Буынаяқтылар сыртқы және ішкі құрылысы

КІРІСПЕ

ӨЗЕН ШАЯНЫ
1.1 Тіршілігі және сыртқы құрылысы
1.2 Қоректенуі
1.3 Тыныс алуы
1.4 Қан айналымы
1.5 Зәр шығаруы
1.6 Жүйке жүйесі және сезім мүшелері
1.7 Көбеюі
1.8 Шаянтәрізділер түрінің сан алуандығы
1.9 Шаянтәрізділер класына жататын жәндіктердің үнегізгі ерекшеліктері

2.1 ШАРШЫЛЫ ӨРМЕКШІ
2.2 Қоректенуі
2.3 Тыныс алуы
2.4 Қан айналымы
2.5 Зәр шығаруы
2.6 Жүйке жүйесі және сезім мүшелері
2.7 Көбеюі
27. Өрмекшілер түрінің сан алуандығы.
Улы өрмекшілер және олардан сақтану шаралары
2.9 Өрмекшітәрізділер класына жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктері

ҚОРЫТЫНДЫ

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Буынаяқтылар — омыртқа жотасы жоқ жәндіктер. Бұлардың аяқтары буын арқылы жақсы қимылдайтын бірнеше бунақтардан құралатындықтан, буынаяқтылар деп аталады
Буынаяқтылар — Жер шарыңца өте кеп таралған жәндіктер. Ғалымдардың есептеулеріне қарағанда буынаяқтылардың екі миллионнан астам түрі белгілі екен, ал жануарлар әлемінің қалған 15 типіндегі жануарлар түрі 200 мыңнан аспайтын көрінеді. Буынаяқты жәндіктер суда да (теңізде, түщы суда), құрлықта да мекендейді, олардың көпшілігі тіпті құрлықтағы жануарлардың денесінде де тіршілік етеді.
Буынаяқтылардың денесі негізінен алғанда үш бөліктен (бас, көкірек, құрсақ) құралғанымен де, барлығында бірдей айқын білінбейді. Олардың денесі әктенген тұздар сіңген органикалық заттармен — хитинді жабынмен қапталады. Хитинді жабын жәндіктің ішкі мүшелерін зақымданудан қорғайды. Жабынның ішкі жағына бұлшықеттер бекінеді. Кейбір буынаяқтылардың, мысалы шаянтәрізділердің жабыны денені қаптайтын нағыз сауыт тәрізді болады.
Буынаяқтылардың ішкі құрылысы буылтық құрттарға көбірек ұқсайды, сондықтан да олардың арғы тегі қарапайым теңіз буылтық құрттары деп есептеледі. Олардың дене қуысындағы мүшелерінің (асқорыту, тынысалу, қанайналым, зәршығару, жыныс, жүйке жүйелері, сезім мүшелері) одан әрі дамып, жетіле түскенін байқау қиын емес.

1. Аймағамбетова Қ., Махмұтов С. Табиғаттану кітабы. Алматы, «Мектеп», 1976.
2. Әлиев Ш., Бекенов А., Қыдырбаев X. Сирек кездесетін хайуа-наттарды қорғау. Алматы, «Қайнар», 1975.
3. Әмірғазиев Қ. Биологиялық жұмбақтар. Алматы, «Мектеп», 1972.
4. Бекенов А. Қазақстанның бағалы аңдары. Алматы, «Білім», 1979.
5. Жақыпов А. Түйе өсірушінің түсіндірме сөздігі. Алматы, «Қайнар», 1989.
6. Жанәбілов Ш. Қазақша мал атаулары. Алматы, «Қайнар», 1982.
7. Жұмаділов Ә., Бекенов А., Қыдырбаев X. Қазақстан қо-рықтары. Алматы, «Қайнар», 1980.
8. И о п р и ш И. Бал — тағам, бал — шипа. Алматы, «Қазақстан», 1965.
9. Исмағұлов М. И., Бекенов А. Зорман — терісі бағалы аң. Алматы, «Қайнар», 1971.
10. Қайымов Қ. Аяулы хайуанатттар. Алматы, «Мектеп», 1979.
11. Қайымов Қ. Балықтар әлемінде. Алматы, «Қайнар», 1981.
12. Қайымов Қ. Биология және техника. Алматы, «Қайнар», 1985.
13. Қайымов Қ. Бионика — табиғат перзенті. Алматы, «Қайнар», 1977.
14. Қайымов Қ. Зоология жэне танымдық ойындар. Алматы, «Мектеп», 1973.
15. Қайымов Қ. Қызықты зоология. Алматы, «Мектеп», 1974.
16. Қайымов Қ. Суасты әлемінің айнасы. Алматы, «Қайнар», 1989.
17. Қыдырбаев X., Бекенов А., Қазақстанның хайуанаттар әлемі. Алматы, «Қазақстан», 1977.
18. Махмұтов С. Жаратылыстың құпия сырлары. Алматы, 1989.
19. Махмұтов С. М. Қазақстан қорықтары, Алматы, «Білім», 1981.
20. Молдабергенов. А. Атамекен. Алматы "Қайнар", 1983.
21. Нога Г. С. Зоологиядан жүргізілетін бақылаулар мен тэжірибелер. Алматы, «Мектеп», 1985.
22. Салғарин Қ. Қасапшылық. Алматы, 1991.
23. Суворова П. И., Арбузова 3. А., Эсмонт В. Н. Ағаш пен бұтада балатын пайдалы және зиянды насекомдар. Алматы, «Мектеп», 1985.
24. Хроков В. Қорғалжын. Алматы, «Қайнар», 1984.
25. Шайкенов Б. Табиғаттағы биологиялық тепе-теңдік. Алматы, «Қайнар», 1976.
26. Ысқақов С. Табиғатты қорғау дәстүріміз. Алматы, «Қайнар», 1973.