Дыбыс айтуының бұзылуын түзетуге бағыталған логопедиялық жұмыс

Кіріспе

Тілдің дыбыстық мәдениетін тәрбиелеу жұмысының мазмұнына дұрыс айту, есту, оның интонациялық мәнерлігіне байланысты. Мұнда берілетін материалдың біртіндеп күрделенетінін, оның қайталанатынын ескеру маңызды.
Тілдің дыбыстық мәдениетін дамыту және тәрбиелеу – бұл дыбыстарды дұрыс айту, фонематикалық естуды, яғни дыбыстарды айыру,артикуляциялық аппараты, сөйлеу кезінде тыныс алу, дауыстың биіктігі мен қаттылығы, дикцияны айыра алу қабілеттілігі жетіле түседі.
Дұбыстарды дұрыс айту және фонематикалық есту қабілеті баланың сөйлеу дағдыларының қалыптасуымен қатар жалпы даму деңгейіне де үлен әсеріне тинізеді.Фонематикалық есту қабілетінің нашарлығы дыбыстарды естіп қабылдау, ажырату, сөздің дыбыстық құрамын талдау, жинақтау қабілетерінің дамуын кешеуілдетіп, оқу, жазу дағдыларының дұрыс қалыптасуына да кері әсерін тигізеді.
Фонематикалық есту дегеніміз балалардың ана тілі дыбыстарын қабылдап, ажырату және мағынасын түсіне білу қабілеті. Фонематикалық есту қабілеті арқылы бала адам дауысының жуан, жіңішке,екпін,ырғаған ажырата алады. Фонематикалық есту қабілеті дұрыс қалыптаспаған баланың сөйлеу тілі түсініксіз болып,жалпы сөйлеу дағдыларының кемістігі анықталады. Олардың көпшілігі жеке дыбыстары(с,з,ш,ж,р,л,қ,г,ц, т.б) дұрыс айта алмайды немесе дұрыс айта алған жағдайда сөз арасында дыбыстарды алмастырып айтады, әсіресе ұяң (ғ,ж,з) үнді (р,л) дыбыстарын дұрыс қабылдап, ажырата алмайды.
Фонематикалық есту – туа біткен қабілет емес, бұл қабілет баланың жалпы дамуымен қатар дамиды.Бала ерте жасынан-ақ өз анасының дауысын өзге адамдар дауысынан ажыратып, сөйлеу екпіні мен ырғағын сезеді.
Алғашқы былдыр сөздер баланың фонематикалық есту қабілетін қалыптасуының бастамасы, тіл дыбыстарын алғашқы қабылдап, қайталауға талпынуы. Сондықтан баланың айналасындағы адамдардың анық, дұрыс сөйлеуі өте маңызды. Фонематикалық есту қабілеті бала 5-6 жас кезінде белсенді дамиды.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Дыбыс айтуының бұзылуын түзетуге бағыталған логопедиялық жұмыс
белгігі кезектілікпен, кезеңмен өткізілуі тиіс.

Тілдің дыбыстық мәдениетін тәрбиелеу жұмысының мазмұнына дұрыс
айту, есту, оның интонациялық мәнерлігіне байланысты. Мұнда берілетін
материалдың біртіндеп күрделенетінін, оның қайталанатынын ескеру маңызды.
Тілдің дыбыстық мәдениетін дамыту және тәрбиелеу – бұл дыбыстарды
дұрыс айту, фонематикалық естуды, яғни дыбыстарды айыру,артикуляциялық
аппараты, сөйлеу кезінде тыныс алу, дауыстың биіктігі мен қаттылығы,
дикцияны айыра алу қабілеттілігі жетіле түседі.
Дұбыстарды дұрыс айту және фонематикалық есту қабілеті баланың
сөйлеу дағдыларының қалыптасуымен қатар жалпы даму деңгейіне де үлен
әсеріне тинізеді.Фонематикалық есту қабілетінің нашарлығы дыбыстарды естіп
қабылдау, ажырату, сөздің дыбыстық құрамын талдау, жинақтау қабілетерінің
дамуын кешеуілдетіп, оқу, жазу дағдыларының дұрыс қалыптасуына да кері
әсерін тигізеді.
Фонематикалық есту дегеніміз балалардың ана тілі дыбыстарын қабылдап,
ажырату және мағынасын түсіне білу қабілеті. Фонематикалық есту қабілеті
арқылы бала адам дауысының жуан, жіңішке,екпін,ырғаған ажырата алады.
Фонематикалық есту қабілеті дұрыс қалыптаспаған баланың сөйлеу тілі
түсініксіз болып,жалпы сөйлеу дағдыларының кемістігі анықталады. Олардың
көпшілігі жеке дыбыстары(с,з,ш,ж,р,л,қ,г,ц, т.б) дұрыс айта алмайды немесе
дұрыс айта алған жағдайда сөз арасында дыбыстарды алмастырып айтады,
әсіресе ұяң (ғ,ж,з) үнді (р,л) дыбыстарын дұрыс қабылдап, ажырата алмайды.
Фонематикалық есту – туа біткен қабілет емес, бұл қабілет баланың
жалпы дамуымен қатар дамиды.Бала ерте жасынан-ақ өз анасының дауысын өзге
адамдар дауысынан ажыратып, сөйлеу екпіні мен ырғағын сезеді.
Алғашқы былдыр сөздер баланың фонематикалық есту қабілетін
қалыптасуының бастамасы, тіл дыбыстарын алғашқы қабылдап, қайталауға
талпынуы. Сондықтан баланың айналасындағы адамдардың анық, дұрыс сөйлеуі
өте маңызды. Фонематикалық есту қабілеті бала 5-6 жас кезінде белсенді
дамиды.
Фонематикалық есту қабілетін түзету, дамыту жұмыстары негізгі
3 кезңнен тұрады.
1-ші кезеңнің мақсаты : есту гнозисын (затты өзіне тән дыбыс
ерекшелігі арқылы ажырату қабілеті) дамыту.Айналамыздағы дыбыстар мен
шуларға , әр түрлі дауыстарға назарын аударып, тыңдау қабілетін
күшейту( жаңбыр тырсылы, жапырақтар шуылы, бұлықсылдыры, жануарлар мен
құстардың дауыстары).Дыбыстар мен дауыстарды естіп ажырату мен
дауыстарды санын анықтау, ұқсас дыбыстар мен дауыстарды ажырата
білу.Содаң соң заттарды тоқылдату, немесе қозғау( үстеді тоқылдату,
кілтті сықырлату, қағаз мыжу) кезінде естілетін дыбыстарды естіп
адырату жұмыстарын жүргізу.Әуелі көрсетіп естірту, сосын көзін
жұмғызып жаттықтыру. Содаң-соңдауыс пен дыбыс шыққан бағытты анықтау
қабілетін дамыту
2-ші кезең (негізгі) бірнеше бағыта жүргізіледі.
Сөйлем дағдыларының екпіні, қолмен шапалақтау, қарындашпен тоқылдату,
мозайкаларымен, ұсақ заттармен көрсету.Келісі бағыт жеке
фонематикалық қабылдауды дыбыс артиуляциясын көру, есту, сезіну арқылы
дамыту.
* Дыбысты буында естіп ажырату.Ойын буынды тап
–Мен буындарды айтамын с дыбысын бар буынды естісең жалауша
көтер(да,са,се,ра,шу)
* Дыбысты сөз арасында ажырату
а) Дыбысты әріпен көрсет
- Атауында с дыбысы бар сөз естісең с әрпін көрсет
ә)Суреттерді ата. с дыбысы бар суретті бөлек ал
б)Берілген дыбысқа сөздер ойлап табу.
в)Дыбыстың сөздегі орнын табу( басы, ортасы,соңында)Сөйлем
арасынан берілген дыбыс мәтінде ажырату.

3-ші кезең . фонематикалық есту қабілеті, дыбыстық талдау жасау
қабілетін білуге үйрету.
Дауыспен жұмыс (дауыстап ,жай ату,сыбырлап айту,созып айту)
Сөйлеу кезінде дем алуды түзетуге арналған жаттығулар
дауыстың да дамуына, ал дауысқа арналған жаттығулар
керсінше сөйлеу кезіндегі дұрыс дем алуын қалыптастыруға
әсер етеді.
(Тиін (Ц-ц-ц ), поезд келе жатыр, желдің дауысы( У-у-у), ұшақ (В-в-в), су
краның дыбысы (С-с-с), жел соққанда ағаштардың дауысы (шшш)
Маса,ара бізді оятып жіберді (З-з-з), жазғы самал жел соқты (Ф-ф-ф),
Қоңырау шылдырлайды (Тр-р-р), кірпі жүгіріп өтті (Пх-пх-пх), қарға ұшты
қарқылдап (Қар-қар), сауысқан ұшты саңқылдап (Шық-шық), ашулы қоңыз
ызылдады (Ыж-ыж-ыж) Осылайша , бала дыбыстарды ғана емес сонымен жуан және
жіңішке дыбыстардыайтуын меңгереді.)т.б
Артикуляциялық аппаратын жаттықтыру.
Артикуляция-сөйлеу тілі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.