Бір өлшемді массивтер

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

1. Құрылымдық типтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1.Массивтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2.Бір өлшемді массивтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15

Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16

1. Құрылымдық типтер.

Паскаль тілінде пайдаланылатын барлық типтер қарапайым (скалярлық) және құрылымдық (структуралық) болып үлкен екі топқа бөлінеді. Скалярлық (қарапайым) типке шамалардың стандартты типі және жасанды тип (тағайындаған) жатады. Стандартты типтерге:
1. Бүтін – INTEGER;
2. Нақты – REAL;
3. Логикалық - BOOLEAN;
4. Тіркестік (STRING);
5. Мәтіндік (TEXT) тәрізді типтер жатады.
Құрылымдық типтер:
1. Массивтер – ARRAY; 2. Жазбалар – RECORD; 3. Жиындар – SET; 4. Файлдар - FILE түрлеріне бөлінеді.
Бұлардан өзге типтер программаның типтерді сипаттау бөлігінде анықталуы қажет. Тұрақты сандардың типін олардың сыртқы пішініне қарап-ақ ажыратуға болады, ал айнымалылар мен функциялар типтері программаның сипаттау бөлімінде көрсетіледі.
Мәлімет типтерінің жіктелуі
Ол үшін type түйінді сөзі қолданылып, жазылу пішімін былай көрсетуге болады:
Type <тип атауы>= <тип мәндері>;
Типтерді анықтау диаграмасы.
Логикалық шамалар екілік сандар жүйесіне сәйкес «1» және «0» деген мәндерді ғана қабылдайды. Мұндағы «1» тексерілетін белгілі бір шарттың – логикалық тұжырымның орындалатынын, яғни ақиқат екенін көрсетеді. Бұл екі мән программада ағылшын тіліндегі айтылуына сәйкес true (1) және false (0) болып жазылады.

Қолданылған әдебиеттер

1. Б.Бөрібаев, Б.Нақысбеков, Г.Мадиярова «Информатика және есептеуіш техника негіздері» Алматы «Мектеп» 2005ж.
2. Е.А.Зуев «Система программирования Турбо Паскаль»
3. Федоренко Ю «Алгоритмы и программы на Turbo Pascal» Москва; Питер 2001 год
4. Нақысбеков Б.Қ., С.Қ.Балапанов, К.З.Халықова, А.Б.Дәлетқұлов «Турбо Паскаль негіздері»
5. Мұқашева М.Ө «Турбо Паскаль тілінде программалау негіздері»
6. Абрамов С.А., Зима Е.В. «Начала программированияна языке Паскаль» М.: Наука, гл.ред. физ.-мат. лит. 1987г.
7. Абрамов С.А. и др. «Задачи по программированию» М.: Наука, гл.ред. физ.-мат. лит. 1988г.
8. Бурин Е.А «Программирование на языке Турбо Паскаль» Уч. Пособие, АГУ, Алматы, 2000г.
9. Гусева А.И. «Учимся информатике: задачи и методы их решения» М.: Диалог – МИФИ, 1999г.
10. Фаронов В.В. «Турбо Паскаль 7.0» Начальный курс. Учебное пособие – М.: Нолидж, 1999г.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Курстық жұмыс тақырыбы: Бір өлшемді массивтер. Тақырыпта
айтылғандай жұмыс жасау барысында Turbo Pascal программалау тілі
қолданылады.
Бұл тақырыпты программада пайдаланылатын мәліметтер мен шамалардың
мәндерін Турбо Паскаль мәліметтер типтерінің түрлеріне салып есептер
шығару және типтер туралы толығырақ түсініп, осы курстық жұмыс
тақырыбын толық ашып көрсету мақсатында таңдалынған.
Турбо Паскальдағы құрылымдық типтердің бірі массивтер және олардың
түрлері туралы айтылған. Оның ішінде бір өлшемді массивтер, олардың
түрлі салаларда атқаратын қызтеті.
Бір өлшемді массивтердің есепте пайдалануы, түрлері, және де типі
мен көлемі жайлы қамтылған.
Бұл тақырыпты программада пайдаланылатын мәліметтер мен шамалардың
мәндерін Турбо Паскаль мәліметтер типтерінің түрлеріне салып есептер
шығару және типтер туралы толығырақ түсініп, осы курстық жоба тақырыбын
толық ашып көрсету мақсатында таңдалынған.
Қазіргі кезде көп тараған қуатты программалау жүйелерінің бірі Турбо
Паскаль жүйесі болып есептелінеді.

1. Құрылымдық типтер.

Паскаль тілінде пайдаланылатын барлық типтер қарапайым (скалярлық) және
құрылымдық (структуралық) болып үлкен екі топқа бөлінеді. Скалярлық
(қарапайым) типке шамалардың стандартты типі және жасанды тип
(тағайындаған) жатады. Стандартты типтерге:
1. Бүтін – INTEGER;
2. Нақты – REAL;
3. Логикалық - BOOLEAN;
4. Тіркестік (STRING);
5. Мәтіндік (TEXT) тәрізді типтер жатады.
Құрылымдық типтер:
1. Массивтер – ARRAY; 2. Жазбалар – RECORD; 3. Жиындар – SET; 4. Файлдар
- FILE түрлеріне бөлінеді.
Бұлардан өзге типтер программаның типтерді сипаттау бөлігінде анықталуы
қажет. Тұрақты сандардың типін олардың сыртқы пішініне қарап-ақ ажыратуға
болады, ал айнымалылар мен функциялар типтері программаның сипаттау
бөлімінде көрсетіледі.
Мәлімет типтерінің жіктелуі
Ол үшін type түйінді сөзі қолданылып, жазылу пішімін былай көрсетуге
болады:
Type тип атауы= тип мәндері;
Типтерді анықтау диаграмасы.
Логикалық шамалар екілік сандар жүйесіне сәйкес 1 және 0 деген
мәндерді ғана қабылдайды. Мұндағы 1 тексерілетін белгілі бір шарттың –
логикалық тұжырымның орындалатынын, яғни ақиқат екенін көрсетеді. Бұл екі
мән программада ағылшын тіліндегі айтылуына сәйкес true (1) және false (0)
болып жазылады.

1.1 Массивтер.
Паскаль тілінде мәліметтер қарапайым және күрделі типтерге жіктелетінін
жоғарыда айтып кеткен болатынбыз.
Қарапайым типтерге стандартты деп саналатын және шектеулі типтегі
мәліметтер, ал күрделі типтерге масивтер, жиындар, жазбалар және файлдар
жатады. Күрделі типтің ішкі элементтерінің өзі қарапайым тип те болуы
мүмкін.
Қарапайым типтер қатарына жататын стандарты және қолданушылар типтерінде
бір айнымалыны сақтау үшін, компьютер жадысының бір ғана ұяшығы
қолданылады.
Бірақ көптеген программалау есептерінің шешімін табу барысында әрбір
элементтің деректерін жеке айнымалыға сақтау орнына, оларды тізбектеп бір
жерге сақтау анағұрлым тиімді болып табылады.
Массив екіге бөлінеді: бір өлшемді массив және екі өлшемді массив.
Массив элементерімен жұмыс жасау барысында, массив атауынан кейін міндетті
түрде тік жақшаға алынған индекс көрсетіледі. Индекс ретінде сандар
қолданылады.
Массивті қолдану үшін оларды типтер бөлімінде (type) немесе айнымалылар
сипаттау (var) бөлімінде хабарлау қажет.
Жалпы жазылу түрі:
Type
Массив типінің атауы =array [индекс типі] of элемент типі;
Var
Массив атауы:массив типінің атауы;
Мұндағы:
Массив типінің атауы – массив элементтерінің жиынын сипаттайды;
Индекс типі – тізбектелген немесе шектелген типтерді көрсетеді.
Берілген массивтің элементтеріне арифметикалық операциялады, салыстыру
және меншіктеу операторларын қолдануға болады. Сонымен қатар, массивтерге
Турбо Паскальдағы айнымалы типіне сәйкес келетін барлық стандартты
процедуралар мен функциялар қолданылады. Мысал келтіріп өтейік:
Қаңтар айының алғашқы он күндегіндегі ауа-райының температурасы сызықтық
кесте түрінде берілген. Осы он күндегіндегі орташа температураны есептейтін
программа құру керек.
Program Aua-rai1;
Uses crt;
Const n=10;
Var
t:array [1..n] of integer;
i:byte;s:integer;
or t:real;
Begin
Clrscr;
{Матрицаның элементтерін енгізу}
for i:=1 to n do
readln(t[i]);
{Қаңтар айындағы t-ның қосындысын есептеу}
s:=0;
for i:=1 to n do
s:=s+t[i];
{Орташа t-ны табу}
or t:= sn’
{Нәтижені баспаға шығару}
writeln (‘or t=’or t);
End.
Осыған дейін қарастырылып келген мәліметтердің типтері қарапайым болып
есептеледі, себебеі олар тек ғана объектіге, яғни бір санға немесе бір
символға қатысты ғана қолданылады.
Турбо Паскальда бір тпике жататын бірнеше элементерден тұратын
объектілерді де пайдалануға да болады. Массив – осындай бір типке жататын
элементерден құралатын құрылымдық тип болып табылады, айталық, біріңғай
integer типті сандардан тұратын массив немесе бірыңғай char типті
символдардан тұратын массив.
Массивке тән негізгі үш қасиет мыналар:
- элементтері бір типке жатады;
- элементтері реттелген, яғни номерленген;
- массивтің элементі екі нәрсемен анықталады, индексі (реттік номері)
және мәні.
Қарапайым тілмен айтқанда массив бұл мәліметтердің кәдімгі кесте сияқты
түрде ұйымдастырылуы болып табылады. Кестенің әдеттегідей екі түрінде
(сызықтық кесте және тіктөртбұрышты кесте) сәйкес массивтерді де бір
өлшемді массивтер және екі өлшемді массивтер деп қарастыруға болады. Екі
өлшемді массивтерді көбінесе матрица деп те атай береді. Жалпы массивтермен
жасалатын әрекеттерді,
- массивті сипаттау немесе хабарлау;
- массивті енгізу немесе толтыру;
- массивті өңдеу немесе сұрыптау;
- массивті немесе нәтижені баспаға шығару
сияқты кезеңдерді қамтитын белгілі бір алгорим түрінде қарастырған
түсініктірек болатын сияқты.
Программалау тілдерінде кестелік мәліметтерге массивтер сәйкес келеді.
Әр түрлі программалау тілінде массивтерді жазу ережесі әр түрлі бола
береді. Мысалы, бір сыныптағы N оқушының бойлары алгоритмдік тілде бір
өлшемді массивпен былай беріледі: нат R(N). N – осы массив элементерінің
мүмкін болатын ең үлкен максимальді нөмірі. Бұл массив Паскаль тілінде
R[N] болып жазылады.
Массив элементтері нөмірленген (индекстелген) айнымалылар болып табылады.
Айнымалы аты массив атымен бірдей болады. Сынып оқушыларының бойлары массив
түрінде берілсін делік. Сонда R[N] массиві элементтерін әрқайсысы үшін ашып
жазуға болады:
R[N]=[156, 162, ..., R[i], ...,164], мұндағы индекстер (тік жақша ішінде)
массив элементтері нөмірін анықтайды; R[i] – массивтің i – ші элементі.
Жоғарыдағы мысалда бір өлшемді (сызықтық) массив берілген. Екі өлшемді
массивтің мысалы ретінде көбейту кестесін нат Т[1:9,1:9] қарастыруға
болады. Оның әрбір элементі T[і,j] индекстерінің көбейтіндісіне тең болады.

Екі өлшемді массив индекстері оның әрбір элементінің кесте ішінде
орналасуын көрсетеді: i – жол нөмірі, j – бағана нөмірі. Алгоритмдік тілде
ол былай болып жазылады: кесте бүт G[I:N].Төмендегі кесте алты бағанадан
тұрады. Әрбір бағана – бір өлшемді массив. Оларды реттеп алгоритмдік тілде
жазып шығайық.
№ Фамилиясы Туған жылы Бойы Салмағы Спорт
F[I:N] G[I:N] R[I:N] W[I:N] S[I:N]
1 Байжанов 1991 156 52,2 0
2 Бақытұлы 1990 162 61,5 1
... ... ... ... ... ...
N Серіков 1991 164 59,4 0

Бірінші массив – тізімдегі оқушылар нөмірі. Бұл натурал сандар қатар,
нат N[1:N].
Екіншісі – оқушышының аты–жөні – литерлік (символдық, жолдық) шамалар
массиві лит F[1:N].
Үшінші, төртінші массивтер – туған жылы мен бойларының ұзындығы –
бүтін сандар массиві бүт G[1:N] және бүт R[1:N].
Бесінші массив – оқушылар салмағы – нақты сандар массиві нақ W[1:N].С
Алтыншы массив–олар айналысатын спорт түрі. Бұллогикалық шамалар массиві,
S[1:N].
Қарапайым тілмен айтқанда массив бұл мәліметтердің кәдімгі кесте сияқты
түрде ұйымдастырылуы болып табылады.
Кестенің әдеттегідей екі түрінде (сызықтық кесте және тіктөртбұрышты
кесте) сәйкес массивтерді де бір өлшемді массивтер және екі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.