Жедел-іздестіру қызметін прокурорлық қадағалау туралы ақпарат
1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. Жедел.іздестіру қызметін прокурорлық қадағалауға алудың түсінігі мен міндеттері
2.2. Прокурордың жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау жөніндегі өкілеттігі
2.3. Жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау жөніндегі жұмысты ұйымдастыру
2.4. Жедел.іздестіру қызметін ведомствалық бақылауға алынуының түсінігі мен маңызы
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. Жедел.іздестіру қызметін прокурорлық қадағалауға алудың түсінігі мен міндеттері
2.2. Прокурордың жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау жөніндегі өкілеттігі
2.3. Жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау жөніндегі жұмысты ұйымдастыру
2.4. Жедел.іздестіру қызметін ведомствалық бақылауға алынуының түсінігі мен маңызы
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚР Конституциясында жарияланған және бекітілген азаматтардың құқықтары мен босатандықтарын тәжірибеде іске асыру едәуір қиыншылық тудыратындықтан, жедел - іздестіру қызметін жүзеге асырушы құқық қорғау органдары азаматтың өмірін, денсаулығын, құқықтары мен бостандықтарын қорғау, меншікке қылмыстық қол сұғудан сақтау жөніндегі міндеттерін кейде тиісті түрде орындамайды. Сондай – ақ жедел іздестіру қызметін жүзеге асыра отырып, осы саладағы заң талаптарынан жалтаруға жол беріп, арқылы азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделеріне нұқсан келтіреді.
Шұғыл қызметтер тапсырмаларын орындау маңыздылығын, олардың жұмыстарының ерекшеліктерін ескерсек, ол үнемі прокурорлық қадағалауды талап етеді. Бірақ, жедел - іздестіру қызметінің заңдылығына прокурорлық қадағалаудың қажеттілігі теорияда дұрыс негізделгеніне қарамастан, көптеген жылдар бойы жеке пркурорлық тәжірибеде осы қызметті жүргізу барысында заңдардың орындалуын тексерген. Бұл жағдай прокурорлардың қадағалау жұмыстарын жүзеге асыруға құқықтық негіздердің болуымен түсіндірілген.
Жедел - іздестіру қызметі заңдармен емес, партиялар мен үкіметтің директивтік актілерімен, жабық сипаттағы заңға сәйкес нормативтік актілермен реттелген және оларға сәйкес тек белгілі бір жағдайларда ғана облыс деңгейінен төмен тұрмайтын прокурор ғана араласа алатын болған.
Прокуратура туралы заңда жедел - іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдармен заңдардың орындалуын қадағалауды прокуратураның құқық қорғау міндетін жүзеге асыру бойынша негізгі бағыттарының бірі деп негіздеуінің себебі, бұл органдар қылмыстылықпен күресті жүзеге асырады.
Жедел - іздестіру іс - шараларын жүргізу кезінде азаматтардың Конституциямен және өзге де заңдармен - жазысқан хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерінің құпиялығы сақталуы, еркін жүріп - тұрулары кепілденген құқықтары мен заңды мүдделері кейде елеулі түрде шектеледі. Құқықтар мен бостандықтарды шектеуге тек «Жедел - іздестіру қызметі туралы» Заңға және өзге заңдарға тікелей қатысы бар Конституцияда қарастырылған тәртіптер және оларды сақтау негізінде ғана жол беріледі.
Құқық қорғау міндетін жүзеге асыра отырып, прокурор бірде бір қылмыстың ашылмай немесе бірде бір кінәлі адамның заңда көзделген жауапкершілікке тартылмай қалмауын қамтамасыз етуге шаралар қолдануға міндетті. Мұнымен жасалған қылмыстан құтылмаушылық қамтамасыз етіледі. Прокурор жедел - іздестіру қызметін, алдын - ала тергеу және анықтауды реттейтін заң нормаларын ешкімнің бұзбауын қадағалауға, ал заң бұзушылықты анықтағанда - оларды жоюға шұғыл шаралар қолдануға, азаматтардың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтіруге, заң бұзушылықты ескертуге міндетті. Қылмыстармен күрес оларды дереу және толық ашылуы қамтамасыз ету және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының бұзылмауына жол бермеу кезінде ғана нәтижелі болады.
Шұғыл қызметтер тапсырмаларын орындау маңыздылығын, олардың жұмыстарының ерекшеліктерін ескерсек, ол үнемі прокурорлық қадағалауды талап етеді. Бірақ, жедел - іздестіру қызметінің заңдылығына прокурорлық қадағалаудың қажеттілігі теорияда дұрыс негізделгеніне қарамастан, көптеген жылдар бойы жеке пркурорлық тәжірибеде осы қызметті жүргізу барысында заңдардың орындалуын тексерген. Бұл жағдай прокурорлардың қадағалау жұмыстарын жүзеге асыруға құқықтық негіздердің болуымен түсіндірілген.
Жедел - іздестіру қызметі заңдармен емес, партиялар мен үкіметтің директивтік актілерімен, жабық сипаттағы заңға сәйкес нормативтік актілермен реттелген және оларға сәйкес тек белгілі бір жағдайларда ғана облыс деңгейінен төмен тұрмайтын прокурор ғана араласа алатын болған.
Прокуратура туралы заңда жедел - іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдармен заңдардың орындалуын қадағалауды прокуратураның құқық қорғау міндетін жүзеге асыру бойынша негізгі бағыттарының бірі деп негіздеуінің себебі, бұл органдар қылмыстылықпен күресті жүзеге асырады.
Жедел - іздестіру іс - шараларын жүргізу кезінде азаматтардың Конституциямен және өзге де заңдармен - жазысқан хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерінің құпиялығы сақталуы, еркін жүріп - тұрулары кепілденген құқықтары мен заңды мүдделері кейде елеулі түрде шектеледі. Құқықтар мен бостандықтарды шектеуге тек «Жедел - іздестіру қызметі туралы» Заңға және өзге заңдарға тікелей қатысы бар Конституцияда қарастырылған тәртіптер және оларды сақтау негізінде ғана жол беріледі.
Құқық қорғау міндетін жүзеге асыра отырып, прокурор бірде бір қылмыстың ашылмай немесе бірде бір кінәлі адамның заңда көзделген жауапкершілікке тартылмай қалмауын қамтамасыз етуге шаралар қолдануға міндетті. Мұнымен жасалған қылмыстан құтылмаушылық қамтамасыз етіледі. Прокурор жедел - іздестіру қызметін, алдын - ала тергеу және анықтауды реттейтін заң нормаларын ешкімнің бұзбауын қадағалауға, ал заң бұзушылықты анықтағанда - оларды жоюға шұғыл шаралар қолдануға, азаматтардың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтіруге, заң бұзушылықты ескертуге міндетті. Қылмыстармен күрес оларды дереу және толық ашылуы қамтамасыз ету және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының бұзылмауына жол бермеу кезінде ғана нәтижелі болады.
1. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ оқу-әдістемелік кешені;
2. ҚР ҚР қылмыстық іс жүргізу кодексі 2007 ж Баспа
3. ҚР “Жедел іздестіру қызметі туралы” Заңы 1994 ж ( өзгертулер мен толықтырулар енгізілген 2004-2007 ж)
4. ҚР “ Қылмыстық іс жүргізуге қатысушы тұлғаларды мемлекеттік қорғау туралы” Заңы 2000 ж.
2. ҚР ҚР қылмыстық іс жүргізу кодексі 2007 ж Баспа
3. ҚР “Жедел іздестіру қызметі туралы” Заңы 1994 ж ( өзгертулер мен толықтырулар енгізілген 2004-2007 ж)
4. ҚР “ Қылмыстық іс жүргізуге қатысушы тұлғаларды мемлекеттік қорғау туралы” Заңы 2000 ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Реферат
Тақырыбы: Жедел-іздестіру қызметін прокурорлық қадағалау
Орындаған: Иргебекова Ф.Б.-сырттай бөлім,2-курс
Тексерген: Даубасова С.Ш.
