Бауырымен жорғалаушылар туралы түсінік

Kipicпe 5
1 Бауырымен жорғалаушылар туралы жалпы түсінік
1.1 Бауырмен жорғалаушылардың тepi жабындысы және скелеті 7
1.2 Бауырмен жорғалаушылардың ми сауыты 8
1.3 Бауырмен жорғалаушьшардың иық белдеуі мен жамбас белдеуі 9
1.4 Бауырмен жорғалаушьшардың асқорыту, тыныс алу жүйесі 10
1.5 Бауырмен жорғалаушылардың қан айналу нерв жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.6 Бауырмен жорғалаушылардыц зәр және жыныс жүйсі 13
1.7Бауырмен жорғалаушылардың дыбыс, сезім жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2 Бауырмен жорғалаушылардың экологиялық топтары . 16
2.1Кабыршақтылар 17
2.2Кесірткелер ... 17
2.3 Хамелеондар 20
2.4Жыландар 21
2.5 Крокадилдер 24
2.6Тасбақалар ... ... ... ... ... ... ... ...27
2.7Теңіз тасбақалары ... ... ... ... ... 28
2.8 Рептилилер 29
Корытынды . 35

Ежелгі бауырымен жорғалаушылар – котилозаврлар орта тас көмір кезеңінде қарапайым, қосмекенді стегоцефалдан тараған. Котилозаврлардан триас кезеңінің аяғында аң тәрізді бауырымен жорғалаушылар тобы – сүтқоректілердің алғашқы түрлері шықты. Бауырымен жорғалаушылардың ең жақсы дамыған кезеңі – мезозой. Бұл кезде ихтиозаврлар, мозазаврлар, птерозаврлар (ұшқыш кесірткелер), динозаврлар тараған. Бұлардың бәрі мезозойдан кайнозойға өткен кезде жойылып кетті де, олардың орнына Бауырымен жорғалаушылардың қазіргі түрлері қалыптасты. Қазақстанда юра кезеңінде тіршілік еткен ұшатын кесірткенің, бор кезеңіндегі динозаврлардың, мезозой, кайнозой шөгінділерінен түрлі тасбақаның, кесірткенің, қолтырауынның (крокодилдің) қалдықтары табылған. Дүние жүзінде 8000-нан астам түрі кездеседі. Қазақстанда 2 отряды (тасбақалар, қабыршақтылар), 2 отряд тармағы (кесірткелер, жыландар), 13 тұқымдасы (тұщы су тасбақасы, құрлық тасбақасы, геккондар, ешкіемер, келес, ұршықсап, сцинктер, кесірткелер, соқыр жыландар, су жыландар, құм айдаһары, сұр жыландар, қалқан тұмсықтылар), 24 туысы, 51 түрі бар. Бауырымен жорғалаушылар теңізде, тұщы суда және құрлықта тіршілік етеді. Денесінің ұз. бірнеше см-ден 10 м-ге дейін болады. Терісі әдетте безсіз, мүйіз қабыршақпен не қалқандармен жабылған, бұл олардың денесін құрғап кетуден және түрлі зақымнан қорғайды. Қаңқасы мен бұлшық еттері жақсы жетілген. Бауырымен жорғалаушылар өкпесімен тыныс алады. Қан айналу жүйесі 2 шеңберлі, жүрегі 3 камералы (2 жүрекше, 1 қарынша, тек қолтырауындарда 4 камералы). Бауырымен жорғалаушылар жұмыртқа салу арқылы көбейеді, ірі жұмыртқаларын құрлыққа салады. Жұмыртқалары қоректік сары уызға бай, ұрық осы уыздың есебінен өсіп жетіледі. Кейбір кесірткелер (сцинк) мен жыландар тірідей туады. Олардың кейбір түрлері партеногенетик. жолмен (еркегінсіз) көбейеді. Қос бүйрегі арқылы зәр шығарады (көпшілігінің несеп шығаратын қуығы болады). Бауырымен жорғалаушылардың тіршілік әрекеті көбіне күн сәулесі радиациясы мен өзін қоршаған орта температурасына байланысты. Дене температурасы 6 – 8°С-қа төмендегенде олардың қимылы нашарлайды, ал температура 2 – 3°С болғанда қысқы ұйқыға кетеді. Көбінесе шөлді жерлерді мекендейді.

1. ↑ Қазақ энциклопедиясы
2. ↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – Павлодар: 2007 - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
4. ↑ Tuatara. Department of Conservation, Wellington, New Zealand. Тексерілді, 28 маусым 2009.
5. ↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Бауырымен жорғалаушылар , рептилиялар (Reptіlіa) - омыртқалы жануарлардың бір класы. Ежелгі бауырымен жорғалаушылар - котилозаврлар орта тас көмір кезеңінде қарапайым, қосмекенді стегоцефалдан тараған. Котилозаврлардан триас кезеңінің аяғында аң тәрізді бауырымен жорғалаушылар тобы - сүтқоректілердің алғашқы түрлері шықты. Бауырымен жорғалаушылардың ең жақсы дамыған кезеңі - мезозой. Бұл кезде ихтиозаврлар, мозазаврлар, птерозаврлар (ұшқыш кесірткелер), динозаврлар тараған. Бұлардың бәрі мезозойдан кайнозойға өткен кезде жойылып кетті де, олардың орнына Бауырымен жорғалаушылардың қазіргі түрлері қалыптасты. Қазақстанда юра кезеңінде тіршілік еткен ұшатын кесірткенің, бор кезеңіндегі динозаврлардың, мезозой, кайнозой шөгінділерінен түрлі тасбақаның, кесірткенің, қолтырауынның (крокодилдің) қалдықтары табылған. Дүние жүзінде 8000-нан астам түрі кездеседі. Қазақстанда 2 отряды (тасбақалар, қабыршақтылар), 2 отряд тармағы (кесірткелер, жыландар), 13 тұқымдасы (тұщы су тасбақасы, құрлық тасбақасы, геккондар, ешкіемер, келес, ұршықсап, сцинктер, кесірткелер, соқыр жыландар, су жыландар, құм айдаһары, сұр жыландар, қалқан тұмсықтылар), 24 туысы, 51 түрі бар. Бауырымен жорғалаушылар теңізде, тұщы суда және құрлықта тіршілік етеді. Денесінің ұз. бірнеше см-ден 10 м-ге дейін болады. Терісі әдетте безсіз, мүйіз қабыршақпен не қалқандармен жабылған, бұл олардың денесін құрғап кетуден және түрлі зақымнан қорғайды. Қаңқасы мен бұлшық еттері жақсы жетілген. Бауырымен жорғалаушылар өкпесімен тыныс алады. Қан айналу жүйесі 2 шеңберлі, жүрегі 3 камералы (2 жүрекше, 1 қарынша, тек қолтырауындарда 4 камералы). Бауырымен жорғалаушылар жұмыртқа салу арқылы көбейеді, ірі жұмыртқаларын құрлыққа салады. Жұмыртқалары қоректік сары уызға бай, ұрық осы уыздың есебінен өсіп жетіледі. Кейбір кесірткелер (сцинк) мен жыландар тірідей туады. Олардың кейбір түрлері партеногенетик. жолмен (еркегінсіз) көбейеді. Қос бүйрегі арқылы зәр шығарады (көпшілігінің несеп шығаратын қуығы болады). Бауырымен жорғалаушылардың тіршілік әрекеті көбіне күн сәулесі радиациясы мен өзін қоршаған орта температурасына байланысты. Дене температурасы 6 - 8°С-қа төмендегенде олардың қимылы нашарлайды, ал температура 2 - 3°С болғанда қысқы ұйқыға кетеді. Көбінесе шөлді жерлерді мекендейді. Су тасбақалары, қолтырауындар балықтармен, балдырмен, кесірткелер жәндіктермен, құрлық тасбақалары өсімдіктермен қоректенеді. Өздері де аң-құсқа жем болады. Ірі жыландар мен қолтырауын терісінен түрлі бұйымдар жасалады, кейбір елдерде тасбақа еті мен жұмыртқасы тағамға пайдаланылады, жылан уы медицинада қолданылады. Бауырымен жорғалаушылардың кейбір түрлері (жұмырбас шұбар кесіртке, Зайсан жұмырбас кесірткесі, кесел, сары жылан, т.б.) Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген. [1]

Аллигаторлар
Уикипедия -- ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Мында өту: шарлау, іздеу
Аллигаторлар
Қазбалық ауқымы: Cretaceous - Recent

Американ аллигаторы
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:
Жануарлар
Жамағаты:
Хордалылар
Кіші жамағаты:
Омыртқалылар
Табы:
Бауырымен жорғалаушылар
Сабы:
Қолтырауындар
Тұқымдасы:
Alligatoridae
Gray, 1844

Туыстары
* Alligator
* Caiman
* Paleosuchus
* Melanosuchus
Аллигаторлар (лат. Alligatoridae) -- қолтырауын отрядының үш тұқымдасының бірі. Аллигаторлар төрт туыс, 7 түрге бөлінеді. Оның үшеуін (Caiman, Melanosuchus және Paleosuchus) каймандар деп атайды. Денесінің ұзындығы 1,5-6,3 м, салмағы 85 кг-ға дейін жетеді. Тұмсығы жалпақтау, әрі қысқа, алдыңғы аяқтарының саусақтары арасында терілі жүзу жарғағы болады. Аналықтары 20-60 жұмыртқасын арнайы жасалған ұяға салады. Аталықтары өздері тіршілік ететін жерлерді қорғайды, ұрпақтарына қамқорлық жасайды. 85 жылдай өмір сүреді. Ересектері балықтармен, бақалармен т.б. омыртқалы жануарлармен, балалары ұсақ су жәндіктерімен қоректенеді. Аллигаторлар Солтүстік, Оңтүстік Американың, Қытайдың тұщы су айдындарында тіршілік етеді. АҚШ-та, Кубада Миссисипи (американ) аллигаторын арнайы фермаларда қолдан өсіреді. Қытай аллигаторы Янцзы өзенінің төменгі сағасында таралған. Аллигаторлар бағалы терісі үшін ауланады. Санының күрт азаюына орай, қатаң қорғауға алынып, Халықаралық табиғат қорғау
Гаттерия
Уикипедия -- ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Мында өту: шарлау, іздеу
Гаттерия

Еркек
Амандық күйі

Vulnerable (IUCN)
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:
Жануарлар
Жамағаты:
Хордалылар
Кіші жамағаты:
Омыртқалылар
Табы:
Бауырымен жорғалаушылар
Сабы:
Sphenodontia[[1]]
Тұқымдасы:
Sphenodontidae
Тегі:
Sphenodon
Gray, 1831
Түрі:
S. punctatus

Екі-есімді атауы
Sphenodon punctatus
(Gray, 1842)

Гаттерия[2], туатара (лат. Sphenodon punctatus) -- бауырымен жорғалаушылар класының тұмсықбастылар отрядына жататын өте ертеден тіршілік етіп келе жатқан жалғыз түр.[3]
Мазмұны
[жасыр]
* 1 Сипаттама
* 2 Қоректенуі
* 3 Көбеюі
* 4 Таралуы
* 5 Пайдаланған әдебиет
[өңдеу] Сипаттама
Сыртқы түрі кесірткеге ұқсас. Денесінің ұзындығы 75 см-дей, салм. 0,5 -- 1 кг. Басы үлкен, аяқтары бес саусақты. Жон арқасы мен құйрығының үстіңгі жағында үшбұрышты қабыршақтан тұратын жалы болады. Терісі жылтыр, жасыл түсті, бүйірінде, аяқтарында ірілеу сары дақтары бар. Төбесіндегі тері астында ерекше төбе көзі болады, сондықтан да оны кейде "үш көзді гаттерия" деп те атайды. Төбе көзінде де жарық сезгіш клеткалары болады.
Гаттерия басқа бауырымен жорғалаушылардан ерекшелігі -- төменгі температурада (6 -- 18 С) белсенді тіршілік ете алады. Құрлықта баяу жүреді, суда жақсы жүзеді.
[өңдеу] Қоректенуі
Гаттерия тереңдігі 1 м-дей інінде күндіз тығылып жатып, қорегін аулауға түнде шығады. Көбіне ұсақ жәндіктермен, моллюскілермен, кейде дауылпаз құстың жұмыртқасымен, балапанымен де қоректенеді.
[өңдеу] Көбеюі
20 жылда жыныстық жағынан жетіледі, інінің ішіне қатты қабығы бар 8 -- 15 жұмыртқа салып, оны көміп қояды. Ұрығының дамуы 12 -- 15 айға созылады. Гаттерия 50 жылдан астам өмір сүреді.
[өңдеу] Таралуы
Қазір Гаттерия Жаңа Зеландия маңындағы бірнеше аралдарда ғана кездеседі, сол жерлерде арнайы қорық ұйымдастырылып, қорғауға алынып, Халықараралық табиғат қорғау одағының "Қызыл кітабына" енгізілген.
[өңдеу] Пайдаланған әдебиет
1. ↑ Tuatara. Department of Conservation, Wellington, New Zealand. Тексерілді, 28 маусым 2009.
2. ↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: ЭКО ҒӨФ. 2007. - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
3. ↑ "Қазақ Энциклопедиясы", 2-том

Бұл -- зоология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Ихтиозаврлар
Уикипедия -- ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Мында өту: шарлау, іздеу
† Ихтиозаврлар
Қазбалық ауқымы: 245 - 90 Ma
ПреК
К
О
С
Д
Кр
П
Т
Ю
Б
Пг
Н
Middle Triassic - Late Cretaceous

Temnodontosaurus trigonodon қаңқасы
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:
Жануарлар
Жамағаты:
Хордалылар
Кіші жамағаты:
Омыртқалылар
Табы:
Бауырымен жорғалаушылар
Кіші табы:
Diapsida
Ұлы сабы:
Ichthyopterygia
Сабы:
Ichthyosauria
Blainville, 1835

Ихтиозаврлар (лат. Ichthyosauria) - триастың орта шенінен бор кезеңінің соңына дейін да тіршілік еткен бауырымен жорғалаушылардың бір класс тармағы. Ихтиозаврлардың пайда болуы жөнінде әр түрлі пікірлер бар. Кейбір ғалымдар котилозаврлардан (Cotylosauria), оның ішінде капториноморфтардан (Captorhinomorpha) пайда болған десе, екінші бір зерттеушілер - тасбақалардың арғы тегі деген жорамал айтады. Дене пішіні балыққа ұқсас, сүйір тұмсықты, тұрқы 15 м-ге дейін болған. Киттерге, әсіресе, дельфиндерге ұксас, бірақ тікелей туыстық қатынастары жоқ. Ескек тәрізді жұп аяқтары - жүзу жарғақтарына айналған, негізінен, денесін тепе-тең қалыпта ұстауға бейімделген. Арқа қанаты жұмсақ, қатты құйрық қанаты тігінен орналасқан. Бұл - сүңгу немесе су бетіне шоршып шығу қабілеттерінің жақсы дамымағанын көрсетеді. Бас қаңқасы ұзын тұмсығымен жалғасқан. Үлкен көздері болған. Әрбір жақ сүйегінде бірқатар орналасқан өткір 200-дей тістері бар. Омыртқа жотасында 40 - 75 арқа омыртқасы, 100-ге тарта құйрық омыртқасы болған. Аяқ сүйектері қысқа, алдыңғы аяғында 5, артқысында 3 - 4 башайы, ал башай буындарының саны 50-ге жеткен. Ихтиозаврлар жыртқыш жануарлар болғандықтан әр түрлі моллюскілермен және балықтармен қоректенген, баласын тірідей туған. Ихтиозаврлардың қазба қалдықтары Солтүстік Америка, Еуропа, Азия, Австралия құрлықтарынан табылған. Ихтиозаврлардың қазба қалдықтарының мезозойда сақталған теңіз шөгінділерінен табылған жануарлар қалдықтары эволюциясын анықтауда маңызы зор.[1]

[өңдеу] Пайдаланған әдебиет
1. ↑ Қазақстан Энциклопедиясы

Бұл -- зоология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе алас

Қолтырауындар
Уикипедия -- ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Мында өту: шарлау, іздеу
Қолтырауындар
Қазбалық ауқымы: Cretaceous - Recent, 84 - 0 Ma
ПреК
К
О
С
Д
Кр
П
Т
Ю
Б
Пг
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.