Пестицидтерді қолдану тәсілдері

Жоспары
I. Кіріспе
1.1. Ауылшаруашылық дақылдарына сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.2. Пестицидтерді қолдану тәсілдерінің жалпы сипаты ... ... ... ... ... ...4
II. Негізгі бөлім
2.1. Пестицидтердің жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.2. Зиянды жәндіктерді жоюға арналған препараттар ... ... ... ... ... ... 14
2.3. Саңырауқұлақ ауруына қарсы қолданылатын препараттар ... ... .17
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Ауыл шаруашылық дақылдарының халық шаруашылығындағы аса жоғары маңызы олардың өнімінің жоғары құндылығы мен жан-жақты пайдалану мүмкіндігімен анықталады.
Астық (дән) адамзатқа азық-түліктің негізгі көзі, ауыл шаруашылық малдарына мал азығы, өнеркәсіпке шикізат болып табылады.
Дәндегі азотта қосылыстар мен көмірсуларының (углеводтар) ара қатынасы 1:5 – 1:6. Дәл осындай құрам адам ағзасының қажетсінуін барынша толық қанағаттандырады. Сондықтан нан негізгі азық-түліктің бірінен есептеледі. Басқа кең тараған азық-түліктік өнімдердегі ақуыз (белок) пен көмірсуларының ара-қатынасы басқаша түрде. Мәселен, картопта – 1:10, дәнді бұршақ өнімдерінде – 1:2, тіпті 2:1 дейін өзгереді.
Дәнді дақылдардың мал шаруашылығындағы маңызы да төмен емес.
Астық өнеркәсіпке шикізат бола отырып сыра қайнату, крахмал, спирт ж.б. көптеген өнеркәсіптік өңдеуде қолданылады.
Әртүрлі бағытта пайдаланумен бірге астық халық шаруашылығында маңызы бар бірқатар қасиеттерімен ерекшеленеді: астық ылғалдылығы 14%-дан аспағанда ұзақ уақыт бойы сақталады және сапасы төмендемейді, жылдық орташа табиғи шығыны 2-3%-дан аспайды. Сондықтан дүние жүзілік азық-түлік қоры негізінен астық есебінен қанағаттандырылады. Құрамында судың мөлшері аз мөлшерде болатындықтан астық кезкелген көлік құралдарымен жеңіл тасымалданады, оның үстіне жоғары және төмен температура әсерінен бұзылмайды.
Астық пен оның өңдеуден кейінгі өнімдерінің жоғары сапалығы ауыл шаруашылығында астық өндірісін алдыңғы қатарға шығарды, ауыл шаруашылығы өндірісінің негізі етті.
Жер шарында дәнді дақылдардың егістік аумағы жыл сайын бүкіл өңделетін жерлердің үштен бір (1/3) бөлігін алады. Қазақстанда 2009 жылы дәнді дақылдардың егістік аумағы 17,2 млн. га құрады.
Адамның қоректенуіндегі энергия көздерінің арасында астық құқылы түрде бірінші орынды иеленеді. Ол ақуыздың, В тобы дәрумендерінің және минералды заттардың басты көзі болып табылады.
Көптеген түрлерінің, жаздық және күздік түрі мен сорттарының болуы дәнді дақылдарды әртүрлі топырақ-климат жағдайларында өсіруге мүмкіндік береді. Сондықтан Қазақстанның жыртынды жерлерінде астық дақылдарының үлесі үлкен және бұл ерекшелік экономикалық жағдайлармен де тікелей байланысты

IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Қ. К. Әрінов, Қ. М. Мұсынов, А. Қ. Апушев, Н. А. Серекпаев, Н. А. Шестакова, С. С. Арыстанғұлов/Өсімдік шаруашылығы/ – Алматы: ҚР Жоғары оқу орындарының қауымдастығы. ЖШС РПБК «Дәуір», 2011, - 156-157 бет
2. Ж. Лұқпанов, Н.Нүсіров/Химиялық улы препараттардың анықтамалығы/- «Қайнар» баспасы, Алматы -1969ж, - 7 бет.
3. Сағитов А.О., Исенова Г.Ж., Рвайдарова Г.О., Нұржанов Ө.С., Қалмақбаев Т.Ж./ Өсімдікті химиялық қорғау/ -Алматы, 2013. - (Жоғары оқу орындарына арналған оқу құралы). – 112-124 бет.
4. ЗинченкоВ.А., / Химическая защита растений/- «КолосС» -8-9 стр.

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Жоспары
I. Кіріспе
1.1. Ауылшаруашылық дақылдарына сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..3
1.2. Пестицидтерді қолдану тәсілдерінің жалпы сипаты ... ... ... ... ... ...4
II. Негізгі бөлім
2.1. Пестицидтердің жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2.2. Зиянды жәндіктерді жоюға арналған препараттар ... ... ... ... ... ... 14
2.3. Саңырауқұлақ ауруына қарсы қолданылатын препараттар ... ... .17
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

4.1. Ауылшаруашылық дақылдарына сипаттама
Ауыл шаруашылық дақылдарының халық шаруашылығындағы аса жоғары маңызы олардың өнімінің жоғары құндылығы мен жан-жақты пайдалану мүмкіндігімен анықталады.
Астық (дән) адамзатқа азық-түліктің негізгі көзі, ауыл шаруашылық малдарына мал азығы, өнеркәсіпке шикізат болып табылады.
Дәндегі азотта қосылыстар мен көмірсуларының (углеводтар) ара қатынасы 1:5 - 1:6. Дәл осындай құрам адам ағзасының қажетсінуін барынша толық қанағаттандырады. Сондықтан нан негізгі азық-түліктің бірінен есептеледі. Басқа кең тараған азық-түліктік өнімдердегі ақуыз (белок) пен көмірсуларының ара-қатынасы басқаша түрде. Мәселен, картопта - 1:10, дәнді бұршақ өнімдерінде - 1:2, тіпті 2:1 дейін өзгереді.
Дәнді дақылдардың мал шаруашылығындағы маңызы да төмен емес.
Астық өнеркәсіпке шикізат бола отырып сыра қайнату, крахмал, спирт ж.б. көптеген өнеркәсіптік өңдеуде қолданылады.
Әртүрлі бағытта пайдаланумен бірге астық халық шаруашылығында маңызы бар бірқатар қасиеттерімен ерекшеленеді: астық ылғалдылығы 14%-дан аспағанда ұзақ уақыт бойы сақталады және сапасы төмендемейді, жылдық орташа табиғи шығыны 2-3%-дан аспайды. Сондықтан дүние жүзілік азық-түлік қоры негізінен астық есебінен қанағаттандырылады. Құрамында судың мөлшері аз мөлшерде болатындықтан астық кезкелген көлік құралдарымен жеңіл тасымалданады, оның үстіне жоғары және төмен температура әсерінен бұзылмайды.
Астық пен оның өңдеуден кейінгі өнімдерінің жоғары сапалығы ауыл шаруашылығында астық өндірісін алдыңғы қатарға шығарды, ауыл шаруашылығы өндірісінің негізі етті.
Жер шарында дәнді дақылдардың егістік аумағы жыл сайын бүкіл өңделетін жерлердің үштен бір (13) бөлігін алады. Қазақстанда 2009 жылы дәнді дақылдардың егістік аумағы 17,2 млн. га құрады.
Адамның қоректенуіндегі энергия көздерінің арасында астық құқылы түрде бірінші орынды иеленеді. Ол ақуыздың, В тобы дәрумендерінің және минералды заттардың басты көзі болып табылады.
Көптеген түрлерінің, жаздық және күздік түрі мен сорттарының болуы дәнді дақылдарды әртүрлі топырақ-климат жағдайларында өсіруге мүмкіндік береді. Сондықтан Қазақстанның жыртынды жерлерінде астық дақылдарының үлесі үлкен және бұл ерекшелік экономикалық жағдайлармен де тікелей байланысты.[1]

4.2. Пестицидтерді қолдану тәсілдерінің жалпы сипаты.
Химиялық препараттарды зиянды жәндіктер мен өсімдік ауруларын және арам шөптерді жою үшін пайдаланудың әр түрлі тәсілдері бар. Олар: бүру, тозаңдату, фумигациялау, аэрозоль, еліктіргіш затпен беру, дәрілеу, өсімдіктің ішкі терапиясы (интоксикация). [2]
Пестицидтердің ертінділерінің, эмульсияларының немесе суспензияларының тамшы, сұйық күйінде өңдеу бүрку деп аталады. Бүркуді жүргізу үшін арнайы қондырғылар (тракторлы және авиациялық бүрку) қолданылады .
Бүрку әдісі басқа пестицидтермен өңдеу әдістеріне қарағанда жұмсалу мөлшерінің аздығымен, бүркілетін ауданға тегіс жұғуымен ерекшеленеді. Бүркуге арналған ерітіндіге жұғу қасиетін жоғарылатқыш заттар қосу арқылы пестицидтердің тиімділігін жоғарылатуға болады. Табиғаттың жағдайларына байланысты бүркуде әртүрлі пестицидтер құрамдарын қолда-нуға болады.
Бүркудің кемшіліктері жұмыс істейтін ерітінділерді жасаудың күрделілігімен, бекітілген жұмсалу мөлшерін сақтау мүмкіншіліктерінің төмендігімен, қондырғының даттануымен сипатталады.
Мысалы, алма бақтарын және сүректі орнатарда бүркуге арналған ерітіндінің мөлшері 2000 лга құраса, егістік жерлер үшін 400-500 лга құрайды.
Авиациялық бүркуде ерітінді тамшыларының көлемі бірдей болуы тиіс. Тамшылардың бірыңғай көлемі ауаға және ауадағы булануға байланысты пестицидтердің шығыны төмендейді.
Авиациялық бүрку кезінде дисперсті тамшылардың төрт класы айқындалған: тамшылардың көлемі аэрозольдің диаметрі 50 мкм, 51-150 мкм-ға дейінгі ұсақ тамшылар, 151-300 мкм-ға орташа көлемдегі тамшылар және 300 мкм-дан ірі тамшылы бүркулер.
Авиациялық бүрку кезінде аэрозольді тамшылар көлемінің аздығына, бастапқы түсу жылдамдығына байланысты олар тез буланып кетеді. Мысалы, 1% көлемі 50 мкм ұшқыш емес заттар бірнеше секундтан кейін құрғақ көлемі 11 мкм бөлшектерге айналады. Мұндай ұсақ бөлшекті заттар ауа ағынымен ұшып, белгіленген нысандарға қонбайды. Тамшының диаметрі 200 мкм құраған жағдайда ауадағы жылдамдығы 0,6 мс болғанда, оның булануы аз болады. Тамшының диаметрі 100 мкм-ы құраған жағдайда ауадағы жылдамдығы 0,3 мс болғанда, оның булануы жоғарылай түседі. Тамшының диаметрі 50 мкм құраған жағдайда, 0,3 метрден кейін буланып кетеді. Сондықтан, егістік жерлерді бүрку кезінде тамшы диаметрі 200 мкм болуы тиіс.
Ұсақ көлемді бүрку үшін пестицидтердің майлы ерітінділері, концентрат эмульсиялары қолданылады. Ұсақ көлемді бүрку пестицидтердің тиімділігін жоғарылатады.
Авиабүрку кезінде пестицидтердің шығынын төмендету үшін, кері эмульсиялау әдістері қолданылады. Құрамы желе немесе паста тәрізді пестицидтердің ерітінділерін бүрку кезінде, ұшқыштығы төмен майлы орташа ірі тамшыларға айналады. Мұндау бүрку кезінде пестицидтердің шығындары 2-3 есе азаяды.
Ультраұсақ көлемді бүрку (УМО) кезінде пестицидтердің ерітінділерін езбей, дисперстеу арқылы қолданылады. Олардың жұмсалу мөлшерлері 1-5 лга.
Ультраұсақ көлемді бүрку (УМО) кезінде ұшақтың өнімді-лігін 4 есе жоғарылатады және жұмысты біршама арзандатады.
УМО препараттары аққыш, сүт қоректілер үшін уыттылығы төмен, биологиялық белсенді, өсімдікке зияндылығы төмен, тұрақты қалдықтары болмауы тиіс.
УМО препараттарымен бүрку пестицидтермен өңдеудің басқа әдістеріне қарағанда сұйытылған эмульсияларға қарағанда тиімділігі әсер ету ұзақтылығымен сипатталады. Сол сияқты УМО препараттарымен бүрку кезінде өңделетін ерітінді дайын, адам терісіне жанасу қауіптілігін төмендетеді.
Жер бетінде бүркудің үш түрі белгілі - көплитрлік, төменгі көлемді және ультра төменгі көлемді .
Көплитрлік бүрку жоғары концентрацияда фитоцидті қасиеттері бар пестицидтер және өсімдікке препараттың тікелей әсер етуі үшін пайдаланылады. Мұндай өңдеулер мөлшері көп емес жерлерге, жеке ағаштарды бүркуде қолданылады. Сол сияқты жоғары мөлшерлер фунгицидтермен жұмыс істегенде пайдаланылады.
Тозаңдандыру - белгіленген ауданды пестицидтің тозаң күйімен бүрку. Бұл әдістің ерекшелігі дайын дусттар болғандықтан бүрку алдында арнайы ерітінділер дайындалмайды.
Тозаңды препараттар дәнді-дақылдардың қалың егістіктеріне оңай енеді.
Тозаңдандырудың кейбір тиімсіз жақтары бар. Ол бүрку кезіндегі ауаның ластануы, адамға зиянды әсерінің болуы.
Тозаңды препараттардың жуып-шайылуы және желмен ұшуы жиі кездеседі. Өсімдік бетіне қонған тозаңдар ауа ағынымен басқа жерлерге ауысады. Дуст бөлшектерінің көлемі 25 мкм болғанда, 10 м биіктіктен бүркілгенде біршама жер-лерге ауысады, ал 100-200 мкм да, 5 м биіктіктен ақырындап ауысады.
Дусттармен авициялық бүрку кезінде олардың бөлшектерінің ауысуын болдырмау үшін оларға 3-5 % (бөлшектерді ірілеп агрегаттайтын) бонификатор ретінде - минералды майлар қосылады.
Дусттармен өңдеудің тиімділігін жоғарылату үшін бүркуді ертеде немесе кеште, желсіз күнде және жаңбырдан кейін жапырақтар ылғалды болғанда жасау керек.
Фумигациялау - зиянды ағзалардың мекендейтін ортасына пестицидті газ немесе бу күйінде жіберу. Фумигациялау дақылдарды сақтаудағы зиянкестермен күресудің негізгі жолы. Фумигациялау әдісі топырақтағы зиянкестермен және кеміргіштермен күресуде пайдаланылады.
Бұл әдістің тиімділігі пестицидтің улы буының немесе газды материалдардың ұсақ тесіктеріне, қуыстарындағы ұялаған зиянкестерді жоюуымен негізделген. Дақылдардың өнімі сақталатын бөлмелерді жақсы ауа өткізбей бүрку жұмыстарын жүргізгенде 100 % тиімділік алуға болады.
Фумигациялау тиімділігі сол сияқты фумиганттың қасиетіне және бүркілетін препараттың физикалық (газ, бу) күйіне байланысты. Фумиганттардың негізгі қасиеттері - ұшқыштығы, булану жылдамдығы, аудағы диффузиясы, жану қасиеті, әртүрлі заттармен сорбциялануы, металдарға әсері, улылығы, дегазациялануы.
Фумиганттың ұшқыштығы белгілі бір температурада және қысымда ауаның бірлік көлемінде көп емес мөлшерінің булануы. Ол миллиграмм литрмен (мгл) немесе 1м3 (гм куб) сипатталады және температура артқан сайын жоғарылайды.
Фумиганттардың ұшқыштығы ауа қысымы төмендегенде жоғарылай түседі. Сол үшін фумигациялау вакуумдық камерада жүргізіледі.
Фумиганттың булану жылдамдығы бу көлемімен (1 см кв. 1 мин) анықталады. Булану жылдамдығы ауадағы температура артқан сайын және ашық ортада жоғарылайды Фумигациялау тиімділігі жоғарылатудан фумигациялайтын бөлмеде жылытылады.
Сусымалы заттар сақталған бөлмелерде фумигациялауда препараттың олардың қуыстарына енуі үшін фумиганттың ауадағы диффузия қасиетіне тәуелді әрі диффузиялану температура өскен сайын жоғарылайды және будың серпімділігіне тәуелді. Будың серпімділігі неғұрлым жоғары болған сайын, соғұрлым ауадағы диффузия жоғары болады.
Фумиганттардың бүркілетін өнімдердің қабатына өтуі үшін вакуумдық камералар немесе басқа да техникалық қондарғылар пайдаланылады.
Фумиганттардың бу немесе газ күйлерінде белгілі концентрация шегінде жанғыш және жарылғыш қасиеттері өте қауіпті. Сондықтан, мұндай заттармен жұмыс істегенде бүркілетін бөлмелерден жанғыш, қопарылғыш заттар алдын-ала тазартылады.
Фумигациялау кезеңінде қорғайтын заттардың фумигантты сорбициялау қасиеті өте маңызда. Адсорбциялану фумиганттың материал бетіне топталуы немесе беткі қабатына сіңірілуі және барлық массасына сіңуі, хемосорбциялау препараттың материалмен әрекеттесуі болып бөлінеді.
Адсорбциялану нәтижесінде пестицидтің шығыны жоғарылай, дегазациялану қиындайды және препараттың қалдық мөлшері белгіленген санитарлық мөлшерден көбейеді.
Сорбциялану беттік ауданы жоғары ауылшаруашылық дақылдары өнімдері ұн, жарма, жемді фумигациялағанда жоғары болады.
Фумигациялау жұмыстарын арнайы қауіпсіздік шараларына сәйкес арнайы фумигациялаушы топтар жасайды.
Фумигациялауда өте улы заттар қолданылғандықтан олардың адам ағзасына және жануарларға уыттылығы жоғары.
Фумигациялаудың бірнеше негізгі түрлері белгілі.
Бөлмелерді (қоймалар, элеваторлар, дән сақтайтын жерлер, т.б.) фумигациялау. Фумигациялау жұмыстарын жүргізуден бұрын дайындық жұмыстарын (бөлме ауданын анықтау, оны ауа өткізбейтіндей жабу, жылыту) жүргізеді. Фумигациялау кезінде өртену қауіпсіздігін сақтау үшін бүркілетін жерді өртенгіш заттардан тазарту керек.
Дайындалған бөлмелерді газдау үшін қатты фумиганттарды тегіс себеді, сұйық препараттарды бүркиді, фумигант сіңірілген материалдарды іледі және газ күйіндегі пестицидтер толтырылған баллондарды қояды. Сол сияқты газдау жұмыстарын жүргізгенде 2-АГ және 2-АГМ қондырылғылары пайдаланылады.
Фумигациялау кезінде зиянды ағзалар трахея жолдарындағы қосымша оттегімен тыныс алып, тыныс алу жолдарын жауып өмір сүретіндіктен бүрку уақытын дұрыс таңдау керек. Зиянды ағзалардың тыныс жолдарындағы көмірқышқыл газдарының қоспасы тыныс алу процестерін жылдамдата-тындықтан тыныс алу жолдарының тезірек ашылуына себепкер болады. Яғни, пестицидтердің уыттылығын жоғарылатады.
Фумигациялау жұмыстарынан кейін бөлмені желдетіп, дегазациялау жүргізіледі.
Дән сақталатын қоймаларды дегазациялау жұмыстары, тазалау машиналары арқылы кептіру, желдету және орын ауыстыру арқылы жүргізіледі.
Камералық фумигация. Келесі жылы отырғызылатын материалдарды (алма, пияз, әртүрлі отырғызылатын материалдар) зиянкестерден қорғау үшін камералық фумигациялау жасалады. Арнайы камераларды тиісті температура, герметизациялау, фумиганттың мөлшері белгіленген.
Камералық фумигациялау вакуумдық және вакуумсыз болып бөлінеді.
Вакуумсыз фумигациялау - ауа жібермейтін бөлмеде орналастырылған материалды фумиганттың белгіленген концентрациясымен фумигациялау. Мұндай фумигациялау отырғызылатын көшеттерді және гүлдерді карантиндік нысандардан тазарту үшін көлемі 40-200 м2 бөлмелерде қолданылады.
Вакуумдық фумигациялауда арнайы ауасын сорып шығаратын қондырғылар жасалады. Материалдарды орналастырғаннан соң вакуумнасос көмегімен ауасын сорып шығарады, қысымы 112-125 мм сынап бағанасына жеткізіледі. Кейін газ генератордан жіберілген газ немесе бу тәрізді фумигант диффузия арқылы залалсыздандырылады. Вакуумдық фумигациялау біткен соң улы ауа белгіленген жерге сығылып залалсыздандырылады. Материал желдетілгеннен кейін камерадан шығарылады.
Типтік фумигациялау қондырылғыларында фумиганттың концентрациясын анықтауды, газды ауаны сорғыш түтіктер атқарады.
Фумигациялау қондырғыларында препаратты газ, бу фазаға айналдырылатын бөлігі, газдың тазалық деңгейін анықтайтын индикатор оранатылған.
Фумигациялау қондырғыларын жүргізетін жұмысшылар арнайы газға қарсы маскалар киеді.
Палаталық фумигациялау аса бағалы ағаштар мен бұталар-дың зиянкестерімен күресуде пайдаланылады. Оларды газ өткізгіш материалдардан жасалған палаткалармен жабады және астынан фумиганттың белгілі концентрациясы жіберіледі.
Жылыжайларды фумигациялау - жабық алаңдарды зиянкес-терден қорғау үшін қолданылады. Осы әдістің бұл түрі басқа фумигациялау түрлерінен айырмашылығы шамалы. Жылыжайларды фумигациялағанда препараттардың маусымдық өсімдіктерге тиетін әсері ескеріледі. Жылыжайларды фумигациялауда аэрозольді бүрку де қолданылады.
Топырақты фумигациялау, топырақтағы зиянкестерді жою үшін қолданылады. Топырақты фумигациялау кезінде топырақтың сіңіргіш қасиеттері, фумиганттың сіңгіштік қасиеті, топырақтың ауыр механикалық құрамы, ылғалдылығы ескеріледі. Сол сияқты топырақтағы фумиганттар буланудың нәтижесінде ұшып кетуі мүмкін.
Осы факторларды ескере отырып, фумигациялауда қайнау температурасы жоғары препараттар қолданылады. Топырақты фумигациялауда препараттар 18-20 см тереңдікке көміліп жабылады. Қатты фумиганттар соқа атыздары шұңқырларына металл желіде, сұйық препараттар инжектор торда көміледі.
Аэрозольды пестицидтерді қолдану - зиянды ағзалар мекендейтін ортаға пестицидтердің жоғары дисперсті (түтін, тұман) күйін бүрку. Аэрозольды пестицид бөлшектерінің диаметрі 0,001-ден 50 мкм, орташалары 20-дан 50 мкм құрайды. Аэрозольды пестицидтердің бөлшектері ауада баяу отырады. П.В. Поповтың санағы бойынша бөлшектердің ауадағы өзгерісі су тамшыларының диаметріне және түсу жылдамдығына байланысты
Аэрозольды бөлшектер заттың қасиетіне байланысты оң немесе теріс зарядталған болады.
Аэрозольдар дисперстілік, конденсация және термомеханикалық әдістермен алынады. Диперстілік әдісте сұйық пестицидтерді ұсақтау аэрозольды генераторлардың ауа ағынында немесе пестицидті сұйық ұшпада жүргізеді. Осы кезде сұйық буланып, тамшылар аэрозольға айналады.
Конденсациялық әдісте аэрозольды генераторлардағы жылу құбыры көмегімен сұйық пестицид қыздырылып, буға айналдырылады, пайда болған бу ауада конденсацияланып, сұйық немесе қатты аэрозольды бөлшектер пайда болады.
Аэрозольдар көбінесе бау-бақшалардың зиянкестерімен күресуде, бидай сақтайтын қоймаларды дезинфекциялағанда қолданылады.
Аэрозольдар қолдану мақсатына байланысты тамшыларының келесі орташа дисперстілігі (тамшылардың орташа көлемі) болуы керек:
- бөлмелерді фумигациялауда препараттардың дисперстілігі 5 жоғары ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.