Алматы 2017ж.
Жоспары:
1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. Жедел-іздестіру қызметін прокурорлық қадағалауға алудың түсінігі мен міндеттері
2.2. Прокурордың жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау жөніндегі өкілеттігі
2.3. Жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау жөніндегі жұмысты ұйымдастыру
2.4. Жедел-іздестіру қызметін ведомствалық бақылауға алынуының түсінігі мен маңызы
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
ҚР Конституциясында жарияланған және бекітілген азаматтардың құқықтары мен босатандықтарын тәжірибеде іске асыру едәуір қиыншылық тудыратындықтан, жедел - іздестіру қызметін жүзеге асырушы құқық қорғау органдары азаматтың өмірін, денсаулығын, құқықтары мен бостандықтарын қорғау, меншікке қылмыстық қол сұғудан сақтау жөніндегі міндеттерін кейде тиісті түрде орындамайды. Сондай - ақ жедел іздестіру қызметін жүзеге асыра отырып, осы саладағы заң талаптарынан жалтаруға жол беріп, арқылы азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделеріне нұқсан келтіреді.
Шұғыл қызметтер тапсырмаларын орындау маңыздылығын, олардың жұмыстарының ерекшеліктерін ескерсек, ол үнемі прокурорлық қадағалауды талап етеді. Бірақ, жедел - іздестіру қызметінің заңдылығына прокурорлық қадағалаудың қажеттілігі теорияда дұрыс негізделгеніне қарамастан, көптеген жылдар бойы жеке пркурорлық тәжірибеде осы қызметті жүргізу барысында заңдардың орындалуын тексерген. Бұл жағдай прокурорлардың қадағалау жұмыстарын жүзеге асыруға құқықтық негіздердің болуымен түсіндірілген.
Жедел - іздестіру қызметі заңдармен емес, партиялар мен үкіметтің директивтік актілерімен, жабық сипаттағы заңға сәйкес нормативтік актілермен реттелген және оларға сәйкес тек белгілі бір жағдайларда ғана облыс деңгейінен төмен тұрмайтын прокурор ғана араласа алатын болған.
Прокуратура туралы заңда жедел - іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдармен заңдардың орындалуын қадағалауды прокуратураның құқық қорғау міндетін жүзеге асыру бойынша негізгі бағыттарының бірі деп негіздеуінің себебі, бұл органдар қылмыстылықпен күресті жүзеге асырады.
Жедел - іздестіру іс - шараларын жүргізу кезінде азаматтардың Конституциямен және өзге де заңдармен - жазысқан хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерінің құпиялығы сақталуы, еркін жүріп - тұрулары кепілденген құқықтары мен заңды мүдделері кейде елеулі түрде шектеледі. Құқықтар мен бостандықтарды шектеуге тек Жедел - іздестіру қызметі туралы Заңға және өзге заңдарға тікелей қатысы бар Конституцияда қарастырылған тәртіптер және оларды сақтау негізінде ғана жол беріледі.
Құқық қорғау міндетін жүзеге асыра отырып, прокурор бірде бір қылмыстың ашылмай немесе бірде бір кінәлі адамның заңда көзделген жауапкершілікке тартылмай қалмауын қамтамасыз етуге шаралар қолдануға міндетті. Мұнымен жасалған қылмыстан құтылмаушылық қамтамасыз етіледі. Прокурор жедел - іздестіру қызметін, алдын - ала тергеу және анықтауды реттейтін заң нормаларын ешкімнің бұзбауын қадағалауға, ал заң бұзушылықты анықтағанда - оларды жоюға шұғыл шаралар қолдануға, азаматтардың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтіруге, заң бұзушылықты ескертуге міндетті. Қылмыстармен күрес оларды дереу және толық ашылуы қамтамасыз ету және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының бұзылмауына жол бермеу кезінде ғана нәтижелі болады.
2.1. Жедел-іздестіру қызметін прокурорлық қадағалауға алудың түсінігі мен міндеттері
Прокурор қызметінің нормативті-құқықтық негізі ЖІҚ субъектісі ретінде 1994 жылдың 15 қыркүйегінде қабылданған ЖІҚ туралы Заңы мен 1995 жылдың 21 желтоқсанында қабылданған прокуратура туралы заңында баяндалған.
ЖІҚ туралы Заңын орындаудағы прокурор өкілеттілігі қіріспе бүйымының және өзара байланысты, лайықты борыштар мен құқықтардың өрісінен түрады.
Ал прокуратура туралы Заң негізінде ЖІО заңды орындауын ңадағалау себебі адам және азаматтар құқықтары мен бостандықтарын қорғау, жасалған және дайындық үстіндегі қылмыс туралы арыздар мен хабарларды бекітілген тәртіп бойынша шешу, ЖІШ атқару және тергеу жүргізу, сонымен қатар ЖІҚ жүзеге асырушы органдардың қабылдағаншешімдерінің заңдылығы болып табылады. Оларға көбінесе ЖІО келіп түскен шағымдарды қарау, ЖІҚ жүзеге асырушы органдардың лауазымды. тұлғаларының қабылдаған шешімдерінің негізділігі мен заңдылығы жатады.
Қадағалау қызметіне занда қаралған әсер ету шараларын қолдану (ұсыныс енгізу, наразылық жасау, заңсыз қаулыларды жою, қылмыстық іс қозғау) кіреді.
Іс жүзінде прокурорлық қадағалаудың ЖІҚ-не қол сүғудың себептері айқындалды. ЖІҚ-дегі прокуратураның қызметі және ұымдастыру қағидалары Прокуратураның үйымдасу және қызмет қағидалары дегеніміз Конституцияда, 1995 жылдың 21 желтоқсанындағы Қазақстан Республикасы Президентінің Заңдық күші бар Қазақстан Республикасының прокуратурасы туралы Жарлығында және басқа да прокуратураның мемлекеттіқ нышанын көрсететін, прокурорлардың тапсырмасын және өкілдігін анықтайтын, сонымен қатар мемлекетте заңның нақты және бірқалыпты орындалуын қадағалауды ісқе асырудағы құқықтық амалдардың және тәсілдердің өзгешелігін және мөлшерін білдіретін негізгі талаптағынормативтік актілерде бекітілген. Сонымен қатар прокуратураны басқа мемлекеттік органдардан, соның ішінде құқық қорғау органдарынан ерекшелейтін белгілерден және сападан тұрады.
Қазақстан Республикасының Прокуратурасы туралы Жарлығында жедел іздестіру қызметін қадағалауға өзіндік
жеке тарауберілген. Аталмыш тараудың 34-бабында Қадағалау пәні ЖІШ жүргізуде, ЖІҚ жүзеге асыру барысында адам және азаматтардың құқығы мен бостандығын сақтау, сонымен қатар ЖІҚ жүзеге асыруға қүқылы органдар мен лауазымды түлғалардың әрекеттері мен актілердің заңдылығы болып табылмақ деп көрсетілген. Ал, 35-бап жедел іздестіру қызметінде зандылықты қамтамасыз етудегі прокурор өкілдігін бекітеді. Осы құқықтық норманы талдау прокурорлық қадағалаудың шегін ашып айтуға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасының Конституциясында конституциялык заңдылык қағидасы тура айтылмаған. Конституциялық зандылық - бүл конституциялық нормалар мен барлық мемлекеттік органдар, лауазымды түлғалар, азаматтар және олардың одақтарының ережелерін нақты және міндетті түрде және Қазақстан территориясында жалпыға бірдей қолдану. Конституциялық заңдылық пікірі бүкіл Конституцияда баяндалған. Ол көбінесе қоғамдық бірлестірктер қызметін ұйымдастыру туралы, азаматтардың құқығы мен міндеттері туралы айтылғын нормаларда анық байқалады. Прокурор жұмысының бір бағыты қылмыстың тез және толық ашылуымен қорытындыланатын заңдылықты қадағалау болып табылады. Прокурор мемлекет атынан заңдардың дұрыс орындалуына жоғарғы қадағалауды іске . асыратындықтан және бүл күрестің ұйымдастырушысы ретінде шығатындықтан ол қылмыспен күресте құқық қорғау органдарының іс-әрекетін үйлестіретіндігін де естен шығармауымыз керек.
ҚР Конституцисында жарияланған және бекітілген азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын тәжірибеде іске асыру едәуір қиыншылық тудырады.
Жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы құқық қорғау органдары азаматтың өмірін, денсаулығын, құқықтары мен бостандықтарын қорғау, меншікке қылмыстық қол сұғудан сақтау жөніндегі міндеттерін кейде тиісті түрде орындамайды. Сондай ақ жедел іздестіру қызметін жүзеге асыра отырып, осы саладағы заң талаптарынан жалтаруға жол беріп, азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделеріне нұқсан келтіреді.
Шұғыл қызметтер тапсырмаларын орындау маңыздылығын, олардың жұмыстарының ерекшеліктерін ескерсек, ол үнемі прокурорлық қадағалауды талап етеді. Бірақ жедел іздестіру қызметінің заңдылығына прокурорлық қадағалаудың қажеттілігі теорияда дұрыс негізделгеніне қарамастан, көптеген жылдар бойы жеке прокурорлар тәжірибеде осы қызметті жүргізу барысында заңдардың орындалуын тексерген. Бұл жағдай прокурорлардың қадағалау жұмыстарын жүзеге асыруға құқықтық негіздердің болмауымен түсіндірілген.
Жедел іздестіру қызметі заңдармен емес, партиялар мен үкіметтің директивтік актлермен, жабық сипаттағы заңға сәйкес номативтік актлермен реттелген және оларға сәйкес тек белгілі бір жағдайларда ғана облыс деңгейінен төмен тұрмайтын прокурор ғана араласатын болған.
1992 жылдан бастап тәртіп өзгерген. 1992 жылы қабылданған ҚР Проркуратурасы туралы Заңы прокуратура органдары қызметінің басқа бағыттары ішінен жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдармен заңдардың орындалуын қадағалауды жүзеге асыруды атаған.
Прокуратура туралы заңда жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдармен заңдардың орындалуын қадағалауды прокуратураның құқық қорғау міндетін жүзеге асыру бойынша негізгі бағыттарының бірі деп негіздеуінің себебі, бұл органдар қылмыстылықпен күресті жүзеге асырады.
Жедел іздестіру іс шараларын жүргізу кезінде азаматтардың Конституциясымен және өзге де заңдармен жазысқан хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерінің құпиялылығы сақталуы, ерін жүріп тұрулары кепілденген құқықтары мен заңды мүдделері кейде елеулі түрде шектеледі.
Құқық қорғау міндетін жүзеге асыра отырып, прокурор бірде бір қылмыстың ашылмай немесе бірде бір кінәлі адамның заңда көзделген жауапкертшілікке тартылмай қалмауын қамтамасыз етуге шаралар қолдануға міндетті. Мұнымен жасалған қылмыстан құтылмаушылық қамтамасыз етіледі. Прокурор жедел іздестіру қызметін, алдын ала тергеу және анықтауды реттейтін заң нормаларын ешкімнің бұзбауын қадағалауға, ал заң бұзушылықты анықтағанда оларды жоюға шұғыл шаралар қолдануға, азаматтардың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтіруге, заң бұзушылықты ескертуге мңндетті. Қылмыстармен күрес оларды дереу және толық ашылуын қамтамасыз ету және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының бұзылмауына жол бермеу кезеңінде ғана нәтижелі болады.
Жедел іздестіру қызметі саласындағы прокурорлық қадағалаудың бұл міндеттері оның мәнімен тығыз байланысты. Бұл бағыттағы қадағалаудың мәні ҚР прокуратурасы туралы заңына сәйкес: бірінші, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сақтау; екінші, жасалған немесе дайындалып жатған өылмыстар туралы арыздар мен хабарламаларды қараудың белгіленген тәртіптерін сақтау, жедел іздестіру шараларын орындау; үшінші, жедел іздестіру қызметін жүзеге асыратын органдармен қабылданатын шешімдердің заңдылығы болып табылады.
Қадағалауды жүзеге асыру кезінде прокурорлар Конституция және өзге заңдармен кепілдік берілген азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының сақталуына, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын шектеудің негіздері мен тәртіптеріне назар аударуға тиіс.
ҚР Конституциясы әркімнің жазысқан хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерінің, почта, телеграф арқылы және басқа жолдармен алысқан хабарларының құпиялығы сақталуына құқығы бар екенін жария ете отырып, бұл құқық тек сот шешімі негізінде ғана шектеледі деп қарастырады. Жедел іздестіру қызметі туралы заңына сәйкес мұндай шектеулер мүмкіншілігі жедел іздестіру іс шараларын жүргізу кезінде тек мынадай хабарламалар:
Құқыққа қарсы әрекет белгілері туралы, ол бойынша алдын ала тергеу міндетті түрде қажет.
Құқыққа қарсы дайындалып жатқан, жасалып жатқан немесе жасаған тұлғалар туралы, ол бойынша алдын ала тергеу міндетті түрде.
ҚР мемлекеттік, әскери, экономикалық немесе экологиялық қауіпсіздігіне қауіп төндіретін оқиғалар мен әрекеттер туралы. Кейінге қалдыруға болмайтын және басқа да ауыр немесе ауыр қылмыстарға әкеліп соғуы мүмкін, сондай ақ ҚР мемлекеттік, әсери, экономикалық немесе экологиялық қауіпсіздігіне қауіп төндіретін оқиғалар мен әрекеттер туралы мәліметтер бар болғанда, құқықтар мен мүдделерді шектеу біршама жақсы, бірақ бұл да Заң нормасымен қатаң регламеттелген.
Тексеріс жүргізу кезінде прокурорлар жәбірленушілердің қылмыстардан құқықтары мен заңды смүдделерін, сондай ақ өзге де заң тыңдаушы азаматтардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға, бұзылған құқықтарды қалпына келтіруге, материалдық немесе моральдық залалды өтеуге барлық шараларды қорлдануға тиіс.
Жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуына прокурорлық қадағалау бойынша прокурор жұмысының маңызды бөлігін жедел іздестіру шараларының белгіленген тәртібін орындауды құрайды.
Жедел іздестіру қызметі туралы заңда ұйғарылған жедел іздестіпу қызметін жүзеге асыру тәртібіне: жедел іздестіру шараларын жүргізудің заңда қарастырылған негіздері бар болуы; жедел іздестіру шараларының жедел іздестіру қызметінің мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес келуі; жедел іздестіру шараларын жүзеге асыратн адамда өкілетінің бар болуы; жедел іздестіру шараларын жүргізу талаптарын сақтау; жедел іздестіру қызметін міндетті түрде құжаттау; жүргізілетін тексерістердің объективті және толық болуы; жедел іздестіру мәліметтерін, материалдарын тергеу органдарына уақтылы ұсыну; тергеу әрекеттерін әзірлеуге және жүзеге асыруға арнайы техникалық құралдарды қолдану; жедел іздестіру шараларын әзірлеуге немесе өткізуге азаматтарды құпия түрде тарту шарттары жатады.
Прокурорлардың анықтауына жататын тағы бір негізгі тақырыптардың бірі, жедел іздестіру шараларын өткізу негіздері болып табылады.
Заң бойынша жедел іздестіру шараларын өткізу негіздері:
1. қозғалған қылмыстық істің болуы;
2. жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарға мәлім болған: құқыққа қарсы әзірленіп жатқан немесе жасаған әрекеттер, сондай ақ оны әзірлеуші, жасап жатқан немесе жасаған адамдар туралы, ҚР мемлекеттік, әскери, экономикалық немесе экологиялық қауіпсіздігіне қауіп төндіретін оқиғалар мен әрекеттер туралы; жауап алу, тергеу және сот органдарынан жасырынып немесе қылмыстық жазадан жалтарып жүрген адамдар туралы; хабар ошарсыз жоғалып кеткен адамдар және танылмаған өліктерді тауып алу туралы мәліметтердің болуы;
3. тергеушінің, анықтау органының тапсырмалары, прокурордың нұсқауы немесе олардың өндірісіндегі қылмыстық іс бойынша сот ұйғарымының болуы;
4. жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы өзге органдардың сұрамдарының болуы;
5. ҚР заңдарында қаралған тәртіпте уәкілетті мемлекеттік органдармен жүзеге асырылатын қауіпсіздік шараларын қорғалатын адамдарға қолдану туралы қаулының болуы;
6. ҚР халықаралық шарттарына сәйкес халықаралық құқық қорғау ұйымдарының және шет мемлекеттерінің құқық қорғау органдарының сауалдарының болуы.
Нақты жедел іздестіру шараларының заңдылығын тексеру кезінде прокурор оларды жүргізудің белгіленген тәртібіне, мысалы, азаматтың конституциялық құқығын шектейтін жедел іздестіру шараларын өткізуге сот шешімінің бар болуына де көңіл бөледі.
Прокурор жұмысының жауапты участігі - жедел іздестіру, анықтау және алдын алу қызметтерін жүзеге асырушы органдармен қабылданатын шешімдер заңдылығын қадағалау.
Прокурорлық қадағалаудың мәніне жедел іздестіру қызметін жүзеге асыратын органдармен қабылданатын мына шешімдердің заңдылығы жатады:
1. шұғыл есепке алу істерін жүргізу және тоқтату туралы.
2. нақты жедел іздестіру шараларын жүргізу немесе тоқтату туралы.
3. жедел іздестіру шараларының нәтижелелерін анықтау органына, тергеушіге немесе сотқа ұсыну туралы,
4. жедел іздестіру шараларын өткізу барысында қолданылған немесе қолданылатын күштер,құралдар, деректер, әдістер, жедел іздестіру қызметінің жоспарлары мен нәтижелері туралы мәліметтерді, сондай ақ жедел іздестіру шараларын ұйымдастыру мен жүргізу әдістерін құпиялау туралы.
5. сот шешімі негізінде жүргізілген жедел іздестіру шараларының нәтижелері көрсетілетін материалдарды жою туралы.
2.2 Прокурордың жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау жөніндегі өкілеттігі
Жедел іздестіру қызметінде заңдардың орындалуын қадағалау үшін прокурорға тиісті өкілеттіктер бнрілген. Прокурор өз қызметін тек осы өкілет шегінде ғана жүзеге асырады. Тәжірибеде прокурордың жұмысы белгілі бір нысандарда жүзеге асады. Прокурордың өкілеттігін анықтайтын құқықтық норма оған белгілі бір әрекеттерді жасау құқығын береді.
Қадағалау нысаны негізінде прокурордың жедел іздестіру шараларын жүзеге асыру кезінде оған берілген өкілеттікті пайдалану жолымен іске асыратын заң бұзылушылықты ескерту, анықтау және жою жөнінде мақсатқа бағытталған қызметі түсіндіріледі.
Прокурордың жедел іздестіру қызметіндегі прокурордың өкілеттік сипатын анықтауда жедел іздестіру шаралары тек қылмыстық істі тергеуге байланысты ғана жүргізілмейтіндігін ескеру қажет. Олар қылмыстық іс қозғалғанға дейін немесе құқық бұзушылыққа қатысы жоқ жағдайларда жүргізілуі мүмкін. Сондай ақ алдын ала анықтау және тергеу қызметіне қарағанда ерекшелігі, ал ол қызмет процесуалды, ал жедел іздестіру қызметі процесуалды емес. Осыған байланысты, прокурордың осы саладығы өкілеттігі өз сипаты бойынша ерекше. Жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау кезінде прокурор жедел іздестіру шараларын жүргізуге және бұл шаралардың біреуін де өткізуге құқылы емес.
Жедел іздестіру қызметінің заңдылығына прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру туралы ҚР Бас прокурорының 1996 жылғы 25қарашадағы бұйрығында жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалауға өкілеттелген прокурорлар мыналарға құқылы делінген:
жедел іздестіру шараларының негіздемелері, тәртібі және шешімі туралы мәлңметтерден тұратын құжаттармен танысуға;
қылмыстық істер бойынша жедел іздестіру шараларын жүзеге асыру немесе оларды тоқтату туралы жазбаша нұсқаулар беруге;
анықтау органдарының қылмыстық іс қозғау туралы негізсіз қаулыларын бұзуға;
тексерулері соттың құзырына жататын шағымдарды сотқа жолдауға;
жедел іздестіру қызметін жүзеге асыратын және жедел іздестіру шараларын жүргізу кезінде заң бұзушылықтарға жол берген лауазымды тұлғалардан жазбаша түсініктеме талап етуге;
жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдар басшыларының заңға қайшы келетін бұйрықтары мен нұсқауларына наразылық келтіруге.
Уәкілетті прокурорлар жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдар басшыларынан істерді шұғыл есепке алуды жүргізуге, сондай ақ жедел іздестіру шараларын өткізуге негіз болған құжаттарды сұратып алуға құқылы.
Құжаттарды ұсынудан заңсыз бас тарту, белгілі бір жағдайларға байланысты прокурор талаптарын орындамау немесе оның қызметіне кедергі жасау ретінде қаралады. Мұндай негіздер бар болған жағдайда, прокурор кінәлі лауазымды тұлғаларды белгіленген заң тәртібінде жауапкершілікке тартуға шаралар қолданады.
Ұйымдасқан қылмыстық топқа енгізілген тұлғалар туралы, жасырын штаттық қызметкерлер туралы, құпиялылық негізде кім көмек жасап жүргендігі немесе жасағандығы туралы мәліметтер, осы адамдарды қылмыстық жауапкершілікке тартудан басқа жағдайларда, прокурорға тек олардың жазбаша келісімімен берілетіндігін ескеру қажет.
Уәкілетті прокурорлар жедел іздестіру қызметін жүргізу кезінде өз өкілеттерін пайдалана отырып, жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуына жол бермеуге, олардың қалпына келуіне уақтылы шаралар қолдануға, келтірілген залалды өтеуге және негіздер бар болған жағдайда кінәлі лауазымды тұлғаларды жауапкершіліке тартуы қажет.
2.3. Жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау жөніндегі жұмысты ұйымдастыру
Жедел іздестіру қызметі туралы ҚР заңының 10 бабында заңдылығын қадағалауды прокурор жүзеге асыратын, жедел іздестіру жұмысын атқару құқғына иемденген мемлекеттік органдардың тізімі берілген. Оған мына шұғыл бөләмшелер жатады: а) ішкі істер органдары; б) ұлттық қауіпсіздік органдары; в) ҚМ әскери барлау органдары; г) қаржы полициясының органдары; д) ҚР Президентінің күзет қызметі.
Бұл тізім жеткілікті емес. Ол тек заңмен ғана өзгертілуі немесе тоқтатылуы мүмкін.
Прокурор қадағлауды жүзеге асыра отырып, осы органдардың біреуі де республиканың заң актлерімен анықталған өкілеттік шегінен шықпауларын бақылайды.
Жедел іздестіру қызметінде заңдардың орындалуын тексеру үшін негіздерді анықтау маңызды болып табылады. Жедел әздестіру қызметі туралы Заңының 21 бабында уәкілетті прокурорлардың талаптары бойынша органдар басшылары оларға шұғыл есепке алу істерін, шұғыл техникалық құралдарды пайдаланумен жедел іздестіру шараларын өткізу туралы материалдарынан тұратын құжаттарды, есепке алу тіркеу құжаттамасын және жедел іздестіру шараларын өткізу тәртібін реттейтін ведомоствалық нормативтік құқықтық актлерді ұсынады делінген. Бұдан прокурорлық тексеріс жүрізуге тек шағымдар ғана емес, белгілі бір жағдайда прокурордың жеке бастамасы да негіз болатыны көрінеді.
Бас прокурордың нұсқауы бойынша жедел іздестіру шараларын өткізу және олар бойынша қабылданатын шешімдердің белгіленген тәртібін тексеруде мыналар жүзеге асырылсын:
қылмыстық істер бойынша айыптаушыларды; қылмыс жасаған тұлғаларды; хабар ошарсыз жоғалып кеткендерді іздеу кезінде болымды нәтиже шықпауына байланысты қажеттілігіне қарай материалдар бойынша;
тергеушінің тапсырмасына, өндірістегі қылмыстық істер бойынша анықтау мен сот органдарының тапсырмаларына, прокурордың нұсқауына тиісті шаралар қолдану туралы ақпарат бойынша;
басқа жағдайларда осы салалар қызметтеріндегі заңдылықтың қалпын ескерумен.
Қадағалау әдістерінде қылмысты ашу, анықтау, тергеу және сот органдарынан жалтарған адамдарды, хабар ошарсыз кеткен және т.б.қарай өз ерекшеліктері болады.
Жедел іздестіру қызметінде заң бұзушылықтарды анықтаудың және жоюдың нәтижелі әдісін әзірлеу үшін осы қызметті жүзеге асыру кезінде жіберілетін заң бұзушылықтарға терең талдау қажет.
Шұғыл қызметкерлердің, тергеушілердің және прокурорлардың пікірлері бойынша қылмыстың мән жайын анықтау, заттай дәлелдемелер мен қылмыстың өзге іздерін табу сияқты заңдылықтарды орындау кезінде көптеген заң бұзушылықтарға жол беріледі.
Қылмыстық істерді қозғауға негіз болған сыбайластық қылмыстар жөніндегі материалдарды қарап талдау ме тәжірибе көрсеткендей шешімдер тек тараптардың шағымдары бойынша қабылданған. Негізінен, қылмыстық істерді қозғауға орта және аса ауыр емес дәрежедегі қылмыстар бойынша жедео іздестіру шараларының нәтижелері негіз болады. Мұндай қылмыстар мемлекеттік қызметке кіру кезде жасанды дипломдарды, уақытша еңбекке жарамсыз кезе жасанды дипломдарды, уақытша еңбекке жарамсыздық парақтарын пайдалануға байланысты болады.
Жедел іздестіру қызметінде заң бұзушылықтардың себептері мен жағдайларын, бұл заң бұзушылықтарға мүмкіндік тудыратын жағдайларды зерттеу көптеген заң бұзушылықтар тек төмен кәсіби дайындықтың ғана емес, өздерінің қызметтік міндеттеріне селқос қарауына байланысты екендігін куәландырады. Прокурордың міндеті прокурорлық қадағалау құралдарымен заң бұзушылықтарды анықтау ғана емес, сондай ақ орындаушыларға, тиісті құрылымдардың, жоғары тұрған органдардың басшыларына да нәтижелі ықпал ететін шаралар қолдану.
Прокурордың санкцисының маңыздылығына байланысты орта дәрежедегі қылмыстар, сондай ақ сыбайластық бағыттағы қылмыстардың ерте кезеңдерінде әзірлемелерді жүргізуге арнайы шараларды өткізу қажеттілігін тәжірибе көрсетеді. Қылмыстық кодекс бабының диспозициясы бойынша сыбайластық қылмыстар көбінде орта және ауыр емес дәрежедегі қылмыстарға жатады.
Тексеріс кезінде өкілетті прокурорлар Бас прокурор талаптарына сәйкес мыналарға көңіл аударылуы қажет:
шұғыл тексерістерді жүргізу немесе тоқтату және жедел іздестіру қызметінің нәтижелерін пайдалану туралы қабылданудағы шешімдердің заңдылығына;
жедел іздестіру шараларының адамдардың өмірі мен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Реферат
Тақырыбы: Жедел-іздестіру қызметін прокурорлық қадағалау
Орындаған: Иргебекова Ф.Б.-сырттай бөлім,2-курс
Тексерген: Даубасова С.Ш.
Алматы 2017ж.
Жоспары:
1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. Жедел-іздестіру қызметін прокурорлық қадағалауға алудың түсінігі мен міндеттері
2.2. Прокурордың жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау жөніндегі өкілеттігі
2.3. Жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау жөніндегі жұмысты ұйымдастыру
2.4. Жедел-іздестіру қызметін ведомствалық бақылауға алынуының түсінігі мен маңызы
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
ҚР Конституциясында жарияланған және бекітілген азаматтардың құқықтары мен босатандықтарын тәжірибеде іске асыру едәуір қиыншылық тудыратындықтан, жедел - іздестіру қызметін жүзеге асырушы құқық қорғау органдары азаматтың өмірін, денсаулығын, құқықтары мен бостандықтарын қорғау, меншікке қылмыстық қол сұғудан сақтау жөніндегі міндеттерін кейде тиісті түрде орындамайды. Сондай - ақ жедел іздестіру қызметін жүзеге асыра отырып, осы саладағы заң талаптарынан жалтаруға жол беріп, арқылы азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделеріне нұқсан келтіреді.
Шұғыл қызметтер тапсырмаларын орындау маңыздылығын, олардың жұмыстарының ерекшеліктерін ескерсек, ол үнемі прокурорлық қадағалауды талап етеді. Бірақ, жедел - іздестіру қызметінің заңдылығына прокурорлық қадағалаудың қажеттілігі теорияда дұрыс негізделгеніне қарамастан, көптеген жылдар бойы жеке пркурорлық тәжірибеде осы қызметті жүргізу барысында заңдардың орындалуын тексерген. Бұл жағдай прокурорлардың қадағалау жұмыстарын жүзеге асыруға құқықтық негіздердің болуымен түсіндірілген.
Жедел - іздестіру қызметі заңдармен емес, партиялар мен үкіметтің директивтік актілерімен, жабық сипаттағы заңға сәйкес нормативтік актілермен реттелген және оларға сәйкес тек белгілі бір жағдайларда ғана облыс деңгейінен төмен тұрмайтын прокурор ғана араласа алатын болған.
Прокуратура туралы заңда жедел - іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдармен заңдардың орындалуын қадағалауды прокуратураның құқық қорғау міндетін жүзеге асыру бойынша негізгі бағыттарының бірі деп негіздеуінің себебі, бұл органдар қылмыстылықпен күресті жүзеге асырады.
Жедел - іздестіру іс - шараларын жүргізу кезінде азаматтардың Конституциямен және өзге де заңдармен - жазысқан хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерінің құпиялығы сақталуы, еркін жүріп - тұрулары кепілденген құқықтары мен заңды мүдделері кейде елеулі түрде шектеледі. Құқықтар мен бостандықтарды шектеуге тек Жедел - іздестіру қызметі туралы Заңға және өзге заңдарға тікелей қатысы бар Конституцияда қарастырылған тәртіптер және оларды сақтау негізінде ғана жол беріледі.
Құқық қорғау міндетін жүзеге асыра отырып, прокурор бірде бір қылмыстың ашылмай немесе бірде бір кінәлі адамның заңда көзделген жауапкершілікке тартылмай қалмауын қамтамасыз етуге шаралар қолдануға міндетті. Мұнымен жасалған қылмыстан құтылмаушылық қамтамасыз етіледі. Прокурор жедел - іздестіру қызметін, алдын - ала тергеу және анықтауды реттейтін заң нормаларын ешкімнің бұзбауын қадағалауға, ал заң бұзушылықты анықтағанда - оларды жоюға шұғыл шаралар қолдануға, азаматтардың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтіруге, заң бұзушылықты ескертуге міндетті. Қылмыстармен күрес оларды дереу және толық ашылуы қамтамасыз ету және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының бұзылмауына жол бермеу кезінде ғана нәтижелі болады.
2.1. Жедел-іздестіру қызметін прокурорлық қадағалауға алудың түсінігі мен міндеттері
Прокурор қызметінің нормативті-құқықтық негізі ЖІҚ субъектісі ретінде 1994 жылдың 15 қыркүйегінде қабылданған ЖІҚ туралы Заңы мен 1995 жылдың 21 желтоқсанында қабылданған прокуратура туралы заңында баяндалған.
ЖІҚ туралы Заңын орындаудағы прокурор өкілеттілігі қіріспе бүйымының және өзара байланысты, лайықты борыштар мен құқықтардың өрісінен түрады.
Ал прокуратура туралы Заң негізінде ЖІО заңды орындауын ңадағалау себебі адам және азаматтар құқықтары мен бостандықтарын қорғау, жасалған және дайындық үстіндегі қылмыс туралы арыздар мен хабарларды бекітілген тәртіп бойынша шешу, ЖІШ атқару және тергеу жүргізу, сонымен қатар ЖІҚ жүзеге асырушы органдардың қабылдағаншешімдерінің заңдылығы болып табылады. Оларға көбінесе ЖІО келіп түскен шағымдарды қарау, ЖІҚ жүзеге асырушы органдардың лауазымды. тұлғаларының қабылдаған шешімдерінің негізділігі мен заңдылығы жатады.
Қадағалау қызметіне занда қаралған әсер ету шараларын қолдану (ұсыныс енгізу, наразылық жасау, заңсыз қаулыларды жою, қылмыстық іс қозғау) кіреді.
Іс жүзінде прокурорлық қадағалаудың ЖІҚ-не қол сүғудың себептері айқындалды. ЖІҚ-дегі прокуратураның қызметі және ұымдастыру қағидалары Прокуратураның үйымдасу және қызмет қағидалары дегеніміз Конституцияда, 1995 жылдың 21 желтоқсанындағы Қазақстан Республикасы Президентінің Заңдық күші бар Қазақстан Республикасының прокуратурасы туралы Жарлығында және басқа да прокуратураның мемлекеттіқ нышанын көрсететін, прокурорлардың тапсырмасын және өкілдігін анықтайтын, сонымен қатар мемлекетте заңның нақты және бірқалыпты орындалуын қадағалауды ісқе асырудағы құқықтық амалдардың және тәсілдердің өзгешелігін және мөлшерін білдіретін негізгі талаптағынормативтік актілерде бекітілген. Сонымен қатар прокуратураны басқа мемлекеттік органдардан, соның ішінде құқық қорғау органдарынан ерекшелейтін белгілерден және сападан тұрады.
Қазақстан Республикасының Прокуратурасы туралы Жарлығында жедел іздестіру қызметін қадағалауға өзіндік
жеке тарауберілген. Аталмыш тараудың 34-бабында Қадағалау пәні ЖІШ жүргізуде, ЖІҚ жүзеге асыру барысында адам және азаматтардың құқығы мен бостандығын сақтау, сонымен қатар ЖІҚ жүзеге асыруға қүқылы органдар мен лауазымды түлғалардың әрекеттері мен актілердің заңдылығы болып табылмақ деп көрсетілген. Ал, 35-бап жедел іздестіру қызметінде зандылықты қамтамасыз етудегі прокурор өкілдігін бекітеді. Осы құқықтық норманы талдау прокурорлық қадағалаудың шегін ашып айтуға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасының Конституциясында конституциялык заңдылык қағидасы тура айтылмаған. Конституциялық зандылық - бүл конституциялық нормалар мен барлық мемлекеттік органдар, лауазымды түлғалар, азаматтар және олардың одақтарының ережелерін нақты және міндетті түрде және Қазақстан территориясында жалпыға бірдей қолдану. Конституциялық заңдылық пікірі бүкіл Конституцияда баяндалған. Ол көбінесе қоғамдық бірлестірктер қызметін ұйымдастыру туралы, азаматтардың құқығы мен міндеттері туралы айтылғын нормаларда анық байқалады. Прокурор жұмысының бір бағыты қылмыстың тез және толық ашылуымен қорытындыланатын заңдылықты қадағалау болып табылады. Прокурор мемлекет атынан заңдардың дұрыс орындалуына жоғарғы қадағалауды іске . асыратындықтан және бүл күрестің ұйымдастырушысы ретінде шығатындықтан ол қылмыспен күресте құқық қорғау органдарының іс-әрекетін үйлестіретіндігін де естен шығармауымыз керек.
ҚР Конституцисында жарияланған және бекітілген азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын тәжірибеде іске асыру едәуір қиыншылық тудырады.
Жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы құқық қорғау органдары азаматтың өмірін, денсаулығын, құқықтары мен бостандықтарын қорғау, меншікке қылмыстық қол сұғудан сақтау жөніндегі міндеттерін кейде тиісті түрде орындамайды. Сондай ақ жедел іздестіру қызметін жүзеге асыра отырып, осы саладағы заң талаптарынан жалтаруға жол беріп, азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделеріне нұқсан келтіреді.
Шұғыл қызметтер тапсырмаларын орындау маңыздылығын, олардың жұмыстарының ерекшеліктерін ескерсек, ол үнемі прокурорлық қадағалауды талап етеді. Бірақ жедел іздестіру қызметінің заңдылығына прокурорлық қадағалаудың қажеттілігі теорияда дұрыс негізделгеніне қарамастан, көптеген жылдар бойы жеке прокурорлар тәжірибеде осы қызметті жүргізу барысында заңдардың орындалуын тексерген. Бұл жағдай прокурорлардың қадағалау жұмыстарын жүзеге асыруға құқықтық негіздердің болмауымен түсіндірілген.
Жедел іздестіру қызметі заңдармен емес, партиялар мен үкіметтің директивтік актлермен, жабық сипаттағы заңға сәйкес номативтік актлермен реттелген және оларға сәйкес тек белгілі бір жағдайларда ғана облыс деңгейінен төмен тұрмайтын прокурор ғана араласатын болған.
1992 жылдан бастап тәртіп өзгерген. 1992 жылы қабылданған ҚР Проркуратурасы туралы Заңы прокуратура органдары қызметінің басқа бағыттары ішінен жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдармен заңдардың орындалуын қадағалауды жүзеге асыруды атаған.
Прокуратура туралы заңда жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдармен заңдардың орындалуын қадағалауды прокуратураның құқық қорғау міндетін жүзеге асыру бойынша негізгі бағыттарының бірі деп негіздеуінің себебі, бұл органдар қылмыстылықпен күресті жүзеге асырады.
Жедел іздестіру іс шараларын жүргізу кезінде азаматтардың Конституциясымен және өзге де заңдармен жазысқан хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерінің құпиялылығы сақталуы, ерін жүріп тұрулары кепілденген құқықтары мен заңды мүдделері кейде елеулі түрде шектеледі.
Құқық қорғау міндетін жүзеге асыра отырып, прокурор бірде бір қылмыстың ашылмай немесе бірде бір кінәлі адамның заңда көзделген жауапкертшілікке тартылмай қалмауын қамтамасыз етуге шаралар қолдануға міндетті. Мұнымен жасалған қылмыстан құтылмаушылық қамтамасыз етіледі. Прокурор жедел іздестіру қызметін, алдын ала тергеу және анықтауды реттейтін заң нормаларын ешкімнің бұзбауын қадағалауға, ал заң бұзушылықты анықтағанда оларды жоюға шұғыл шаралар қолдануға, азаматтардың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтіруге, заң бұзушылықты ескертуге мңндетті. Қылмыстармен күрес оларды дереу және толық ашылуын қамтамасыз ету және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының бұзылмауына жол бермеу кезеңінде ғана нәтижелі болады.
Жедел іздестіру қызметі саласындағы прокурорлық қадағалаудың бұл міндеттері оның мәнімен тығыз байланысты. Бұл бағыттағы қадағалаудың мәні ҚР прокуратурасы туралы заңына сәйкес: бірінші, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сақтау; екінші, жасалған немесе дайындалып жатған өылмыстар туралы арыздар мен хабарламаларды қараудың белгіленген тәртіптерін сақтау, жедел іздестіру шараларын орындау; үшінші, жедел іздестіру қызметін жүзеге асыратын органдармен қабылданатын шешімдердің заңдылығы болып табылады.
Қадағалауды жүзеге асыру кезінде прокурорлар Конституция және өзге заңдармен кепілдік берілген азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының сақталуына, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын шектеудің негіздері мен тәртіптеріне назар аударуға тиіс.
ҚР Конституциясы әркімнің жазысқан хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерінің, почта, телеграф арқылы және басқа жолдармен алысқан хабарларының құпиялығы сақталуына құқығы бар екенін жария ете отырып, бұл құқық тек сот шешімі негізінде ғана шектеледі деп қарастырады. Жедел іздестіру қызметі туралы заңына сәйкес мұндай шектеулер мүмкіншілігі жедел іздестіру іс шараларын жүргізу кезінде тек мынадай хабарламалар:
Құқыққа қарсы әрекет белгілері туралы, ол бойынша алдын ала тергеу міндетті түрде қажет.
Құқыққа қарсы дайындалып жатқан, жасалып жатқан немесе жасаған тұлғалар туралы, ол бойынша алдын ала тергеу міндетті түрде.
ҚР мемлекеттік, әскери, экономикалық немесе экологиялық қауіпсіздігіне қауіп төндіретін оқиғалар мен әрекеттер туралы. Кейінге қалдыруға болмайтын және басқа да ауыр немесе ауыр қылмыстарға әкеліп соғуы мүмкін, сондай ақ ҚР мемлекеттік, әсери, экономикалық немесе экологиялық қауіпсіздігіне қауіп төндіретін оқиғалар мен әрекеттер туралы мәліметтер бар болғанда, құқықтар мен мүдделерді шектеу біршама жақсы, бірақ бұл да Заң нормасымен қатаң регламеттелген.
Тексеріс жүргізу кезінде прокурорлар жәбірленушілердің қылмыстардан құқықтары мен заңды смүдделерін, сондай ақ өзге де заң тыңдаушы азаматтардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға, бұзылған құқықтарды қалпына келтіруге, материалдық немесе моральдық залалды өтеуге барлық шараларды қорлдануға тиіс.
Жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуына прокурорлық қадағалау бойынша прокурор жұмысының маңызды бөлігін жедел іздестіру шараларының белгіленген тәртібін орындауды құрайды.
Жедел іздестіру қызметі туралы заңда ұйғарылған жедел іздестіпу қызметін жүзеге асыру тәртібіне: жедел іздестіру шараларын жүргізудің заңда қарастырылған негіздері бар болуы; жедел іздестіру шараларының жедел іздестіру қызметінің мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес келуі; жедел іздестіру шараларын жүзеге асыратн адамда өкілетінің бар болуы; жедел іздестіру шараларын жүргізу талаптарын сақтау; жедел іздестіру қызметін міндетті түрде құжаттау; жүргізілетін тексерістердің объективті және толық болуы; жедел іздестіру мәліметтерін, материалдарын тергеу органдарына уақтылы ұсыну; тергеу әрекеттерін әзірлеуге және жүзеге асыруға арнайы техникалық құралдарды қолдану; жедел іздестіру шараларын әзірлеуге немесе өткізуге азаматтарды құпия түрде тарту шарттары жатады.
Прокурорлардың анықтауына жататын тағы бір негізгі тақырыптардың бірі, жедел іздестіру шараларын өткізу негіздері болып табылады.
Заң бойынша жедел іздестіру шараларын өткізу негіздері:
1. қозғалған қылмыстық істің болуы;
2. жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарға мәлім болған: құқыққа қарсы әзірленіп жатқан немесе жасаған әрекеттер, сондай ақ оны әзірлеуші, жасап жатқан немесе жасаған адамдар туралы, ҚР мемлекеттік, әскери, экономикалық немесе экологиялық қауіпсіздігіне қауіп төндіретін оқиғалар мен әрекеттер туралы; жауап алу, тергеу және сот органдарынан жасырынып немесе қылмыстық жазадан жалтарып жүрген адамдар туралы; хабар ошарсыз жоғалып кеткен адамдар және танылмаған өліктерді тауып алу туралы мәліметтердің болуы;
3. тергеушінің, анықтау органының тапсырмалары, прокурордың нұсқауы немесе олардың өндірісіндегі қылмыстық іс бойынша сот ұйғарымының болуы;
4. жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы өзге органдардың сұрамдарының болуы;
5. ҚР заңдарында қаралған тәртіпте уәкілетті мемлекеттік органдармен жүзеге асырылатын қауіпсіздік шараларын қорғалатын адамдарға қолдану туралы қаулының болуы;
6. ҚР халықаралық шарттарына сәйкес халықаралық құқық қорғау ұйымдарының және шет мемлекеттерінің құқық қорғау органдарының сауалдарының болуы.
Нақты жедел іздестіру шараларының заңдылығын тексеру кезінде прокурор оларды жүргізудің белгіленген тәртібіне, мысалы, азаматтың конституциялық құқығын шектейтін жедел іздестіру шараларын өткізуге сот шешімінің бар болуына де көңіл бөледі.
Прокурор жұмысының жауапты участігі - жедел іздестіру, анықтау және алдын алу қызметтерін жүзеге асырушы органдармен қабылданатын шешімдер заңдылығын қадағалау.
Прокурорлық қадағалаудың мәніне жедел іздестіру қызметін жүзеге асыратын органдармен қабылданатын мына шешімдердің заңдылығы жатады:
1. шұғыл есепке алу істерін жүргізу және тоқтату туралы.
2. нақты жедел іздестіру шараларын жүргізу немесе тоқтату туралы.
3. жедел іздестіру шараларының нәтижелелерін анықтау органына, тергеушіге немесе сотқа ұсыну туралы,
4. жедел іздестіру шараларын өткізу барысында қолданылған немесе қолданылатын күштер,құралдар, деректер, әдістер, жедел іздестіру қызметінің жоспарлары мен нәтижелері туралы мәліметтерді, сондай ақ жедел іздестіру шараларын ұйымдастыру мен жүргізу әдістерін құпиялау туралы.
5. сот шешімі негізінде жүргізілген жедел іздестіру шараларының нәтижелері көрсетілетін материалдарды жою туралы.
2.2 Прокурордың жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау жөніндегі өкілеттігі
Жедел іздестіру қызметінде заңдардың орындалуын қадағалау үшін прокурорға тиісті өкілеттіктер бнрілген. Прокурор өз қызметін тек осы өкілет шегінде ғана жүзеге асырады. Тәжірибеде прокурордың жұмысы белгілі бір нысандарда жүзеге асады. Прокурордың өкілеттігін анықтайтын құқықтық норма оған белгілі бір әрекеттерді жасау құқығын береді.
Қадағалау нысаны негізінде прокурордың жедел іздестіру шараларын жүзеге асыру кезінде оған берілген өкілеттікті пайдалану жолымен іске асыратын заң бұзылушылықты ескерту, анықтау және жою жөнінде мақсатқа бағытталған қызметі түсіндіріледі.
Прокурордың жедел іздестіру қызметіндегі прокурордың өкілеттік сипатын анықтауда жедел іздестіру шаралары тек қылмыстық істі тергеуге байланысты ғана жүргізілмейтіндігін ескеру қажет. Олар қылмыстық іс қозғалғанға дейін немесе құқық бұзушылыққа қатысы жоқ жағдайларда жүргізілуі мүмкін. Сондай ақ алдын ала анықтау және тергеу қызметіне қарағанда ерекшелігі, ал ол қызмет процесуалды, ал жедел іздестіру қызметі процесуалды емес. Осыған байланысты, прокурордың осы саладығы өкілеттігі өз сипаты бойынша ерекше. Жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау кезінде прокурор жедел іздестіру шараларын жүргізуге және бұл шаралардың біреуін де өткізуге құқылы емес.
Жедел іздестіру қызметінің заңдылығына прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру туралы ҚР Бас прокурорының 1996 жылғы 25қарашадағы бұйрығында жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалауға өкілеттелген прокурорлар мыналарға құқылы делінген:
жедел іздестіру шараларының негіздемелері, тәртібі және шешімі туралы мәлңметтерден тұратын құжаттармен танысуға;
қылмыстық істер бойынша жедел іздестіру шараларын жүзеге асыру немесе оларды тоқтату туралы жазбаша нұсқаулар беруге;
анықтау органдарының қылмыстық іс қозғау туралы негізсіз қаулыларын бұзуға;
тексерулері соттың құзырына жататын шағымдарды сотқа жолдауға;
жедел іздестіру қызметін жүзеге асыратын және жедел іздестіру шараларын жүргізу кезінде заң бұзушылықтарға жол берген лауазымды тұлғалардан жазбаша түсініктеме талап етуге;
жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдар басшыларының заңға қайшы келетін бұйрықтары мен нұсқауларына наразылық келтіруге.
Уәкілетті прокурорлар жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдар басшыларынан істерді шұғыл есепке алуды жүргізуге, сондай ақ жедел іздестіру шараларын өткізуге негіз болған құжаттарды сұратып алуға құқылы.
Құжаттарды ұсынудан заңсыз бас тарту, белгілі бір жағдайларға байланысты прокурор талаптарын орындамау немесе оның қызметіне кедергі жасау ретінде қаралады. Мұндай негіздер бар болған жағдайда, прокурор кінәлі лауазымды тұлғаларды белгіленген заң тәртібінде жауапкершілікке тартуға шаралар қолданады.
Ұйымдасқан қылмыстық топқа енгізілген тұлғалар туралы, жасырын штаттық қызметкерлер туралы, құпиялылық негізде кім көмек жасап жүргендігі немесе жасағандығы туралы мәліметтер, осы адамдарды қылмыстық жауапкершілікке тартудан басқа жағдайларда, прокурорға тек олардың жазбаша келісімімен берілетіндігін ескеру қажет.
Уәкілетті прокурорлар жедел іздестіру қызметін жүргізу кезінде өз өкілеттерін пайдалана отырып, жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуына жол бермеуге, олардың қалпына келуіне уақтылы шаралар қолдануға, келтірілген залалды өтеуге және негіздер бар болған жағдайда кінәлі лауазымды тұлғаларды жауапкершіліке тартуы қажет.
2.3. Жедел іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау жөніндегі жұмысты ұйымдастыру
Жедел іздестіру қызметі туралы ҚР заңының 10 бабында заңдылығын қадағалауды прокурор жүзеге асыратын, жедел іздестіру жұмысын атқару құқғына иемденген мемлекеттік органдардың тізімі берілген. Оған мына шұғыл бөләмшелер жатады: а) ішкі істер органдары; б) ұлттық қауіпсіздік органдары; в) ҚМ әскери барлау органдары; г) қаржы полициясының органдары; д) ҚР Президентінің күзет қызметі.
Бұл тізім жеткілікті емес. Ол тек заңмен ғана өзгертілуі немесе тоқтатылуы мүмкін.
Прокурор қадағлауды жүзеге асыра отырып, осы органдардың біреуі де республиканың заң актлерімен анықталған өкілеттік шегінен шықпауларын бақылайды.
Жедел іздестіру қызметінде заңдардың орындалуын тексеру үшін негіздерді анықтау маңызды болып табылады. Жедел әздестіру қызметі туралы Заңының 21 бабында уәкілетті прокурорлардың талаптары бойынша органдар басшылары оларға шұғыл есепке алу істерін, шұғыл техникалық құралдарды пайдаланумен жедел іздестіру шараларын өткізу туралы материалдарынан тұратын құжаттарды, есепке алу тіркеу құжаттамасын және жедел іздестіру шараларын өткізу тәртібін реттейтін ведомоствалық нормативтік құқықтық актлерді ұсынады делінген. Бұдан прокурорлық тексеріс жүрізуге тек шағымдар ғана емес, белгілі бір жағдайда прокурордың жеке бастамасы да негіз болатыны көрінеді.
Бас прокурордың нұсқауы бойынша жедел іздестіру шараларын өткізу және олар бойынша қабылданатын шешімдердің белгіленген тәртібін тексеруде мыналар жүзеге асырылсын:
қылмыстық істер бойынша айыптаушыларды; қылмыс жасаған тұлғаларды; хабар ошарсыз жоғалып кеткендерді іздеу кезінде болымды нәтиже шықпауына байланысты қажеттілігіне қарай материалдар бойынша;
тергеушінің тапсырмасына, өндірістегі қылмыстық істер бойынша анықтау мен сот органдарының тапсырмаларына, прокурордың нұсқауына тиісті шаралар қолдану туралы ақпарат бойынша;
басқа жағдайларда осы салалар қызметтеріндегі заңдылықтың қалпын ескерумен.
Қадағалау әдістерінде қылмысты ашу, анықтау, тергеу және сот органдарынан жалтарған адамдарды, хабар ошарсыз кеткен және т.б.қарай өз ерекшеліктері болады.
Жедел іздестіру қызметінде заң бұзушылықтарды анықтаудың және жоюдың нәтижелі әдісін әзірлеу үшін осы қызметті жүзеге асыру кезінде жіберілетін заң бұзушылықтарға терең талдау қажет.
Шұғыл қызметкерлердің, тергеушілердің және прокурорлардың пікірлері бойынша қылмыстың мән жайын анықтау, заттай дәлелдемелер мен қылмыстың өзге іздерін табу сияқты заңдылықтарды орындау кезінде көптеген заң бұзушылықтарға жол беріледі.
Қылмыстық істерді қозғауға негіз болған сыбайластық қылмыстар жөніндегі материалдарды қарап талдау ме тәжірибе көрсеткендей шешімдер тек тараптардың шағымдары бойынша қабылданған. Негізінен, қылмыстық істерді қозғауға орта және аса ауыр емес дәрежедегі қылмыстар бойынша жедео іздестіру шараларының нәтижелері негіз болады. Мұндай қылмыстар мемлекеттік қызметке кіру кезде жасанды дипломдарды, уақытша еңбекке жарамсыз кезе жасанды дипломдарды, уақытша еңбекке жарамсыздық парақтарын пайдалануға байланысты болады.
Жедел іздестіру қызметінде заң бұзушылықтардың себептері мен жағдайларын, бұл заң бұзушылықтарға мүмкіндік тудыратын жағдайларды зерттеу көптеген заң бұзушылықтар тек төмен кәсіби дайындықтың ғана емес, өздерінің қызметтік міндеттеріне селқос қарауына байланысты екендігін куәландырады. Прокурордың міндеті прокурорлық қадағалау құралдарымен заң бұзушылықтарды анықтау ғана емес, сондай ақ орындаушыларға, тиісті құрылымдардың, жоғары тұрған органдардың басшыларына да нәтижелі ықпал ететін шаралар қолдану.
Прокурордың санкцисының маңыздылығына байланысты орта дәрежедегі қылмыстар, сондай ақ сыбайластық бағыттағы қылмыстардың ерте кезеңдерінде әзірлемелерді жүргізуге арнайы шараларды өткізу қажеттілігін тәжірибе көрсетеді. Қылмыстық кодекс бабының диспозициясы бойынша сыбайластық қылмыстар көбінде орта және ауыр емес дәрежедегі қылмыстарға жатады.
Тексеріс кезінде өкілетті прокурорлар Бас прокурор талаптарына сәйкес мыналарға көңіл аударылуы қажет:
шұғыл тексерістерді жүргізу немесе тоқтату және жедел іздестіру қызметінің нәтижелерін пайдалану туралы қабылданудағы шешімдердің заңдылығына;
жедел іздестіру шараларының адамдардың өмірі мен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz