Дақылдың биологиялық ерекшеліктері

Кіріспе
2.1. Дақылдың халық шаруашылығындағы маңызы
2.2. Дақылдың биологиялық ерекшеліктері
2.3. Өсіру технологиясы
2.3.1. Aлғы дақыл
2.3.2. Топырақ өңдеу
2.3.3 Cебу жұмыстары
2.3.4. Күтіп.баптау жұмыстары
2.3.5. Жинау
III. ғылыми еңбектер
Қорытынды
Пайдаланаған әдебиеттер

Майкене – жоғары майлы өсімдік. Тұқымында жалпы 47-50% кеппейтін май болады, ал ядросында 64-71% болса, жаңа сорттар құрамындағы майдың мөлшері 73-74% жетеді.
Отаны – Африка елдері, атап айтқанда Эфиопия мемлекеті. Оны ертеректе Египетте өсірген, одан Азияға, Америкаға содан кейін Европаға таралған.
Майкененің шыққан тегі– аптап ыстықты Африка, оның ішінде Эфиопия деген ел кө¬рінеді. Мамандардың айтуына қа¬ра¬ғанда, шөл далада сорайып, 8-10 метр¬ге дейін бой көтереді екен. Кезінде Африканың өсімдігі елімізге әкелініп, егілген. Бірақ, тек сәндік мақсатта ғана. Майкене тез бой көтереді және рас болса, ол өскен жерге шыбын-шір¬кей жоламайды екен. Сондықтан елімізде оны көбінесе кө¬леңке ретінде үй іргесіне, бау-бақшаға сәндік ағаш ретінде отыр¬ғызған. Майкене деген атауының өзін¬де де үлкен мән бар. Оның мақсары сияқты тікенек қауа¬ша¬ғының ішіндегі қойдың құмала¬ғындай ірі дәні тура арқасында жолағы бар кенеге ұқсайды.
Майкененің дәні, сабағы, жапырағына дейін кәдеге жарайды. Майкененің дәнінен сығып алынатын техникалық майсана майы (кастроиль) аса суық температураның өзінде қатып қалмайды. Суыққа бой бермейтін бұл сұ¬йық¬тық авиация саласында үлкен сұранысқа ие. Мұнан бөлек, кейбір медициналық құралдарды майлауға қажетті. Косметикалық опа-далаптарға да қосылады екен. Ішіндегісін сығып алғаннан кейінгі дәнінен қалған қалдығын малға жем қылып та береді. Ал сабағынан арқан, кендір жіп жасалса, жапы¬рағымен жібек құрт¬тарын жемдеуге болады. Тағы бір пайдасы, бұл дақылды бір жылда екі мәрте егіп, орып алуға да болады. Бірақ майкенені абайлап пайдаланбаса, дәмі у сияқты өте өткір, адамға өте қауіпті кө¬рінеді[1].

I. http://archive0.turkystan.kz/ Түркістан халық саяси газетінің сайты.
II. Өсімдік шаруашылығы. Қ.К.Әрінов, Қ.М.Мұсынов, А.Қ.Апушев, - Алматы,2011ж. 511-516 б.
III. Ізденістер, нәтижелер.,ҚазҰАУ ғылыми журнал, 190-196, 198-200 б.

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе
Майкене - жоғары майлы өсімдік. Тұқымында жалпы 47-50% кеппейтін май болады, ал ядросында 64-71% болса, жаңа сорттар құрамындағы майдың мөлшері 73-74% жетеді.
Отаны - Африка елдері, атап айтқанда Эфиопия мемлекеті. Оны ертеректе Египетте өсірген, одан Азияға, Америкаға содан кейін Европаға таралған.
Майкененің шыққан тегі - аптап ыстықты Африка, оның ішінде Эфиопия деген ел кө - рінеді. Мамандардың айтуына қа - ра - ғанда, шөл далада сорайып, 8-10 метр - ге дейін бой көтереді екен. Кезінде Африканың өсімдігі елімізге әкелініп, егілген. Бірақ, тек сәндік мақсатта ғана. Майкене тез бой көтереді және рас болса, ол өскен жерге шыбын-шір - кей жоламайды екен. Сондықтан елімізде оны көбінесе кө - леңке ретінде үй іргесіне, бау-бақшаға сәндік ағаш ретінде отыр - ғызған. Майкене деген атауының өзін - де де үлкен мән бар. Оның мақсары сияқты тікенек қауа - ша - ғының ішіндегі қойдың құмала - ғындай ірі дәні тура арқасында жолағы бар кенеге ұқсайды.
Майкененің дәні, сабағы, жапырағына дейін кәдеге жарайды. Майкененің дәнінен сығып алынатын техникалық майсана майы (кастроиль) аса суық температураның өзінде қатып қалмайды. Суыққа бой бермейтін бұл сұ - йық - тық авиация саласында үлкен сұранысқа ие. Мұнан бөлек, кейбір медициналық құралдарды майлауға қажетті. Косметикалық опа-далаптарға да қосылады екен. Ішіндегісін сығып алғаннан кейінгі дәнінен қалған қалдығын малға жем қылып та береді. Ал сабағынан арқан, кендір жіп жасалса, жапы - рағымен жібек құрт - тарын жемдеуге болады. Тағы бір пайдасы, бұл дақылды бір жылда екі мәрте егіп, орып алуға да болады. Бірақ майкенені абайлап пайдаланбаса, дәмі у сияқты өте өткір, адамға өте қауіпті кө - рінеді[1].

0.1. Дақылдың халық шаруашылығындағы маңызы
Майкене тұқымында өте улы зат - рицин болады және оның құрамында циан тобы мен рицинин (алкалоид) кіреді.
Өсімдік майы өзінің жабысқақтылығымен және төменгі температурада (-160С дейін) қатаймайтын қасиеттерімен құнды. Сондықтан, оны машиналардың тез қозғалатын бөліктерін майлауға пайдаланады. Майкене майы соңғы кезде авацияда және космонавтикада сұранысқа ие. Сонымен қатар, тұқымын ыстықтай сығымдау немесе еріткіш қосып экстракциялау арқылы майкене майын өндіреді, оны тері илеу, мақта-мата, лак-бояу, сабын қайнату және өндірістің басқа салаларында кеңінен пайдаланады, ал суықтай сығымдау арқылы медицинада қолданылатын кастор майы алынады. Екі тәсілмен алынған майлардың айырмашылығы, егер майкене майында аздаған мөлшерде улы зат сақталса, ол кастор майында кездеспейді.
Күнжарасынан казеин желімін алады және тыңайтқыш ретінде пайдаланады, себебі оның құрамында 7,5% азот болады.
Соңғы жылдары май сығу зауыттарында майкене күнжарасын залалсыздандырып, малға азық ретінде қолданады. 100 кг күнжарасында 92 азықтық өлшем және 2,6 кг қортырмалы протеин бар.
Жапырағын жібек құрттарын қоректендіруге пайдаланады, сабағынан арқан, жіп есіледі.
Дүние жүзілік егіс көлемі 1,5 млн гектарға жуық. Ең көп егісі Индия, Бразилия және Қытайда. ТМД елдерінде Солтүстік Кавказда, Украинада және Ресейдің Кубань, Ростов облыстарында және Орта Азияда өсіріледі. Егіс көлемі 100 мың гектарға жуық, ал Қазақстанда мүлдем жоқтың қасы, тек қана жабайы түрлері кездеседі. Стратегиялық маңызды дақыл бола тұра, қажетті деңгейде өсірілмеу себебі, тұқымын жинау қиыншылығы, яғни арнайы комбаиндардың болмауы кедергі болуда.
Тұқымның орташа өнімділігі 8-10 цга, ал суармалы жерлерде 15-20 цга түсім жинауға болады.

0.2. Дақылдың биологиялық ерекшеліктері

1- сурет . Майкене. 1, 2 - өсімдіктің егін көгі және гүлдеуі; 3 - сабақ бөлігі мен жапырақтары және гүлшоғыры; 4 - аталық гүл; 5 - аналық гүл; 6, 7 - майкененің ал-қызыл жемісі мен тұқымы; 8, 9 - парсы май кенесінің жемісі мен тұқымы.
Майкене - клещевина - Ricinus.
Майкене атауы латынша Ricinus - кене деген сөзден шыққан, себебі дақыл тұқымының пішіні кене пішініне ұқсас. Кәдімгі майкененің бірнеше түрлері бар, олар майлы (касторник), дәрілік (рицина) және жабайы рай ағашы.
Кәдімгі майкене төрт түртармаққа бөлінеді: қан-қызыл, маньчжуриялық, занзибарлық және персиялық. ТМД елдерінде персиялық және қан-қызыл түртармақтары таралған.
Майкене өсімдігі - кіндік тамырлы, тамыр жүйесі жақсы жетілген, топырақтың 3-4 м тереңдігіне және жан-жағына 1,5-2 м жайылып тарайды. Сабағы тік, ортасы қуыс, күшті бұтақтанған, биіктігі 1-3 м жетеді, ал көпжылдық жабайы түрлері 10 м дейін барады. Сабағының түсі жасыл немесе қызыл-қоңыр. Жапырақтары ірі, ұзын сағақты, ұзыннан тілінген 7-11 бөліктерден тұрады. Негізгі сабақта 5-20 аралығында ірі жапырақтар болады, сағағының ұзындығы 20-60 см. Жапырақтары кездесіп орналасады, алақаны тықыр, қалқан тәрізді, ені 30-80 см.
Гүл шоғыры - шашақгүл, ұзындығы 60-80 см. Бір өсімдікте 2-12 дейін гүлшоғырлар болады. Шашақгүлдің жоғарғы жағында аналық гүлдер, ал төменгі бөлігінде аталық гүлдері жиналған. Біздің елімізде бір өсімдікте тек қана 3-5 шашақгүл ғана пісіп жетіледі, ал отанында 100-150 дейін піседі.
Әрбір шашақгүлдерде 50-200 дана гүлдер бар. Гүлдері ұсақ, жай бес ескекті гүл серігінен тұрады, дара жынысты. Аталық гүлдерде аталықтар көп, ал аналық - үш ұялы жатын, үш қос ескекті тозаңдардан тұрады. Майкене- айқас тозаңданатын өсімдік. Жемісі - үш ұялы шар тәріздес қауашақ, әрбір ұяда бір-бірден тұқым орналасады. Сырты тегіс, кейде тікенді. Алдымен орталық шашақгүлдегі қауашақтар піседі, содан соң бүйіріндегілері, піскен кезде қан-қызыл түртармақтың қауашақтары жарылып тұқымдары шашылады, ал персиялық түр-тармақ қауашағы жарылмайды. Тұқымы - сопақша жұмыртқа пішінді, қабығы әлсіз. Тұқымның сырты ала, түсі сұрдан - қара қоңырға дейін. 1000 тұқым салмағы 200-500 г.
Майкене - жылу сүйгіш өсімдік. Тұқымы 12-130С өне бастайды, көгі жаппай 16-180С пайда болады. өсіп-жетілуіне қолайлы температура 25-300С. Өсімдік барлық өсу кезеңдерінде аз уақыттағы үсіктерден (-20С) зардап шегеді.
Вегетация кезеңінің ұзақтығы 110-150 күн және өсу дәуіріндегі қажетті белсенді температуралар жиынтығы (100С жоғары) - 25-320С тең.
Ылғалға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.