Қаржылық есептің ауыл шаруашылығындағы ерекшеліктері
1. Ауыл шаруашылық ұйымдар ерекшеліктері , есебінің мақсаттары.
2. Ауыл шаруашылық өндірісінің жіктелуі. Өсімдіктер өндірісінің есебі.
3. Мал шаруашылық өндірісінің есебі, қозғалыстардың құжаттық рәсімдеуі.
4. Ауыл шаруашылық өндірістің салық есебінің ерекшелігі.
2. Ауыл шаруашылық өндірісінің жіктелуі. Өсімдіктер өндірісінің есебі.
3. Мал шаруашылық өндірісінің есебі, қозғалыстардың құжаттық рәсімдеуі.
4. Ауыл шаруашылық өндірістің салық есебінің ерекшелігі.
Ауылшаруашылық өндіріс саласы өз ерекшелігімен айырықталады және азық түлік, өнімдермен (астық, ет, сүт, тері, жүн т.б.) қамтамасыз ететін басты буыны болып танылады. Ауылшаруашылық өндірісінің басты ерекшеліктері:
- ауыл шаруашылық өнімдерінің бағасы қатаң бақылауда;
- ауыл шаруашылық өндірісі жермен байланысты;
- ауыл шаруашылық өндірісінің циклы табиғи климаттық, мауысымдық жағдайларға тәуелді;
- егін шаруашылығы сусыз мүмкін еместігі;
- ауыл шаруашылық өндірісі бөлініп- бөлініп орналасуы;
- ауыл шаруашылық өндірісінде өзіндік сипатты құралдары түрінде тірі организмдер қатысады.
Өндірістің ерекшелігі қаржылық есепті ұйымдастыруды да ерекшелендіреді. Қаржылық есебі ХҚЕС 41 «Ауыл шаруашылық есебі» және №2 ҰҚЕС 33бөлімі «Мамандарылған салалар» стандарттарында қарастырылады, бірақ осы ұйымдардың активтерін есепке алу және жүргізуі сол стандарттармен рәсімделеді, мысалы ағымдық есептегі сатып алынатын тауарлық-материалдық қорлар ХҚЕС № 2 «Қорлар» және №2 ҰҚЕС 12 бөліміне сәйкес, ал синтетикалық есепте - есепке алу бағасы мен көлік-дайындау шығыстарынан қалыптасатын нақтылы өзіндік құн бойынша көрсетіледі, негізгі құралдар есебі ХҚЕС №16 „Негізгі құрал“ және №2 ҰҚЕС 16 „Негізгі құрал“ бөлімі бойынша жүргізіледі.
Ауылшаруашылық ұйымдардың қаржылық есебін ұйымдастырудың негізгі мақсаттары:
- қаржылық есепті нормативті-құқықтық құжаттар негізінде ұйымдастыру;
- қаржылық есеп шоттарда бастапқы құжаттар негізінде ақпарат жинақтау;
- қаржылық есептің принциптерін қатаң сақтау;
- мал шаруашылығында мал басын есепке алуды, азықтандыруда, төл алу операцияларда есептік тіркегіштерге мерзімінде тіркеп қорытынын нәтижелеу;
- егін шаруашылығында өнімді өсіру әрекеттердің қозғалыстарын дұрыстап есеп тіркегіштерге есепке алу, оны өткізу;
- қаржылық есепті пайдаланушыларға дұрыс және мерзімде беру;
- ауыл шаруашылық ұйымдардың қызметін дамыту, үздіксіз атқару.
Ауыл шаруашылықта өнім еңбекпен ғана қамтамасыз етілу емес сонымен қоса табиғаттан да өндіріледі және маусымды болатындықтан қаржылық есепті ұйымдастыру ерекшеліктер туындайды. Еңбек құралдары болып тірі организмдер болғандықтан өндірісте экономикалық және биологиялық факторлар қатар жүреді.
Ауыл шаруашылық ұйымдардың өндірістік шығындар есебін есепке алу үшін қаржылық есеп шоттардың 8110,8310,8410 шоттар қолданылады, ал өнімінің есепке алу үшін 2510,2520 шоттар қолданылады.
- ауыл шаруашылық өнімдерінің бағасы қатаң бақылауда;
- ауыл шаруашылық өндірісі жермен байланысты;
- ауыл шаруашылық өндірісінің циклы табиғи климаттық, мауысымдық жағдайларға тәуелді;
- егін шаруашылығы сусыз мүмкін еместігі;
- ауыл шаруашылық өндірісі бөлініп- бөлініп орналасуы;
- ауыл шаруашылық өндірісінде өзіндік сипатты құралдары түрінде тірі организмдер қатысады.
Өндірістің ерекшелігі қаржылық есепті ұйымдастыруды да ерекшелендіреді. Қаржылық есебі ХҚЕС 41 «Ауыл шаруашылық есебі» және №2 ҰҚЕС 33бөлімі «Мамандарылған салалар» стандарттарында қарастырылады, бірақ осы ұйымдардың активтерін есепке алу және жүргізуі сол стандарттармен рәсімделеді, мысалы ағымдық есептегі сатып алынатын тауарлық-материалдық қорлар ХҚЕС № 2 «Қорлар» және №2 ҰҚЕС 12 бөліміне сәйкес, ал синтетикалық есепте - есепке алу бағасы мен көлік-дайындау шығыстарынан қалыптасатын нақтылы өзіндік құн бойынша көрсетіледі, негізгі құралдар есебі ХҚЕС №16 „Негізгі құрал“ және №2 ҰҚЕС 16 „Негізгі құрал“ бөлімі бойынша жүргізіледі.
Ауылшаруашылық ұйымдардың қаржылық есебін ұйымдастырудың негізгі мақсаттары:
- қаржылық есепті нормативті-құқықтық құжаттар негізінде ұйымдастыру;
- қаржылық есеп шоттарда бастапқы құжаттар негізінде ақпарат жинақтау;
- қаржылық есептің принциптерін қатаң сақтау;
- мал шаруашылығында мал басын есепке алуды, азықтандыруда, төл алу операцияларда есептік тіркегіштерге мерзімінде тіркеп қорытынын нәтижелеу;
- егін шаруашылығында өнімді өсіру әрекеттердің қозғалыстарын дұрыстап есеп тіркегіштерге есепке алу, оны өткізу;
- қаржылық есепті пайдаланушыларға дұрыс және мерзімде беру;
- ауыл шаруашылық ұйымдардың қызметін дамыту, үздіксіз атқару.
Ауыл шаруашылықта өнім еңбекпен ғана қамтамасыз етілу емес сонымен қоса табиғаттан да өндіріледі және маусымды болатындықтан қаржылық есепті ұйымдастыру ерекшеліктер туындайды. Еңбек құралдары болып тірі организмдер болғандықтан өндірісте экономикалық және биологиялық факторлар қатар жүреді.
Ауыл шаруашылық ұйымдардың өндірістік шығындар есебін есепке алу үшін қаржылық есеп шоттардың 8110,8310,8410 шоттар қолданылады, ал өнімінің есепке алу үшін 2510,2520 шоттар қолданылады.
Қаржылық есептің ауыл шаруашылығындағы ерекшеліктері
1. Ауыл шаруашылық ұйымдар ерекшеліктері , есебінің мақсаттары.
2. Ауыл шаруашылық өндірісінің жіктелуі. Өсімдіктер өндірісінің есебі.
3. Мал шаруашылық өндірісінің есебі, қозғалыстардың құжаттық рәсімдеуі.
4. Ауыл шаруашылық өндірістің салық есебінің ерекшелігі.
Негізгі ұғымдар: мал шаруашылық, егін шаруашылық, негізгі өнім, ілеспе өнім, қосымша өнім, төл, бордақыдағы мал, ересек мал, табын, суару, азықтандыру, биологиялық активтер.
1.Ауыл шаруашылық ұйымдар ерекшеліктері , есебінің мақсаттары.
Ауылшаруашылық өндіріс саласы өз ерекшелігімен айырықталады және азық түлік, өнімдермен (астық, ет, сүт, тері, жүн т.б.) қамтамасыз ететін басты буыны болып танылады. Ауылшаруашылық өндірісінің басты ерекшеліктері:
ауыл шаруашылық өнімдерінің бағасы қатаң бақылауда;
ауыл шаруашылық өндірісі жермен байланысты;
ауыл шаруашылық өндірісінің циклы табиғи климаттық, мауысымдық жағдайларға тәуелді;
егін шаруашылығы сусыз мүмкін еместігі;
ауыл шаруашылық өндірісі бөлініп- бөлініп орналасуы;
ауыл шаруашылық өндірісінде өзіндік сипатты құралдары түрінде тірі организмдер қатысады.
Өндірістің ерекшелігі қаржылық есепті ұйымдастыруды да ерекшелендіреді. Қаржылық есебі ХҚЕС 41 Ауыл шаруашылық есебі және №2 ҰҚЕС 33бөлімі Мамандарылған салалар стандарттарында қарастырылады, бірақ осы ұйымдардың активтерін есепке алу және жүргізуі сол стандарттармен рәсімделеді, мысалы ағымдық есептегі сатып алынатын тауарлық-материалдық қорлар ХҚЕС № 2 Қорлар және №2 ҰҚЕС 12 бөліміне сәйкес, ал синтетикалық есепте - есепке алу бағасы мен көлік-дайындау шығыстарынан қалыптасатын нақтылы өзіндік құн бойынша көрсетіледі, негізгі құралдар есебі ХҚЕС №16 „Негізгі құрал" және №2 ҰҚЕС 16 „Негізгі құрал" бөлімі бойынша жүргізіледі.
Ауылшаруашылық ұйымдардың қаржылық есебін ұйымдастырудың негізгі мақсаттары:
қаржылық есепті нормативті-құқықтық құжаттар негізінде ұйымдастыру;
қаржылық есеп шоттарда бастапқы құжаттар негізінде ақпарат жинақтау;
қаржылық есептің принциптерін қатаң сақтау;
мал шаруашылығында мал басын есепке алуды, азықтандыруда, төл алу операцияларда есептік тіркегіштерге мерзімінде тіркеп қорытынын нәтижелеу;
егін шаруашылығында өнімді өсіру әрекеттердің қозғалыстарын дұрыстап есеп тіркегіштерге есепке алу, оны өткізу;
қаржылық есепті пайдаланушыларға дұрыс және мерзімде беру;
ауыл шаруашылық ұйымдардың қызметін дамыту, үздіксіз атқару.
Ауыл шаруашылықта өнім еңбекпен ғана қамтамасыз етілу емес сонымен қоса табиғаттан да өндіріледі және маусымды болатындықтан қаржылық есепті ұйымдастыру ерекшеліктер туындайды. Еңбек құралдары болып тірі организмдер болғандықтан өндірісте экономикалық және биологиялық факторлар қатар жүреді.
Ауыл шаруашылық ұйымдардың өндірістік шығындар есебін есепке алу үшін қаржылық есеп шоттардың 8110,8310,8410 шоттар қолданылады, ал өнімінің есепке алу үшін 2510,2520 шоттар қолданылады.
2. Ауыл шаруашылық ұйымдардың өндірістік жіктелуі.
Ауыл шаруашылық өндірісі мал және егін (өсімдік) шаруашылық түрлерге бөлінеді. Оның ішінде мал шаруашылық ет өнімін дайындаумен немесе сүт өнімін дайындаумен шұғылданады, бірақ осы өнімдермен қоса еріксіз ілеспе, қосымша өнімдер де дайындалады. Егін шаруашылықта алынатын өнімдер негізгі, ілеспелі және қосымша өнімдерге бөлінеді. Оны алу үшін сол дақылды өсіруден алынатын өнім негізгі өнімге жатады, мысалы, астық, картоп, капуста, мақта және т.б.
Ілеспелі өнім - бір дақылдан алынатын, негізгі өнімдердің бірнеше түрлері. Мысалы, себілген екпе шөптен - пішен, балауса азық, тұқым алады.
Қосымша өнім - бұл дақылды өсірудің биологиялық және өндірсітік жағдайлары арқасында негізгі өніммен қатар бірмезгілде алынатын өнім,
мысалы, сабан, топан, мал азығы, дәнді дақылдардың сабағы және т.б. жатады. Негізгі және ілеспелі өнім өсімдік шаруашылығындағы калькуляция-
лау объектісі болып саналады. Бір дақылдан алынатын әртүрлі өнімдер арасындағы шығындарды бөлу үшін шартты коэффициенттер қолданылады.
Өсімдік шығындардың аналитикалық есебі өсімдік шаруашылығындағы аяқталмаған өндірстің түрлері, дақылдардың, дақылдар топтарының әрбір атауы бойынша жүргізіледі.
Өсімдіктер бойынша шығындар келесі бабтар негізінде жүргізіледі:
1. Тұқыммен оны өтырғызу материалдар шығыны.
2. Ебекақы төлеу және оған салықтармен төлемдер шығындары.
3. Тыңайтқыш (удобрение) шығыны
4. Өсімдіктерді қорғау құралдары.
5. Жұмыспен қызмет көрсету шығындары.
6. Негізгі құралдарды қалпында ұстау шығындары.
7. Өндірісті ұйымдастырумен басқару шығындары.
8. Сақтандыру төлемдер бойынша шығындар.
9. Басқада шығындар.
Аналитикалық есепті дақылдардың келесі топтары бойынша жүргізу ұсынылады:
- дәнді дақылдар: бидай, сұлы, арпа, бұршақ тұқымдастар-бұршақ, фасоль;
- техникалық дақылдар: зығыр, сол, мақта қыша (горчица), темекі,
- бақша өнімдері: қарбыз, қауын, асқабақ:
- топырақ бетінде өсетін көкеністер: қияр, баклажан, қызанақ (помидор), бұрыш, асқабақ тұқымдас көкөніс (патиссон), кәді (кабачки);
жемдік: сүрлемдік жүгері, жемдік тамыр жемістер (корнеплоды), бір жылдық және көп жылдық шөптер;
- жеміс-жидектер: алма ағашы алмұрт, персик (шабдал), өрік ағашы (аюрикос), таққұрай (малина), қарақат (смородина), қарлыған (крыжовник);
- көшет жайлар: көшеттер, жас көшеттер;
- орман шаруашылығы және егістікті қорғайтын белдеулер.
Өсімдіктер өнімінің калькуляциясын жасау кезінде негізгі, ілеспелі және қосымша (жанама) өнімдер арасындағы өндіріс шығындарын жоғарыдағы тәсілдердің бірі бойынша жүзеге асырылады:
- шығындардың жалпы сомасынан белгіленген баға бойынша қосымша өнімдердің құнын алып тастау;
-техникалық - экономикалық есептеулер негізінде, ілеспелі өнімнің бір түрі шартты бірлік ретінде қабылданатын, ал өнімдердің қалған түрлері оған теңестірілетін, белгіленген коэффициенттерді қолдану. Осы тәсіл арқылы өнімдердің барлық түрлері шартты өнімге қайта есептеледі, содан соң соған сәйкес шығындардың жылпы сомасын әрбір өнім түріне бөлетін, әрбір өнім түрінің үлес салмағы анықталады;
- есептік немесе сатып алу бағасы бойынша бағалау арқылы шығындардың жалпы сомасын ілеспелі өнім түрлерінің құнына пропорционалды бөлу.
Өсімдіктер өнімдерге қолданылатын коэффициенттер осы өнімдер шығындарының үлес салмағын анықтауға мүмкіндік береді.
Дәнді және бұршақ тұқымдас дақылдар.
Негізгі өнім - астық (дән) және ілеспелі өнім - сабан дәнді дақылдар өнімдерінің өзіндік құнын есептеп шығару (калькуляциялау) объектісі болып саналады. Дәнді және бұршақ тұқымдас дықылдар топтары бөлігінде келесідей аналитикалық шоттар ашу көзделеді:
- күздік дәнді дақылдар: бидай, арпа, қара бидай;
- жаздық бидай;
- өзге жаздық дәнді дақылдар;
- жаздық бұршақ дақылдары: сиыр жоңышқа, бұршақ, фасоль, жасымық, ірір бұршақ, бір жылдық бұршақ өсімдік.
Мысал, ұйым күзгі дәнді дақылдар жинау кезінде, толық өндегеннен кейін (яғни кептіру мен пайдаланылмаған қалдықтардың салмағын шегеріп тастағаннан кейін) 62300 ц астық, 3140 ц астық қалдықтарын, 35%, яғни 81400 ц сабақ алды (зертханалық анализ мәліметтері бойынша). Күзгі дәнді дақылдарды өсіру шығындары 37150000 теңгені құрады. Астық қалдығы және сабандар түрінде пайдаланылатын,1 ц астықтың құнын анықтаймыз.
Ол үшін, толық сапалы астықтың саны (көлемі) анықталады. Астық қалдықтарын зертханалық анализден өткізу негізінде анықталған астық қалдықтарындағы толық сапалы астықтың 35%-ке тең пайызы алынған астық қалдықтарының санына көбейтіледі. Астық қалдықтарындағы анықталған толық сапалы астықтың санына, оны өндеу кезінде алынған (35% х 3140:100= 1099; 62300-3140=59160; 1099+ 59160= 60259ц) толық сапалы астықтың саны қосылады. Сонда барлығы 60259 ц толық сапалы астық алынды. Енді, толық сапалы астық сомасы есептеліп шығарылады (калькуляциаланады). Алынған жалпы толық сапалы астық пен сабан белгіленген шартты өнімгше айналдыру коэффициентеріне көбейтіледі. Содан соң қосу нәтижелері шығарылып, шартты өнімге қайта есептелген (саналған) астық пен сабан алдаы. (60259ц. х 1+81400 х 0,08= 66771ц). Шартты өнімнің саны 66771 ц құрайды. 90,25% астықты, 9,7 % сабанды құрайтын (60259цх100: 66771ц = 90,25; 6512х100:66771ц=9,75%) негізгі және қосымша өнімдердің пайыздық арақантынастары анықталады.
Пайыздық арақатынас негізінде жеке түрде негізгі және қосымша өнімге жататын шығындар сомасы есептелінеді. Астық шығындары -33618125 теңгені, сабан шығыны - 3631875 теңгені құрады (90,25 % х 37250000тг.:100 = 336181125тг.; 9,75% x 37250000: 100=3631875тг.).
Өндіріс бойынша жалпы шығындарды өнімдердің центнерлермен есептелгендегі шығымына бөле отырып,1 ц толық сапалы астықтың, астық қалдықтарының және сабанның өзіндік құны есептелінеді.
Өсімдіктер өнімін өсіру барысындағы шығындарды есепке алу үшін қаржылық есеп шоттардың 8-ші бөлім шоттары қарастырылған. Мысалы, тұқымды салу үшін қоймадан босатылды (заборлық карта, накладной) Д 8110 К 1310. Өнімді шығару үшін жасалған шығындарды есепке алу:
өсімдіктер өнімін өсірумен байланысты жұмысшыларға еңбекақы есептелінді(есептік-төлем ведомост) Д 8112 К 3350;
өсімдіктер өнімін өсірумен байланысты жұмысшылардың еңбекақысына әлеуметтік салық есептелінді (арнайы ведомост, карточка) Д 8113 К 3150;
өсімдіктер өнімін өсірумен байланысты жұмысшылардың еңбекақысына әлеуметтік сақтандыру төлем есептелінді (арнайы ведомост, карточка) Д 8113 К 3210;
өсімдіктер өнімін өсірумен байланысты пайдаланған негізгі құралдарға тозу есептелінді (инвентарлық карточка, №10 ж\о) Д 8415 К2420;
өсімдіктер өнімін өсірумен байланысты жалданған мүлікке жал шығыны есептелінді (шот-фактура, № 6 ж\о)Д 8417 К 3360;
өсімдіктер өнімін өсірумен байланысты пайдаланған су үшін шығыны есепке алынды (шот-фактура, № 6 ж\о) Д 8415 К 3360;
өсімдіктер өнімін өсірумен байланысты үстеме шығындар шоты жабылды Д 8110 К 8410
өнімнің өзіндік құны анықталды (калькуляциялық карточка) Д 7010 К 8110;
Дайын өнім кіріске алынды (накладной, кіріс ордер)Д 2510 К 8110
3. Мал шаруашылық өндірісінің есебі, құжаттық рәсімдеуі.
Ауыл шаруашылық өнімдері биологиялық активтер ретінде танылады. Биологиялық актив дегеніміз - жануар немесе өсімдік. Биологиялық актив бастапқы таныған сәтте және баланстың әрбір күнгі жағдайы бойынша әділ құнын жеткілікті сенімді деңгейде өлшеуге болмайтын жағдайлардан басқа есеп айырысу өткізу шығыстарын қоспай әділ құны бойынша өлшенеді.
Мал шаруашылығында мал негізгі құрал ретінде және зат, өнім ретінде де есепке алынады. Сондықтан малдар өнім беретін мал, жұмыс малы, өсірілетін мал, бордақыдағы ересек мал түрлеріне ажыратады, олар іріктеумен анықталады. Өнім беретін мал болуы мүмкін ет беретін болып немесе сүт беретін болып. Жұмыс малын ұйым көлік ретінде пайдаланады (тасымалдауға, жер жыртуға). Өсірілетін жас мал- ол, алынған төл. Бордақыдағы ересек мал - арнайы салмақ қосу үшін жеке қойылған мал. Іріктеліп негізгі табыннан бөлініп алынған малдар құжаттармен рәсімделіп ведомосттарға жазылады.
Сатып алынған малдар сатып алу, жеткізу мен жол бойында малдарды азықтандыруға жұмсалған шығыстар бойынша есепке алынады. Осы қозғалыстарда малдың арам өлуі ысырап болып танылады.
Малдарды бағып-күту шығындары олардың тірілей артық салмақ қосуының нақты өзіндік құны болып саналады.
Мал шаруашылық кәсіпорындарында малшаруашылығы шығындарының есебі 8110"Негізгі өндіріс" шотында, ал қосалқы ауыл шаруашылық кәсіпорындарының шығындар есебі - 8310 "көмекші өндіріс" және 841 үстеме шығындар шоттарында жүргізіледі.
Өндірісте әр қозғалыс өз бағытындағы құжаттармен рәсімделеді, төл кіріске алу Актісімен ресімеделеді. Оны төл алынған күнге төлдейтін малдар бекітіліп жауапты тұлғаның қатысуымен ферма меңгерушісі, зоотехник немесе бригадир толтырады. Кіріске алынған малдарға нөмірлеп белгі соғады.
Жеткізушілерден малдар сатып алу кезінде жеткізуші шот-фактура жазып береді, ол мал шаруашылық ұйымдарда жүктердің түсуін есепке алу журналында жазылады және накладной арқылы фермаға беріледі. Кіріске алу кезде 1 БА - қабылдап алу-беру актісі толтырылады. Есепке алынған биологиялық активтерге № 4 Есепке алу карточкасы малдар, өсімдіктер бойынша жекелеп ашылады және № 5 Есепке алу жөніндегі түгендеу карточканың тізімдемесі жүргізіледі. Ферма меңгерушісі зоотехник және мал дәрігерімен бірге малдарды қабылдайды. Қабылданған малдар шот-фактура негізінде мал басының қозғалысы есеп кітабына жазылады, ал малдар малшының жауапкершілігіне беріледі Малдарды бір топтан екінші топқа ауыстыруы малдарды бір топтан екінші топқа ауыстыру Актісімен ресімделеді. Ол актіні малдарды ауыстыру күні малдарды өткізетін және қабылдап алатын жауапты тұлғалардың қатысуымен ферма меңгерушісі, бухгалтер және зоотехник жасайды. Егер малдарды басқа топқа ауыстыру кезінде материалға жауапты тұлға өзгермейтін болса, ол акті сол жағдайда ғана жасалады. Осы акті негізінде ферма меңгерушісі малдардың ауыстырылуын мал басының қозғалысы есеп Кітабына жазады. Жарамсыз малдарды іріктеу негізгі табыннан жарамсыз малдарды іріктеп алуға арналған Актімен және малдарды бір топтан екінші топқа ауыстыру Актісімен ресімделеді.
Союға жататын малға, құсттарға шығарылу Актісі жазылып беріледі.
Малдың, төлдің, бордақыдағы малдың өлуі, сондай-ақ негізгі құралдар құрамында саналатын малдарды лажсыз сою, аурудан өлуі, кездейсоқ апаттар немесе қарамаудан өлуі жағдайларда комиссия құрылып актімен рәсімделеді. Ішкі қозғалыстың биологиялық активтеріне жауапты тұлғалар арасында № 2 Ішкі қозғалысы өткізуге берілетін жүкқұжаты жазылады.
Биологиялық активтерге түгендеу жасалғанда комиссиямен Түг 2 Түгендеу тізімдемесі және түг 13 биологиялық активтерді салыстырмалы тізімдемесі толтырылады.
Жыл ішінде түскен малдар мен құстар келесідей бағалаулар бойынша кіріске алынады:
Төл: сүттік табындағы бұзау - 1,5 центнер сүттің жоспарлы өзіндік құнына теңестірілетін 1 бас төлдің жоспарлы өзіндік құны бойынша; еттік табындағы бұзау - тірі бұзау массасына көбейтілген 1 кг. тірі массаның жоспарлы өзіндік құны бойынша; бота - түйелерді 120 азық-күнде ұстауды бағалау бойынша; аңдар мен қояндардың төлдеуі - әрқайсысының жоспарлы өзіндік құнының 50% мөлшерінде;
Сатып алынған малдар мен құстар - малдарды жолда азықтандыру мен жеткізу шығындарын қоса отырып, сатып алу құны бойынша;
өтеусіз алынған - өткізіп беру құжаттарына сәйкес бағалау бойынша;
өнімді малдардың негізгі табынынан нашарларын іріктеп алған соң бордақыға қойылған малдардың - есепке алу құны бойынша;
жұмыс күші және асыл тұқымды малдар - сатудан және жарамсыздыққа шығарудан (выбраковки) нақты түскен түсім сомалары бойынша;
өлген малдар - жыл басынан өлген кезге дейінгі кезең ішіндегі олардың массасына өнімнің жоспарлы бағасын қосумен есепті жыл басындағы құн бойынша.
Жыл соңында, мал басының тірі салмағы өсімінің нақты өзіндік құнын, жыл ішінде кіріске алған төлдің жоспарлы өзіндік құнын және шығарылып тасталған (кеткен) (өлгеннен басқа) төлдің салмақ өсімі мен құны анықталғаннан соң түзетулер енгізіліп және нақты өзіндік құны шығарылады.
Ауыл шаруашылық кәсіпорындарында мал басынан өзге тауарлық-материалдық қорлар құрамына: тұқымдар мен отырғызатын материалдар, азық, малдар мен өсімдіктерді қорғау құралдары (тыңайтқыш, улы химикаттар, гербицидтер және т.б.) кіреді. Есептен шығару барысында № 3 Есептен шығару актісі жазылады.
Биологиялық активтер шоттар 2510, 2520 активті, негізгі, инвентарлық шоттар болып саналады; олардың дебеті бойынша есепті кезеңнің басы мен аяғындағы, есепті кезең ішінде түскен малдардың тірілей салмағының нақты өзіндік құны көрсетіледі, кредит бойынша - шығарылып тасталған (кеткен) малдардың нақты өзіндік құны көрсетіледі.
Мал шаруашылықтың шығындар есебі 8110 шотта жүргізіледі. Ірі қара малдың сауын табыннан алынған сүт есебі 1320 Д-не жазылады К 8110. Төл есебі 1340 есепке алынып 2523 шотқа ауыстырылып жүргізіледі. Жұмыс мал есебі 2522 шотта жүргізіледі, өнім беретін малдың есебі 2521 шотта жүргізіледі, бордағыдағы, жемдеудегі малдың 2524 шотта есептеледі.
№
Операциялардың мазмұны
Құжат
Шот кор-сы
Дебет
Кредит
1
2
3
4
5
1.
Өз шаруашылығында алынған төлдің құны кіріске алынады
Малдардың төлін кіріске алу актісі
1340
8110,
8210
2.
Негізгі табын - нан іріктеліп алынған мал бордақыға қойылды
Негізгі та - бын - нан малдарды ірік - теп алу актісі
8110
2524
3.
сатып алынған малдар :
Жеткізушілерден сатып алу құнына
Шот-фактура, кіріске алу актісі
2520
3310
малдарды жеткізіп беру шығындары сомасына:
сырттағы көлікке
ТТН есеп айырысу
2520
3310
Өз көлік шаруашылығына
2520
8210
жолда малдарды азықтандыруға жұмсаған жем-шөп құнына
Жем-шөп шығындары ведомосы
2520
1310
есеп беретін со - ма - дан төленген мал - дар - ды азық - тан - ды - ра - тын шығындарға
Аванстық есеп
2520
1250
4.
Алынған малдар кіріске алынады:
өтеусіз тәртіпте жеке және заңды тұлғалардан алынған
Шот-фактура, кіріске алу актісі
2520,1340
6220
субсидия тәртібінде атқарушы билік органдарынан алынған
1340,2520
6230
7.
Сатып алу және жеткізу құны төленген малдар кіріске алынады
Шот-фактура, кіріске алу актісі
кассадан;
1340,2520
1010
есеп айырысу шотынан
1340,2520
1030
3.
өткізілген мал құны есептен шығарылады
Сатыпалушыға өткізу құнына
Шот-фактура
1210
6010
қосымша құн салығы сомасына
1210
3130
4.
Еңбек ақы есебіне өз жұмыскерлеріне өт - кі - зіл - ген мал:
өткізу құнына
Есеп айырысу ведомосы
3350
6010
5
Өткізілген малдардың нақты құны есептен шығарылады
7010
1340,
2520
3. Ауыл шаруашылық өндірісне салық салу есебінің ерекшеліктері.
Ауыл шаруашылық ұйымдар үшін мемлекет тарапынан берілген арнай салық режимы - ол, жер салығын төлеуге негізделген. (62 тарау 439бап). Жер салықтың объектісі болып жер учаскенің бағаланған құны болады. Салық төлеу кезеңі күнтізбелік жыл болып танылады.
Ауыл шаруашылық ұйымдар жылдың 20 ақпанынан кешіктірмей салықтық органға салықтық есептемені тапсырады, бұл салық бойынша бюджетпен есептесудің келісімі болып саналады. Ол үшін ұйым нотариатпен куәләндырылған жер учаскесін растайтын мемлекеттік ұйымдардың құжаттарының көшірмесін, жер учаскенің бағаланған актісінің көшірмесін тапсырады. Салықтық органмен ауыл шаруашылық ұйымдар жеке табыс салық және қосылған құн салығы (айналым бар болатын болса), автокөлік (бар болса, 364б.), мүлік салығы ( бар болса, 394б.) бойынша есеп айырысады. Жер бойынша егістік жерге ставкалар қолданылады:
Рет
№
Жер учаскелерінің көлемі (гектар)
Салық ставкасы
1
2
3
1.
500-ге дейін
0,1%
2.
501-ден 1000-ға дейін
500 гектардан бағалау құнының 0,1% + 500 гектардан асатын гектарлардың бағалау құнының 0,2%
3.
1000-нан 1500-ге дейін
1000 гектардан бағалау құнының 0,2% + 1000 гектардан асатын гектарлардың бағалау құнының 0,3%
4.
1501-ден 3000-ға дейін
1500 гектардан бағалау құнының 0,3% + 1500 гектардан асатын гектарлардың бағалау құнының 0,4%
5.
3000-нан жоғары
3000 гектардан бағалау құнының 0,4% + 3000 гектардан асатын гектарлардың бағалау құнының 0,5%
Жайлаулар, табиғи шабындықтар және арнаулы салық режимі қолданылатын ауыл шаруашылық ұйымдар бiрыңғай жер салығын есептеуге жер учаскелерінің бағаланған құнынан 0,1% ставкасын қолдану арқылы жүргізіледі.
Әлеуметтік салық салық кодексінің тәртібімен есептеледі. Бірақ, салық кезеңі 1қантардан 1 қазаңға дейін есептелген болса төлем кезеңі 10 қарашадан кешіктірлмеу керек. Егер салық кезеңі 1 қазаннан 31 желтоқсанға дейін есептелген болса 10 сәуірден кешіктірілмеу керек. Декларация тапсыру мерзімі 31 наурыз, табыс салық есептеп төлеуге ставка 10%.
Бақылау сұрақтар:
1. Негізгі шаруашылық бойынша малды семірту пунктіндегі пайдаланылған жем-шөп есептен шығарылды операцияға бухгалтерлік жазба.
2 Төл беретін ересек малдың есебі шотта жүргізіледі.
3. Бағып -күтіп, өсіру үшін жас мал сатып алынды операцияға бухгалтерлік жазба.
4. Еншілес кәсіпорыннан сатып алынған төл беретін ересек мал кіріске алынды операцияға бухгалтерлік жазба.
5. Есептік кезең ішінде ірі қара малдың сауын табынынан сүт кіріске алынды операцияға бухгалтерлік жазба.
6. Алдағы сату, жемдеу және сою үшін негізгі табыннан малдарды есептен шығару құжатпен рәсімделеді.
7. Жас малдың арам өлуі, еріксіз сойлуы - аталады.
8. Ауыл шаруашылығы өндірістің басты құралы.
9. Жас малдың есебі шотта жүргізіледі.
10. Бордақылаудағы және жемдеудегі малдың есебі құжаттарды жүргізіледі.
11.Жұмыс малы сына шотта жүргізіледі.
12. Мал шаруашылығы шығындарының есебі мына шотта жүргізіледі.
13. Ауыл шаруашылық техникасына тозу есептелінді.
14. Жабдықтаушылардан жем-шөп келіп түсті.
15. Жемдеуге малдың тірі салмағының қосылуы кіріске алынды операцияға бухгалтерлік жазба.
Қаржылық есептің туристік компаниялардағы ерекшеліктері
1.Туристік қызмет көрсетулер мен олардың мәні.
2. Туристік бизнес ұйымдарындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру.
3. Турөнімнің бағасының қалыптасу саясаты.
4. Турөнімнің шығындар құрамы және калькуляция
5. Турөнім сатудан кірістер мен шығыстар есебі.
6. Туристік агенттік қызмет.
Негізгі ұғымдар: туристтік бизнес, туроператор, турөнім, турагент, шоп-тур, туржолдама, экскурсия, туристік база.
1.Туристік қызмет көрсетулер мен олардың мәні.
Қазақстан үшін туризмнің дамуы қазіргі таңда өте маңызды және кәсіпкерліктің бір түрі болып танылады .
Қызмет көрсетудің көптеген ерекше сипаттамаларымен (сезілмейтіндігі, өндіріс пен тұтынудың бір мезгілділігі, сапаның өзгермелілігі, сақтауға болмайтындығы) қатар туристік өнімге өзінің ерекше өзгешеліктері бар және ол туристік фирмалардың маркетингтік қызметін ұйымдастыруы болып табылады. Сонымен қатар туристік қызмет көрсетушілерге әсіресе экономикалық, саяси, табиғи, әлеуметтік-мәдени және т.б. факторлар да әсер етеді. Тұрақты нормалар, әлеуметтік ереже, рухани құндылықтар жүйелері, адамдардың табиғатқа, денсаулыққа, еңбекке, спортқа, демалуға қатынасы өте маңызды және ерекше, сондықтан фирмалар осындай факторларды ескеру қажет.
Туристік ұйым - бұл мүлікті ұйымның пайдалануы негізінде өнім өндіретін, қызмет көрсететін және өткізетін, жұмыстарды орындайтын заңды тұлға, құқығын иеленетін дербес шаруашылық жүргізуші субъект. Ұйымның мүшелерінің әлеуметтік және экономикалық мүдделерін және мүлікті меншіктенуші мүдделерін қанағаттандыру үшін табыс алуға бағытталған шаруашылық қызметі туристік кәсіпорынның ең басты мәселесі болып табылады.
Туристтік бизнес - туристтік саланың тұтынушыларына турөнімді ұсыну және өткізу болып табылады. Туристтік бизнестің басты мақсаты тұтынушыларға турөнімді өткізу, қызметті көрсету барысында.
Туристік ұйым табыс табуды турөнімді өткізу, қызмет көрсету жолдармен жүзеге асырады - туристтік әрекеттері заңға сәйкес - ол реттелген қалыптасу процессі, өндіру, жылжыту, маркетингтеу, бөлу (резервті, броньді), өткізу, жеткізу және жекелеген кешенді туристтік өнімдермен қызметтерді жасау, көрсету болып танылады.
Туристтік қызмет көрсету деген - қонақжәйлілік әрекеттері, оған кіреді қонақ ұйдің категориясына қарай оның жабдықтау, талабына сай қызметтерді ұйымдастыру.
Әрбір жеке кәсіпорынның туристік саясатының негізгі мақсаты жағдайларды тиімді пайдалана отырып көрсетілетін қызметтер сапасын жоғарылату, туристік өнімді өндіру, өткізу және жылжыту үрдістеріне жаңашылдықтар енгізу арқылы пайданы және туристік қызметтің рентабелділігін арттыру болып табылады.
Туризм - демалу мақсатында, іскерлік және өзге мақсаттарда қатарынан бір жылдан аспайтын кезең ішінде саяхаттайтын және әдеттегі ортасынан тыс жерде орналасқан орындарда болуды жүзеге асыратын адамдар қызметі.
Туристiк операторлық қызмет (туроператорлық қызмет) - қызметтiң осы түрiне лицензиясы бар заңды тұлғалардың өздерiнiң туристiк өнiмдерiн қалыптастыру, ұсыну және туристiк агенттер мен туристерге өткiзу жөнiндегi қызметi.
Туристiк агенттiк қызмет (турагенттiк қызмет) - қызметтiң осы түрiне лицензиясы бар жеке және (немесе) заңды тұлғалардың туроператордың туристiк өнiмiнін ұсыну және өткiзу жөнiндегi қызметiн атқарушы.
Тур - белгiленген мерзiмдер шеңберiнде белгiлі бiр маршрут бойынша жасалатын саяхатты қамтитын туристік қызмет көрсетулер кешені.
Туристік жолдама - туристік қызмет көрсету кешенін алуға құқықты растайтын құжат.
Туристiк өнiм - саяхат барысында туристiң қажетiн қанағаттандыру үшiн жеткiлiктi туристiк қызмет көрсетулер жиынтығы.
Туристiк қызмет көрсету - туристiк саяхат кезеңiнде және осы саяхатқа байланысты туристiң қажеттіліктерiн қанағаттандыру үшiн маңызы зор қызметтер (орналастыру, тасымалдау, тамақтандыру, экскурсиялар, туризм нұсқаушылары, гидтер (гид-аудармашылар) көрсететін қызметтер және сапар мақсатына байланысты көрсетілетін басқа да қызметтер).
Туристік қызметті (туроператорлық, турагенттік, экскурсиялық және туризм нұсқаушысының қызмет көрсетуін) жүзеге асыру құқығы үшін берілетін лицензия болып табылады. Лицензияның күші Қазақстан Республикасының барлық аумағында жүреді.
Өтінуші лицензия алғаннан кейін лицензия берілген кезден бастап жеті ай ішінде көрсетілетін туристік қызметтерге сертификат алуға міндетті, содан кейін олардың көшірмелерін лицензиарға тапсырады.
Лицензия мынандай туристік қызмет түрлерінің әрқайсысына беріледі:
-туроператорлық;
-турагенттік;
-экскурсиялық;
-туризм нұсқаушысының қызмет көрсетуі.
Лицензия субьектіге немесе оның уәкілетті өкіліне сенімхат негізінде беріледі.
Лицензия бір данада беріледі, лицензия жоғалған жағдайда, лицензиаттың жазбаша өтініш бойынша төл құжат алуға құқығы бар. Бұл ретте лицензиат туристік қызметтің тиісті түрімен айналысу құқығы үшін алым ( бұдан әрі-лицензиялық алым) төлейді.
Тұлғаның аталуы Заңды, орналасқан жері өзгерген жағдайда, ол бір ай ішінде көрсетілген мәліметтерді растайтын құжаттарды қосып, лицензияны қайта рәсімдеу туралы өтініш беруге міндетті. Лицензиат тиісті жазбаша өтініш берген күннен бастап лицензиар он күн ішінде лицензияны қайта рәсімдейді.
Лицензия Лицензия туралы Заңмен белгіленген мерзімге беріледі.
Лицензиардың басшысы не осыған уәкілетті адам лицензияға қол қояды және лицензиардың мөрімен куәландырылады.
Туризмнің ұйымдық нысаны - халықаралық және ішкі туризм.
Халықаралық туризмге:
Келу туризмi - Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұрмайтын адамдардың Қазақстан Республикасы шегiндегi саяхаты;
Шығу туризмі - Қазақстан Республикасының азаматтары мен Қазақстан Рес-публикасында тұрақты тұратын адамдардың басқа елге саяхатын қамтиды.
Ішкi туризм - Қазақстан Республикасының азаматтары мен оның аумағында тұрақты тұратын адамдардың Қазақстан Республикасының шегiндегi саяхаты кіреді.
Туристік қызмет сферасының бәсекеге қабілеттілігін арттырудың маркетингтік аспектілері нарықты зерттеу, тұтынушылардың сұранысы мен талғамын анықтау, ассортименттік, баға, өткізу, жылжыту саясаттарын әзірлеуді қамтиды.
Арнайы сұранысты анықтаушы факторлар
Туристтік бизнесті құру үшін арнайы сұранысты анықтау қажет, ол да бизнестің дамуына әсер ететін фактор болып танылады:
Ерекшеліктер
Ұсынлыған қызметтер мен мүмкіндіктер
Турқызметке деген сұраныс пен мақсаттар
Пайда болатын имидж және ассоциациялар
Қолжетерлік
2. Туристік бизнес ұйымдарындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру.
Туристік бизнес ұйымдарында бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың өз ерекшклігі бар болғаммен қаржылық есепті ұйымдастыру тәртібі жалпы Бухгалтерлік есеппен қаржылық есептілігі туралы заңмен ҰҚЕС сәйкес жасалады.
Турөнімнің өзіндік құнын қалыптастыру барысында бухгалтерлік есеп шоттар жоспарының 8000 бөлім шоттары қолдануы мүмкін, онда 8110 негізгі өндіріс, 8310 көмекші өндіріс шоттарында жинақталып өнім дайын болғанда 1320 дайын өнім шотымен жабылады.
Ұсынылатын бухгалтерлік проводкалар:
Рет
№
Шаруашылық операция мазмұны
Шот корреспонд-сы
Д
К
1
Турөнім дайындау барысында сырт ұйымдардың көмегін пайдаланғанда
8110
3310,3390
ҚҚС сомаға
1420
3310,3390
2
Сырт ұйымдарға берешекті өтеу
3310,3390
1030,1010
3
Турөнімің өзіндік құнына көмекші өндірістің шығындары ескерілді
8110
8310
4
Турөнімді дайындауда ұйымның өз шығындары ескерілді
8110
1310,335, 3150,3210
5
Турөнімнің өзіндік құнына үстеме шығындар ескерілді
8114
8410
6
Турөнімді дайындауда үстеме шығындар есептелді:
материалды шығындар жасалды
8411
1310
жұмысшыларға еңбекақы есептелді
8412
3350
жұмысшылардың еңбекақысына әлеуметтік салық және сақтандыру төлем есептелді
8413
3150,3210
турөнімді дайындауда сырт ұйымдармен негізгі құралдарға жөндеу жасалғанда
8414
3310,3390
турөнімді дайындау барысындағы пайдаланған негізгі құралдармен МЕА тозу есептелгенде
8415
2420,2740
турөнімді дайындауда жасалған коммуналдық шығындарға
8416
3310
турөнімді дайындауда сырт ұйымның негізгі құралын жалға пайдаланғанда
8417
3360,1620
турөнімді дайындауда басқада шығындар жасалғанда
8418
1620,3310,
1010
7
Ай соңында үстеме шығындар қорытындыланды
8410
8411-8418
8
Турөнімнің өзіндік құнын анықтауда шығындар қорытындыланды
8110
8411-8414
9
Турөнімнің өзіндік құны анықталды
1320
8110
Туристік ұйымдар турөнімді нарықтық құнмен өткізеді Д 1210 К 6010, Д 1210 К 3130 және Д 7010 К 1320 проводкалар жасалады.
3. Турөнімнің бағасының қалыптасу саясаты.
Туристік қызметтер бағалар туралы ақпарат жинау тікелей тауарларды (қызметтерді) өткізу орындарында баға тіркеушілермен жүргізіледі. Зерттеу жүргізілген күні қолма-қол төленген бағалар, салықтарды қоса, бірақ оларды жеткізу үшін қосымша алымдарды қоспай тіркеледі.
Турөнімнің бағасының қалыптасуына әсер ететін факторлар:
oo туристтік база жету түрлері (әуежай, автокөлік);
oo туристтік базада тұратын қонақ ұй категориясы;
oo қызмет көрсету түрі (жеке немесе топты);
oo мауысымдық жағдайлар;
oo туристтік базаның орналасқан жері;
oo көрсетілетін қызметтерге нарықтағы сұраныс дәрежесі.
Туристтік қызметтердің бағасы қалыптасады:
Туристтердің тамақтану азық түлектерінен, төсек орындарынан, күнделікті тұтыну жабдықтарынан, туроператорлардың шығындарынан, салықтардан, жекелеген туристтердің (топтардың) жеңілдіктерінен, турагенттердің сыйақыларымен жеңілдіктерінен.
1. Туристтердің тұратын орындары, ол қалыптасады:
oo тұратын бөлменің құны және оның броньдауы (оның ішіндегі сервизі);
oo жеңілдіктер;
oo орналастыру жағдайлардан;
oo келу (кіру) кестеден;
oo материалды жауапкершіліктен.
2. Туристтердің тамақтану жағдайлары (ресторан, кафе, бар), олардың орналасу алыстығы:
- бірмерзімде тамақтанатын туристтер санынан;
- тамақтану мерзімдері және көлемдері;
- азық тұліктердің бағалары;
- материалды жауапкершіліктен.
3. Бұл көрсетілгеннен басқа туристтік жолдаманың бағасына кіреді барып- қайту жол шығындары, жолдама бойынша ол жақта болған кезде басқа көрсетілетін қызметтер (бір рет қонақ ұй территориясында артық тамақтану (мезгілден тыс), қонақ ұй территориясындағы көрсетіліп жатқан қызметтерді артық пайдалану, экскурсиясына бару, автокөлікті пайдалану.
Турсттік бизнесті ұйымдастырушылармен тұтынушылар арасында байланысты құру үшін дистрибьютерлік жүйе өте маңызды роль атқарады.
Туристік қызметтерді өндірушілер
Басқа да қызметтер:
Сауда
Банктер
Сақтандыру және т.б.
Ерекшеліктер:
Музей,
парктер
Ескерткіштер және т.б.
Тұру:
Отельдер
Мотельдер
Ресторандар және т.б.
Көлік:
Ауа
Жер үсті
Теңіз
Сауда өкілдері мен брокерлер
Турклубтар, ассоциациялар
Туроператорлар
Турагенттер
4. Турөнімнің шығындар құрамы және калькуляция
Турөнімнің шығындар құрамы қалыптасады туристтік ұйымның турөнімге жасаған материалдыр шығынынан, ұйымдағы жұмысшылардың еңбекақысы шығынынан, салықтар және төлемдер, несиелік пайыздармен жал шығындар т.б.
Турөнімнің өзіндік құн калькуляциясы бір турөнімге шаққан шығындардың жиынын қарастырады. Турдың құрылымы туристер саны, мемлекет, көрсетілетін қызметтер түрлерінен және сатыпалушылар сұранысанын тәуелді болады. Турөнімнің бағасы калькуляциямен қалыптасады.
Калькуляция дегеніміз баға қалыптасу тәсілді құжаты, ол болады- нақты (есептік), жоспарлы (нормативті) және сметалық (жаңа өнімге шығын норма жоқ). Тәжірибеде топты турлар қолданылады, оның бағасы 10-20% төмен болады.
Турөнімнің өзіндік құнының қалыптасу калькуляциясына келесі бабтар ескеріледі:
oo тұрғын ұй шығыны;
oo автокөлік шығыны;
oo тамақтану шығыны;
oo сақтандыру шығыны;
oo рұқсатнама;
oo экскурсиялық бағдарлама;
oo туроператордың басқа жанама шығындары.
Турөнімнің шығындары тікелей және жанама түрлерге бөлінеді.
Тікелей шығындар - материалдар, еңбекақы, салықтар, жарнама.
Жанама шығындар - тур топ ұйымдастыру, негізгі құралдармен МЕА тозуы, жал, банк қызметтері, басқада туристік ұйымның қызметін қамтамасыз ету шығындары.
Мысалы, туроператор 7 күнге (6 түн) ере жүрген мен 90 адамнан туртоп қалыптастырды. Тамақтану тәртібі (таңертенгі және кешкі ас).
Номерде екі кісілік, барлық жағдай жасалған - 3ж.
Автокөлік - автобус Турист 1S 2DBL. Трансфер - топты.
Турфирманың шығыны:
Жол ұшқышпен - $175*90 адам= $15 750.
2. тұрғын тамақтанумен $ 35*6 түн*90 адам = $ 18 900.
3. Фирманың қызметтері (орын, билет бронда, 10% топпен ере жүру ) : $ 34 650 * 10% = $ 3465.
· фирманың кірісі - 10% шығын көлемінен - $ 3465;
· топқа турдың жалпы құны: $ 34650 + $ 3465 + $ 3465 = $ 41 580;
·бір адамға шаққанда: $ 41 580 : 90 = $ 462.
Сонымен туроператордың шығындары қалыптасады:
Турситтік жолдаманың құны анықталады есептеме әдісімен, оған кіреді:
oo автокөлік шығындары;
oo тұрғын ұй шығыны;
oo тамақтану;
oo еңбекақы (гид, экскурсовод, топ жетекшілері);
oo салықтармен төлемдер;
oo мадени- сауық шаралардың билеттер құны;
oo экскурсиялық шаралар;
oo басқа үстеме шығындар (10 - 20%);
Бұдан басқа жолдаманы нарыққа жылжыту шығындары:
oo жарнама(каталогтар, брошюролар, сыртқы жарнама, баспасөзге жарнама, сату орындардағы жарнама);
oo сатуға ынталандырулар (поштаға материалдар);
oo пресс-конференциямен пресс-демонстрациялар;
oo презентациялар;
oo көрнекілермен кездесулер, ярмаркалар;
oo бейнефильмдер т.б.
Осының бәрін ескере отырып бір туристке шаққандағы жолдама құны анықталады:
Туроператордың ескерген шығындары, салықтар, туроператордың табысы, әр түрлі жеңілдіктері, турагенттің сыйақылар қосындыларын топтағы туристер саны және топты еріп жүретіндердің сандарының қосындысына бөлу жолымен анықталады.
Туроператор туржолдаманың құнын екі әдістің бірімен өткізуі мүмкін - турагентке өзінің құнымен беріп әр қарай турагент қандай бағамен сатуына кіріспей немесе соңғы тұтынушыға дейін сатылатын бағаны белгілеп беріп турагенттің сыйақысын өзі анықтайды.
5. Турөнім сатудан кірістер мен шығыстар есебі.
Жоғарыда айтылғандай туристік саланың көрсетілген қызметтер, тауарлардың сомалық көлемі туристік өнім ретінде екі әдіспен бағаланады:
oo өнімге жасалған барлық шығындар жиыны ретінде;
oo туристерден түскен барлық шығындар жиыны, яғни туризмнен түскен кірістер.
Осы екі жағдайда барлық туристік өнім құндық түрде өлшенеді, сондықтан
барлық туристік өнімнің кірісі болып танылады:
oo туристік өнімді өндірген үшін жасалған еңбекақы;
oo бөлмелерді жалға бергеннен түскен кірістер;
oo туристік қызметтен басқа ірекеттердн түскен кірістер;
oo ұйымның жалпы кірістерінен шығындарды шегерткеннен кейінгі қалатын табыс.
Құндық түрдегі туризмнің табысы - ол, туристік өнім өндіруг жасалған барлық шығындар : туристік табыс = туристік өнім - жанама салықтар + мемлекеттік субсидиялар.
Ал, барлық туристік өнімнің шығындарына кіреді:
- туристік өнім дайындауға кететін материалдық шығын;
- туристік инвестициялар;
- турситік экспорт (туристік импорт шегертілгеннен қалған)
Есеп 1 . Есептің берілгенін ескере отырып шаруашылық операцияларын жалғастырып қозғалыстарға бухгалтерлік проводкалар көрсет, қаржылық нәтижесін анықта:
Рет
№
Шаруашылық операция
Сома, тг.
Шот кор-сы
Д
К
1
Турагент туроператордан туржолдама сатыпалды
846000
2
турагент туроператодың банктік шотына туржолдама үшін аударды
507000
3
Турагент туристерге туржолдаманы келісім құнмен өткізді
957000
Өткізілген туржолдаманың өзіндік құны есептен шығарылды
736000
4
Турагентке өткізілген туржолдама үшін 10% сыйақысы есептелді
5
Турагентің жасалған операцияларынан қаржылық нәтиже анықталды
Есеп 2.
Рет
№
Шаруашылық операция
Сома, тг.
Шот кор-сы
Д
К
1
Турагент туроператордан туржолдама сатыпалды
1523000
2
турагент туроператодың банктік шотына туржолдама үшін аударды
965000
3
Турагентке өткізілген туржолдама үшін 15% делдалдық сыйақысы есептелді
4
Туроператорға турөнім үшін сыйақы азайтылған берешек аударылды
5
Турагенттің турөнімді өткізу барысында өз шығындары есептелді
Еңбекақы есептелді
55000
Жасалған жарнама үшін аударылды
18000
Басқа кеңсе шығындары
11500
6
Турагент туристерге туржолдаманы келісім құнмен өткізді
1512300
Өткізілген туржолдаманың өзіндік құны есептен шығарылды
1294550
7
Турагентің жасалған операцияларынан қаржылық нәтиже анықталды
6. Туристік агенттік қызмет.
Турагент өз бетімен турөнімді өндірмейді, ол турөнімді өткізеді (сатады), сонымен ол туроператорға қосымша табыс әкеледі. Бір сөзбен айтқанда турагент өз қызметін сатып алу - сату немесе делдал ретінде жүзеге асырады. Туоператордан туржолдаманы алғаннан басқа турагенттер билеттерді, қонақ үйлерде орын брондау, рұқсатнама рәсімдеу, сақтандыру әрекеттерді рәсімдеу және туристтердің басқада сұраныстарын жүзеге асырады.
Туризмнің негізгі бағыттары болып танылады, ол:
Шығу туризмі: Бұл қаламыздың тұрғындары мен қонақтарын басқа шет елдерге жіберу. (демалу, емдік, танымдық, оқу мақсаттарында ұйымдастырылады).
Ішкі туризм: Бұл қаламыздың тұрғындары мен қонақтарын Оңтүстік Қазақстан облысының табиғи және тарихи, әсем, шырайлы жерлерімен таныстыру.
Кіру туризмі: Шетел елдері мен ТМД елдерінен келген қонақтарды қабылдау және оларға қызмет көрсету.
Мысалы:
Рет
№
Шаруашылық операция
Шот кор-сы
Д
К
1
Турагент авиакомпаниядан авиабилет құжатын қабылдады
1010
1210
2
турагент авиабилет үшін есептеді (сыйақы шегертілген)
1210
3310
3
Авиакомпания ұйымына аударылды
3310
1030
4
Комиссиялық сыйақы көрсетілді
1210
6010
Комиссиялық сыйақының ҚҚС сомасы
1210
3130
5
Делдалдық қызметтердің өз шығындары ескерілді
8110
3310,3390,3350,
3150,3210,1250
Қызметтердің ҚҚС сомасы есепке алынды
1420
3310,3390,1250
6
Өткізілген турөнімнің өзіндік құны анықталды
7010
8110
7
Турагентің өткізген авиабилетінен қаржылық нәтиже анықталды
6010
5610
Турөнімнің өзіндік құны есептен шығарылды
5610
7010
Автокөлік ұйымдарындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру. Негізгі құралдар есебі.
Автокөлік ұйымдар әр түрлі қызмет көрсету түрлерімен шұғылдану мүмкін. Жүк тасмалдайтын өндіріс, кісі тасмалдайтын өндіріс, аралас немесе жөндеу, құрастыру және басқада өндіріс түрлерге бөлінеді. Осы қызмет көрсету түрлерімен айналысатын ұйымдарда бухгалтерлік есепті ұйымдастыру ерекшеліктер де туындайды. Аталған өндіріс ұйымдардың әрекеттерін әдеттегідей негізгі, қосалқы және үстеме шығындарын өндірістік бөлімдер (автокалонна, цехтар) бойынша бөлек-бөлек есеп - ке алынады.
Өндірістік - ұйымның лицензиясында көрсетілген қызметтер бойынша шығындар - ол, тікелей шығындар материалдық, еңбекақы, еңбекақыға салықтармен төлемдер - диспетчерлер, механиктер, тех - ник - - - тердің еңбек ақысы.
Көмекші цехтардың қызметтері тартылу мүмкін - шебер - ха - на - лардағы құрал-саймандарды таратушылар, маши - на жуушылар, негізгі құралдар мен техникалық заттарға күтім жасау және жөндеу жұмыстарын жүргізетін шығындар, олардың жұмыс - шыларына еңбекақы және салықтармен төлемдер. Оқушылардың еңбек ақысы (негізгі және қосымша). Күзет ұстау - еңбек ақы шығыны.
Ал, үстеме шығындарға өндіріс ғимараттары мен автокөлік кәсіпорнының аумағын ұстап тұру-жылыту үшін газ, су, бу, отын құны, сондай-ақ жарықтандыру электр қуатының құны, канализацияны ұстап тұру шығыстары, жұмыс орнын таза ұстауға жұмсалған материалдар мен инвентарлар құны және т.б. жатады. Бұдан басқа үстеме шығындар есебіне апарылады: еңбек қорғау, техника қауіпсіздігі және арнайы киімдер бойынша шығыстар, барлық шығындар жұмыскерлер үшін қауіпсіз еңбек орнын жабдықтауға (қоршаулар, қалқандар және т.б.) жұмсалады; қауіпті жерлер туралы ескертетін, жұмыс ережелерін түсіндіретін плакаттар, жазулар сатып алуға жұмсалатын шығыстар, еңбек қауіпсіздігі туралы арнайы ақыл-кеңес беру және лекциялар оқығаны үшін ақылар; қажетті дәрі-дәрмектер, арнаулы және қорғаныс киімдерін сатып алуға кететін шығындар, сондай-ақ жұмыс - шыларға тегін берілетін арнайы кезекші киімдер сатып алу шығындары.
Пайдалану, техникалық және өндірістік құжаттамалар бланктері - жолсапар бланктерінің, автобус билеттерінің, квитанциялардың және т.б. құны.
Автокөлік өндіріс ұйымдардың есебіндегі негізгі құралдар ХҚЕС №16 және №2 ҰҚЕС 16 бөліміне сәйкес жүргізіледі. Ал, кіріске алынғаннан кейін пайдалануды бастағаннан соң келесі айдан бастап автокөлікке тозу есептелінеді. Күрделі жөндеуден өткен автокөліктерге пайдалану мерзімі ұзартылады.
Ал, жол сапарға (линияға) шығарылатын автокөліктер дер кезінде заңмен ережелерге сәйкес техникалық бақылаудан өткізіледі, шығарылатын кезде диспетчерлермен қадағаланады. Сынып жол сапардан шығып қалған ytvtct - немесе өткізген автокөліктерге комиссиямен, механиктің қатысуымен акт жасалады (Н.Қ.№5 "Автокөлікті есептен шығаруға арналған акті).
2.Тауар-материалдық қорлар есебі. Автокөлік қызмет көрсетулерден кірістер мен шығыстар есебі.
Автокөлік кәсіпорындарындағы көлік құралдарын пайдалануға жұмсалатын жанар-жағар май (бензин, дизелдік отын, май және т.б.) есебі 1313 Отын шотында жүргізіледі. Жанар-жағар май материалдарын жоспарлау және оның ағымдық есебі жабдықтаушылар шотында көрсетілген сатып алу бағалары бойынша жүргізіледі. Оларды жеткізу шығындары жеке субшотта есепке алынады және ай соңында, ай ішінде жұмсалған материалдардың есепке алу бағасына сай (пропорционалды) есептен шығарылады.
Автокөлік ұйымдарда жанар-жағар май ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Ауыл шаруашылық ұйымдар ерекшеліктері , есебінің мақсаттары.
2. Ауыл шаруашылық өндірісінің жіктелуі. Өсімдіктер өндірісінің есебі.
3. Мал шаруашылық өндірісінің есебі, қозғалыстардың құжаттық рәсімдеуі.
4. Ауыл шаруашылық өндірістің салық есебінің ерекшелігі.
Негізгі ұғымдар: мал шаруашылық, егін шаруашылық, негізгі өнім, ілеспе өнім, қосымша өнім, төл, бордақыдағы мал, ересек мал, табын, суару, азықтандыру, биологиялық активтер.
1.Ауыл шаруашылық ұйымдар ерекшеліктері , есебінің мақсаттары.
Ауылшаруашылық өндіріс саласы өз ерекшелігімен айырықталады және азық түлік, өнімдермен (астық, ет, сүт, тері, жүн т.б.) қамтамасыз ететін басты буыны болып танылады. Ауылшаруашылық өндірісінің басты ерекшеліктері:
ауыл шаруашылық өнімдерінің бағасы қатаң бақылауда;
ауыл шаруашылық өндірісі жермен байланысты;
ауыл шаруашылық өндірісінің циклы табиғи климаттық, мауысымдық жағдайларға тәуелді;
егін шаруашылығы сусыз мүмкін еместігі;
ауыл шаруашылық өндірісі бөлініп- бөлініп орналасуы;
ауыл шаруашылық өндірісінде өзіндік сипатты құралдары түрінде тірі организмдер қатысады.
Өндірістің ерекшелігі қаржылық есепті ұйымдастыруды да ерекшелендіреді. Қаржылық есебі ХҚЕС 41 Ауыл шаруашылық есебі және №2 ҰҚЕС 33бөлімі Мамандарылған салалар стандарттарында қарастырылады, бірақ осы ұйымдардың активтерін есепке алу және жүргізуі сол стандарттармен рәсімделеді, мысалы ағымдық есептегі сатып алынатын тауарлық-материалдық қорлар ХҚЕС № 2 Қорлар және №2 ҰҚЕС 12 бөліміне сәйкес, ал синтетикалық есепте - есепке алу бағасы мен көлік-дайындау шығыстарынан қалыптасатын нақтылы өзіндік құн бойынша көрсетіледі, негізгі құралдар есебі ХҚЕС №16 „Негізгі құрал" және №2 ҰҚЕС 16 „Негізгі құрал" бөлімі бойынша жүргізіледі.
Ауылшаруашылық ұйымдардың қаржылық есебін ұйымдастырудың негізгі мақсаттары:
қаржылық есепті нормативті-құқықтық құжаттар негізінде ұйымдастыру;
қаржылық есеп шоттарда бастапқы құжаттар негізінде ақпарат жинақтау;
қаржылық есептің принциптерін қатаң сақтау;
мал шаруашылығында мал басын есепке алуды, азықтандыруда, төл алу операцияларда есептік тіркегіштерге мерзімінде тіркеп қорытынын нәтижелеу;
егін шаруашылығында өнімді өсіру әрекеттердің қозғалыстарын дұрыстап есеп тіркегіштерге есепке алу, оны өткізу;
қаржылық есепті пайдаланушыларға дұрыс және мерзімде беру;
ауыл шаруашылық ұйымдардың қызметін дамыту, үздіксіз атқару.
Ауыл шаруашылықта өнім еңбекпен ғана қамтамасыз етілу емес сонымен қоса табиғаттан да өндіріледі және маусымды болатындықтан қаржылық есепті ұйымдастыру ерекшеліктер туындайды. Еңбек құралдары болып тірі организмдер болғандықтан өндірісте экономикалық және биологиялық факторлар қатар жүреді.
Ауыл шаруашылық ұйымдардың өндірістік шығындар есебін есепке алу үшін қаржылық есеп шоттардың 8110,8310,8410 шоттар қолданылады, ал өнімінің есепке алу үшін 2510,2520 шоттар қолданылады.
2. Ауыл шаруашылық ұйымдардың өндірістік жіктелуі.
Ауыл шаруашылық өндірісі мал және егін (өсімдік) шаруашылық түрлерге бөлінеді. Оның ішінде мал шаруашылық ет өнімін дайындаумен немесе сүт өнімін дайындаумен шұғылданады, бірақ осы өнімдермен қоса еріксіз ілеспе, қосымша өнімдер де дайындалады. Егін шаруашылықта алынатын өнімдер негізгі, ілеспелі және қосымша өнімдерге бөлінеді. Оны алу үшін сол дақылды өсіруден алынатын өнім негізгі өнімге жатады, мысалы, астық, картоп, капуста, мақта және т.б.
Ілеспелі өнім - бір дақылдан алынатын, негізгі өнімдердің бірнеше түрлері. Мысалы, себілген екпе шөптен - пішен, балауса азық, тұқым алады.
Қосымша өнім - бұл дақылды өсірудің биологиялық және өндірсітік жағдайлары арқасында негізгі өніммен қатар бірмезгілде алынатын өнім,
мысалы, сабан, топан, мал азығы, дәнді дақылдардың сабағы және т.б. жатады. Негізгі және ілеспелі өнім өсімдік шаруашылығындағы калькуляция-
лау объектісі болып саналады. Бір дақылдан алынатын әртүрлі өнімдер арасындағы шығындарды бөлу үшін шартты коэффициенттер қолданылады.
Өсімдік шығындардың аналитикалық есебі өсімдік шаруашылығындағы аяқталмаған өндірстің түрлері, дақылдардың, дақылдар топтарының әрбір атауы бойынша жүргізіледі.
Өсімдіктер бойынша шығындар келесі бабтар негізінде жүргізіледі:
1. Тұқыммен оны өтырғызу материалдар шығыны.
2. Ебекақы төлеу және оған салықтармен төлемдер шығындары.
3. Тыңайтқыш (удобрение) шығыны
4. Өсімдіктерді қорғау құралдары.
5. Жұмыспен қызмет көрсету шығындары.
6. Негізгі құралдарды қалпында ұстау шығындары.
7. Өндірісті ұйымдастырумен басқару шығындары.
8. Сақтандыру төлемдер бойынша шығындар.
9. Басқада шығындар.
Аналитикалық есепті дақылдардың келесі топтары бойынша жүргізу ұсынылады:
- дәнді дақылдар: бидай, сұлы, арпа, бұршақ тұқымдастар-бұршақ, фасоль;
- техникалық дақылдар: зығыр, сол, мақта қыша (горчица), темекі,
- бақша өнімдері: қарбыз, қауын, асқабақ:
- топырақ бетінде өсетін көкеністер: қияр, баклажан, қызанақ (помидор), бұрыш, асқабақ тұқымдас көкөніс (патиссон), кәді (кабачки);
жемдік: сүрлемдік жүгері, жемдік тамыр жемістер (корнеплоды), бір жылдық және көп жылдық шөптер;
- жеміс-жидектер: алма ағашы алмұрт, персик (шабдал), өрік ағашы (аюрикос), таққұрай (малина), қарақат (смородина), қарлыған (крыжовник);
- көшет жайлар: көшеттер, жас көшеттер;
- орман шаруашылығы және егістікті қорғайтын белдеулер.
Өсімдіктер өнімінің калькуляциясын жасау кезінде негізгі, ілеспелі және қосымша (жанама) өнімдер арасындағы өндіріс шығындарын жоғарыдағы тәсілдердің бірі бойынша жүзеге асырылады:
- шығындардың жалпы сомасынан белгіленген баға бойынша қосымша өнімдердің құнын алып тастау;
-техникалық - экономикалық есептеулер негізінде, ілеспелі өнімнің бір түрі шартты бірлік ретінде қабылданатын, ал өнімдердің қалған түрлері оған теңестірілетін, белгіленген коэффициенттерді қолдану. Осы тәсіл арқылы өнімдердің барлық түрлері шартты өнімге қайта есептеледі, содан соң соған сәйкес шығындардың жылпы сомасын әрбір өнім түріне бөлетін, әрбір өнім түрінің үлес салмағы анықталады;
- есептік немесе сатып алу бағасы бойынша бағалау арқылы шығындардың жалпы сомасын ілеспелі өнім түрлерінің құнына пропорционалды бөлу.
Өсімдіктер өнімдерге қолданылатын коэффициенттер осы өнімдер шығындарының үлес салмағын анықтауға мүмкіндік береді.
Дәнді және бұршақ тұқымдас дақылдар.
Негізгі өнім - астық (дән) және ілеспелі өнім - сабан дәнді дақылдар өнімдерінің өзіндік құнын есептеп шығару (калькуляциялау) объектісі болып саналады. Дәнді және бұршақ тұқымдас дықылдар топтары бөлігінде келесідей аналитикалық шоттар ашу көзделеді:
- күздік дәнді дақылдар: бидай, арпа, қара бидай;
- жаздық бидай;
- өзге жаздық дәнді дақылдар;
- жаздық бұршақ дақылдары: сиыр жоңышқа, бұршақ, фасоль, жасымық, ірір бұршақ, бір жылдық бұршақ өсімдік.
Мысал, ұйым күзгі дәнді дақылдар жинау кезінде, толық өндегеннен кейін (яғни кептіру мен пайдаланылмаған қалдықтардың салмағын шегеріп тастағаннан кейін) 62300 ц астық, 3140 ц астық қалдықтарын, 35%, яғни 81400 ц сабақ алды (зертханалық анализ мәліметтері бойынша). Күзгі дәнді дақылдарды өсіру шығындары 37150000 теңгені құрады. Астық қалдығы және сабандар түрінде пайдаланылатын,1 ц астықтың құнын анықтаймыз.
Ол үшін, толық сапалы астықтың саны (көлемі) анықталады. Астық қалдықтарын зертханалық анализден өткізу негізінде анықталған астық қалдықтарындағы толық сапалы астықтың 35%-ке тең пайызы алынған астық қалдықтарының санына көбейтіледі. Астық қалдықтарындағы анықталған толық сапалы астықтың санына, оны өндеу кезінде алынған (35% х 3140:100= 1099; 62300-3140=59160; 1099+ 59160= 60259ц) толық сапалы астықтың саны қосылады. Сонда барлығы 60259 ц толық сапалы астық алынды. Енді, толық сапалы астық сомасы есептеліп шығарылады (калькуляциаланады). Алынған жалпы толық сапалы астық пен сабан белгіленген шартты өнімгше айналдыру коэффициентеріне көбейтіледі. Содан соң қосу нәтижелері шығарылып, шартты өнімге қайта есептелген (саналған) астық пен сабан алдаы. (60259ц. х 1+81400 х 0,08= 66771ц). Шартты өнімнің саны 66771 ц құрайды. 90,25% астықты, 9,7 % сабанды құрайтын (60259цх100: 66771ц = 90,25; 6512х100:66771ц=9,75%) негізгі және қосымша өнімдердің пайыздық арақантынастары анықталады.
Пайыздық арақатынас негізінде жеке түрде негізгі және қосымша өнімге жататын шығындар сомасы есептелінеді. Астық шығындары -33618125 теңгені, сабан шығыны - 3631875 теңгені құрады (90,25 % х 37250000тг.:100 = 336181125тг.; 9,75% x 37250000: 100=3631875тг.).
Өндіріс бойынша жалпы шығындарды өнімдердің центнерлермен есептелгендегі шығымына бөле отырып,1 ц толық сапалы астықтың, астық қалдықтарының және сабанның өзіндік құны есептелінеді.
Өсімдіктер өнімін өсіру барысындағы шығындарды есепке алу үшін қаржылық есеп шоттардың 8-ші бөлім шоттары қарастырылған. Мысалы, тұқымды салу үшін қоймадан босатылды (заборлық карта, накладной) Д 8110 К 1310. Өнімді шығару үшін жасалған шығындарды есепке алу:
өсімдіктер өнімін өсірумен байланысты жұмысшыларға еңбекақы есептелінді(есептік-төлем ведомост) Д 8112 К 3350;
өсімдіктер өнімін өсірумен байланысты жұмысшылардың еңбекақысына әлеуметтік салық есептелінді (арнайы ведомост, карточка) Д 8113 К 3150;
өсімдіктер өнімін өсірумен байланысты жұмысшылардың еңбекақысына әлеуметтік сақтандыру төлем есептелінді (арнайы ведомост, карточка) Д 8113 К 3210;
өсімдіктер өнімін өсірумен байланысты пайдаланған негізгі құралдарға тозу есептелінді (инвентарлық карточка, №10 ж\о) Д 8415 К2420;
өсімдіктер өнімін өсірумен байланысты жалданған мүлікке жал шығыны есептелінді (шот-фактура, № 6 ж\о)Д 8417 К 3360;
өсімдіктер өнімін өсірумен байланысты пайдаланған су үшін шығыны есепке алынды (шот-фактура, № 6 ж\о) Д 8415 К 3360;
өсімдіктер өнімін өсірумен байланысты үстеме шығындар шоты жабылды Д 8110 К 8410
өнімнің өзіндік құны анықталды (калькуляциялық карточка) Д 7010 К 8110;
Дайын өнім кіріске алынды (накладной, кіріс ордер)Д 2510 К 8110
3. Мал шаруашылық өндірісінің есебі, құжаттық рәсімдеуі.
Ауыл шаруашылық өнімдері биологиялық активтер ретінде танылады. Биологиялық актив дегеніміз - жануар немесе өсімдік. Биологиялық актив бастапқы таныған сәтте және баланстың әрбір күнгі жағдайы бойынша әділ құнын жеткілікті сенімді деңгейде өлшеуге болмайтын жағдайлардан басқа есеп айырысу өткізу шығыстарын қоспай әділ құны бойынша өлшенеді.
Мал шаруашылығында мал негізгі құрал ретінде және зат, өнім ретінде де есепке алынады. Сондықтан малдар өнім беретін мал, жұмыс малы, өсірілетін мал, бордақыдағы ересек мал түрлеріне ажыратады, олар іріктеумен анықталады. Өнім беретін мал болуы мүмкін ет беретін болып немесе сүт беретін болып. Жұмыс малын ұйым көлік ретінде пайдаланады (тасымалдауға, жер жыртуға). Өсірілетін жас мал- ол, алынған төл. Бордақыдағы ересек мал - арнайы салмақ қосу үшін жеке қойылған мал. Іріктеліп негізгі табыннан бөлініп алынған малдар құжаттармен рәсімделіп ведомосттарға жазылады.
Сатып алынған малдар сатып алу, жеткізу мен жол бойында малдарды азықтандыруға жұмсалған шығыстар бойынша есепке алынады. Осы қозғалыстарда малдың арам өлуі ысырап болып танылады.
Малдарды бағып-күту шығындары олардың тірілей артық салмақ қосуының нақты өзіндік құны болып саналады.
Мал шаруашылық кәсіпорындарында малшаруашылығы шығындарының есебі 8110"Негізгі өндіріс" шотында, ал қосалқы ауыл шаруашылық кәсіпорындарының шығындар есебі - 8310 "көмекші өндіріс" және 841 үстеме шығындар шоттарында жүргізіледі.
Өндірісте әр қозғалыс өз бағытындағы құжаттармен рәсімделеді, төл кіріске алу Актісімен ресімеделеді. Оны төл алынған күнге төлдейтін малдар бекітіліп жауапты тұлғаның қатысуымен ферма меңгерушісі, зоотехник немесе бригадир толтырады. Кіріске алынған малдарға нөмірлеп белгі соғады.
Жеткізушілерден малдар сатып алу кезінде жеткізуші шот-фактура жазып береді, ол мал шаруашылық ұйымдарда жүктердің түсуін есепке алу журналында жазылады және накладной арқылы фермаға беріледі. Кіріске алу кезде 1 БА - қабылдап алу-беру актісі толтырылады. Есепке алынған биологиялық активтерге № 4 Есепке алу карточкасы малдар, өсімдіктер бойынша жекелеп ашылады және № 5 Есепке алу жөніндегі түгендеу карточканың тізімдемесі жүргізіледі. Ферма меңгерушісі зоотехник және мал дәрігерімен бірге малдарды қабылдайды. Қабылданған малдар шот-фактура негізінде мал басының қозғалысы есеп кітабына жазылады, ал малдар малшының жауапкершілігіне беріледі Малдарды бір топтан екінші топқа ауыстыруы малдарды бір топтан екінші топқа ауыстыру Актісімен ресімделеді. Ол актіні малдарды ауыстыру күні малдарды өткізетін және қабылдап алатын жауапты тұлғалардың қатысуымен ферма меңгерушісі, бухгалтер және зоотехник жасайды. Егер малдарды басқа топқа ауыстыру кезінде материалға жауапты тұлға өзгермейтін болса, ол акті сол жағдайда ғана жасалады. Осы акті негізінде ферма меңгерушісі малдардың ауыстырылуын мал басының қозғалысы есеп Кітабына жазады. Жарамсыз малдарды іріктеу негізгі табыннан жарамсыз малдарды іріктеп алуға арналған Актімен және малдарды бір топтан екінші топқа ауыстыру Актісімен ресімделеді.
Союға жататын малға, құсттарға шығарылу Актісі жазылып беріледі.
Малдың, төлдің, бордақыдағы малдың өлуі, сондай-ақ негізгі құралдар құрамында саналатын малдарды лажсыз сою, аурудан өлуі, кездейсоқ апаттар немесе қарамаудан өлуі жағдайларда комиссия құрылып актімен рәсімделеді. Ішкі қозғалыстың биологиялық активтеріне жауапты тұлғалар арасында № 2 Ішкі қозғалысы өткізуге берілетін жүкқұжаты жазылады.
Биологиялық активтерге түгендеу жасалғанда комиссиямен Түг 2 Түгендеу тізімдемесі және түг 13 биологиялық активтерді салыстырмалы тізімдемесі толтырылады.
Жыл ішінде түскен малдар мен құстар келесідей бағалаулар бойынша кіріске алынады:
Төл: сүттік табындағы бұзау - 1,5 центнер сүттің жоспарлы өзіндік құнына теңестірілетін 1 бас төлдің жоспарлы өзіндік құны бойынша; еттік табындағы бұзау - тірі бұзау массасына көбейтілген 1 кг. тірі массаның жоспарлы өзіндік құны бойынша; бота - түйелерді 120 азық-күнде ұстауды бағалау бойынша; аңдар мен қояндардың төлдеуі - әрқайсысының жоспарлы өзіндік құнының 50% мөлшерінде;
Сатып алынған малдар мен құстар - малдарды жолда азықтандыру мен жеткізу шығындарын қоса отырып, сатып алу құны бойынша;
өтеусіз алынған - өткізіп беру құжаттарына сәйкес бағалау бойынша;
өнімді малдардың негізгі табынынан нашарларын іріктеп алған соң бордақыға қойылған малдардың - есепке алу құны бойынша;
жұмыс күші және асыл тұқымды малдар - сатудан және жарамсыздыққа шығарудан (выбраковки) нақты түскен түсім сомалары бойынша;
өлген малдар - жыл басынан өлген кезге дейінгі кезең ішіндегі олардың массасына өнімнің жоспарлы бағасын қосумен есепті жыл басындағы құн бойынша.
Жыл соңында, мал басының тірі салмағы өсімінің нақты өзіндік құнын, жыл ішінде кіріске алған төлдің жоспарлы өзіндік құнын және шығарылып тасталған (кеткен) (өлгеннен басқа) төлдің салмақ өсімі мен құны анықталғаннан соң түзетулер енгізіліп және нақты өзіндік құны шығарылады.
Ауыл шаруашылық кәсіпорындарында мал басынан өзге тауарлық-материалдық қорлар құрамына: тұқымдар мен отырғызатын материалдар, азық, малдар мен өсімдіктерді қорғау құралдары (тыңайтқыш, улы химикаттар, гербицидтер және т.б.) кіреді. Есептен шығару барысында № 3 Есептен шығару актісі жазылады.
Биологиялық активтер шоттар 2510, 2520 активті, негізгі, инвентарлық шоттар болып саналады; олардың дебеті бойынша есепті кезеңнің басы мен аяғындағы, есепті кезең ішінде түскен малдардың тірілей салмағының нақты өзіндік құны көрсетіледі, кредит бойынша - шығарылып тасталған (кеткен) малдардың нақты өзіндік құны көрсетіледі.
Мал шаруашылықтың шығындар есебі 8110 шотта жүргізіледі. Ірі қара малдың сауын табыннан алынған сүт есебі 1320 Д-не жазылады К 8110. Төл есебі 1340 есепке алынып 2523 шотқа ауыстырылып жүргізіледі. Жұмыс мал есебі 2522 шотта жүргізіледі, өнім беретін малдың есебі 2521 шотта жүргізіледі, бордағыдағы, жемдеудегі малдың 2524 шотта есептеледі.
№
Операциялардың мазмұны
Құжат
Шот кор-сы
Дебет
Кредит
1
2
3
4
5
1.
Өз шаруашылығында алынған төлдің құны кіріске алынады
Малдардың төлін кіріске алу актісі
1340
8110,
8210
2.
Негізгі табын - нан іріктеліп алынған мал бордақыға қойылды
Негізгі та - бын - нан малдарды ірік - теп алу актісі
8110
2524
3.
сатып алынған малдар :
Жеткізушілерден сатып алу құнына
Шот-фактура, кіріске алу актісі
2520
3310
малдарды жеткізіп беру шығындары сомасына:
сырттағы көлікке
ТТН есеп айырысу
2520
3310
Өз көлік шаруашылығына
2520
8210
жолда малдарды азықтандыруға жұмсаған жем-шөп құнына
Жем-шөп шығындары ведомосы
2520
1310
есеп беретін со - ма - дан төленген мал - дар - ды азық - тан - ды - ра - тын шығындарға
Аванстық есеп
2520
1250
4.
Алынған малдар кіріске алынады:
өтеусіз тәртіпте жеке және заңды тұлғалардан алынған
Шот-фактура, кіріске алу актісі
2520,1340
6220
субсидия тәртібінде атқарушы билік органдарынан алынған
1340,2520
6230
7.
Сатып алу және жеткізу құны төленген малдар кіріске алынады
Шот-фактура, кіріске алу актісі
кассадан;
1340,2520
1010
есеп айырысу шотынан
1340,2520
1030
3.
өткізілген мал құны есептен шығарылады
Сатыпалушыға өткізу құнына
Шот-фактура
1210
6010
қосымша құн салығы сомасына
1210
3130
4.
Еңбек ақы есебіне өз жұмыскерлеріне өт - кі - зіл - ген мал:
өткізу құнына
Есеп айырысу ведомосы
3350
6010
5
Өткізілген малдардың нақты құны есептен шығарылады
7010
1340,
2520
3. Ауыл шаруашылық өндірісне салық салу есебінің ерекшеліктері.
Ауыл шаруашылық ұйымдар үшін мемлекет тарапынан берілген арнай салық режимы - ол, жер салығын төлеуге негізделген. (62 тарау 439бап). Жер салықтың объектісі болып жер учаскенің бағаланған құны болады. Салық төлеу кезеңі күнтізбелік жыл болып танылады.
Ауыл шаруашылық ұйымдар жылдың 20 ақпанынан кешіктірмей салықтық органға салықтық есептемені тапсырады, бұл салық бойынша бюджетпен есептесудің келісімі болып саналады. Ол үшін ұйым нотариатпен куәләндырылған жер учаскесін растайтын мемлекеттік ұйымдардың құжаттарының көшірмесін, жер учаскенің бағаланған актісінің көшірмесін тапсырады. Салықтық органмен ауыл шаруашылық ұйымдар жеке табыс салық және қосылған құн салығы (айналым бар болатын болса), автокөлік (бар болса, 364б.), мүлік салығы ( бар болса, 394б.) бойынша есеп айырысады. Жер бойынша егістік жерге ставкалар қолданылады:
Рет
№
Жер учаскелерінің көлемі (гектар)
Салық ставкасы
1
2
3
1.
500-ге дейін
0,1%
2.
501-ден 1000-ға дейін
500 гектардан бағалау құнының 0,1% + 500 гектардан асатын гектарлардың бағалау құнының 0,2%
3.
1000-нан 1500-ге дейін
1000 гектардан бағалау құнының 0,2% + 1000 гектардан асатын гектарлардың бағалау құнының 0,3%
4.
1501-ден 3000-ға дейін
1500 гектардан бағалау құнының 0,3% + 1500 гектардан асатын гектарлардың бағалау құнының 0,4%
5.
3000-нан жоғары
3000 гектардан бағалау құнының 0,4% + 3000 гектардан асатын гектарлардың бағалау құнының 0,5%
Жайлаулар, табиғи шабындықтар және арнаулы салық режимі қолданылатын ауыл шаруашылық ұйымдар бiрыңғай жер салығын есептеуге жер учаскелерінің бағаланған құнынан 0,1% ставкасын қолдану арқылы жүргізіледі.
Әлеуметтік салық салық кодексінің тәртібімен есептеледі. Бірақ, салық кезеңі 1қантардан 1 қазаңға дейін есептелген болса төлем кезеңі 10 қарашадан кешіктірлмеу керек. Егер салық кезеңі 1 қазаннан 31 желтоқсанға дейін есептелген болса 10 сәуірден кешіктірілмеу керек. Декларация тапсыру мерзімі 31 наурыз, табыс салық есептеп төлеуге ставка 10%.
Бақылау сұрақтар:
1. Негізгі шаруашылық бойынша малды семірту пунктіндегі пайдаланылған жем-шөп есептен шығарылды операцияға бухгалтерлік жазба.
2 Төл беретін ересек малдың есебі шотта жүргізіледі.
3. Бағып -күтіп, өсіру үшін жас мал сатып алынды операцияға бухгалтерлік жазба.
4. Еншілес кәсіпорыннан сатып алынған төл беретін ересек мал кіріске алынды операцияға бухгалтерлік жазба.
5. Есептік кезең ішінде ірі қара малдың сауын табынынан сүт кіріске алынды операцияға бухгалтерлік жазба.
6. Алдағы сату, жемдеу және сою үшін негізгі табыннан малдарды есептен шығару құжатпен рәсімделеді.
7. Жас малдың арам өлуі, еріксіз сойлуы - аталады.
8. Ауыл шаруашылығы өндірістің басты құралы.
9. Жас малдың есебі шотта жүргізіледі.
10. Бордақылаудағы және жемдеудегі малдың есебі құжаттарды жүргізіледі.
11.Жұмыс малы сына шотта жүргізіледі.
12. Мал шаруашылығы шығындарының есебі мына шотта жүргізіледі.
13. Ауыл шаруашылық техникасына тозу есептелінді.
14. Жабдықтаушылардан жем-шөп келіп түсті.
15. Жемдеуге малдың тірі салмағының қосылуы кіріске алынды операцияға бухгалтерлік жазба.
Қаржылық есептің туристік компаниялардағы ерекшеліктері
1.Туристік қызмет көрсетулер мен олардың мәні.
2. Туристік бизнес ұйымдарындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру.
3. Турөнімнің бағасының қалыптасу саясаты.
4. Турөнімнің шығындар құрамы және калькуляция
5. Турөнім сатудан кірістер мен шығыстар есебі.
6. Туристік агенттік қызмет.
Негізгі ұғымдар: туристтік бизнес, туроператор, турөнім, турагент, шоп-тур, туржолдама, экскурсия, туристік база.
1.Туристік қызмет көрсетулер мен олардың мәні.
Қазақстан үшін туризмнің дамуы қазіргі таңда өте маңызды және кәсіпкерліктің бір түрі болып танылады .
Қызмет көрсетудің көптеген ерекше сипаттамаларымен (сезілмейтіндігі, өндіріс пен тұтынудың бір мезгілділігі, сапаның өзгермелілігі, сақтауға болмайтындығы) қатар туристік өнімге өзінің ерекше өзгешеліктері бар және ол туристік фирмалардың маркетингтік қызметін ұйымдастыруы болып табылады. Сонымен қатар туристік қызмет көрсетушілерге әсіресе экономикалық, саяси, табиғи, әлеуметтік-мәдени және т.б. факторлар да әсер етеді. Тұрақты нормалар, әлеуметтік ереже, рухани құндылықтар жүйелері, адамдардың табиғатқа, денсаулыққа, еңбекке, спортқа, демалуға қатынасы өте маңызды және ерекше, сондықтан фирмалар осындай факторларды ескеру қажет.
Туристік ұйым - бұл мүлікті ұйымның пайдалануы негізінде өнім өндіретін, қызмет көрсететін және өткізетін, жұмыстарды орындайтын заңды тұлға, құқығын иеленетін дербес шаруашылық жүргізуші субъект. Ұйымның мүшелерінің әлеуметтік және экономикалық мүдделерін және мүлікті меншіктенуші мүдделерін қанағаттандыру үшін табыс алуға бағытталған шаруашылық қызметі туристік кәсіпорынның ең басты мәселесі болып табылады.
Туристтік бизнес - туристтік саланың тұтынушыларына турөнімді ұсыну және өткізу болып табылады. Туристтік бизнестің басты мақсаты тұтынушыларға турөнімді өткізу, қызметті көрсету барысында.
Туристік ұйым табыс табуды турөнімді өткізу, қызмет көрсету жолдармен жүзеге асырады - туристтік әрекеттері заңға сәйкес - ол реттелген қалыптасу процессі, өндіру, жылжыту, маркетингтеу, бөлу (резервті, броньді), өткізу, жеткізу және жекелеген кешенді туристтік өнімдермен қызметтерді жасау, көрсету болып танылады.
Туристтік қызмет көрсету деген - қонақжәйлілік әрекеттері, оған кіреді қонақ ұйдің категориясына қарай оның жабдықтау, талабына сай қызметтерді ұйымдастыру.
Әрбір жеке кәсіпорынның туристік саясатының негізгі мақсаты жағдайларды тиімді пайдалана отырып көрсетілетін қызметтер сапасын жоғарылату, туристік өнімді өндіру, өткізу және жылжыту үрдістеріне жаңашылдықтар енгізу арқылы пайданы және туристік қызметтің рентабелділігін арттыру болып табылады.
Туризм - демалу мақсатында, іскерлік және өзге мақсаттарда қатарынан бір жылдан аспайтын кезең ішінде саяхаттайтын және әдеттегі ортасынан тыс жерде орналасқан орындарда болуды жүзеге асыратын адамдар қызметі.
Туристiк операторлық қызмет (туроператорлық қызмет) - қызметтiң осы түрiне лицензиясы бар заңды тұлғалардың өздерiнiң туристiк өнiмдерiн қалыптастыру, ұсыну және туристiк агенттер мен туристерге өткiзу жөнiндегi қызметi.
Туристiк агенттiк қызмет (турагенттiк қызмет) - қызметтiң осы түрiне лицензиясы бар жеке және (немесе) заңды тұлғалардың туроператордың туристiк өнiмiнін ұсыну және өткiзу жөнiндегi қызметiн атқарушы.
Тур - белгiленген мерзiмдер шеңберiнде белгiлі бiр маршрут бойынша жасалатын саяхатты қамтитын туристік қызмет көрсетулер кешені.
Туристік жолдама - туристік қызмет көрсету кешенін алуға құқықты растайтын құжат.
Туристiк өнiм - саяхат барысында туристiң қажетiн қанағаттандыру үшiн жеткiлiктi туристiк қызмет көрсетулер жиынтығы.
Туристiк қызмет көрсету - туристiк саяхат кезеңiнде және осы саяхатқа байланысты туристiң қажеттіліктерiн қанағаттандыру үшiн маңызы зор қызметтер (орналастыру, тасымалдау, тамақтандыру, экскурсиялар, туризм нұсқаушылары, гидтер (гид-аудармашылар) көрсететін қызметтер және сапар мақсатына байланысты көрсетілетін басқа да қызметтер).
Туристік қызметті (туроператорлық, турагенттік, экскурсиялық және туризм нұсқаушысының қызмет көрсетуін) жүзеге асыру құқығы үшін берілетін лицензия болып табылады. Лицензияның күші Қазақстан Республикасының барлық аумағында жүреді.
Өтінуші лицензия алғаннан кейін лицензия берілген кезден бастап жеті ай ішінде көрсетілетін туристік қызметтерге сертификат алуға міндетті, содан кейін олардың көшірмелерін лицензиарға тапсырады.
Лицензия мынандай туристік қызмет түрлерінің әрқайсысына беріледі:
-туроператорлық;
-турагенттік;
-экскурсиялық;
-туризм нұсқаушысының қызмет көрсетуі.
Лицензия субьектіге немесе оның уәкілетті өкіліне сенімхат негізінде беріледі.
Лицензия бір данада беріледі, лицензия жоғалған жағдайда, лицензиаттың жазбаша өтініш бойынша төл құжат алуға құқығы бар. Бұл ретте лицензиат туристік қызметтің тиісті түрімен айналысу құқығы үшін алым ( бұдан әрі-лицензиялық алым) төлейді.
Тұлғаның аталуы Заңды, орналасқан жері өзгерген жағдайда, ол бір ай ішінде көрсетілген мәліметтерді растайтын құжаттарды қосып, лицензияны қайта рәсімдеу туралы өтініш беруге міндетті. Лицензиат тиісті жазбаша өтініш берген күннен бастап лицензиар он күн ішінде лицензияны қайта рәсімдейді.
Лицензия Лицензия туралы Заңмен белгіленген мерзімге беріледі.
Лицензиардың басшысы не осыған уәкілетті адам лицензияға қол қояды және лицензиардың мөрімен куәландырылады.
Туризмнің ұйымдық нысаны - халықаралық және ішкі туризм.
Халықаралық туризмге:
Келу туризмi - Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұрмайтын адамдардың Қазақстан Республикасы шегiндегi саяхаты;
Шығу туризмі - Қазақстан Республикасының азаматтары мен Қазақстан Рес-публикасында тұрақты тұратын адамдардың басқа елге саяхатын қамтиды.
Ішкi туризм - Қазақстан Республикасының азаматтары мен оның аумағында тұрақты тұратын адамдардың Қазақстан Республикасының шегiндегi саяхаты кіреді.
Туристік қызмет сферасының бәсекеге қабілеттілігін арттырудың маркетингтік аспектілері нарықты зерттеу, тұтынушылардың сұранысы мен талғамын анықтау, ассортименттік, баға, өткізу, жылжыту саясаттарын әзірлеуді қамтиды.
Арнайы сұранысты анықтаушы факторлар
Туристтік бизнесті құру үшін арнайы сұранысты анықтау қажет, ол да бизнестің дамуына әсер ететін фактор болып танылады:
Ерекшеліктер
Ұсынлыған қызметтер мен мүмкіндіктер
Турқызметке деген сұраныс пен мақсаттар
Пайда болатын имидж және ассоциациялар
Қолжетерлік
2. Туристік бизнес ұйымдарындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру.
Туристік бизнес ұйымдарында бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың өз ерекшклігі бар болғаммен қаржылық есепті ұйымдастыру тәртібі жалпы Бухгалтерлік есеппен қаржылық есептілігі туралы заңмен ҰҚЕС сәйкес жасалады.
Турөнімнің өзіндік құнын қалыптастыру барысында бухгалтерлік есеп шоттар жоспарының 8000 бөлім шоттары қолдануы мүмкін, онда 8110 негізгі өндіріс, 8310 көмекші өндіріс шоттарында жинақталып өнім дайын болғанда 1320 дайын өнім шотымен жабылады.
Ұсынылатын бухгалтерлік проводкалар:
Рет
№
Шаруашылық операция мазмұны
Шот корреспонд-сы
Д
К
1
Турөнім дайындау барысында сырт ұйымдардың көмегін пайдаланғанда
8110
3310,3390
ҚҚС сомаға
1420
3310,3390
2
Сырт ұйымдарға берешекті өтеу
3310,3390
1030,1010
3
Турөнімің өзіндік құнына көмекші өндірістің шығындары ескерілді
8110
8310
4
Турөнімді дайындауда ұйымның өз шығындары ескерілді
8110
1310,335, 3150,3210
5
Турөнімнің өзіндік құнына үстеме шығындар ескерілді
8114
8410
6
Турөнімді дайындауда үстеме шығындар есептелді:
материалды шығындар жасалды
8411
1310
жұмысшыларға еңбекақы есептелді
8412
3350
жұмысшылардың еңбекақысына әлеуметтік салық және сақтандыру төлем есептелді
8413
3150,3210
турөнімді дайындауда сырт ұйымдармен негізгі құралдарға жөндеу жасалғанда
8414
3310,3390
турөнімді дайындау барысындағы пайдаланған негізгі құралдармен МЕА тозу есептелгенде
8415
2420,2740
турөнімді дайындауда жасалған коммуналдық шығындарға
8416
3310
турөнімді дайындауда сырт ұйымның негізгі құралын жалға пайдаланғанда
8417
3360,1620
турөнімді дайындауда басқада шығындар жасалғанда
8418
1620,3310,
1010
7
Ай соңында үстеме шығындар қорытындыланды
8410
8411-8418
8
Турөнімнің өзіндік құнын анықтауда шығындар қорытындыланды
8110
8411-8414
9
Турөнімнің өзіндік құны анықталды
1320
8110
Туристік ұйымдар турөнімді нарықтық құнмен өткізеді Д 1210 К 6010, Д 1210 К 3130 және Д 7010 К 1320 проводкалар жасалады.
3. Турөнімнің бағасының қалыптасу саясаты.
Туристік қызметтер бағалар туралы ақпарат жинау тікелей тауарларды (қызметтерді) өткізу орындарында баға тіркеушілермен жүргізіледі. Зерттеу жүргізілген күні қолма-қол төленген бағалар, салықтарды қоса, бірақ оларды жеткізу үшін қосымша алымдарды қоспай тіркеледі.
Турөнімнің бағасының қалыптасуына әсер ететін факторлар:
oo туристтік база жету түрлері (әуежай, автокөлік);
oo туристтік базада тұратын қонақ ұй категориясы;
oo қызмет көрсету түрі (жеке немесе топты);
oo мауысымдық жағдайлар;
oo туристтік базаның орналасқан жері;
oo көрсетілетін қызметтерге нарықтағы сұраныс дәрежесі.
Туристтік қызметтердің бағасы қалыптасады:
Туристтердің тамақтану азық түлектерінен, төсек орындарынан, күнделікті тұтыну жабдықтарынан, туроператорлардың шығындарынан, салықтардан, жекелеген туристтердің (топтардың) жеңілдіктерінен, турагенттердің сыйақыларымен жеңілдіктерінен.
1. Туристтердің тұратын орындары, ол қалыптасады:
oo тұратын бөлменің құны және оның броньдауы (оның ішіндегі сервизі);
oo жеңілдіктер;
oo орналастыру жағдайлардан;
oo келу (кіру) кестеден;
oo материалды жауапкершіліктен.
2. Туристтердің тамақтану жағдайлары (ресторан, кафе, бар), олардың орналасу алыстығы:
- бірмерзімде тамақтанатын туристтер санынан;
- тамақтану мерзімдері және көлемдері;
- азық тұліктердің бағалары;
- материалды жауапкершіліктен.
3. Бұл көрсетілгеннен басқа туристтік жолдаманың бағасына кіреді барып- қайту жол шығындары, жолдама бойынша ол жақта болған кезде басқа көрсетілетін қызметтер (бір рет қонақ ұй территориясында артық тамақтану (мезгілден тыс), қонақ ұй территориясындағы көрсетіліп жатқан қызметтерді артық пайдалану, экскурсиясына бару, автокөлікті пайдалану.
Турсттік бизнесті ұйымдастырушылармен тұтынушылар арасында байланысты құру үшін дистрибьютерлік жүйе өте маңызды роль атқарады.
Туристік қызметтерді өндірушілер
Басқа да қызметтер:
Сауда
Банктер
Сақтандыру және т.б.
Ерекшеліктер:
Музей,
парктер
Ескерткіштер және т.б.
Тұру:
Отельдер
Мотельдер
Ресторандар және т.б.
Көлік:
Ауа
Жер үсті
Теңіз
Сауда өкілдері мен брокерлер
Турклубтар, ассоциациялар
Туроператорлар
Турагенттер
4. Турөнімнің шығындар құрамы және калькуляция
Турөнімнің шығындар құрамы қалыптасады туристтік ұйымның турөнімге жасаған материалдыр шығынынан, ұйымдағы жұмысшылардың еңбекақысы шығынынан, салықтар және төлемдер, несиелік пайыздармен жал шығындар т.б.
Турөнімнің өзіндік құн калькуляциясы бір турөнімге шаққан шығындардың жиынын қарастырады. Турдың құрылымы туристер саны, мемлекет, көрсетілетін қызметтер түрлерінен және сатыпалушылар сұранысанын тәуелді болады. Турөнімнің бағасы калькуляциямен қалыптасады.
Калькуляция дегеніміз баға қалыптасу тәсілді құжаты, ол болады- нақты (есептік), жоспарлы (нормативті) және сметалық (жаңа өнімге шығын норма жоқ). Тәжірибеде топты турлар қолданылады, оның бағасы 10-20% төмен болады.
Турөнімнің өзіндік құнының қалыптасу калькуляциясына келесі бабтар ескеріледі:
oo тұрғын ұй шығыны;
oo автокөлік шығыны;
oo тамақтану шығыны;
oo сақтандыру шығыны;
oo рұқсатнама;
oo экскурсиялық бағдарлама;
oo туроператордың басқа жанама шығындары.
Турөнімнің шығындары тікелей және жанама түрлерге бөлінеді.
Тікелей шығындар - материалдар, еңбекақы, салықтар, жарнама.
Жанама шығындар - тур топ ұйымдастыру, негізгі құралдармен МЕА тозуы, жал, банк қызметтері, басқада туристік ұйымның қызметін қамтамасыз ету шығындары.
Мысалы, туроператор 7 күнге (6 түн) ере жүрген мен 90 адамнан туртоп қалыптастырды. Тамақтану тәртібі (таңертенгі және кешкі ас).
Номерде екі кісілік, барлық жағдай жасалған - 3ж.
Автокөлік - автобус Турист 1S 2DBL. Трансфер - топты.
Турфирманың шығыны:
Жол ұшқышпен - $175*90 адам= $15 750.
2. тұрғын тамақтанумен $ 35*6 түн*90 адам = $ 18 900.
3. Фирманың қызметтері (орын, билет бронда, 10% топпен ере жүру ) : $ 34 650 * 10% = $ 3465.
· фирманың кірісі - 10% шығын көлемінен - $ 3465;
· топқа турдың жалпы құны: $ 34650 + $ 3465 + $ 3465 = $ 41 580;
·бір адамға шаққанда: $ 41 580 : 90 = $ 462.
Сонымен туроператордың шығындары қалыптасады:
Турситтік жолдаманың құны анықталады есептеме әдісімен, оған кіреді:
oo автокөлік шығындары;
oo тұрғын ұй шығыны;
oo тамақтану;
oo еңбекақы (гид, экскурсовод, топ жетекшілері);
oo салықтармен төлемдер;
oo мадени- сауық шаралардың билеттер құны;
oo экскурсиялық шаралар;
oo басқа үстеме шығындар (10 - 20%);
Бұдан басқа жолдаманы нарыққа жылжыту шығындары:
oo жарнама(каталогтар, брошюролар, сыртқы жарнама, баспасөзге жарнама, сату орындардағы жарнама);
oo сатуға ынталандырулар (поштаға материалдар);
oo пресс-конференциямен пресс-демонстрациялар;
oo презентациялар;
oo көрнекілермен кездесулер, ярмаркалар;
oo бейнефильмдер т.б.
Осының бәрін ескере отырып бір туристке шаққандағы жолдама құны анықталады:
Туроператордың ескерген шығындары, салықтар, туроператордың табысы, әр түрлі жеңілдіктері, турагенттің сыйақылар қосындыларын топтағы туристер саны және топты еріп жүретіндердің сандарының қосындысына бөлу жолымен анықталады.
Туроператор туржолдаманың құнын екі әдістің бірімен өткізуі мүмкін - турагентке өзінің құнымен беріп әр қарай турагент қандай бағамен сатуына кіріспей немесе соңғы тұтынушыға дейін сатылатын бағаны белгілеп беріп турагенттің сыйақысын өзі анықтайды.
5. Турөнім сатудан кірістер мен шығыстар есебі.
Жоғарыда айтылғандай туристік саланың көрсетілген қызметтер, тауарлардың сомалық көлемі туристік өнім ретінде екі әдіспен бағаланады:
oo өнімге жасалған барлық шығындар жиыны ретінде;
oo туристерден түскен барлық шығындар жиыны, яғни туризмнен түскен кірістер.
Осы екі жағдайда барлық туристік өнім құндық түрде өлшенеді, сондықтан
барлық туристік өнімнің кірісі болып танылады:
oo туристік өнімді өндірген үшін жасалған еңбекақы;
oo бөлмелерді жалға бергеннен түскен кірістер;
oo туристік қызметтен басқа ірекеттердн түскен кірістер;
oo ұйымның жалпы кірістерінен шығындарды шегерткеннен кейінгі қалатын табыс.
Құндық түрдегі туризмнің табысы - ол, туристік өнім өндіруг жасалған барлық шығындар : туристік табыс = туристік өнім - жанама салықтар + мемлекеттік субсидиялар.
Ал, барлық туристік өнімнің шығындарына кіреді:
- туристік өнім дайындауға кететін материалдық шығын;
- туристік инвестициялар;
- турситік экспорт (туристік импорт шегертілгеннен қалған)
Есеп 1 . Есептің берілгенін ескере отырып шаруашылық операцияларын жалғастырып қозғалыстарға бухгалтерлік проводкалар көрсет, қаржылық нәтижесін анықта:
Рет
№
Шаруашылық операция
Сома, тг.
Шот кор-сы
Д
К
1
Турагент туроператордан туржолдама сатыпалды
846000
2
турагент туроператодың банктік шотына туржолдама үшін аударды
507000
3
Турагент туристерге туржолдаманы келісім құнмен өткізді
957000
Өткізілген туржолдаманың өзіндік құны есептен шығарылды
736000
4
Турагентке өткізілген туржолдама үшін 10% сыйақысы есептелді
5
Турагентің жасалған операцияларынан қаржылық нәтиже анықталды
Есеп 2.
Рет
№
Шаруашылық операция
Сома, тг.
Шот кор-сы
Д
К
1
Турагент туроператордан туржолдама сатыпалды
1523000
2
турагент туроператодың банктік шотына туржолдама үшін аударды
965000
3
Турагентке өткізілген туржолдама үшін 15% делдалдық сыйақысы есептелді
4
Туроператорға турөнім үшін сыйақы азайтылған берешек аударылды
5
Турагенттің турөнімді өткізу барысында өз шығындары есептелді
Еңбекақы есептелді
55000
Жасалған жарнама үшін аударылды
18000
Басқа кеңсе шығындары
11500
6
Турагент туристерге туржолдаманы келісім құнмен өткізді
1512300
Өткізілген туржолдаманың өзіндік құны есептен шығарылды
1294550
7
Турагентің жасалған операцияларынан қаржылық нәтиже анықталды
6. Туристік агенттік қызмет.
Турагент өз бетімен турөнімді өндірмейді, ол турөнімді өткізеді (сатады), сонымен ол туроператорға қосымша табыс әкеледі. Бір сөзбен айтқанда турагент өз қызметін сатып алу - сату немесе делдал ретінде жүзеге асырады. Туоператордан туржолдаманы алғаннан басқа турагенттер билеттерді, қонақ үйлерде орын брондау, рұқсатнама рәсімдеу, сақтандыру әрекеттерді рәсімдеу және туристтердің басқада сұраныстарын жүзеге асырады.
Туризмнің негізгі бағыттары болып танылады, ол:
Шығу туризмі: Бұл қаламыздың тұрғындары мен қонақтарын басқа шет елдерге жіберу. (демалу, емдік, танымдық, оқу мақсаттарында ұйымдастырылады).
Ішкі туризм: Бұл қаламыздың тұрғындары мен қонақтарын Оңтүстік Қазақстан облысының табиғи және тарихи, әсем, шырайлы жерлерімен таныстыру.
Кіру туризмі: Шетел елдері мен ТМД елдерінен келген қонақтарды қабылдау және оларға қызмет көрсету.
Мысалы:
Рет
№
Шаруашылық операция
Шот кор-сы
Д
К
1
Турагент авиакомпаниядан авиабилет құжатын қабылдады
1010
1210
2
турагент авиабилет үшін есептеді (сыйақы шегертілген)
1210
3310
3
Авиакомпания ұйымына аударылды
3310
1030
4
Комиссиялық сыйақы көрсетілді
1210
6010
Комиссиялық сыйақының ҚҚС сомасы
1210
3130
5
Делдалдық қызметтердің өз шығындары ескерілді
8110
3310,3390,3350,
3150,3210,1250
Қызметтердің ҚҚС сомасы есепке алынды
1420
3310,3390,1250
6
Өткізілген турөнімнің өзіндік құны анықталды
7010
8110
7
Турагентің өткізген авиабилетінен қаржылық нәтиже анықталды
6010
5610
Турөнімнің өзіндік құны есептен шығарылды
5610
7010
Автокөлік ұйымдарындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру. Негізгі құралдар есебі.
Автокөлік ұйымдар әр түрлі қызмет көрсету түрлерімен шұғылдану мүмкін. Жүк тасмалдайтын өндіріс, кісі тасмалдайтын өндіріс, аралас немесе жөндеу, құрастыру және басқада өндіріс түрлерге бөлінеді. Осы қызмет көрсету түрлерімен айналысатын ұйымдарда бухгалтерлік есепті ұйымдастыру ерекшеліктер де туындайды. Аталған өндіріс ұйымдардың әрекеттерін әдеттегідей негізгі, қосалқы және үстеме шығындарын өндірістік бөлімдер (автокалонна, цехтар) бойынша бөлек-бөлек есеп - ке алынады.
Өндірістік - ұйымның лицензиясында көрсетілген қызметтер бойынша шығындар - ол, тікелей шығындар материалдық, еңбекақы, еңбекақыға салықтармен төлемдер - диспетчерлер, механиктер, тех - ник - - - тердің еңбек ақысы.
Көмекші цехтардың қызметтері тартылу мүмкін - шебер - ха - на - лардағы құрал-саймандарды таратушылар, маши - на жуушылар, негізгі құралдар мен техникалық заттарға күтім жасау және жөндеу жұмыстарын жүргізетін шығындар, олардың жұмыс - шыларына еңбекақы және салықтармен төлемдер. Оқушылардың еңбек ақысы (негізгі және қосымша). Күзет ұстау - еңбек ақы шығыны.
Ал, үстеме шығындарға өндіріс ғимараттары мен автокөлік кәсіпорнының аумағын ұстап тұру-жылыту үшін газ, су, бу, отын құны, сондай-ақ жарықтандыру электр қуатының құны, канализацияны ұстап тұру шығыстары, жұмыс орнын таза ұстауға жұмсалған материалдар мен инвентарлар құны және т.б. жатады. Бұдан басқа үстеме шығындар есебіне апарылады: еңбек қорғау, техника қауіпсіздігі және арнайы киімдер бойынша шығыстар, барлық шығындар жұмыскерлер үшін қауіпсіз еңбек орнын жабдықтауға (қоршаулар, қалқандар және т.б.) жұмсалады; қауіпті жерлер туралы ескертетін, жұмыс ережелерін түсіндіретін плакаттар, жазулар сатып алуға жұмсалатын шығыстар, еңбек қауіпсіздігі туралы арнайы ақыл-кеңес беру және лекциялар оқығаны үшін ақылар; қажетті дәрі-дәрмектер, арнаулы және қорғаныс киімдерін сатып алуға кететін шығындар, сондай-ақ жұмыс - шыларға тегін берілетін арнайы кезекші киімдер сатып алу шығындары.
Пайдалану, техникалық және өндірістік құжаттамалар бланктері - жолсапар бланктерінің, автобус билеттерінің, квитанциялардың және т.б. құны.
Автокөлік өндіріс ұйымдардың есебіндегі негізгі құралдар ХҚЕС №16 және №2 ҰҚЕС 16 бөліміне сәйкес жүргізіледі. Ал, кіріске алынғаннан кейін пайдалануды бастағаннан соң келесі айдан бастап автокөлікке тозу есептелінеді. Күрделі жөндеуден өткен автокөліктерге пайдалану мерзімі ұзартылады.
Ал, жол сапарға (линияға) шығарылатын автокөліктер дер кезінде заңмен ережелерге сәйкес техникалық бақылаудан өткізіледі, шығарылатын кезде диспетчерлермен қадағаланады. Сынып жол сапардан шығып қалған ytvtct - немесе өткізген автокөліктерге комиссиямен, механиктің қатысуымен акт жасалады (Н.Қ.№5 "Автокөлікті есептен шығаруға арналған акті).
2.Тауар-материалдық қорлар есебі. Автокөлік қызмет көрсетулерден кірістер мен шығыстар есебі.
Автокөлік кәсіпорындарындағы көлік құралдарын пайдалануға жұмсалатын жанар-жағар май (бензин, дизелдік отын, май және т.б.) есебі 1313 Отын шотында жүргізіледі. Жанар-жағар май материалдарын жоспарлау және оның ағымдық есебі жабдықтаушылар шотында көрсетілген сатып алу бағалары бойынша жүргізіледі. Оларды жеткізу шығындары жеке субшотта есепке алынады және ай соңында, ай ішінде жұмсалған материалдардың есепке алу бағасына сай (пропорционалды) есептен шығарылады.
Автокөлік ұйымдарда жанар-жағар май ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz