ҚР президентінің Парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру практикасы
Жоспары:
1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Заң шығаршашылық, парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру;
2.2. ҚР Президентінің Парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру практикасы;
2.3. Қазақстан Республикасы Парламентінің заң шығару қызметінің тиімділігін арттыру жолдары
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Заң шығаршашылық, парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру;
2.2. ҚР Президентінің Парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру практикасы;
2.3. Қазақстан Республикасы Парламентінің заң шығару қызметінің тиімділігін арттыру жолдары
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Заң шығару міндеттілігі ең алдымен негізгі заң шығарушы орган Қазақстан Республикасының Конституциясының 49-бабының 1-тармағымен Парламентке жүктелген. Заң шығару процесі мәселесі бүгінде аса өзекті мәселелердің қатарынан орын алған. 1995 жылғы Конституция бойынша заң шығармашылығы маңызды, жалпы мемлекеттік маңызы бар қатынастарды қамтиды. Ол қатынастардың дамуы, өзгеріп отыруы немесе тежелуі көбінесе заң шығару қызметінің табыстылығына байланысты. Заң шығармашылығының табыстылығы деп құқықтық реттелуге зәру, объективтік түрде себептелген қоғамдық қатынастардың дер кезінде, халық пен мемлекеттің мүддесіне сай заңи реттелуін, заң шығару процесінде кемістіктер мен кемшін тұстардың болмауын және тиісті қызметтің нәтижесі болып табылатын заңның қоғамның алға қарай қарқынды дамуына, мемлекетіміздің өркениетінің өсуіне қатысты қозғаушы бөлшек ретінде тұрақты қызмет етуін ұғынуымызға болады. Өйткені, заң шығармашылық мемлекеттік тәуелсіздік рухында, құқықтық және демократиялық мемлекетті қалыптастыру, экономиканы дамыту мүддесінде заңдарды шығаруға арналған. Өз кезегінде, мұндай заңдар қоғамда, мемлекетте заңдылық пен конституциялық құқықтық тәртіпті қамтамасыз етуге қол жеткізеді. Демек, қоғамдық дамудың біршама жетістіктері қоғамдық қатынастарды заңи реттеу арқылы мүмкін болады деп есептейміз. Заң шығару процесінің мұндай маңызы әр уақыттағы ғалымдар арасында тиісті мәселеге қатысты зор қызығушылықтар мен орасан талпыныстар тудырып отыр.
Заң шығару бастамасы құқығы Республика Президентіне, Парламент депутаттарына, Үкіметке тиесілі және тек қана Мәжілісте жүзеге асырылады. Республика Президентінің заңдар жобаларын қараудың басымдылығын белгілеуге, сондай-ақ осы жоба жедел қаралады деп жариялауға құқығы бар, бұл Парламент заң жобасын енгізілген күннен бастап бір ай ішінде қарауға тиісті екенін білдіреді. Парламент осы талапты орындамаса, Республика Президенті заң күші бар Жарлық шығаруға хақылы, ол Парламент Конституция белгілеген тәртіппен жаңа заң қабылдағанға дейін қолданылады.
Заң шығару міндеттілігі ең алдымен негізгі заң шығарушы орган Қазақстан Республикасының Конституциясының 49-бабының 1-тармағымен Парламентке жүктелген. Заң шығару процесі мәселесі бүгінде аса өзекті мәселелердің қатарынан орын алған. 1995 жылғы Конституция бойынша заң шығармашылығы маңызды, жалпы мемлекеттік маңызы бар қатынастарды қамтиды. Ол қатынастардың дамуы, өзгеріп отыруы немесе тежелуі көбінесе заң шығару қызметінің табыстылығына байланысты. Заң шығармашылығының табыстылығы деп құқықтық реттелуге зәру, объективтік түрде себептелген қоғамдық қатынастардың дер кезінде, халық пен мемлекеттің мүддесіне сай заңи реттелуін, заң шығару процесінде кемістіктер мен кемшін тұстардың болмауын және тиісті қызметтің нәтижесі болып табылатын заңның қоғамның алға қарай қарқынды дамуына, мемлекетіміздің өркениетінің өсуіне қатысты қозғаушы бөлшек ретінде тұрақты қызмет етуін ұғынуымызға болады. Өйткені, заң шығармашылық мемлекеттік тәуелсіздік рухында, құқықтық және демократиялық мемлекетті қалыптастыру, экономиканы дамыту мүддесінде заңдарды шығаруға арналған. Өз кезегінде, мұндай заңдар қоғамда, мемлекетте заңдылық пен конституциялық құқықтық тәртіпті қамтамасыз етуге қол жеткізеді. Демек, қоғамдық дамудың біршама жетістіктері қоғамдық қатынастарды заңи реттеу арқылы мүмкін болады деп есептейміз. Заң шығару процесінің мұндай маңызы әр уақыттағы ғалымдар арасында тиісті мәселеге қатысты зор қызығушылықтар мен орасан талпыныстар тудырып отыр.
Заң шығару бастамасы құқығы Республика Президентіне, Парламент депутаттарына, Үкіметке тиесілі және тек қана Мәжілісте жүзеге асырылады. Республика Президентінің заңдар жобаларын қараудың басымдылығын белгілеуге, сондай-ақ осы жоба жедел қаралады деп жариялауға құқығы бар, бұл Парламент заң жобасын енгізілген күннен бастап бір ай ішінде қарауға тиісті екенін білдіреді. Парламент осы талапты орындамаса, Республика Президенті заң күші бар Жарлық шығаруға хақылы, ол Парламент Конституция белгілеген тәртіппен жаңа заң қабылдағанға дейін қолданылады.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасының 1995 жылдың 30 тамызында қабылданған Конституциясы. – Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 7 қазандағы № 284-1 заңымен өзгерістер мен толықтырулар енгізілген ресми мәтін. - Алматы: Жеті жарғы, 2002. - 52 б.
2. Қазақстан Республикасының «Республикалық референдум туралы» Конституциялық заңы. 02.11.1995ж. /"Заң"ДБ5.0. версия ҚР Әділет Министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы.
3. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасы Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы»Конституциялық заңы.16.10.1995ж./ СД Қазақстанның заңнама базасы: анықтама жүйесі "Юрист". Компания ЮрИнфо 1996 - 2004.
4. Абдукаримова З.Т. Проблемы повышения эффективности
законодательной деятельности Парламента Республики Казахстан:
Автореф. к.ю.н.. - Алматы, 2000. - с. 30.
5. Амандықова С.К. Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы. - Астана: Фолиант, 2000. - 176 б.
1. Қазақстан Республикасының 1995 жылдың 30 тамызында қабылданған Конституциясы. – Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 7 қазандағы № 284-1 заңымен өзгерістер мен толықтырулар енгізілген ресми мәтін. - Алматы: Жеті жарғы, 2002. - 52 б.
2. Қазақстан Республикасының «Республикалық референдум туралы» Конституциялық заңы. 02.11.1995ж. /"Заң"ДБ5.0. версия ҚР Әділет Министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы.
3. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасы Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы»Конституциялық заңы.16.10.1995ж./ СД Қазақстанның заңнама базасы: анықтама жүйесі "Юрист". Компания ЮрИнфо 1996 - 2004.
4. Абдукаримова З.Т. Проблемы повышения эффективности
законодательной деятельности Парламента Республики Казахстан:
Автореф. к.ю.н.. - Алматы, 2000. - с. 30.
5. Амандықова С.К. Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы. - Астана: Фолиант, 2000. - 176 б.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Реферат
Тақырыбы: ҚР Президентінің Парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру практикасы
Орындаған: Иргебекова Ф. Б.
Тексерген: Кенжалиев З.Ж
Алматы 2017ж.
Жоспары:
1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Заң шығаршашылық, парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру;
2.2. ҚР Президентінің Парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру практикасы;
2.3. Қазақстан Республикасы Парламентінің заң шығару қызметінің тиімділігін арттыру жолдары
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Заң шығару міндеттілігі ең алдымен негізгі заң шығарушы орган Қазақстан Республикасының Конституциясының 49-бабының 1-тармағымен Парламентке жүктелген. Заң шығару процесі мәселесі бүгінде аса өзекті мәселелердің қатарынан орын алған. 1995 жылғы Конституция бойынша заң шығармашылығы маңызды, жалпы мемлекеттік маңызы бар қатынастарды қамтиды. Ол қатынастардың дамуы, өзгеріп отыруы немесе тежелуі көбінесе заң шығару қызметінің табыстылығына байланысты. Заң шығармашылығының табыстылығы деп құқықтық реттелуге зәру, объективтік түрде себептелген қоғамдық қатынастардың дер кезінде, халық пен мемлекеттің мүддесіне сай заңи реттелуін, заң шығару процесінде кемістіктер мен кемшін тұстардың болмауын және тиісті қызметтің нәтижесі болып табылатын заңның қоғамның алға қарай қарқынды дамуына, мемлекетіміздің өркениетінің өсуіне қатысты қозғаушы бөлшек ретінде тұрақты қызмет етуін ұғынуымызға болады. Өйткені, заң шығармашылық мемлекеттік тәуелсіздік рухында, құқықтық және демократиялық мемлекетті қалыптастыру, экономиканы дамыту мүддесінде заңдарды шығаруға арналған. Өз кезегінде, мұндай заңдар қоғамда, мемлекетте заңдылық пен конституциялық құқықтық тәртіпті қамтамасыз етуге қол жеткізеді. Демек, қоғамдық дамудың біршама жетістіктері қоғамдық қатынастарды заңи реттеу арқылы мүмкін болады деп есептейміз. Заң шығару процесінің мұндай маңызы әр уақыттағы ғалымдар арасында тиісті мәселеге қатысты зор қызығушылықтар мен орасан талпыныстар тудырып отыр.
Заң шығару бастамасы құқығы Республика Президентіне, Парламент депутаттарына, Үкіметке тиесілі және тек қана Мәжілісте жүзеге асырылады. Республика Президентінің заңдар жобаларын қараудың басымдылығын белгілеуге, сондай-ақ осы жоба жедел қаралады деп жариялауға құқығы бар, бұл Парламент заң жобасын енгізілген күннен бастап бір ай ішінде қарауға тиісті екенін білдіреді. Парламент осы талапты орындамаса, Республика Президенті заң күші бар Жарлық шығаруға хақылы, ол Парламент Конституция белгілеген тәртіппен жаңа заң қабылдағанға дейін қолданылады.
2.1. Заң шығаршашылық, парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру;
Заң жобасын қарау, заң жобасы бойынша қорытындылар әзірлеу тәртібін тиісті тұрақты комитет өзі дербес белгілейді. Қорытынды әзірлеу мерзімі заң жобасы тиісті комитетке келіп түскен күннен бастап 30 күннен кем болмауы керек. Ал, Республика Президентінің жедел деп белгілеген заң жобасы үшін тұрақгы комитетте қаралу мерзімі 7 күннен аспауы керек. Егер заң жобасы екі және одан көп комитетке жіберілген болса, онда олардың бірі бас комитет болып белгіленеді. Әдетте, бірінші аталған комитет бас комитет болады. Комитеттің және палата Аппаратының заңдар бөлімінің қорытындылары жалпы отырыстың қарауына енгізу үшін Палата Бюрасына жіберіледі. Бюро олар бойынша 3 түрлі шешімнің бірін қабылдайды:
1. заң жобасын жалпы отырыстың күн тәртібіне енгізу туралы;
2. заң жобасымен жұмысты жалғастыру туралы;
3. оны қабылдамау және қабылдамаудың дәлелді негіздемесімен бірге заң жобасы бастамашылығы субъектісіне қайтару туралы.
Заң жобасы Мәжілістің жалпы отырысының күн тәртібіне енгізілгеннен бастап жобаны талқылаудың 2-ші кезеңі жүзеге асады. Жобаның Парламент палаталарының пленарлық отырысында қаралуы барысында заң жобасы бірнеше рет (кейде бір рет, кейде міндетті екі рет немесе одан да көп) пысықталады, оқылымнан өтеді. "Оқылым" заңды талқылау мен кезеңдік қабылдауды білдіреді. Жай заң жобасы бойынша бір немесе бірнеше оқылым өтуі мүмкін, ал конституцияға өзгертулер мен толықтырулар енгізетін және конституциялық заң жобасы бойынша кемінде екі оқылым өтуі міндетті. Егер палата нақты жобаға қатысты басқа шешім қабылдамайтын болса, Палатаның жалпы отырысында заң жобаларын қарау бір оқылымда жүзеге асырылады. Бірінші оқылым - болашақ заңның негізі ретінде жобаны қағидаттық қабылдау болып табылады. Бұл оқылым барысында заң жобасының жалпы концепциясы, оның негізгі ережелері талқыланады, оны қабылдау мәселесі шешіледі, түзетулер түрінде ұсыныстар мен ескертпелер айтылады. Баяндаманы бірінші болып заң жобасы бастамашысы, кейін тұрақты комитеттің төрағасы (қосымша баяндама) жасайды. Мәжіліс талқылау нәтижелері бойынша үш түрлі шешімге келуі мүмкін: 1)егер оқылым барысында Палата тапсырылған жоба оның тұжырымдамасын немесе жекелеген баптарының мазмұнын өзгертетін түзетулерді талап етпейді деп таныса, Мәжіліс оны мақұлдайды. Мақұлдау Мәжіліс депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен қабылданады. Бұл жағдайда заң жобасы Сенатқа өтеді. 2)заң жобасының негізгі ережелерін мақұлдау және заң жобасына түзетулерді, жекелеген баптарды немесе тұтастай жобаны алып тастау немесе толықтыру туралы ұсыныстар мен ескертпелермен жұмыс істеу үшін заң жобасын түрақты комитетке қайтару. Бұл жағдайда заң жобасы екінші оқылымға өтеді. Түзетулер бюджеттің шығыстарын арттыруға не кірістерін кемітуге апарып соғатын болса, онда заң жобасын қарау тапсырылған комитет Үкіметке енгізілетін түзету мазмұнын табыс етеді. Бұл жағдайда Үкіметтің қорытындысы қажет етіледі. Регламентпен Үкіметтің қорытынды беру мерзімі белгіленген (10 күн). 3)заң жобасын қабылдамау, яғни жобаны бастамашыға қайтару. Егер белгілі бір мәселе бойынша балама заң жобасы енгізілген жағдайда, ол бастапқы заң жобасымен бір мезгілді талқылануға жатады. Қажетті дауыс санын алғаны (Палата депутаттары жалпы санының көпшілігінің даусын) екінші оқылымға әзірленеді.
Егер бірінші оқылым болашақ заңның негізі ретінде жобаны қағидаттық қабылдау болса, екінші оқылым - жобаны заң ретінде қабылдау болып табылады. Екінші оқылым заң жобасына деген түзетулерді қарауға арналған. Заң жобасының екінші оқылымы кезінде бас комитеттің төрағасы немесе осы заң жобасы бойынша тұрақгы комитет мүшесінің бірі, не Үкіметтің өкілі баяндама жасайды. Бұл оқылымдағы бір ерекшелік - баяндама бойынша жарыс сөз өткізілмейді және заң жобасын қарау кезінде жазбаша тұрде енгізілген түзетулер ғана қаралады. Әрбір түзету дауысқа жеке-жеке салынады. Егер жобаның бір бабына бірнеше түзету енгізу ұсынылса, онда олардың ішінде алдымен қабылданылуы немесе қабылданылмауы өзге түзетулер туралы мәселені шешуге мүмкіндік беретіндері ғана дауысқа салынады. Енгізілген түзетулермен бірге заң жобасының әрбір бабы не тарауы немесе бөлімі жеке-жеке, ал содан соң бүкіл жоба тұтастай дауысқа салынады. Сондай-ақ, палата тұтастай заң жобасы бойынша бірден дауыс беруі мүмкін. Екінші оқылым нәтижесі бойынша екі түрлі шешім қабылданады: екінші оқылым нәтижесі бойынша Мәжіліс заң жобасын мақұлдамайды, пысықтауға қайтарады немесе Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен мақұлдайды. Мақұлданған заң жобасы бойынша бас комитет төрағасы мен Мәжіліс Аппаратының тиісті бөлімдері басшыларының қолы қойылып мақұлданған күннен бастап 10 күн ішінде Сенатқа жолданады. Заң жобасын Сенатта қарау - заң шығару процесінің келесі сатысы. Сенатта заң жобасы Мәжілістегідей рәсімдерден өтеді. Жоба Сенат Аппаратында тіркеліп, Сенат төрағасы арқылы тұрақты комитет пен Сенат Аппаратына қорытынды әзірлеуге жіберіледі. Кейін ол Бюро арқылы Сенаттың жалпы отырысының қарауына енгізіледі. Жобаның Сенатта қаралуының жалпы мерзімі -Сенатқа келіп түскен күннен бастап әрі кеткенде 60 күн. Талқылау қорытындылары бойынша Сенат мына шешімдердің бірін қабылдайды:
1. Мәжіліс мақұлдаған заң жобасын қабылдайды;
2. Мәжілістен келген заң жобасына өзгерістер мен толықтырулар енгізіп, оны Мәжіліске қайтарады;
3. Заң жобасын қабылдамайды. Бұл жағдайда да заң жобасы Мәжіліске кайтарылады.
Жоғарыда көрсетіп кеткеніміздей,ҚР заңдылығында келісу рәсімдері бекітілген. Республика Парламентінде келісу рәсімдерінің жүзеге асуының негізі - Сенаттың үсынған өзгертулерімен және толықтыруларымен Мәжілістің келіспеуі, ал себебі - Палаталар арасында заң жобалары бойынша туындаған келіспеушіліктерді еңсеру, жою, белгілі бір келісімге келу. Республика Конституциясының 61-бабының 5-тармағында көрсетілгендей Мәжіліс Сенаттың өзгертулерімен, толықтыруларымен не келіседі, не келіспейді. Нәтижесі - келіссе заң қабылданды деп есептеледі, келіспесе - келісу комиссиялары құрылып, келісу рәсімдері жүзеге асырылады.
Заңды Президентке қол қоюға ұсыну және оған Президенттің қол қоюы - бұл Парламент қабырғасында қызу талас-тартыстардан, талқылаулардан өткен заңға Президенттің қояр нүктесі. Ол екі нысанда болуы мүмкін: Парламент қабылдаған заңға қол қою немесе қол қоймай кері қайтару. Республиканың заңдары Президент қол қойғаннан кейін күшіне енеді. Парламент қабылдаған заңдар қабылданған күннен бастап 10 күн ішінде Парламент палаталарының әрқайсысының төрағаларының қолдарымен, сондай-ақ егер заң жобасын Үкімет енгізсе Премьер-Министрдің қолымен алдын-ала бекітіліп, Республика Президентінің қол қоюына ұсынылады. Ол 15 жұмыс күні ішінде заңға қол қойып оны жариялайды не заңды немесе оның жекелеген баптарын қайтадан талқылап, дауысқа салу үшін Парламентке қайтарады. Аталған мерзім ішінде қайтарылмаған заң қол қойылды деп саналады. Парламент қабылдаған заңды қабылдамау және оны кайта қарау үшін қайтару құқығы - бұл Президенттің заң шығармашылықтағы ең бір маңызды өкілеттіктерінің бірі. Бұл құқықтың маңызының өскені соншалық, қазіргі конституциялық кұқықта ол ерекше құқықтық институт ретінде қаралады. Заңи әдебиеттерде бұл институт вето құқығы ("вето" латын сөзі - тыйым саламын) деп аталады.
Парламент қабылдаған заңды қабылдамау және оны кайта қарау үшін қайтару құқығы - бұл Президенттің заң шығармашылықтағы ең бір маңызды өкілеттіктерінің бірі. Бұл құқықтың маңызының өскені соншалық, қазіргі конституциялық кұқықта ол ерекше құқықтық институт ретінде қаралады. Заңи әдебиеттерде бұл институт вето құқығы ("вето" латын сөзі - тыйым саламын) деп аталады.
Қазақстанда Республика Президенті ветоны заңға тұтастай немесе оның кейбір баптарына қоюы мүмкін. Әдетте Президенттің ветосы абсолютті, яғни еңсерілмейтін институт емес. Парламент оны қайта қарау арқылы және тиісті заңды жай немесе квалификацияланған көпшілік дауыспен қайта қабылдау арқылы еңсере алады. "ҚР Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы" конституциялық заңның 20-бабына сәйкес Республика Президентінің қарсылықтарын туғызған зандар немесе заңның баптары бойынша қайтадан талқылау және дауысқа салу қарсылықтар жіберілген күннен бастап бір ай мерзім ішінде өткізіледі. Бұл мерзімнің сақталмауы Президенттің қарсылықтарының қабылданғандығын білдіреді. Республика Президентінің қарсылықтарымен қайтарылған заң немесе оның баптары Мәжілістің тиісті тұрақты комитетінің қарауына беріледі, ол Республика Президенті өкілінің қатысуымен тұжырым әзірлеп, оны заңмен немесе оның тиісті баптарымен және Президенттің қарсылықтарымен қоса толығымен Мәжілістің қарауына енгізеді. Осы мәселе жөніндегі Мәжіліс депутаттары жалпы санының үштен екі көпшілік даусымен қабылданған оның шешімі Президенттің қарсылықтарымен және Мәжілістің тұрақты комитетінің тұжырымдамасымен қоса Сенаттың зерделеуіне жіберіледі, сондай-ақ, Палаталардың бірлескен отырысында қарауға беріледі. Бірлескен отырыста заң және оның жекелеген баптары қайтадан талқыланып, дауысқа салынған ретте, егер Президенттің қарсылықтары заңға тұтастай қатысты болса - тұтасымен заңды не қарсылық туғызған баптарды дауысқа салу өткізіледі. Егер Парламент әр палата депутаттары жалпы санының үштен екі көпшілік даусымен өзінің бүрынғы қабылдаған шешімін қуаттайтын болса, онда Президенттің ветосы еңсеріледі және оған Президент заң қол қоюға ұсынылған сәттен бастап 7 күн ішінде қол қояды. Егер Парламент Президенттің қарсылығын еңсере алмаса заң қабылданбаған немесе Президенттің қарсылықтарында тиісінше заңның, жекелеген баптарының жаңа редакциясы ұсынылған болса, ол осы редакцияда қабылданған болып саналады. Бұлардың бәрі де Қазақстан Республикасында Президенттің қарсылығын еңсеруге болатындығын көрсетеді. Парламент қабылдаған заңдарға Президенттің қарсылық білдіруінің жалпы себептері негізінен: қабылданатын зандардың сапасының төмендігі, Конституцияга, конституциялық зандарға қайшы келуі, бюджеттің шығысын арттыратын, кірісін кемітетін зандарға Үкіметтің оң тұжырымдамасының болмауы.
Президентпен әлі қол қойылмаған басқа заңға сілтеме жасау.
Заң шығару қызметі - бұл құқық нормаларын жасау арқылы халықтың еркін заңға айналдыратын шығармашылық интеллектуалдық қызмет. Осы қызмет арқылы халықтың еркі жоғары заңи күшке ие болады және құқық субъектілері арасындағы қоғамдық қатынастарды реттеуге бағытталған жалпыға міндетті мінез-құлық ережесіне айналады. Заң шығару қызметі арқылы құқық нормалары қабылдана және өздерінің заңды күшіне кірісе отырып, күнделікті қалыптасқан шынайы өмірді жаңа құқықтық қатынастар жүйесі арқылы өзгертеді.
2.2. ҚР Президентінің Парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру практикасы
Қазақстанда Республика Президентi заңға тұтастай немесе оның кейбiр баптарына қарсылық білдіруі мүмкiн. Әдетте Президенттiң ветосы абсолюттi, яғни еңсерiлмейтiн институт емес. Парламент оны қайта қарау арқылы және тиiстi заң жай немесе квалификацияланған көпшiлiк дауыспен қайта қабылдау арқылы еңсере алады. "ҚР Парламентi және оның депутаттарының мәртебесi туралы" конституциялық заңның 20 бабына сәйкес Республика Президентiнiң қарсылықтарын туғызған заңдар немесе заңның баптары бойынша қайтадан талқылау және дауысқа салу қарсылықтар жiберiлген күннен бастап бiр ай мерзiм iшiнде өткiзiледi. Бұл мерзiмнiң сақталмауы Республика Президентінiң қарсылықтарының қабылданғандығын бiлдiредi. Президенттің қарсылықтарымен қайтарылған заң немесе оның баптары Мәжiлiстiң тиiстi тұрақты комитетiнiң қарауына берiледi, ол Республика Президентi өкiлiнiң қатысуымен тұжырым әзiрлеп, оны заңмен немесе оның тиiстi баптарымен және Президенттің қарсылықтарымен қоса толығымен Мәжiлiстiң қарауына енгiзедi. Осы мәселе жөнiндегi Мәжiлiс депутаттары жалпы санының үштен екi көпшiлiк даусымен қабылданған оның шешiмi Президенттiң қарсылықтарымен және Мәжiлiстiң тұрақты комитетiнiң тұжырымдамасымен қоса Сенаттың зерделеуiне жiберiледi, сондай-ақ, Палаталардың бiрлескен отырысында қарауға берiледi. Бiрлескен отырыста заң және оның жекелеген баптары қайтадан талқыланып, дауысқа салынған ретте, егер Президенттiң қарсылықтары заңға тұтастай қатысты болса - тұтасымен заңды не қарсылық туғызған баптарды дауысқа салу өткiзiледi. Егер Парламент әр палата депутаттары жалпы санының үштен екi көпшiлiк даусымен өзiнiң бұрынғы қабылдаған шешiмiн қуаттайтын болса, онда Президенттiң ветосы еңсерiледi және оған Президент заң қол қоюға ұсынылған сәттен бастап 7 күн iшiнде қол қояды. Егер Парламент Президенттiң қарсылығын еңсере алмаса заң қабылданбаған немесе Президенттiң қарсылықтарында тиiсiнше заңның, жекелеген баптарының жаңа редакциясы ұсынылған болса, ол осы редакцияда қабылданған болып саналады. Бұлардың бәрi де ²азақстан Республикасында Президенттiң қарсылығын еңсеруге болатындығын көрсетедi. Ал, басқа мемлекеттерге қатысты вето институты өзгеше бекiтiлуi де мүмкiн. Мысалы, Азербайжан Республикасында конституциялық заңдарға абсолюттi вето қою тән, нақты айтсақ, Азербайжан Республикасы Президентi конституциялық заңдарға қол қоймаса, ол заңдар күшiне енбейдi, яғни Президенттiң ветосы заң шығарушы органмен еңсерiлуге жатпайды, Ал, келесi бiр мемлекет Ресей Федерациясында бұл мәселе керiсiнше бекiтiлген. Федеративтiк конституциялық заңдар Федерация Кенесiнің мүшелерiнің жалпы санының төрттен үш көпшiлiк даусымен және Мемлекеттiк Думаның депутаттарының жалпы санының үштен екi көпшiлiк даусымен мақұлданған жағдайда қабылданды деп есептеледi. Қабылданған федеративтiк конституциялық заңдарға 14 күн iшiнде Президент қол қояды және жариялайды (РФ Конституциясының 108 бабы). Демек Ресейде федеративтiк конституциялық заңдарға вето қойылмайды. Бiр мемлекеттерде тиiстi институт жиi қолданылса, келесi бiрiнде сирек қолданылуы мүмкiн. Бiрақ, қай мемлекетте болмасын Парламент қабылдаған заңдарға Президенттiң қарсылық бiлдiруiнің жалпы себептерi кездеседi. Олар негiзiнен: қабылданатын заңдардың сапасының төмендiгi, Конституцияға, конституциялық заңдарға қайшы келуi, бюджеттiң шығысын арттыратын, кiрiсiн кемiтетiн заңдарға Үкiметтiң оң тұжырымдамасының болмауы. Президенттiң заңдарға қарсылық бiлдiру құқы - бұл оның стратегиялық қаруы, құралы. Оны ақылдылықпен таразылап барып негiздi қолдану қажет. Президенттiң қолындағы бұл қарудың мықтылығы соншалық, оның заң жобасын қарау сатысында-ақ вето қою мүмкiндiгiн жай ғана бiлдiруiнiң өзi депутаттардың заң жобасына қатысты көзқарасын бiршама өзгертуi мүмкiн. Президент қол қойып мақұлдаған заң халыққа жарияланып, күшiне кiрiседi. 2007 жылы Президент екі мыңнан астам құжаттар мен алуан мазмұндағы материалдарды қарап, қол қойды. Олардың қатарында 127 заң бар.
2.3.Қазақстан Республикасы Парламентінің заң шығару қызметінің тиімділігін арттыру жолдары
Қазақстан Республикасында заң шығармашылығының жоғары дәрежеде тиімді болуы - мемлекетіміздің демократиялық, әлеуметтік, зайырлы, біртүтастығын нығайтып, құқықтық мемлекет ретінде қарқынды түрде қалыптасуына зандылық негіз жасайды. Алайда, Республикамыздың қазіргі заңдылық базасы әлі де тиісті талаптарға сай емес. Біраз заңдар қабылданар - қабылданбастан ескіріп, тиісті өзгертулер мен толықтырулар енгізуді талап етіп, күшін жойып жатқан жағдайлар бар. Ал, бұл фактілер - заңның сапасының төмендігі, олай болса, заң шығармашылығының тиімділігінің тиісті, қажетті деңгейде болмауы. Әрине, оның да себептері бар. Мысалы, заң шығарудың әлі де тарихи қалыптасқан және дамыған елдердің Парламенттері қолданатын жетік демократиялық нысандардың, жолдардың болмауы, заң шығармашылығына әртүрлі әлеуметтік-саяси күштердің әсер ету мүмкіншілігін, яғни заңды лоббизмнің құқықтық негізінің жасалмауы, заң шығармашылығы процесін тиісті деңгейде қаржылық қамтамасыз ете алмаушылық, мемлекеттік тіл ретінде белгіленген қазақ тілінің әлі де қажеттілігі мен қоғамдағы рөлінің танылмауы, сондай-ақ, заң шығарушылардың жеткіліксіз кәсіби ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Реферат
Тақырыбы: ҚР Президентінің Парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру практикасы
Орындаған: Иргебекова Ф. Б.
Тексерген: Кенжалиев З.Ж
Алматы 2017ж.
Жоспары:
1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Заң шығаршашылық, парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру;
2.2. ҚР Президентінің Парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру практикасы;
2.3. Қазақстан Республикасы Парламентінің заң шығару қызметінің тиімділігін арттыру жолдары
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Заң шығару міндеттілігі ең алдымен негізгі заң шығарушы орган Қазақстан Республикасының Конституциясының 49-бабының 1-тармағымен Парламентке жүктелген. Заң шығару процесі мәселесі бүгінде аса өзекті мәселелердің қатарынан орын алған. 1995 жылғы Конституция бойынша заң шығармашылығы маңызды, жалпы мемлекеттік маңызы бар қатынастарды қамтиды. Ол қатынастардың дамуы, өзгеріп отыруы немесе тежелуі көбінесе заң шығару қызметінің табыстылығына байланысты. Заң шығармашылығының табыстылығы деп құқықтық реттелуге зәру, объективтік түрде себептелген қоғамдық қатынастардың дер кезінде, халық пен мемлекеттің мүддесіне сай заңи реттелуін, заң шығару процесінде кемістіктер мен кемшін тұстардың болмауын және тиісті қызметтің нәтижесі болып табылатын заңның қоғамның алға қарай қарқынды дамуына, мемлекетіміздің өркениетінің өсуіне қатысты қозғаушы бөлшек ретінде тұрақты қызмет етуін ұғынуымызға болады. Өйткені, заң шығармашылық мемлекеттік тәуелсіздік рухында, құқықтық және демократиялық мемлекетті қалыптастыру, экономиканы дамыту мүддесінде заңдарды шығаруға арналған. Өз кезегінде, мұндай заңдар қоғамда, мемлекетте заңдылық пен конституциялық құқықтық тәртіпті қамтамасыз етуге қол жеткізеді. Демек, қоғамдық дамудың біршама жетістіктері қоғамдық қатынастарды заңи реттеу арқылы мүмкін болады деп есептейміз. Заң шығару процесінің мұндай маңызы әр уақыттағы ғалымдар арасында тиісті мәселеге қатысты зор қызығушылықтар мен орасан талпыныстар тудырып отыр.
Заң шығару бастамасы құқығы Республика Президентіне, Парламент депутаттарына, Үкіметке тиесілі және тек қана Мәжілісте жүзеге асырылады. Республика Президентінің заңдар жобаларын қараудың басымдылығын белгілеуге, сондай-ақ осы жоба жедел қаралады деп жариялауға құқығы бар, бұл Парламент заң жобасын енгізілген күннен бастап бір ай ішінде қарауға тиісті екенін білдіреді. Парламент осы талапты орындамаса, Республика Президенті заң күші бар Жарлық шығаруға хақылы, ол Парламент Конституция белгілеген тәртіппен жаңа заң қабылдағанға дейін қолданылады.
2.1. Заң шығаршашылық, парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру;
Заң жобасын қарау, заң жобасы бойынша қорытындылар әзірлеу тәртібін тиісті тұрақты комитет өзі дербес белгілейді. Қорытынды әзірлеу мерзімі заң жобасы тиісті комитетке келіп түскен күннен бастап 30 күннен кем болмауы керек. Ал, Республика Президентінің жедел деп белгілеген заң жобасы үшін тұрақгы комитетте қаралу мерзімі 7 күннен аспауы керек. Егер заң жобасы екі және одан көп комитетке жіберілген болса, онда олардың бірі бас комитет болып белгіленеді. Әдетте, бірінші аталған комитет бас комитет болады. Комитеттің және палата Аппаратының заңдар бөлімінің қорытындылары жалпы отырыстың қарауына енгізу үшін Палата Бюрасына жіберіледі. Бюро олар бойынша 3 түрлі шешімнің бірін қабылдайды:
1. заң жобасын жалпы отырыстың күн тәртібіне енгізу туралы;
2. заң жобасымен жұмысты жалғастыру туралы;
3. оны қабылдамау және қабылдамаудың дәлелді негіздемесімен бірге заң жобасы бастамашылығы субъектісіне қайтару туралы.
Заң жобасы Мәжілістің жалпы отырысының күн тәртібіне енгізілгеннен бастап жобаны талқылаудың 2-ші кезеңі жүзеге асады. Жобаның Парламент палаталарының пленарлық отырысында қаралуы барысында заң жобасы бірнеше рет (кейде бір рет, кейде міндетті екі рет немесе одан да көп) пысықталады, оқылымнан өтеді. "Оқылым" заңды талқылау мен кезеңдік қабылдауды білдіреді. Жай заң жобасы бойынша бір немесе бірнеше оқылым өтуі мүмкін, ал конституцияға өзгертулер мен толықтырулар енгізетін және конституциялық заң жобасы бойынша кемінде екі оқылым өтуі міндетті. Егер палата нақты жобаға қатысты басқа шешім қабылдамайтын болса, Палатаның жалпы отырысында заң жобаларын қарау бір оқылымда жүзеге асырылады. Бірінші оқылым - болашақ заңның негізі ретінде жобаны қағидаттық қабылдау болып табылады. Бұл оқылым барысында заң жобасының жалпы концепциясы, оның негізгі ережелері талқыланады, оны қабылдау мәселесі шешіледі, түзетулер түрінде ұсыныстар мен ескертпелер айтылады. Баяндаманы бірінші болып заң жобасы бастамашысы, кейін тұрақты комитеттің төрағасы (қосымша баяндама) жасайды. Мәжіліс талқылау нәтижелері бойынша үш түрлі шешімге келуі мүмкін: 1)егер оқылым барысында Палата тапсырылған жоба оның тұжырымдамасын немесе жекелеген баптарының мазмұнын өзгертетін түзетулерді талап етпейді деп таныса, Мәжіліс оны мақұлдайды. Мақұлдау Мәжіліс депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен қабылданады. Бұл жағдайда заң жобасы Сенатқа өтеді. 2)заң жобасының негізгі ережелерін мақұлдау және заң жобасына түзетулерді, жекелеген баптарды немесе тұтастай жобаны алып тастау немесе толықтыру туралы ұсыныстар мен ескертпелермен жұмыс істеу үшін заң жобасын түрақты комитетке қайтару. Бұл жағдайда заң жобасы екінші оқылымға өтеді. Түзетулер бюджеттің шығыстарын арттыруға не кірістерін кемітуге апарып соғатын болса, онда заң жобасын қарау тапсырылған комитет Үкіметке енгізілетін түзету мазмұнын табыс етеді. Бұл жағдайда Үкіметтің қорытындысы қажет етіледі. Регламентпен Үкіметтің қорытынды беру мерзімі белгіленген (10 күн). 3)заң жобасын қабылдамау, яғни жобаны бастамашыға қайтару. Егер белгілі бір мәселе бойынша балама заң жобасы енгізілген жағдайда, ол бастапқы заң жобасымен бір мезгілді талқылануға жатады. Қажетті дауыс санын алғаны (Палата депутаттары жалпы санының көпшілігінің даусын) екінші оқылымға әзірленеді.
Егер бірінші оқылым болашақ заңның негізі ретінде жобаны қағидаттық қабылдау болса, екінші оқылым - жобаны заң ретінде қабылдау болып табылады. Екінші оқылым заң жобасына деген түзетулерді қарауға арналған. Заң жобасының екінші оқылымы кезінде бас комитеттің төрағасы немесе осы заң жобасы бойынша тұрақгы комитет мүшесінің бірі, не Үкіметтің өкілі баяндама жасайды. Бұл оқылымдағы бір ерекшелік - баяндама бойынша жарыс сөз өткізілмейді және заң жобасын қарау кезінде жазбаша тұрде енгізілген түзетулер ғана қаралады. Әрбір түзету дауысқа жеке-жеке салынады. Егер жобаның бір бабына бірнеше түзету енгізу ұсынылса, онда олардың ішінде алдымен қабылданылуы немесе қабылданылмауы өзге түзетулер туралы мәселені шешуге мүмкіндік беретіндері ғана дауысқа салынады. Енгізілген түзетулермен бірге заң жобасының әрбір бабы не тарауы немесе бөлімі жеке-жеке, ал содан соң бүкіл жоба тұтастай дауысқа салынады. Сондай-ақ, палата тұтастай заң жобасы бойынша бірден дауыс беруі мүмкін. Екінші оқылым нәтижесі бойынша екі түрлі шешім қабылданады: екінші оқылым нәтижесі бойынша Мәжіліс заң жобасын мақұлдамайды, пысықтауға қайтарады немесе Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен мақұлдайды. Мақұлданған заң жобасы бойынша бас комитет төрағасы мен Мәжіліс Аппаратының тиісті бөлімдері басшыларының қолы қойылып мақұлданған күннен бастап 10 күн ішінде Сенатқа жолданады. Заң жобасын Сенатта қарау - заң шығару процесінің келесі сатысы. Сенатта заң жобасы Мәжілістегідей рәсімдерден өтеді. Жоба Сенат Аппаратында тіркеліп, Сенат төрағасы арқылы тұрақты комитет пен Сенат Аппаратына қорытынды әзірлеуге жіберіледі. Кейін ол Бюро арқылы Сенаттың жалпы отырысының қарауына енгізіледі. Жобаның Сенатта қаралуының жалпы мерзімі -Сенатқа келіп түскен күннен бастап әрі кеткенде 60 күн. Талқылау қорытындылары бойынша Сенат мына шешімдердің бірін қабылдайды:
1. Мәжіліс мақұлдаған заң жобасын қабылдайды;
2. Мәжілістен келген заң жобасына өзгерістер мен толықтырулар енгізіп, оны Мәжіліске қайтарады;
3. Заң жобасын қабылдамайды. Бұл жағдайда да заң жобасы Мәжіліске кайтарылады.
Жоғарыда көрсетіп кеткеніміздей,ҚР заңдылығында келісу рәсімдері бекітілген. Республика Парламентінде келісу рәсімдерінің жүзеге асуының негізі - Сенаттың үсынған өзгертулерімен және толықтыруларымен Мәжілістің келіспеуі, ал себебі - Палаталар арасында заң жобалары бойынша туындаған келіспеушіліктерді еңсеру, жою, белгілі бір келісімге келу. Республика Конституциясының 61-бабының 5-тармағында көрсетілгендей Мәжіліс Сенаттың өзгертулерімен, толықтыруларымен не келіседі, не келіспейді. Нәтижесі - келіссе заң қабылданды деп есептеледі, келіспесе - келісу комиссиялары құрылып, келісу рәсімдері жүзеге асырылады.
Заңды Президентке қол қоюға ұсыну және оған Президенттің қол қоюы - бұл Парламент қабырғасында қызу талас-тартыстардан, талқылаулардан өткен заңға Президенттің қояр нүктесі. Ол екі нысанда болуы мүмкін: Парламент қабылдаған заңға қол қою немесе қол қоймай кері қайтару. Республиканың заңдары Президент қол қойғаннан кейін күшіне енеді. Парламент қабылдаған заңдар қабылданған күннен бастап 10 күн ішінде Парламент палаталарының әрқайсысының төрағаларының қолдарымен, сондай-ақ егер заң жобасын Үкімет енгізсе Премьер-Министрдің қолымен алдын-ала бекітіліп, Республика Президентінің қол қоюына ұсынылады. Ол 15 жұмыс күні ішінде заңға қол қойып оны жариялайды не заңды немесе оның жекелеген баптарын қайтадан талқылап, дауысқа салу үшін Парламентке қайтарады. Аталған мерзім ішінде қайтарылмаған заң қол қойылды деп саналады. Парламент қабылдаған заңды қабылдамау және оны кайта қарау үшін қайтару құқығы - бұл Президенттің заң шығармашылықтағы ең бір маңызды өкілеттіктерінің бірі. Бұл құқықтың маңызының өскені соншалық, қазіргі конституциялық кұқықта ол ерекше құқықтық институт ретінде қаралады. Заңи әдебиеттерде бұл институт вето құқығы ("вето" латын сөзі - тыйым саламын) деп аталады.
Парламент қабылдаған заңды қабылдамау және оны кайта қарау үшін қайтару құқығы - бұл Президенттің заң шығармашылықтағы ең бір маңызды өкілеттіктерінің бірі. Бұл құқықтың маңызының өскені соншалық, қазіргі конституциялық кұқықта ол ерекше құқықтық институт ретінде қаралады. Заңи әдебиеттерде бұл институт вето құқығы ("вето" латын сөзі - тыйым саламын) деп аталады.
Қазақстанда Республика Президенті ветоны заңға тұтастай немесе оның кейбір баптарына қоюы мүмкін. Әдетте Президенттің ветосы абсолютті, яғни еңсерілмейтін институт емес. Парламент оны қайта қарау арқылы және тиісті заңды жай немесе квалификацияланған көпшілік дауыспен қайта қабылдау арқылы еңсере алады. "ҚР Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы" конституциялық заңның 20-бабына сәйкес Республика Президентінің қарсылықтарын туғызған зандар немесе заңның баптары бойынша қайтадан талқылау және дауысқа салу қарсылықтар жіберілген күннен бастап бір ай мерзім ішінде өткізіледі. Бұл мерзімнің сақталмауы Президенттің қарсылықтарының қабылданғандығын білдіреді. Республика Президентінің қарсылықтарымен қайтарылған заң немесе оның баптары Мәжілістің тиісті тұрақты комитетінің қарауына беріледі, ол Республика Президенті өкілінің қатысуымен тұжырым әзірлеп, оны заңмен немесе оның тиісті баптарымен және Президенттің қарсылықтарымен қоса толығымен Мәжілістің қарауына енгізеді. Осы мәселе жөніндегі Мәжіліс депутаттары жалпы санының үштен екі көпшілік даусымен қабылданған оның шешімі Президенттің қарсылықтарымен және Мәжілістің тұрақты комитетінің тұжырымдамасымен қоса Сенаттың зерделеуіне жіберіледі, сондай-ақ, Палаталардың бірлескен отырысында қарауға беріледі. Бірлескен отырыста заң және оның жекелеген баптары қайтадан талқыланып, дауысқа салынған ретте, егер Президенттің қарсылықтары заңға тұтастай қатысты болса - тұтасымен заңды не қарсылық туғызған баптарды дауысқа салу өткізіледі. Егер Парламент әр палата депутаттары жалпы санының үштен екі көпшілік даусымен өзінің бүрынғы қабылдаған шешімін қуаттайтын болса, онда Президенттің ветосы еңсеріледі және оған Президент заң қол қоюға ұсынылған сәттен бастап 7 күн ішінде қол қояды. Егер Парламент Президенттің қарсылығын еңсере алмаса заң қабылданбаған немесе Президенттің қарсылықтарында тиісінше заңның, жекелеген баптарының жаңа редакциясы ұсынылған болса, ол осы редакцияда қабылданған болып саналады. Бұлардың бәрі де Қазақстан Республикасында Президенттің қарсылығын еңсеруге болатындығын көрсетеді. Парламент қабылдаған заңдарға Президенттің қарсылық білдіруінің жалпы себептері негізінен: қабылданатын зандардың сапасының төмендігі, Конституцияга, конституциялық зандарға қайшы келуі, бюджеттің шығысын арттыратын, кірісін кемітетін зандарға Үкіметтің оң тұжырымдамасының болмауы.
Президентпен әлі қол қойылмаған басқа заңға сілтеме жасау.
Заң шығару қызметі - бұл құқық нормаларын жасау арқылы халықтың еркін заңға айналдыратын шығармашылық интеллектуалдық қызмет. Осы қызмет арқылы халықтың еркі жоғары заңи күшке ие болады және құқық субъектілері арасындағы қоғамдық қатынастарды реттеуге бағытталған жалпыға міндетті мінез-құлық ережесіне айналады. Заң шығару қызметі арқылы құқық нормалары қабылдана және өздерінің заңды күшіне кірісе отырып, күнделікті қалыптасқан шынайы өмірді жаңа құқықтық қатынастар жүйесі арқылы өзгертеді.
2.2. ҚР Президентінің Парламент қабылдаған заңдарға қарсылық білдіру практикасы
Қазақстанда Республика Президентi заңға тұтастай немесе оның кейбiр баптарына қарсылық білдіруі мүмкiн. Әдетте Президенттiң ветосы абсолюттi, яғни еңсерiлмейтiн институт емес. Парламент оны қайта қарау арқылы және тиiстi заң жай немесе квалификацияланған көпшiлiк дауыспен қайта қабылдау арқылы еңсере алады. "ҚР Парламентi және оның депутаттарының мәртебесi туралы" конституциялық заңның 20 бабына сәйкес Республика Президентiнiң қарсылықтарын туғызған заңдар немесе заңның баптары бойынша қайтадан талқылау және дауысқа салу қарсылықтар жiберiлген күннен бастап бiр ай мерзiм iшiнде өткiзiледi. Бұл мерзiмнiң сақталмауы Республика Президентінiң қарсылықтарының қабылданғандығын бiлдiредi. Президенттің қарсылықтарымен қайтарылған заң немесе оның баптары Мәжiлiстiң тиiстi тұрақты комитетiнiң қарауына берiледi, ол Республика Президентi өкiлiнiң қатысуымен тұжырым әзiрлеп, оны заңмен немесе оның тиiстi баптарымен және Президенттің қарсылықтарымен қоса толығымен Мәжiлiстiң қарауына енгiзедi. Осы мәселе жөнiндегi Мәжiлiс депутаттары жалпы санының үштен екi көпшiлiк даусымен қабылданған оның шешiмi Президенттiң қарсылықтарымен және Мәжiлiстiң тұрақты комитетiнiң тұжырымдамасымен қоса Сенаттың зерделеуiне жiберiледi, сондай-ақ, Палаталардың бiрлескен отырысында қарауға берiледi. Бiрлескен отырыста заң және оның жекелеген баптары қайтадан талқыланып, дауысқа салынған ретте, егер Президенттiң қарсылықтары заңға тұтастай қатысты болса - тұтасымен заңды не қарсылық туғызған баптарды дауысқа салу өткiзiледi. Егер Парламент әр палата депутаттары жалпы санының үштен екi көпшiлiк даусымен өзiнiң бұрынғы қабылдаған шешiмiн қуаттайтын болса, онда Президенттiң ветосы еңсерiледi және оған Президент заң қол қоюға ұсынылған сәттен бастап 7 күн iшiнде қол қояды. Егер Парламент Президенттiң қарсылығын еңсере алмаса заң қабылданбаған немесе Президенттiң қарсылықтарында тиiсiнше заңның, жекелеген баптарының жаңа редакциясы ұсынылған болса, ол осы редакцияда қабылданған болып саналады. Бұлардың бәрi де ²азақстан Республикасында Президенттiң қарсылығын еңсеруге болатындығын көрсетедi. Ал, басқа мемлекеттерге қатысты вето институты өзгеше бекiтiлуi де мүмкiн. Мысалы, Азербайжан Республикасында конституциялық заңдарға абсолюттi вето қою тән, нақты айтсақ, Азербайжан Республикасы Президентi конституциялық заңдарға қол қоймаса, ол заңдар күшiне енбейдi, яғни Президенттiң ветосы заң шығарушы органмен еңсерiлуге жатпайды, Ал, келесi бiр мемлекет Ресей Федерациясында бұл мәселе керiсiнше бекiтiлген. Федеративтiк конституциялық заңдар Федерация Кенесiнің мүшелерiнің жалпы санының төрттен үш көпшiлiк даусымен және Мемлекеттiк Думаның депутаттарының жалпы санының үштен екi көпшiлiк даусымен мақұлданған жағдайда қабылданды деп есептеледi. Қабылданған федеративтiк конституциялық заңдарға 14 күн iшiнде Президент қол қояды және жариялайды (РФ Конституциясының 108 бабы). Демек Ресейде федеративтiк конституциялық заңдарға вето қойылмайды. Бiр мемлекеттерде тиiстi институт жиi қолданылса, келесi бiрiнде сирек қолданылуы мүмкiн. Бiрақ, қай мемлекетте болмасын Парламент қабылдаған заңдарға Президенттiң қарсылық бiлдiруiнің жалпы себептерi кездеседi. Олар негiзiнен: қабылданатын заңдардың сапасының төмендiгi, Конституцияға, конституциялық заңдарға қайшы келуi, бюджеттiң шығысын арттыратын, кiрiсiн кемiтетiн заңдарға Үкiметтiң оң тұжырымдамасының болмауы. Президенттiң заңдарға қарсылық бiлдiру құқы - бұл оның стратегиялық қаруы, құралы. Оны ақылдылықпен таразылап барып негiздi қолдану қажет. Президенттiң қолындағы бұл қарудың мықтылығы соншалық, оның заң жобасын қарау сатысында-ақ вето қою мүмкiндiгiн жай ғана бiлдiруiнiң өзi депутаттардың заң жобасына қатысты көзқарасын бiршама өзгертуi мүмкiн. Президент қол қойып мақұлдаған заң халыққа жарияланып, күшiне кiрiседi. 2007 жылы Президент екі мыңнан астам құжаттар мен алуан мазмұндағы материалдарды қарап, қол қойды. Олардың қатарында 127 заң бар.
2.3.Қазақстан Республикасы Парламентінің заң шығару қызметінің тиімділігін арттыру жолдары
Қазақстан Республикасында заң шығармашылығының жоғары дәрежеде тиімді болуы - мемлекетіміздің демократиялық, әлеуметтік, зайырлы, біртүтастығын нығайтып, құқықтық мемлекет ретінде қарқынды түрде қалыптасуына зандылық негіз жасайды. Алайда, Республикамыздың қазіргі заңдылық базасы әлі де тиісті талаптарға сай емес. Біраз заңдар қабылданар - қабылданбастан ескіріп, тиісті өзгертулер мен толықтырулар енгізуді талап етіп, күшін жойып жатқан жағдайлар бар. Ал, бұл фактілер - заңның сапасының төмендігі, олай болса, заң шығармашылығының тиімділігінің тиісті, қажетті деңгейде болмауы. Әрине, оның да себептері бар. Мысалы, заң шығарудың әлі де тарихи қалыптасқан және дамыған елдердің Парламенттері қолданатын жетік демократиялық нысандардың, жолдардың болмауы, заң шығармашылығына әртүрлі әлеуметтік-саяси күштердің әсер ету мүмкіншілігін, яғни заңды лоббизмнің құқықтық негізінің жасалмауы, заң шығармашылығы процесін тиісті деңгейде қаржылық қамтамасыз ете алмаушылық, мемлекеттік тіл ретінде белгіленген қазақ тілінің әлі де қажеттілігі мен қоғамдағы рөлінің танылмауы, сондай-ақ, заң шығарушылардың жеткіліксіз кәсіби ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz