Тауар- материалдық қорлар есебі

Жоспар
Кіріспе

1. Материалдық қорлар, олардың жіктелуі, бағалануы және есебінің мақсаты.
2. Материалдарды қоймаға қабылдау және оларды өндіріске босатуын құжаттау.
3. Материалдық құндылықтардың қоймадағы есебін ұйымдастыру.
4. Материалды жауапты тұлғаның есебі.
5. Материалдық құндылықтарды сатып алу және жеткізушілермен есеп айырысу.
6. Сатып алынған материалды құндылықтар бойынша ҚҚС және акциздер есебі.
7. Материалдық құндылықтардың бухгалтериядағы есебі.
8. Өндіріске жұмсалған материалдарды бағалау тәсілдер есебі.
9. Ыдыс пен ыдыс материалдарының есебі
10. ТМҚ мүліктік түгендеу және қайта бағалау. Мүліктік түгендеу қорытыныдысын рәсімдеу. Мүліктік түгендеудің нәтижесін қорытындылау есебі.
11. ТМҚ шығысқа шығару түрлері, есебі.
12. ТМҚ табиғи шығындарының есебі.
13. Материалдық қорлардың қозғалысы бойынша есептесу есебі.

Материалдық қорлар кәсіпорынның ең маңызды активтерінің бірі және түсімдерінің негізгі көздерінің бірі болып табылады.
Қорлар есебін жүзеге асырудың мақсаттары, ол:
• ТМҚ-ң жіктелуі және оның бағалануы;
• ТМҚ-ның өзіндік құны құрамын және өндіріспен байланысты өнімнің өндірістік өзіндік құнын құрайтын шығындар есебі;
• олардың экономикалық мазмұнына сәйкес өнімдер өндіруге (жұмыстарды орындауға, қызметтер көрсетуге) шығындарды топтастыру, өнімдердің (жұмыстардың, қызметтердің) өндірістік өзіндік құнына кірмейтін шығындарды ажырату;
• шығындар есебінің әдістері мен тауарлық-материалдық қорлардың өзіндік құнын бағалау тәсілдері сияқты жағдайлардың есебін жүзеге асыру.
Материалдық қорларды есепке алудағы басты мәселелердің бірі актив ретінде тануға және келесі кезеңдерде тиісті тұсім таңылғанға дейін ауыстыруға жататын шығындардың көлемін айқындау болып табылады. Есепке алу жүйесі материалдық қорларды сатып алуға жұмсалған шығындар мен өнім өндіруге жұмсалған шығындарды бөліп көрсету.
ХҚЕС № 2 «Қорлар» және ҰҚЕС бойынша – қорлар – бұл:
1) қарапайым қызмет барысында сатуға арналған;
2) осындай сату үшін өндіру процесіндегі; немесе
3) өндірістік процесте немесе қызметтер көрсету кезінде пайдалануға арналған шикізат немесе материалдар нысанындағы активтер.
Қаржылық есептілік стандарттарына сәйкес қорлар жіктеледі:
■ 1310 «Шикізат пен материалдар» - шаруашылыққа, өндіріске қажетті шикізат және материалдар
■ 1340 «Аяқталмаған өндіріс» - дайын болу дәрежесіне жетпеген өнім, кейіннен соңына дейін дайындалатын жартылай фабрикаттар.
■ 1320-«Дайын өнім» Кәсіпорын шығарған және сатуға арналған дайын өнім мен тауарлар аяқталған, бірақ сатылмаған тауар бірліктеріне жататын шығындар есептік кезеңнің аяғында қорлар бабындағы.
■1330-«Тауарлар» Қайта сату үшін сатып алынған және сақталған тауарлар.
Қорлар есебі бухгалтерлік есеп шоттарының жоспарында 1300 ден 1360 шоттарда қарастырылған.
Қорлар ұйым айналымында болуы үш процесстен өтеді: - кіріске алынуы;
өңдеуден өтуі (өндіру) және өткізуге дайындалуы;
өткізілуге дайын өнім қалыптасуы және сатылуы.
Қаржылық есеп стандарттар бойынша материалдық қорлар өзіндік құнмен есептелінеді. ХҚЕС және ҰҚЕС сәйкес қорларды кемінде екі шамадан өлшеуге тиіс: өзіндік құн мен аяқтауға және өткізуге жұмсалатын шығындарды шегерткендегі сату құны.
Қорлардың өзіндік құнына қорларды сатып алуға, қайта өңдеуге жұмсалған барлық шығындар және олардың ағымдағы жай-күйіне және ағымдағы орналасқан жеріне жеткізу мақсатында шыққан басқа да шығындар кіреді.
Стандарттар бойынша қорлар өзіндік құннан басқа аяқтауға және өткізуге жұмсалатын шығындарды шегерткендегі сату құны өткізудің таза құнымен есептелінеді, ол өзіндік құннан төмен болуы мүмкін.
ХҚЕС, ҰҚЕС бойынша сатып алуға жұмсалған шығындар:
сатып алу бағасы - сатып алушылық бағасы;
сырт жерден әкелуге баж - импорт бажы және басқа өтелмейтін салықтар;
делдалдық уйымдарға төлеген комиссиялық сыйақы;
көліктік-дайындау шығыстары - тасымалдауға, өңдеуге жұмсалған шығыстар;
қорларды сатып алуға тіке байланысты өзге де шығыстар.
Қайта өңдеуге жүмсалатын шығындар - шығарылатын өнімдердің нақты түрлеріне тікелей байланысты тіке шығындар:
шикізат шығындары;
еңбек шығындары; және т.б. шығындары.
Өзге шығындар - қорларды белгіленген жерге дейін және тиісті жағдайға жеткізуге тікелей байланысты шығындар.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Тауар- материалдық қорлар есебі

1. Материалдық қорлар, олардың жіктелуі, бағалануы және есебінің мақсаты.
2. Материалдарды қоймаға қабылдау және оларды өндіріске босатуын құжаттау.
3. Материалдық құндылықтардың қоймадағы есебін ұйымдастыру.
4. Материалды жауапты тұлғаның есебі.
5. Материалдық құндылықтарды сатып алу және жеткізушілермен есеп айырысу.
6. Сатып алынған материалды құндылықтар бойынша ҚҚС және акциздер есебі.
7. Материалдық құндылықтардың бухгалтериядағы есебі.
8. Өндіріске жұмсалған материалдарды бағалау тәсілдер есебі.
9. Ыдыс пен ыдыс материалдарының есебі
10. ТМҚ мүліктік түгендеу және қайта бағалау. Мүліктік түгендеу қорытыныдысын рәсімдеу. Мүліктік түгендеудің нәтижесін қорытындылау есебі.
11. ТМҚ шығысқа шығару түрлері, есебі.
12. ТМҚ табиғи шығындарының есебі.
13. Материалдық қорлардың қозғалысы бойынша есептесу есебі.

Негізгі сөздер: өзіндік құн, өткізудің таза құны, тауарлық жоғалтулар, табиғи жоғалтулар, көтерме, бөлшек, консигнация, қоймашы, сандық, сандық сомалық, ҚҚС, ыдыс.

1. Материалдық қорлар, олардың жіктелуі, бағалануы және есебінің мақсаты.
Материалдық қорлар кәсіпорынның ең маңызды активтерінің бірі және түсімдерінің негізгі көздерінің бірі болып табылады.
Қорлар есебін жүзеге асырудың мақсаттары, ол:
* ТМҚ-ң жіктелуі және оның бағалануы;
* ТМҚ-ның өзіндік құны құрамын және өндіріспен байланысты өнімнің өндірістік өзіндік құнын құрайтын шығындар есебі;
* олардың экономикалық мазмұнына сәйкес өнімдер өндіруге (жұмыстарды орындауға, қызметтер көрсетуге) шығындарды топтастыру, өнімдердің (жұмыстардың, қызметтердің) өндірістік өзіндік құнына кірмейтін шығындарды ажырату;
* шығындар есебінің әдістері мен тауарлық-материалдық қорлардың өзіндік құнын бағалау тәсілдері сияқты жағдайлардың есебін жүзеге асыру.
Материалдық қорларды есепке алудағы басты мәселелердің бірі актив ретінде тануға және келесі кезеңдерде тиісті тұсім таңылғанға дейін ауыстыруға жататын шығындардың көлемін айқындау болып табылады. Есепке алу жүйесі материалдық қорларды сатып алуға жұмсалған шығындар мен өнім өндіруге жұмсалған шығындарды бөліп көрсету.
ХҚЕС № 2 Қорлар және ҰҚЕС бойынша - қорлар - бұл:
1) қарапайым қызмет барысында сатуға арналған;
2) осындай сату үшін өндіру процесіндегі; немесе
3) өндірістік процесте немесе қызметтер көрсету кезінде пайдалануға арналған шикізат немесе материалдар нысанындағы активтер.
Қаржылық есептілік стандарттарына сәйкес қорлар жіктеледі:
■ 1310 Шикізат пен материалдар - шаруашылыққа, өндіріске қажетті шикізат және материалдар
■ 1340 Аяқталмаған өндіріс - дайын болу дәрежесіне жетпеген өнім, кейіннен соңына дейін дайындалатын жартылай фабрикаттар.
■ 1320-Дайын өнім Кәсіпорын шығарған және сатуға арналған дайын өнім мен тауарлар аяқталған, бірақ сатылмаған тауар бірліктеріне жататын шығындар есептік кезеңнің аяғында қорлар бабындағы.
■1330-Тауарлар Қайта сату үшін сатып алынған және сақталған тауарлар.
Қорлар есебі бухгалтерлік есеп шоттарының жоспарында 1300 ден 1360 шоттарда қарастырылған.
Қорлар ұйым айналымында болуы үш процесстен өтеді: - кіріске алынуы;
өңдеуден өтуі (өндіру) және өткізуге дайындалуы;
өткізілуге дайын өнім қалыптасуы және сатылуы.
Қаржылық есеп стандарттар бойынша материалдық қорлар өзіндік құнмен есептелінеді. ХҚЕС және ҰҚЕС сәйкес қорларды кемінде екі шамадан өлшеуге тиіс: өзіндік құн мен аяқтауға және өткізуге жұмсалатын шығындарды шегерткендегі сату құны.
Қорлардың өзіндік құнына қорларды сатып алуға, қайта өңдеуге жұмсалған барлық шығындар және олардың ағымдағы жай-күйіне және ағымдағы орналасқан жеріне жеткізу мақсатында шыққан басқа да шығындар кіреді.
Стандарттар бойынша қорлар өзіндік құннан басқа аяқтауға және өткізуге жұмсалатын шығындарды шегерткендегі сату құны өткізудің таза құнымен есептелінеді, ол өзіндік құннан төмен болуы мүмкін.
ХҚЕС, ҰҚЕС бойынша сатып алуға жұмсалған шығындар:
сатып алу бағасы - сатып алушылық бағасы;
сырт жерден әкелуге баж - импорт бажы және басқа өтелмейтін салықтар;
делдалдық уйымдарға төлеген комиссиялық сыйақы;
көліктік-дайындау шығыстары - тасымалдауға, өңдеуге жұмсалған шығыстар;
қорларды сатып алуға тіке байланысты өзге де шығыстар.
Қайта өңдеуге жүмсалатын шығындар - шығарылатын өнімдердің нақты түрлеріне тікелей байланысты тіке шығындар:
шикізат шығындары;
еңбек шығындары; және т.б. шығындары.
Өзге шығындар - қорларды белгіленген жерге дейін және тиісті жағдайға жеткізуге тікелей байланысты шығындар.
Қорлардың синтетикалық есебінде кіріске алуда осы шығыдар 1310-1350 шоттардың Д-де жазылады солай кіріске алынған қорлардың өзіндік құнын қалыптастырады.
Кіріске алынып болған қорлар кәсіпорын қоймасында әртүрлі қозғалыстарға шалдығады: өңделеді, оралады, бөлінеді (шақтанады), бұлінеді, шашылады, төгіледі, құнсызданады, қайта бағаланады. Сондықтан кейін қорлар аяқтауға және өткізуге жұмсалатын шығындарды шегерткендегі сату құны (ықтимал құнның ең төмен құнымен (өткізудің таза құнымен)) есептеледі. Оған ұшырауы мүмкін физикалық тозған, бағалары төмендеп қалған, мөдель, фасондары ескірген тауарлар, қорлар. Сондықтан, бұл тауарлар сату (өзіндік) құнымен сатылмай қалуы мүмкін, өткізу бойынша жасалған шығындар шегертіледі. Мысалы, 1кг. сары май 145тг. сатып алынды, өткізу бойынша шығындар 75тг. құрады, сонда өткізудің таза құны 220тг. болады. Майға сұраныс жоғары болатын болса майдың өзіндік құны 255тг. құрайды, ал сұраныс болмаса 200-220тг. болады.
Өткізудің таза құны тікелей өткізу бойынша шығындар сомасынан байланысты. Қорларды өткізуге жасалған шығындар шотына есепке алынады, яғни 7110 шоттың Д-де жинақталады.
Тауарлық-материалдық қорларды өзіндік құнынан және таза өткізу құнынан төмен анықтау үшін: баптар бойынша, негізгі тауар топтары, қорлардың жалпы деңгейі әдістері қолданылады.
Баптар бойынша әдіс - материалдық қорлардың әрбір атауының баланстық құнынан және таза өткізу құнынан ең аз мәні таңдалып алынады.
Тауар топтары әдісі - тауарлық-материалдық қорлардың әрбір тобының баланстық құнынан және таза өткізу құнынан ең аз мәні таңдалып алынады.
Қорлардың жалпы деңгейі әдісі - барлық тауарлық-материалдық қорлардың баланстық құнынан және таза өткізу құнынан ең аз мәні таңдалып алынады.
Тікелей есептен шығару әдісі - өзіндік құн мен таза өткізу құны өзара тең болған кезде қолданылады.
Баланстық құн мен таза өткізу құны арасындағы айырма шығыс ретінде қаралады және кірістер мен шығыстар туралы есепте көрсетіледі.
Аяқтауға және өткізуге жұмсалатын шығындарды шегергендегі сату құны (ықтимал таза өткізу құнын) есептеу кезінде қорлардың қалдықтарын, олардың айналымдылығын, қорларды сақтау талаптарын және т.б. білу қажет. Таза өткізу құны есептері сарапшының есебі немесе арнайы құрылған комиссияның актісі түрінде расталуы тиіс. Есептер мен актілер өзіндік құн мен таза өткізу құны арасындағы айырмашылықтарды есептен шығару үшін негіз болып қызмет ететін болады. Осы құжаттарда құнның төмен түсу себептері мен шамалары көрсетіліп, құндардың өзгеру үрдістеріне болжам жасалатын болады. Кәсіпорындарда, қорлардың есептік құнының мөлшеріне әсерін тигізетін, өтімді емес, құнсызданған және нормативтен тыс қорларды анықтау жөніндегі тұрақты комиссиялар құрылуы тиіс.
Мысалы:
А сауда компаниясында қорлардың үш тобы бар. А компаниясы қорларын мүмкін болатын өткізудің өзіндік құны мен таза құны кесте түрінде көрсетілген. Есеп саясатында белгіленгендей, мүмкін болатын өткізудің өзіндік құны мен таза құнының ең азын А компаниясы тауарлық топтар (біртектес қорлардың топтары бойынша) әдісімен айқындайды. А компаниясы шоттарының жұмыс жоспарында 1360-Қорлардың өзіндік қүнын ӨТҚ-на дейін жеткізу жөніндегі резерв шоты және 7210 Әкімшілік
шығыстар 7010-Қорлардың өзіндік құнын ӨТҚ-ға дейін есептен шығару жөніндегі шығыстар шоты бар.
А компаниясының 31.12.2016 ж. қорлары
Қорлар тобы
Өзіндік қуны
Өткізудің таза құны
Баланстық (ең аз) қун
Теледидарлар
130 200
140 000
130 200

60 600
60 000
60 000

90 600
90 000
90 000
Жиыны
290 400
290 000
280 200
Радиоқабылдағыштар
11 400
10 800
10 800

9 000
10 800
9 000

8 400
11 200
8 400
Жиыны
28 800
32 800
28 200
Магнитолалар
7 200
12 000
7 200

11 300
8 400
8 400

9 600
12 000
9 600
Жиыны
28 100
32 400
25 200
Барлығы
347 300
355 200
333 600

ТАУАРЛЫҚ ТОПТАР ӘДІСІ
Тауарлық топтар әдісін пайдаланған кезде А компаниясының бухгалтерлік балансында 31.12.2015 ж. қорлар компания тауарларының әрбір тобы бойынша ең аз құнның сома 346 900 теңге (290 000 + 28 800 + 28 100) мөлшерінде көрсетілетін болады.
Бухгалтерлік есепте компания бухгалтері 31.12.2015 ж. мынадай жазба жасайды:
Д-т 7010 - Қорлардың өзіндік құнын ӨТҚ-ға дейін есептен шығару жөніндегі шығыстар - 400 теңге (346 900 -347 300),
К-т 1360 - Қорлардың өзіндік құнын ӨТҚ-ға дейін жеткізу жөніндегі резерв - 400 теңге (346 900 -347 300), егер резерв ашылған болса.
Бухгалтерлік баланста мынадай ақпарат болады:
Қысқа мерзімді активтер:
Қорлар - 347 300 теңге
Қорлардың өзіндік құнын ӨТҚ-ға дейін жеткізу жөніндегі резерв - (400) тенге
Жиыны - 346 900 теңге
ТІКЕЛЕЙ ЕСЕПТЕН ШЫҒАРУ ӘДІСІ
А компаниясы қорлардың өзіндік құнын ӨТҚ-ға дейін есептен шығаруды тікелей есептен шығару әдісімен жүргізе алады. Бұл ретте мынадай жазба жасалатын болады:
Д-т 7010 - Қорлардың өзіндік қунын ӨТҚ-ға дейін есептен шығару жөніндегі шығыстар - 400 теңге
К-т 1330 - Тауарлар - 400 теңге (346 900 - 347 300)
Бухгалтерлік баланста мынадай ақпарат болады:
Қысқа мерзімді активтер:
Қорлар - 346 900 тенге
Кәсіпорын 1300 шоттар бөліміне кіріске алынған құндылықтар актив ретінде танылады, консигнацияға алынған қорлар сатылғанға дейін баланстан тыс шоттарға есепке алынады, бұлар кәсіпорынның меншігінде есептелмейді. Баланстан тыс шоттар қолданғанда бухгалтерлік проводкалар шоттың бірақ жағында жазылады, мысалы Д 002 К - немесе Д - К 003.

2. Материалдарды қоймаға қабылдау және оларды өндіріске босатуын құжаттау.

Материалдар қоймаға кез келген жеткізушілерден, жеке және заңды тұлғалардан кіріске алынады, әр қозғалыс тиісті бастапқы құжатпен рәсімделеді. Қоймаға кіріске алынған материалдарға кіріс ордер толтырылады (Қ- 3. КІРІС ОРДЕРІ).
Қорлардың қозғалысының күрделігіне қарай бухгалтерлік есепте әр қозғалысы тиісті журналдарға тіркеліп отырады, ол үшін алдымен кіріске алынған қорға номенклатуралық номер белгіленеді.
Өндірісте материалдардың ассортиментінің көптігінен ұйымдарда олардың есебін рационалды ұйымдастыру мақсатымен біркелкі қасиеттері бойынша номенклатура құрастырылады. Әрбір қордың атауына, сортына шартты сандық белгі беріледі - номенклатурлы нөмір, және ол кейіннен қорлардың бар болуы мен қозғалысы жайлы құжаттардың барлығында қойылады.
Қоймадағы қорлардың әр сорты, түрі мен көлемі қозғалысының есебін жүргізу үшін, қорлардың есеп карточкасы қолданады (Қ-5. ҚОРЛАРДЫ ЕСЕПКЕ АЛУ КАРТОЧКАСЫ), және ол материалды жауапты тұлғамен (қоймашы, қойма басқарушысы ) әр қорлардың номенклатурлы номеріне (бар болған жағдайда) толтырылады. Кіріске алынған материалдарды қабылдаған сәтте тексеріп алады: санымен және сапасымен. Санын тексергенде бақылайды бірліктерін, ыдыс жағдайын және көлемділігін (мөлшерін). Сапасын тексергенде сәйкестік сертификатын бақылайды, келісім шарт бойынша бабтардың орындалуын бақылайды.
Карточкадағы жазулар операция жасалған күні бірінші ретті кіріс-шығыс құжаттары арқылы жүргізіледі.
Жеткізушілерден қорларды алу үшін (Қ-1. № ___ СЕНІМХАТ, Қ-2 20__ жылғы
БЕРІЛГЕН СЕНІМХАТТАРДЫ ЕСЕПКЕ АЛУ ЖУРНАЛЫ) беріледі. Сенімхат қорларды кіріске алған жағдайда, жеке кәсіпкер немесе ұйымның сенімді адамы ретінде рәсімделген құқығымен өзін қорғау үшін қолданылады. Сенімхатты материалды жауапкершілік келісім шарты құрастырылған адамға ғана беріледі, сенімхаттың жұмыс істеіу мерзімі он күнді қамтиды. Сенімхатқа жеке кәсіпкер немесе ұйым басқарушысы және бас бухгалтер қол қояды.
Берілген сенімхаттардың есеп журналы берілген сенімхаттар мен оларды алғаны жайлы қолхаттарды тіркеу үшін қолданылады, ол сенімхаттардың берілуі мен тіркелуіне жауапты адамда сақталады. Журналдың барлық беттер нөмірленеді, тігіледі және жеке кәсіпкер немесе ұйымның мөрімен бекітіледі.
Жеткізушілерден түсетін немесе қайта өңдеуден келетін материалдардың есебі үшін кіріс ордері қолданылады. Қоймаға қорлардың түскен күнінде материалды жауапты тұлға бір данада кіріс ордерін жасайды.
Жеткізушінің берілген құжаттары бойынша сандық және сапалық сәйкессіздікте, сонымен қатар, қорларды қабылдау кезінде, құжатсыз қабылданғанда, қорлады қабылдауды рәсімдеу үшін, қорларды қабылдау туралы акт қолданылады. Жеке кәсіпкермен немесе ұйым басқарушысының бұйрығымен тағайындалған комиссия, екі данада акт жасайды, міндетті түрде материалды жауапты тұлғаның және жіберушінің (жеткізуші) немесе басқа қатысты емес ұйымның адамының қатысуы қажет. Кіріске алғанда бастапқы рәсімделетін құжаттар шот-фактура, чек, сатып алу-сату келісім шарты.
Қорларды ұйым ішінде қозғалысына және оларды сыртқа шығару қозғалыс есебі үшін ішкі орын ауыстыру накладнойы қолданылады .
Қорларды сыртқа шығару есебі үшін қорларды сыртқа шығару накладнаясы қолданылады. (Қ-6 МАТЕРИАЛДАРДЫ ІШКІ ӨТКІЗУГЕ БЕРІЛЕТІН ЖҮКҚҰЖАТ, Қ-8 ҚОРЛАРДЫ ШЕТКЕ БЕРУГЕ АРНАЛҒАН ЖҮКҚҰЖАТ, Қ-9 ҚОРЛАРДЫ ЕСЕПТЕН ШЫҒАРУ АКТІСІ).
Қорларды шығынға жазу актісі қорлардың бүлінген, сынған, құртылған, сонымен қатар дайындау немесе сақтау және өндіру процесінде жүрген, қорлардың жетіспеген және жоғалтқан жағдайында, қорлардың есебін жүргізу үшін қолданылады. Рәсімделген акт жауапты тұлғаның есебінен шығарылғанда да негізгі құжат болып танылады. Комиссия мүшелерімен екі данада жасалады. Бірінші данасы бухгалтерияға жіберілсе, екінші данасы бөлімшеде қалады.
Ғимараттар мен құрылыстарды демонтаждау мен бөлшектеу кезінде, қолдануға жарамдыларын өндірістік жұмыстарда қолдану үшін қабылданған қорларды, қозғалмайтын мүлік, ғимараттар мен құрылыстарды демонтаждау мен бөлшектеу кезінде, қорларды кіріске алу жайлы акт жасалады. Тапсырыс берушілер мен мердігерлер қатысуымен комиссия құрылып, акт үш данада жасалады. Актінің бірінші және екінші данасы тапсырысберушіге беріледі, ал үшінші данасы мердігерде болады. Тапсырыс беруші өз алдына актінің бірінші данасын мердігерге төлем кезде шотқа қосады.
Қоймадағы қорлар қалдығының есеп ведомості есептің оперативті-бухгалтерлік (сальдолық) әдісі бойынша жүргізіледі. Қалдықтардың есеп ведомостін бухгалтериямен тексерілген, қойма есебінің карточкасындағы деректер арқылы толтырады. Ведомостке қалдықтарды көшіру дұрыстығы тексерушінің қолымен расталады.
Кәсіпкерлік ұйым ішіндегі қорлардың қозғалысы - материалдарды (тауарларды) ішке ауыстыру накладной арқылы жасалады.
Заңды тұлғалардан қорларды сатып алған кезде алу-сату келісім шарт, шот-фактура және чектермен рәсімделеді. Жеткізушіден кіріске алған мерзімде қорларды қабылдау туралы актімен растайды.

3. Материалдық құндылықтардың қоймадағы есебін ұйымдастыру.

Қойма шаруашылығының жақсы жағдайы тауарлы-материалдық құндылықтардың есебін дұрыс үйымдастырудың маңызды шарты болып саналады. Койманың үй-жайы тұйықталған, стеллаждың, жәшіктердің, еденшелермен (поддон), механизация жабдықтарымен және салмақ өлшейтін приборлардың қажетті мөлшерімен жабдықталуға тиіс.
Қойма ішінде материалдардың әрбір тобы, топшасы мен түрі белгілі бір жерде сақталуға тиіс. Сақтайтын әрбір жерге материалдың затбелгі бекітіледі. Басшының бүйрығымен қоймада жұмыс істейтін материалды жауапты адамдардың тізімі бекітіледі. Олармен материалдың жауапкершілік шарты жасалады. Материалдардың қоймадағы есебін тікелей осы жауапты тұлғалар жүргізеді. Материалдың қүндылыңтардың қоймалық есебі үш әдістің біреуімен ұйымдастырылуы мүмкін.
Бірінші әдіс -- сандық-сомалық есеп әдісі. Осы әдіс негізінен қорлар номенклатурасы кішігірім, шағын кәсіпорындарда жүргізіледі. Бұл орайда қоймада және бухгалтерияда материалдық күндылықтардың әрбір номенклатуралық нөміріне сандық-сомалық есептің карточкалары ашылады (Қ-7 ҚОЙМАДАҒЫ ҚОРЛАРДЫҢ ҚАЛДЫҚТАРЫН ЕСЕПКЕ АЛУ ТІЗІМДЕМЕСІ).
Материалдық қорлардың қозгалысы жөніндегі қүжаттың әрбір дерегі карточкаға жазылады. Ай соңында карточкалардың жиыны шығарылып, олар жылдың, сорттың, айналымдық ведомоске көшіріледі. Мүндай әдіс кезінде қосарланған есеп жүргізіледі. Ол өте кең ауқымды және талдамалың есептегі жазулар санын арттырады.
Екінші әдіс - - сальдолық (жедел-бухгалтерлік) әдіс. Материалдық қүндылықтардың есебін қойма меңгерушісі жүргізеді. 1 қаңтарда бухгалтерия материалдардың қоймадағы есебінің карточкаларын ашады. Мұндай әрбір номенклатуралық нөмірге 1 қаңтардағы қалдық сандық өлшеммен еңгізіледі. Карточкалар тізілім бойынша қойма меңгерушісіне беріледі, ол келіп түскен материалдық құндылықтарға кіріс құжатын толтырады және шығыс құжаттарына сәйкес оларды босатады. Бұл ретте ол кіріс пен шығысты карточкада натуралдық көрсеткішпен бөліп көрсетіп, әрбір жазба операциясынан кейін қалдығын шығарады. Осындай тәртіппен материалдық қүндылықтардың қоймадағы күн сайынғы есебі жүргізіледі. Қойма есебі карточкаларының жүргізілуін бухгалтерия қадағалайды. Оның қызметкерлері аптасына немесе он күнде кем дегенде бір рет тікелей қоймада қойма меңгерушісінің қатысуымен қойма операциялары бойынша бастапқы қүжаттар мен карточкалардағы жазудың мерзімділігі мен дұрыстығын тексеруді жүзеге асыруға міндетті. Операциялардың жазылуы мен қалдықтардың шығарылуын тексеруді бухгалтерия қызметкері тиісті құжаттарға қолын қою арқылы растайды. Тексеру қойма меңгерушісінің бухгалтерияға бастапқы құжаттарды табыс етуімен үштасады (сәйкестіріледі). Өткізілетін қүжаттардың деректері құжаттарды қабылдау-өткізу тізіліміне енгізіледі, бұл жерде олардың нөмірі мен саны көрсетіледі. Егер қоймалар кеңсе-жайдан (офистен) алыс жерде болса, онда карточкалардың дұрыс толтырылуына бақылау орталық бухгалтерияда жүзеге асырылады. Мүндай жағдайда қойма меңгерушісі белгіленген мерзімде ай соңындағы материалдардың қалдық ведомосін екі дана етіп жасап, бухгалтерияға өткізеді. Ведомость сандық өлшеммен есепті айда қозғалысқа түскен материалдар бойынша ғана жасалады. Ведомоске цех (учаске) бастығы қол қояды және құжаттарды ресімдеу дұрыстығы тексерілгеннен кейін, оның бір данасы ескертулерімен бірге қоймаға қайтарылады. Материалдарының номенклатурасы кішігірім қоймаларда карточканың орнына сорттың есеп кітабын жүргізуге рүқсат етіледі. Ай соңында бухгалтериядан материалдардың қалдық есебінің кітабы қоймаға беріледі. Қойма меңгерушісі оған материалдар есебі карточкасынан қалдықтарды көшіреді. Бүдан кейін жинақтау және жалпы кітап бойынша материалдық құндылықтың есептік топтары бойынша жиынын есептен шығару үшін бухгалтерияға қайтарылады. Бұл әдіс кезінде:
бухгалтерлік есеп жедел есепке негізделеді және онымен тығыз байланысты;
қоймадағы және бухгалтериядағы есепті жедел салыстыру, демек есепті айда жіберілген қателіктерді жою мүмкіндігі туындайды;
есептік бағаларды қолдану ай сайын қорлардың орташа құнын анықтау жөніндегі қиын жұмыстарды жояды. Бұл түгендеу жүргізуді жеңілдетеді және есептің жедел функцияларын күшейтеді, құжаттарды өңдеу және есептік тіркелімдердің жағдайын жақсарту бойынша компьютерлік техниканы қолдану мүмкіндігін кеңейтеді. Қорлардың талдамалы есебінің синтетикалың есептен қалуына жол берілмейді. Сальдолық әдіске тән қасиет -- қорлардың сандық есебі тек қоймада жүргізіледі, ал бухгалтерияда қорлар сомалық өлшеммен сақталатын жері бойынша және әрбір шот немесе қорлар тобы бойынша ескеріледі.
Үшінші әдіс -- материалдық есеп берулер әдісі. Қойма меңгерушісі (қүрылыс учаскесінің бастығы, прораб, шебер) қоймада (учаскеде) санақта түрған материалдардың барлық номенклатурасы бойынша материалдық есепті ай сайын жасайды. Есеп беруде 1300 (материалдар)-бөлімшенің шоттары бойынша ай басындағы қалдық, кіріс, шығыс және ай соңындағы қалдық келтіріледі. Өткен айдың материалдық есептемесінен есепті айдың басына көшіреді, содан кейін түсімдер мен шығыстар туралы бастапқы құжаттардың алдын ала топтастырылған деректерінің негізінде материалдық-жауапты адамдар кірісті түсім көздері бойынша, ал шығысты материалдардың пайдалану бағыты бойынша толтырады. Материалдардың ай соңындағы қалдығы есептеу жолымен анықталады. Бастапқы құжаттары қоса берілген материалдық есептемеге оны жасаушы қол қояды және есепті айдан кейінгі айдың 3-күнінен кешіктірместен (немесе кестеге сәйкес айдың күні) бухгалтерияға тапсырылады. Онда оны жасаудың дұрыстығы тексеріледі, кірістелген, берілген және жұмсалған материалдардың саны бухгалтериядағы деректермен салыстырылады.

1. Материалды жауапты тұлғаның есебі.

Материалды жауапты тұлға болып есебінде құндылықтар бар қызметкер табылады - ақша болса кассир, дүкен болса дүкенші, қоймадағы құндылықтарға қоймашы жауапты болып танылады, автокөлікке жүргізуші жауапты т.б. Материалды жауапты тұлғамен кәсіпорын басшысы жеке материалды жауапты деген келісім шарт жасайды. Әдетте материалды жауапты тұлға кәсіпорын бухгалтериясына мерзімді есебін тапсырып отырады, бухгалтермен өңделгеннен кейін есептің қалдықтары салыстырылады, түзетіледі. Алық-берік опистің тізімдеме жиыны жауапты тұдғаның бастапқы қалдығы болып танылады. Есеп тапсыру мерзімге дейін кіріске алынған қорлардың құжаттары реттеліп есепке тіркеліп тізілімі жазылады, осылай шығысқа шығарылған қорлардың бастапқы құжыттары реттеліп тізімделіп есепке тіркеледі, дүкен болса сатылған қорлардың түсіміне тапсырылған ақшаның түбірткісі (квитанциясы) тіркелу тиіс және есеппен бірге тапсырылады. Есептік мерзімнің соңғы қалдығын дүкенші өзі анықтайды Б.қ. + кіріс құжаттардың сомалары - шығыс құжаттардың сомалары = С. қ. (егер түгендеу жасап жіберсе осы қалдыққа тең болу керек).
Есептік мерзімнің соңғы қалдығы келесі есепке бастапқы қалдық болып келеді. Бухгалтерияға тапсырған жауапты тұлғаның есебіне есепші өңдеп бухгалтерлік проводкаларын жазады.
РЕТ
№
Қорлардың аталуы немесе жеткізушілердің аталуы
Баст.қалд.
Кіріс
Шығыс
Соңғы қалд.

саны
Бағ.
құны
саны
Бағ.
құны
саны
Бағ.
құны
саны
Бағ.
құны

Мысалы: Касымова Л. дүкеншінің есебінің бастапқы қалдығы:
№
аталуы
саны
бағасы
құны
1.
рожки
170кг.
70тг.

2.
қант
56кг.
90тг.

3.
Конфет (әртүрлі)
130кг.
260тг.

4.
сүт
23бут.
105тг.

5.
айран
41бут.
110тг.

6.
Сүйық май
37бут.
230тг.

7.
Үн жоғары сорт
115кг.
65тг.

8.
нан
17бул.
35тг.

жиыны

ыдыс

1.
Темір жәшіктер
7
30тг.

2.
Темір бөшке
1
300тг.

3.
Қаптар І катег.
11
26тг.

жиыны

барлығы

Ай ішінде кіріске алынды
№
аталуы
саны
бағасы
құны
1.
рожки
105кг.
75тг.

2
конфет
36кг.
340тг.

3
қант
100
100тг.

4
Сары май
25кг.
340тг.

5
балық
31кг.
270тг.

жиыны

қаптар
2
35тг.

коробтар
15
13тг.

Ай ішінде өткізілді
Соңғы қалдық
№
аталуы
саны
бағасы
құны
1.
рожки
70кг.
75тг.

2
қант
67кг.
100тг.

3
конфет
13кг.
340тг.

4
конфет
32кг.
260тг.

қаптар
13
26тг.

коробтар
15
13

Бөшке
1
300

Темір жәшіктер
7
30

Өткізілген тауардың құнын анықтап, дүкеншінің нәтижесін анықтау.

Есеп 2
Материалды жауапты тұлғаның бастапқы қалдығы бухгалтерлік есеп бойынша:
Тауарлар - 227043тг. (ҚҚСсыз);
Ыдыс - 3813тг. (ҚҚСсыз);
Тауарайналым жоспары 242000тг.
Тауарлық есептің формасы:
Тауарлық есептің кіріс бөлігі:
Бастапқы қылдық:
Рет
№
Жеткізуш.аталуы
тауарлар
ыдыс
Дт шоты 1330,1314, 1420;
Кт шоттар

жиыны

Тауарлық есепетің шығыс бөлігі:

жиыны

Кт шоты 1330, 1314,3130;
Дт шоттар
Соңғы қалдық

Есептік кезең ішінде құжаттары бойынша қозғалыстар жасалды:
тенге
р\р№
Жеткізушілер аталуы
Тауарлар
(ҚҚСсыз)
Ыдыс
(ҚҚСсыз)

Кірістер

1
Сүт АҚ
32146
3781
2
Балхашсүт ЖШС
12708
1608
3
Балық ЖШС
7613

4
Қарағанды-кәмпиттері АҚ
108451
16706
5
Маргарин зауот АҚ
45302
6078
6
Қарағандынан АҚ
205632

Барлығы
?
?

Шығыстар

1.
№ 123 Накладной
13046

2
№ 346 квитанция- кассаға
37500

3
№351 квитанция- кассаға
42000

4
№ 368 квитанция- кассаға
46400

5
№ 378 квитанция- кассаға
42300

6
Акт негізінде есептен шығарылды
4841

7
№ 132 накладной
27046

8
№ 001078 поштаға тапсырылды
38500

9
№ 1234568 банктің кешкі кассасына
37200

10
Қарағанды-кәмпиттері АҚ

15436
11
Маргарин зауот АҚ

5436
12
Сүт АҚ

3781
13
Акт негізінде есептен шығарылды

2163

барлығы
?
?

Жауапты тұлғаның соңғы қалдығын анықтап, тауарайналымын есептеп, материалды есебіне бухгалтерлік өңдеу жасау.

5. Материалдық құндылықтарды сатып алу және жеткізушілермен есеп айырысу.

Кәсіпкерлік ұйымдарда материалдық қорлар кіріске алынады:
oo жеткізушілерден сатып алынғанда;
oo қызметкердің дебиторлық берешегі арқылы;
oo қайтарымсыз басқа заңды және жеке тұлғалардан;
oo құрылтайшылардан салым ретінде;
oo түгендеу барысында артық шыққанда;
oo өндірістен (дайын өнім);
oo айырбас операциясы нәтижесінде;
oo негізгі құралдарды істен шығарғаннан түскен материалдар (қосалқы бөлшектер) ретінде.
Бухг-да тіркеу
Шот-фактура, басқа тіркелім құжаттар
Келісім-шарт
Жеткізушіге сенімхат
накладной

Бухгалтерлік баланс және қаржылық есеп
Бухгалтерлік есеп регистрларға жазу
Бухгалтерияға тапсырылу
Жауапты-тұлғаның есебі
Қоймаға кірістелу
Кіріс
ордер

Д 1310-1350 К 3310,5110,1250,6210,6220,6230,6280, 8110
Осымен қоса материалдық қорлар кіріске алынғанда жеткізушілерден ҚҚС сомасы кіріске алынады Д 1420 К 3310,5110,1250,6210,6220,6230,6280.
Жеткізушілермен есептескенде материалдық қорлар құны және сонымен қоса ҚҚС сомасы қосылумен аударылады (төленеді).
Кіріске алынған материалдық қорлар бастапқы құжат негізінде № 6 журнал -ордерге жазылады.
Көрсетілгеннен басқа материалдық құндылықтар сатып-акті негізінде, бартерлік операциялар негізінде, халықтан комиссиондық келісім шарт негізінде, консигнацияға. Әр жағдайларда өз тиісті құжаттары рәсімделеді.

Р№
Операция мазмұны
Шот корреспон- денциясы

Дебет
Кредит
1.
Жеткізушінің шоты акцептелді, сатып алынған:
oo материалдарға
oo тауарларға
oo негізгі құралдарға
oo жеткізу шығындарға
oo МЕА
oo ҚҚС сомасына
1310
1330
2410
1310,2410
2730
1420
3310
2.
Жеткізушінің шоты төленді
3310
1010,1030

6. Сатып алынған материалды құндылықтар бойынша ҚҚС және акциздер есебі.

Салық есебі (56баб.) - бұл салық төлеушінің бюджет алдында салықтар бойынша міндеттемелеріне есеп беру үшін салыққа салынатын объектілердің, салық есептемелердің, төлемдердің жүйелі құжаттық рәсімдеуі. Ал салықтарды дұрыс есептеп, қажет қаржылық ақпараттарды жинақтап, тіркеп (белгілеп жазу), өңдеп және беру үшін салықтөлеушілер Салық кодексін жетік білу керек.
Салық есебінің негізгі мақсаты - салық міндеттемелерінің туындау кезі мен мөлшерін дұрыс анықтау, есепті кезеңдерге кірістер мен шегерімдерді дұрыс жеткізу және ең соңында, заңмен белгіленген мерзімде бюджетке төленуі тиіс соманы алу болып саналады.
Салық есебінің объектілеріне салық салынатын көрсеткіштердің мынадай үш тобын жатқызуға болады:
oo мүлік (ұзақ мерзімді активтер);
oo кәсіпкерлік қызметтен алынатын кірістер (барлық түрлері);
oo активтер құнын бағалаудағы айырма.
Салық есебінің функцияларына жатады: фискалдық; ақпараттық; бақылау.
Салық есебі бюджетке бекітілген типтік формалармен тапсырылады.
Салықтық формалар - салық есептіліктері, салықтық өтініштер және регистрлер. Есептік құжаттар деген, ол бухгалтерлік құжаттар, салықтық формалар, салықтық есеп саясаты және басқада салықтық объектілерін анықтайтын құжаттар. Салықтық есеп бухгалтерлік есеп негізінде жасалады.
Бюджетпен салықтар бойынша есеп айрысудың есебі бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарының І бөлімнің 1400 Ағымдағы салық активтері шоттар (егер бюджетке артық төленсе немесе жасалатын алдын ала есептемелер бойынша) және бюджетке берешек бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспарының ІІІ бөлімнің 3100 Салықтар бойынша міндеттемелер шоттары қарастырылған. Салықтар - ол, кәсіпорынның шығындары болып танылады.
Салық кодексі бойынша жалпы мемлекеттік салықтарға жататындар:
1. Корпоративтік табыс салығы (СК 4 бөлімі 10тарау, 81-152 бабтар);
2.Жеке табыс салығы (СК 6 бөлімі 18тарау, 153- 192 бабтар);
3. Әлеуметтік салық (СК 12 бөлімі 47тарау, 355-364 бабтар);
4. Занды және жеке тұлғалардың мүліктеріне салынатын салық(СК 15 бөлімі 57тарау, 394- 410 бабтар);
5. Жер салығы (СК 14 бөлімі 53тарау, 372- 393 бабтар);
6. Көлік құралдарына салынатын салық(СК 13 бөлімі 50тарау, 365-371 бабтар);
7.ҚҚС (қосымша құн салығы) (СК 8 бөлімі 28тарау,228-276 бабтар);
8. Акциздер (СК 9 бөлімі 38тарау,277-299 бабтар);
9. Экспортқа рента салығы (СК 10б.41 тарау 300-306бабтар)
10. Арнайы төлемдер және жкр қойнауын пайдаланушылардың салығы (СК 11бөлімі 42 тарау 307-310бабтар, 18бөлімі 426баб)
11.Ойын бизнес салығы (СК 16 бөлімі 59тарау,411-418 бабтар);
12.Тиісті салықтар (бильярдтық столдар, ұтымсыз автоматтар, боулинг, (СК 17 бөлімі 60 тарау, 419-425 бабтар);
13. Біртұтас жер салығы
Бұдан басқа СК - пен бюджетке міндетті төлемдермен алымдар бар, олар:
Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар мен заңды тұлғаларды тіркегені үшін алым;
Қызметтің жекелеген түрлерімен айналысу құқығы үшін алым;
Акциондық сатудан алынатын алым;
Лицензиондық алымдар;
Қоршаған ортаны дастаған үшін төлем;
Автокөлік құралдарының ҚР аймағында жүрген үшін төлем;
Радиожүйелік спекторын пайдаланған үшін тқлем; және т.б. салық кодексі бойынша.
Осылардың ішінде салықтөлеушілерге ең маңызды салық түрі ҚҚС. ҚҚС - өткізілген тауарлардың, жұмыстардың және көрсетілген қызметтердің айналымының бір белгіленген ставка бойынша бюджетке аударылатын жанама салық. Бюджетке төленуге тиіс ҚҚС өткізілген тауар, жұмыстар, қызметтер үшін көрсетілген ҚҚС сомасы мен сатып алынған тауарлар, жұмыстар, қызметтер үшін төленуге тиіс ҚҚС сомалары арасындағы айырма ретінде анықталады.
ҚҚС есептеу мен төлем жасау механизм негізінде қосымша құн деген ұғым бар. Қосымша құн сырт ұйымдардаң көрсеткен қызметтерінің және пайдаланған материалдық құралдар құнымен өндірілген өндірістік өнімнің құн араларындағы айырмашылық. ҚҚС объектілері болып салыққа салынатын айналым және салыққы салынатын импорт танылады.

ҚҚС төлеушілер

жеке кәсіпкерлер
Мемлекеттіктен басқа, заңды тұлғалар

Қазақстанда ұйымдары бар резидент еместер

Заңды тұлғалардың құрымдылық бөлімшелері, өзіндік ҚҚС төлеушілері

ҚҚС ставкасы салық салынатын айналымның 12 % құрайды. Нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдар да бар. ҚҚС салынатын объектілері бар операциялардың бәрі шот-фактурамен расталады. Сондықтан ҚҚС төлеуші ретінде Салықтық басқармаға тұрылған салық төлеуші (жеткізуші) шот-фактура жазады. Есепке алуға қабылданатын ҚҚС активтер 1420- ҚҚС шотының Д-де ескеріледі.
Сатып алынған құндылықтар, орындалған жұмыстар және көрсетілген қызметтер үшін төленуге келісім берілген шоттар бойынша ҚҚС сомасына Д-т 1420 К-т 3310, 3390,1250.
Есепке алуға қабылданған (субъектінің ҚҚС бойынша берешегін кемітуге жатқызылған) ҚҚС сомасы Д-т 3130 К-т 1420.
Мысалы, жеткізушілерден шот-фактура бойынша тауарлар кіріске алынды 170500тг. ҚҚС 12 % -20460тг., қызметкердің дебиторлық берешегі арқылы компьютер (ноутбук) кіріске алынды 75000тг. ҚҚС 12 % - 9000тг., қайтарымсыз жабдық кіріске алынды 330000тг., ҚҚС 12 %- 39600тг., Казахтелеком АҚ шот-фактура акцептелді 56300тг., ҚҚС 12 %- 6756тг. Сонда, №6 журнал-ордерде жазылады :
Рр№
Операция мазмұны
Шот корреспонденциясы

Дебет
Кредит
1.
Жеткізушіден шот-фактура бойынша тауарлар кірістелді
ҚҚС 12 %
1330
1420
3310
2.
қызметкердің дебиторлық берешегі арқылы компьютер (ноутбук) кіріске алынды
ҚҚС 12 %

2410
1420
1250
3.
қайтарымсыз жабдық кіріске алынды
ҚҚС 12 %
2410
1420
6220
4.
Казахтелеком АҚ шот-фактура акцептелді
ҚҚС 12 %
7210
1420
3310
Салыққа салынатын айналым сомасы құрайды- 631800тг., ал ҚҚС сомасы 75816тг.
Акциздер
Акциз - деген тауар бағасына қосылатын жанама салықтың түрі.
Төлеушілер - ҚР аумағында акцизделетін тауарлар өндіруші немесе осы тауарларды импорттаушы және сатушы жеке және заңды тұлғалар.
Салық салу обектісі - акциздер қосылмаған бағалар бойынша анықталатын тауар құны. Акциз ставкасын тауардың құнына немесе өндірістің физикалық көлеміне қатысты пайызбен мемлекет бекітеді. Акцизделетін тауарлар өзгерген кезде акциз тауар (импорттықтан басқа) құнына қосылады. Акцизделетін тауарлар сатылған кезде акциздердің есебі ҚҚС есебі сияқты жүргізіледі. Акциздік тауарлар Салық кодексімен рәсімделеді.
Сатып алушыларға шот ұсынған кездегі акциз сомасына Д-т 1210 К-т 3140 .
Акциздерді бюджетке аударған кезде Д-т 3140 К-т 1030,1010.

7. Материалдық құндылықтардың бухгалтериядағы есебі.

Қоймадан тізілім бойынша келіп түскен қүжаттар алдын ала жинақталғаннан кейін бухгалтерияда қайта есептеуге беріледі таксалауға (токсировка). Таксалаудан кейін қүжат деректері кәсіпорында белгіленген есептік топтар бойынша (орман материалдары, темір және т.б.) топтастырылады 1310 және 1330 (тауарлар), 1320,1340 бөлімшелердің шоттары бойынша тауарлы-материалдық қүндылықтардың кірісі мен шығысы бойынша жүретін, материалдардың талдамалы есебінің жинақтаушы ведомосте әрбір топ бойынша сомалық өлшеммен көрсетіледі:
а) өткен айдағы соңғы қалдық есептік айға бастапқы қалдық;
ә) қүжаттардың тізілімі бойынша ай ішіндегі кірісі;
б) қүжаттарды өткізу тізілімінен ай ішіндегі шығысы;
в) есептеу жолымен анықталған ай соңындағы қалдық.
Бастапқы қалдық + Кіріске алынған қорлар = босатылған қорлар + ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.