Бюджет-салық саясаты



Жоспар:

1. Бюджет.салық саясатының қысқа және ұзақ мерзімдегі мақсаты, құралдары. Мемлекеттің шығындардың мультипликаторы.
2. Салық мультипликаторы, баланстық бюджет мультипликаторы.
3. Дискрециялық және дискрециялық емес қазыналық саясат. Бюджет тапшылығы және артықшылығы.
Жоспар:
1. Бюджет-салық саясатының қысқа және ұзақ мерзімдегі мақсаты, құралдары. Мемлекеттің шығындардың мультипликаторы.
2. Салық мультипликаторы, баланстық бюджет мультипликаторы.
3. Дискрециялық және дискрециялық емес қазыналық саясат. Бюджет тапшылығы және артықшылығы.
1 БЮДЖЕТ-САЛЫҚ САЯСАТЫНЫҢ ҚЫСҚА ЖӘНЕ ҰЗАҚ МЕРЗІМДЕГІ МАҚСАТЫ, ҚҰРАЛДАРЫ. МЕМЛЕКЕТТІК ШЫҒЫНДАРДЫҢ МУЛЬТИПЛИКАТОРЫ.
Мемлекеттің экономикаға әсер етуі салық салу құралдары арқылы жүргізіледі. Мемлекеттік шығындар мемлекеттік бюджеттің қаржыларын пайдалану нәтижесінде мүмкін болады, ал салық бюджетті қаржымен қамтамасыз ететін бірден-бір құрал.
Салық төлемі (Т), мемлекеттік шығындар (G) және жоспарланған инвестиция І-дің белгілі бір деңгейінде тепе-тендік өнім көлемі Ү қалыптасқанын кейнс кресі көрсетеді.
Ресурстар жұмыспен толық қамтылмаған жағдайында да тепе-тендік жағдай қалыптаса береді. (Мұндай жағдай жиынтық сұраныстың тиімсіз болуының салдарынан қалыптасуы мүмкін.) Сондықтан да пайда болған үзілісті жою үшін, экономиканы мемлекет тарапынан реттеу құралдары пайдаланылады. Олар бюджетке төленетін салық төлемі (Т) мен мемлекеттік шығындар көлемінің өзгеруі (G) арқылы жүзеге асырылады.
Бюджет-салық саясаты (қазыналық (фискальный) саясат) - мемлекеттік бюджет жағдайын, салық салуды және мемлекеттік шығындардың өзгерісін реттеу мақсатында үкімет тарапынан жүргізілетін шаралар. Бұл шаралар жұмыспен толық қамтылуды, төлем балансының тепе-теңдігін және экономиканың өсуін қамтамасыз ету мақсатында жүргізіледі.
Ынталандырушы бюджет-салық саясаты (қазыналық экспансия) - бұл саясат қысқа мерзімді кезеңде экономикадағы циклдік құлдырауды жою мақсатын қояды. Мұны жүзеге асыру үшін мемлекет шығындарды (G) өсіріп, салық мөлшерін төмендету арқылы немесе біріктірген, құрастырма шаралар арқылы жүзеге асырылады.
Ұзақ мерзімдік кезеңде салықты төмендету саясаты, өндіріс факторларының ұсынысын кеңейтуге және экономикалық әлуеттің өсуіне алып келуі мүмкін. Мұндай мақсаттардың жүзеге асуы кешенді салық реформасының жүргізілуіне байланысты болады. Бұл шаралардың орындалуы Орталық банк жүргізетін тежеуші ақша-несие саясатымен және мемлекеттік шығындардың құрылымын оңтайландырумен байланысты.
Тежеуші бюджет-салық саясаты (қазыналық шектеу) - экономикадағы циклдік өсуді тежеу мақсатын көздейді. Бұл саясатты жүзеге асыру үшін, мемлекеттік шығындар төмендеп (G), салық мөлшері (Т) жоғарылайды немесе біріктірген, құрастырма шаралар арқылы жүзеге асырылады. Қысқа мерзімдік кезеңде бұл шаралардың нәтижесінде, өндірістің құлдырауы және жұмыссыздық деңгейінің өсуі салдарынан болған сұраныс инфляциясын төмендетуге мүмкіндік береді.
Ұзақ мерзімдік кезеңде өспелі салық "сынасы" жиынтық ұсыныстың төмендеуіне және құлдыраушылық механизмін ашуға негіз болуы мүмкін. Бұл құбылыс әсіресе төмендегі жағдайларда кездеседі: мемлекеттік шығындардың азаюы бюджеттің барлық баптарында пропорционалды қысқарып, жүзеге асырылып отырса және еңбек нарығының инфрақұрылымына мемлекеттік инвестиция берілуінде басымдылық болмаса.
Мемлекеттік шығындарды тиімсіз басқарумен қатар ұзақ уақытқа созылған құлдыраушылық экономикалық әлуеттің бұзылуына әсерін тигізеді. Мұндай жағдай экономиканың өтпелі кезеңінде жиі кездеседі.
Қысқа мерзімдік кезеңде салық-бюджет саясаты баланстық бюджеттің, салықтың және мемлекеттік шығындардың мультипликаторы әсерімен байланысты болады.
Мемлекеттік шығындардың өзгерісін көру үшін кейнс кресін пайдаланамыз. Мемлекеттік шығындар жиынтық шығындардың құрауышы болып табылады, олардың өсуі жоспарланған шығындарды да өсіреді. Егер мемлекеттік шығындар ΔG-ға өссе, онда жоспарланған шығындар қисығы оңға қарай сол мәнге жылжиды. Ал тепе-тендік өнім көлемі Ү1-ден Ү2 -ге өседі, демек ΔҮ = ΔG х mg. mg - мемлекеттік шығындардың мультипликаторы. Мемлекеттік шығындар 1 теңгеге көбейгенде пайда мөлшері қаншаға өседі деген сұраққа жауап береді. Мемлекеттік шығындар ΔG-ға өскенде мультипликаторлық үрдіс басталады және табысты сол мәнге өсіреді, ол тұтынуды (b х ΔG) шамасына өсіреді. Тұтыну көлемінің мұндай өсуі табыс пен шығын көлемін тағы да өсіреді. Ол тұтынуды (b х ΔG) шамасына өсіреді.

Пән: Салық
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:   
БЮДЖЕТ-САЛЫҚ САЯСАТЫ
Жоспар:
1. Бюджет-салық саясатының қысқа және ұзақ мерзімдегі мақсаты,
құралдары. Мемлекеттің шығындардың мультипликаторы.
2. Салық мультипликаторы, баланстық бюджет мультипликаторы.
3. Дискрециялық және дискрециялық емес қазыналық саясат. Бюджет
тапшылығы және артықшылығы.

1 Бюджет-салық саясатының қысқа және ұзақ мерзімдегі мақсаты, құралдары.
Мемлекеттік шығындардың мультипликаторы.

Мемлекеттің экономикаға әсер етуі салық салу құралдары арқылы
жүргізіледі. Мемлекеттік шығындар мемлекеттік бюджеттің қаржыларын
пайдалану нәтижесінде мүмкін болады, ал салық бюджетті қаржымен қамтамасыз
ететін бірден-бір құрал.
Салық төлемі (Т), мемлекеттік шығындар (G) және жоспарланған
инвестиция І-дің белгілі бір деңгейінде тепе-тендік өнім көлемі Ү
қалыптасқанын кейнс кресі көрсетеді.
Ресурстар жұмыспен толық қамтылмаған жағдайында да тепе-тендік жағдай
қалыптаса береді. (Мұндай жағдай жиынтық сұраныстың тиімсіз болуының
салдарынан қалыптасуы мүмкін.) Сондықтан да пайда болған үзілісті жою үшін,
экономиканы мемлекет тарапынан реттеу құралдары пайдаланылады. Олар
бюджетке төленетін салық төлемі (Т) мен мемлекеттік шығындар көлемінің
өзгеруі (G) арқылы жүзеге асырылады.
Бюджет-салық саясаты (қазыналық (фискальный) саясат) - мемлекеттік
бюджет жағдайын, салық салуды және мемлекеттік шығындардың өзгерісін реттеу
мақсатында үкімет тарапынан жүргізілетін шаралар. Бұл шаралар жұмыспен
толық қамтылуды, төлем балансының тепе-теңдігін және экономиканың өсуін
қамтамасыз ету мақсатында жүргізіледі.
Ынталандырушы бюджет-салық саясаты (қазыналық экспансия) - бұл саясат
қысқа мерзімді кезеңде экономикадағы циклдік құлдырауды жою мақсатын қояды.
Мұны жүзеге асыру үшін мемлекет шығындарды (G) өсіріп, салық мөлшерін
төмендету арқылы немесе біріктірген, құрастырма шаралар арқылы жүзеге
асырылады.
Ұзақ мерзімдік кезеңде салықты төмендету саясаты, өндіріс
факторларының ұсынысын кеңейтуге және экономикалық әлуеттің өсуіне алып
келуі мүмкін. Мұндай мақсаттардың жүзеге асуы кешенді салық реформасының
жүргізілуіне байланысты болады. Бұл шаралардың орындалуы Орталық банк
жүргізетін тежеуші ақша-несие саясатымен және мемлекеттік шығындардың
құрылымын оңтайландырумен байланысты.
Тежеуші бюджет-салық саясаты (қазыналық шектеу) - экономикадағы
циклдік өсуді тежеу мақсатын көздейді. Бұл саясатты жүзеге асыру үшін,
мемлекеттік шығындар төмендеп (G), салық мөлшері (Т) жоғарылайды немесе
біріктірген, құрастырма шаралар арқылы жүзеге асырылады. Қысқа мерзімдік
кезеңде бұл шаралардың нәтижесінде, өндірістің құлдырауы және жұмыссыздық
деңгейінің өсуі салдарынан болған сұраныс инфляциясын төмендетуге мүмкіндік
береді.
Ұзақ мерзімдік кезеңде өспелі салық "сынасы" жиынтық ұсыныстың
төмендеуіне және құлдыраушылық механизмін ашуға негіз болуы мүмкін. Бұл
құбылыс әсіресе төмендегі жағдайларда кездеседі: мемлекеттік шығындардың
азаюы бюджеттің барлық баптарында пропорционалды қысқарып, жүзеге асырылып
отырса және еңбек нарығының инфрақұрылымына мемлекеттік инвестиция
берілуінде басымдылық болмаса.
Мемлекеттік шығындарды тиімсіз басқарумен қатар ұзақ уақытқа созылған
құлдыраушылық экономикалық әлуеттің бұзылуына әсерін тигізеді. Мұндай
жағдай экономиканың өтпелі кезеңінде жиі кездеседі.
Қысқа мерзімдік кезеңде салық-бюджет саясаты баланстық бюджеттің,
салықтың және мемлекеттік шығындардың мультипликаторы әсерімен байланысты
болады.
Мемлекеттік шығындардың өзгерісін көру үшін кейнс кресін пайдаланамыз.
Мемлекеттік шығындар жиынтық шығындардың құрауышы болып табылады, олардың
өсуі жоспарланған шығындарды да өсіреді. Егер мемлекеттік шығындар ΔG-ға
өссе, онда жоспарланған шығындар қисығы оңға қарай сол мәнге жылжиды. Ал
тепе-тендік өнім көлемі Ү1-ден Ү2 -ге өседі, демек ΔҮ = ΔG х mg. mg -
мемлекеттік шығындардың мультипликаторы. Мемлекеттік шығындар 1 теңгеге
көбейгенде пайда мөлшері қаншаға өседі деген сұраққа жауап береді.
Мемлекеттік шығындар ΔG-ға өскенде мультипликаторлық үрдіс басталады және
табысты сол мәнге өсіреді, ол тұтынуды (b х ΔG) шамасына өсіреді. Тұтыну
көлемінің мұндай өсуі табыс пен шығын көлемін тағы да өсіреді. Ол тұтынуды
(b х ΔG) шамасына өсіреді.

Жиынтық әсер төмендегідей
Шығынның алғашқы өзгерісі = ΔG Тұтынудың алғашқы
өзгерісі = b х ΔG Тұтынудың екінші өзгерісі = b2
х ΔG ΔҮ = ΔG (1 + b + b2 +...)
7.1-сурет Кейнс кресі
үлгісіндегі мемлекеттік шығындар өсімі

қатынасы мемлекеттік шығындар мультипликаторы деп аталады.
Кейде бұл үлгіні кейнс мультипликаторы деп те атайды.
Мемлекеттік шығындар
мультипликаторының көлемі мен тепе-тендік көлемін теңдеулер жүйесін шешу
арқылы табамыз.
Мұндағы Ү = С + 1 + G негізгі макроэкономикалық теңдеу С = а + b ·
Ү - тұтыну функциясы. Тұтыну функциясының мәнін
макроэкономикалық тендеуге қою тепе-тендік өнім көлемін анықтауға мүмкіндік
береді. Ү = а + b · Ү + I + G = Ү - b Ү = а + І
+ G = = Ү(1 – b) = а + І + G
, мұндағы (а + І + G) -табыс көлемі У-тен тәуелсіз
автономды шығындар, ал - мультипликатор. Жабық экономикада
тепе-тендік табыс көлемі деңгейінің қаншаға өсетіндігіне байланысты.
Мемлекеттік шығындар ғана емес, автономды шығындар да бір бірлікке өседі,
осы құбылысты мультипликатор көрсетеді.
Мультипликатор шамасын анықтайтын негізгі фактор болып
тұтынудың шекті бейімділігі (b), МРС есептеледі. Табысқа
салық салынғаннан соң, тұтыну функциясы басқаша болады, демек
мультипликатор үлгісі де төмендегідей:
Мұндағы жабық экономикадағы мультипликатор шығындары.
t - шекті салық мөлшерлемесі.
Шекті салық мөлшерлемесі - енгізілген
салық сомасы өсімшесінің табыс өсімшесіне қатынасы арқылы табылады.
Мұңдағы t - салық салудың шекті мөлшерлемесі. ΔТ -
енгізілген салық сомасынының өсімшесі. ΔҮ - табыс
өсімшесі. Өнім шығару көлемі
мен жұмысбастылық деңгейін тұрақтаңдыратын және мультипликатор әсерін
азайтуға ықпал ететін фактор - үдемелі салық салу жүйесі.
Жабық экономикаға қарағаңда ашық экономикада мемлекеттік
шығындарға мультипликатор әсері төмен. Ашық
экономикада тепе-теңдік өнім көлемі мен мемлекеттік шығындар
мультипликаторының көлемі төмендегі теңдеулер жүйесін шешу арқылы табылады.

2 Салық мультипликаторы, баланстық бюджет мультипликаторы

Жоғарыда қарастырылғандай тепе-тендік табыс көлеміне мультипликаторлық
әсер салық мөлшерінің Т төмендеуіне байланысты болады. Егер салық төлеу
мөлшері ΔТ-га төмендесе, онда қолда бар табыс Үd = Ү - Т -ға өседі. Тұтыну
шығындары сәйкес түрде (ΔТ х b) көлеміне өседі, бұл жағдай жоспарланған
шығындарды оңға қарай жоғары қозғалтады және тепе-тендік өнім көлемін Ү1
-ден Ү2 көлеміне өсіреді.
Ол көлем - тең.
Мұндағы салық мультипликаторы деп aталады.
Салық мультипликаторының механизмі, мемлекеттік шығындар
мультипликаторы сияқты, салық көлемінің бір өзгерісіне тұтынудың көп қатар
өзгерісін көрсетеді.

Егерде мемлекеттік бюджетке берілетін салық мөлшері табыс динамикасына
тәуелді деп алсақ, онда салық функциясы төмендегідей түрде жазылады. Т = t
· Ү
7.2- сурет. Кейнс кресіндегі салықтардың азаюы

Мұндағы t - шекті салық мөлшерлемесі. Бұл
жағдайда тұтыну функциясы төмендегідей болады: С =
а + b (Y- t·Y) = а + b (1- t) ·Y Ал салық
мультипликаторының үлгісі төмендегідей:

Мұндағы mt - жабық экономикадағы салық мультипликаторы. Жалпы
салық функциясы төмендегідей:

Т = Та + t · Ү
Мұндағы Та - автономды салық мөлшері, табыс мөлшерінен тәуелсіз. t -
шекті салық мөлшерлемесі. Табыстан (Ү) тәуелді
функционалды салық салымын ескеріп, тұтыну функциясын төмендегідей жазуға
болады:
С = а + b [Ү - (Та + t · Ү)]
Ашық экономикадағы тепе-теңдік өнім көлемінің үлгісі төмендегідей болады:
Мұндағы - ашық экономикадағы
салық мультипликаторы.
Автономды салық мөлшері мен мемлекеттік шығындардың бір мезгілдегі
өзгерісінің нәтижесінде табыстың жиынтық өзгерісі мынадай түрде жазылады:
Егерде мемлекеттік шығындар және автономды
салық төлемдері бірдей көлемге өзгерсе, онда тепе-теңдік өнім көлемі де
өседі. Мұндай жағдайда баланстық бюджет мультипликаторы орын алады деп
айтылады. Баланстық бюджет мультипликаторы бірге тең немесе бірден кіші.
Баланстық бюджет мультипликаторы бюджет тапшылығы мен артықшылығын
мүлдем жоя алмайды. Бұл жерде табыс пен шығынды теңгеру туралы айтылады,
демек (ΔТ=ΔG). Мұндағы ΔТ - бюджеттегі табыстың өсімшесі, ал ΔG бюджеттегі
шығынның өсімшесі.

Мысал. Егер мемлекеттік шығын ΔG -ға өссе, онда тепе-теңдік өнім
көлемі төмендегідей мәнге өседі:
Егерде үкімет бір мезгілде автономды салықты ΔТа =
ΔG өсірсе, онда тепе-теңдік өнім төмендегідей мәнге азаяды:
Тепе-тендік өнім көлемінің
жиынтық өзгерісі төмендегідей болады.
Мемлекеттік шығындардың
өсуімен салыстырғанда, салық мелшерінің азаюынан мультипликаторлық әсер
әлсіздеу. Бұл жағдай алгебралық өрнекте шығын мультипликаторының салық
мультипликаторынан жоғары, үлкен екендігі арқылы көрсетілген.
Бұл құбылыс салықтың өзгерісімен салыстырғанда мемлекеттік шығындардың
табыстың көлеміне және тұтынуға әсерінің күштілігімен байланысты болады.
Бұл айырмашылық қазыналық саясат құралдарын тандағанда анықтаушы, негізгі
болып есептеледі. Егерде қазыналық саясат экономикадағы мемлекеттік
секторды кеңейту мақсатын көздесе, онда циклдік құлдырауды тоқтату үшін
мемлекеттік шығын өседі, бұл құбылыс күшті ынталандырушы әсер береді.
Ал инфляцияның көтерілуін тежеу үшін, салық мөлшері өседі. Бұл құбылыс
салыстырмалы жұмсақ тежеуші шара болып есептеледі.

Егерде қазыналық саясат мемлекеттік секторды тежеуге бағытталса, онда
циклдік құлдырау кезеңінде салық төмендейді. Бұл жағдай салыстырмалы аз
ынталандырушы әсер береді. Ал циклдік көтерілу кезеңінде мемлекеттік
шығындар төмендейді, бұл инфляция деңгейін тез төмендетуге мүмкіндік
береді.

3. Дискрециялық және дискрециялық емес қазыналық саясат. Бюджет тапшылығы
және артықшылығы.

Дискрециялық қазыналық саясат - үкіметтің арнайы шешімі бойынша
салықты, мемлекеттік бюджеттің сальдосын және мемлекеттік шығындардың
көлемін мақсатты бағытта өзгерту. Бұл шаралар төлем балансының жағдайын,
инфляция ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Бюджет - салық саясаты туралы
Фискалдық саясаттың қабылданатын шараларының уақыттылығы
Фискалдық саясат және ондағы салықтық реттеу
Экономиканы салықтық реттеу
МЕМЛЕКЕТТІҢ САЛЫҚ САЯСАТЫ ЖӘНЕ САЛЫҚТЫҚ РЕТТЕУДЕГІ САЛЫҚТАРДЫҢ МАҢЫЗЫ
Қазақстан Республикасының фискалдық саясаты
Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі туралы ақпарат
Салық саясатының экономикалық мазмұны
Бюджет-салық саясатының қысқа және ұзақ мерзімдегі мақсаты, құралдары
Макроэкономикалық саясаттың үлгісін таңдау
Пәндер