щеткалық-коллекторлық торабының оны пайдалануға жұмысының төменгі сенімділікте екендігі және пайдалану мерзімінің аз екендігі, сондай-ақ генераторлардың габариттері мен салмақтарының үлкен екендігін ескере отырып сол жоғарыда көрсетілген талаптарды тұрақты генераторлармен практика жүзеге қанағаттандыру мүмкін емес болып шықты. Ғылыми ізденістер және зерттеулердің көмегінің арқасында автомобиль генераторларын өркендендірудің жаңа бағыты анықталды. Ол болып, тұрақсыз токта істейтін генераторлар болып табылды.
1. Генератордың тарихы
1831 жылы франциялық Пеккерс қолмен айналдыратын қатты магнитті генераторды тұңғыш рет жасап шықты. 1866 жылы германиялық инженер Сименс магнит күші шекті қатты магниттің орнына электромагнитті пайдаланып, орасан зор ток шығара алатын генератор жасады. Маркстың қарауынша, бу патшасы өткен бір ғасырда бүкіл дүниені дүр сілкіндірді, қазір ток күші оның орнын басты. Ток күшінің пайда болуы мен қолданылуы адамзаттың екінші реткі техникалық төңкерісінің белгісі еді.
Ток күші төңкерісінің бу машинасын белгі еткен бірінші реткі техникалық төңкерістен айырмашылығы, ол теорияның жетекшілігінде жүзеге асты. Германиялық Гаирк тұңғыш орнықты электр ток шығару машинасын, яғни, қолмен айналып тұрған күкірт шардың үйкелісі арқылы шар мен адам денесі бірдей зарядталатын ток шығару машинасын жасады. 1800 жылы Дания Копенгаген университетінің профессоры Ханс Кристиан Остер электр тогінің магниттік әсерін байқайды. Англиялық физик Фарадей электр мен магниттік қозғалыс барысында бір-бірін дүниеге әкелетінін және бір-біріне айналатын электромагниттік әсер құбылысын байқайды. Фарадей Магниттік күш сызығы ұғымын ортаға қойып, электромагнит әсерінің негізгі ережесін тұрақтандырып, ток шығару машинасының тапқырланып жасалуы үшін теориялық негіз қалады. Остер электрдің магнитті жасайтынын, Фарадей магниттің электрді пайда қылу тәжірибесін жасады. Тұйықталған ток жолында магнит ағыс мөлшерінде (магнит өрісінің кернеуінде) өзгеріс туылғанда, ток жолында индукциялық ток пайда болып, индукциялық токтың кернеуінің жоғары-төмендігі тұйықталған ток жолындағы магнит ағыс мөлшерінің өзгерісімен тура пропорционалды болады.
1831 жылы Париж қаласында тұратын Пеккерс Фарадейдің принципіне негізделіп, қолмен айналдыратын қатты магнитті ток шығару машинасын жасады. 1834 жылы Лондонда аспап жасау саудагері Кларк саудаға қолданылатын бағыттауыш орнатылған тұңғыш айналмалы ток шығарғыш жасады. Бұлардың барлығы қатты магнитті ток шығарғыш болып есептеледі. Аталған ток шығару құрылғысы қатты магнит немесе табиғи магнитті магнит өрісі ететіндіктен, магнитті темірдің магнит күшінің әсеріне ұшырап, жоғары кернеулі токпен қамдай алмады.
1866 жылы германиялық инженер Сименс электр машинасы шығарған қуат көзі арқылы электромагнитті токпен қамдайтын генераторды жобалады. Бұл өздігінен қозғалатын ток шығару машинасы деп те аталды. Бұл ток шығару машинасы электромагниттегі қалдық магнитпен қозғалады. Механикалық энергияны жоғары өнімділікпен жойқын қуат күшіне айналдыра алады. Электрды магнитке және магнитті электрге айналдыру бірлестірілгендіктен бұл өнертабыс электр энергиясы мен ток шығару машинасын кең көлемде қолданылатын энергия және машинаға айналдырды.
1819 жылы ресейлік инженер Доливо Добровольский үш фазалы айналмалы ток жеткізу техникасын тапқырлап, үш фазалы айналмалы ток шығару машинасын жасады. 1883 жылы Л. Голланд пен Дж. Гиббс тұңғыш кернеу өзгерткіш жасап, жоғары кернеулі ток таратуға шарт-жағдай әзірледі.
2. Автокөлік генераторының жұмыс істеу принципі
Генератор - көлік құралының қозғауышынан алынған механикалық энергияны электр энергиясына айналдыратын ауыспалы токтың көзі. Автокөлік генераторының құрылысы бір қорапта жиналған бөлек-бөлек элементтерден тұрады. Генератордың қорабы бір жағынан статордың негізі болып табылады. Көбінесе дюралюминиден жасалынады. Оның жақсы желдетілуі үшін терезе тәріздес саңылаулары бар. Қалыптың алдыңғы және артқы жағында ротор орналасатын подшипниктері орнатылған. Статордың орамы мыс сымдардан тұрады. Сымдар статор сақинасында орнатылады. Сақина магниттік сапасы жоғары металлдан жасалынған (трансформаторлы темір). Автокөлік генераторы үш фазалық энергия өндіретіндіктен, статордың үш орамы бар, өзара үшбұрыштармен жалғанған. Фазалық орамдардың жалғанған жері түзеткіш көпірге қосылады. Ротор өзалдына бір орамды электромагнит болып табылады. Орам ротор өзегіне бекітіледі. Орам сыртында ферро магнитті материалдан жасалған сақина болады. Оның диаметрі статордың ішкі диаметрінен 1,5-2мм кіші болады. Реттегіш реле мен ротор орамына келетін кернеуді реттеу үшін мыс сақиналар қолданылады. Олар ротор өзегінде орналасады, ротор орамдарымен графитті щетка арқылы байланысып тұрады. Реле-реттегіш генератордағы кернеуді реттеп, бақылайды. Түзеткіш мост не диодты мост 40 Ампер тура токты алты диодтан тұрады. Диодтар ток өткізгіш негізде орналасқан, қос-қостан Ларионов схемасымен жалғанған. Мұндай байланыс айнымалы үш фазалыдан, тұрақты кернеу алуға мүмкіндік береді.
Автокөлік генераторының жұмысының негізіне статор орамдарында ротор орамында болатын магнит өрісінің көмегімен тұрақты ауыспалы электр кернеуін тудыру. Қозғалтқыш генератор роторын реле арқылы қозғалысқа келтіреді.
Автокөліктегі электрэнергиясының көзі - АКБ мен генератор. Автокөлік төмеңгі айналымда не қозғалтқыш іске қосылмаған кезде АКБ энергия көзі болып табылады. АКБ 2 полюсі бар: "+" электр тізбек тұтынушыларына жалғау үшін, "-" көлік қаңқасына жалғау үшін. АКБ тек 12 В кернеулі тұрақты ток береді, ал генератор орташа және жоғарғы айналымдарда электр энергиясын бере алады. Генератор электр тізбекте АКБ-ге параллель жалғанған. Егер генератор кернеуі АКБ кернеуінен жоғары болса ол оны зарядтай алады.
Тұрақсыз токты генератор шартты түрде аталған болып, ол негізінен генератордың ішкі құрылымының ерекшеліктеріне тиесілі болады, яғни бұл генераторларды сапқа тізілген жартылай өткізгішті түзеткіштер бар, олар тұтынушыларды тұрақты (тізерілген) токпен көректендіреді. Тұрақты токта істейтін генераторлардың якорының орамдарындағы тұрақсыз токты түзететін түзетуші шеткелі-коллекторлық түйін болып табылады. Жартылайөткізгіштік техникасының өркендеуі тұрақсыз токта істейтін генераторларда біраз жетілдерілген жартылайөткізгішті вентилдегі (диодтық), түзеткіштерді қолдануға мүмкіндік берді.
Тұрақсыз токта істейтін алғашқы автомобиль генераторлары селеналық түзеткішті және дірілдегішті кернеуді реттегіштермен жасалынған болатын. Селеналық түзеткіштер айтарлықтай тұрыққа ие болатын, сондықтан оларды генераторлардан бөлек, жақсы салқындатушы қамтамасыз ететін жерге орнатуға тура келген.
Селеналық түзеткіштер жылулыққа төзімділігі жеткізіліксіз және оның мүмкін болған максималдық жұмыс температурасы + 800 С жоғарғы емес. Сондықтан селеналық түзеткіштері, кремнилық диодтардан құрастырылған, жылулыққа төзімділігі біраз жоғарғы және әжептәуір кіші тұрыққа ие болатын түзеткіштермен ауыстырылған болып, оларды генераторлардың ішіне орнатуға мүмкін болған. Кернеуді дірілдетумен реттеушілердің орнына, алдымен түйіспелі транзисторлық, содан кейін жеке элементтердегі (дискретный)түйіспесіз және түйіспесіз интегралдық реттеуіштермен ауыстырылды. Интегралдық реттегіштердің тұрқының кішілігі, оларды генератордың ішіне орнатуға мүмкіндік берді. Сол тізіліп орнатылған реттеуіш және түзетуші блоктан тұратынды генераторлық қондырғы деп атайды.
3. Тұрақсыз ток
3.1 Тұрақсыз токты генераторлардың жұмыс істеу принципі
Сурет 1-де тұрақсыз токта істейтін тұмсық бейнелі роторлық автомобиль генераторы құрылғысынының жеңілдетілген схемасы көрсетілген.
Генератордың жұмыс істеу принципі мынандай. Тұтандыру бекіткішін қосқанда, аккумулятор батареясынан қоздырғыш орамасына кернеу беріледі де, ол қоздырғыш токтың пайда болуын туындатады. Қоздырғыш тогы, ал оның жұмысшы бөлігі тұмсық бейнелі полюстің магниттік өрістік бір жағын ғана таралған, ол қоздырғыш орамасынан өткенде магниттік өріс тудырады. Полюстардан шығасала магниттік ағын, ауа саңлауын қиып өтіп, стартордың тістерінен және оның арқасынан ағып өтіп, ол тағы бір рет ауа саңлауын уиып өтеді де, ол тұмсық бейнелі полюстің магниттік өрістігінің басқа жағынан кіріп, төлке және білік арқалы тұйықталады.
1 - сурет. Тұмсық тәрізді роторлы тұрақсыз тоқты автомобиль генераторы:
1 - статор, 2 - подшипник, 3 - алдыңғы қақпақ, 4 - ротор 5 - сырғу сақиналары, 6 - реттегіш, 7 - диотты көпір, 8 - артқы қақпақ .
Автомобиль генераторларында үшфазалы көпірлік екіжартылай периодтық схемадағы түзеткіштер көбірек қолданыс тапты. Бұл схемаларда, түзетілген қуат Рd мен генератор қуаты Р, арасында өте қолайлы, теориялық Р = 1,045 · , қатынас бар.
Үшфазалық көпірлік түзеткіштік схемасы түзетілген кернеудің онша үлкен емес салыстырмалы болқулығын (пульсация) қамтамасы етеді, бұл осы күнгі автомобилдерде электрониканың кеңінен қолданылатындығына байланысты, автомобиль генераторларына қойылатын бірден-бір маңызды талап болып табылады.
Үшфазалы көпірлік түзеткіштік схемасы мынандай сипатта жұмыс істейді. Генератор стартерының орамасы жұлдызша схемасы бойынша жалғанған (сурет 2, а) деп жорамалдайық. Әрбір берілген уақыты моментінде бірінші топтағы диод жұмыс істейді де, осы уақытта оның анодтық шығушысы генератордағы бейтарап нүкте N салыстырғанда ең үлкен оң потенциалға ие болады, ол оның орнына - екінші топтағы диодтың шығушы катоды, сол N нүктесіне салыстарғанда абсолюттік мәні бойынша ең үлкен теріс потенциалға ие болады. Мұндай түзеткіш ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz