КСРО-ның тарап кету себептері, тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуы

Жоспар
Кіріспе

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1 КСРО.ның тарап кету себептері, тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуы
1.1 КСРО.дағы ішкі саяси дағдарыстың қалыптасуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2 КСРО.ның толық ыдырауы және елдегі жалпы саяси жағдай ... ... ... ... ... ..9

2 ТМД.ның құрылуы
2.1.ТМД.ның бастапқы жағдайы және құрылу принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
2.2 ТМД кеңістігіндегі Қазақстанның рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31

Кіріспе
Қайта құру кезеңінде КСРО-ның сыртқы саясатында күрделі өзгерістер болды. Халықаралық аренада КСРО басшылығы жаңа бағыт ұстанып, өздерінің қауіпсіздігі басқа елдердің қауіпсіздігі мен мүдделеріне байланысты екенін байқата бастады. М.Горбачев өзінің көптеген сөздерінде Кеңес Одағының сыртқы саясатындағы жаңа принціптерімен таныстырды.
Ол бойынша КСРО дүние жүзіндегі барлық мемлекеттермен саяси, экономикалық және мәдени қатынастарды дамыту қажетгілігі ашық көрсетілді. Сонымен катар бұрынғы сыртқы саясаттағы жіберілген қателіктер, оның ішінде Югославия және Қытайға байланысты мойындалып, аймақтық жанжалдарды бейбіт түрде шешу керектігі дәлелденді. Осыған орай әскери шығын азайтылып, кеңес әскерлерін Ауғанстаннан шығару туралы мәлімдемелер жасалды. 1988 жылдың желтоқсаи айында М.Горбачев БҰҰ-ң бас Ассамблеясындағы баяндамасында КСРО сыртқы саясатының жаңа концепциясымен таныстырды. Ол бойынша таптық позициядан гөрі, жалпы адамзаттың мүддесі бірінші орында болатындығы көрсетілді жәие мемлекеттер арасындагы қатынастарға идеологиялық айырмашылықтар кедергі жасамау керектігі айтылды. Бұл концепцияны іске асырушылардың бірі - 1985 жылы КСРО сырткы істер министрі кызметіне тағайындалған Э.Шеварнадзе болды. Осы кездегі Кеңес үкіметінің халықаралық аренадағы жүргізе бастаған саясаты мемлекеттердің араларындағы мәселелерді дипломатиялық жолмен шешіп тұруды және «қырғи-қабақ согысты» тоқтатуды көздеді.
ТМД кеңістігіндегі бастапқы жағдай 70 жыл бойы букіл әлемді өзіне қаратқан Кеңес Одағы ыдырай бастаған кезде кеңес халықтары олардың саяси қайраткерлері, тіпті халықаралық қауымдастық съездерінің алаңдаушылықтарын байқата бастады. Бұған көптеген себептер де болды. Кеңес Одағы көпұлтты, экономикалық және әскери потенциалы зор держава болуына байланысты ол саяси жағынан бүтін бір социалистік системаны кұрып, оны басқарып, бүкіл әлемде өзінің ықпалын мол көрсетіп отырды. Бүкіл дүние жүзінде социалистік қоғамды орнатқысы келген Кеңес Одағы ерекше қаруланған милитаристік пиғылдағы ядролық держава ретінде танылды.
Әкімшілдік-әміршілдік жүйе арқылы басқарылған бұрынғы кеңестік жоспарлы экономика тығырыққа тіреліп, өзінің шешімін таба алмаған түрінде жаңадан құрылған 15 мемлекеттің үлесіне тиді. Ресей, Украина, Белоруссия және Қазақстан территорияларында орналасқан дүние жүзіндегі ең күшті ядролық потенциал басқарусыз қалып бүкіл әлем халықтарын және көптеген мемлекеттерді үрейлендіре бастады.
Бұрынғы КСРО басшыларының солақай саясатына байланысты өрши түскен ұлтаралык дау-жанжалдар ерекше қауіпті жағдайды қалыптастырды. Бұның өзі 300 миллион халқы бар әлемнің алтыншы бөлігінде азамат соғысы қаупін төндірді. Осы кезеңде барлық бұрынғы одақтас республикаларда азаттық қозғалыс жоғарғы деңгейге жетіп, саяси-экономикалык жағдайды басқару жергілікті ұлттардың саяси элитасының қолына көшті.Бірақ республикалардағы ұлттық күштер әртүрлі саяси бағытта болды. Олардың ішінде тек саясатты алға қойған бірақ әлеуметтік-экономикалық мәселелерді жөнді білмейтін топтар немесе Ресейге сүйеніп бұрынғыша екінші рөлде болғысы келгендер, бұрынғы КСРО кеңістігінен толық бөлініп, тез арада таза этникалық мемлекет құрғысы келген радикалдық ұлттық топтар және қалыптасқан жағдайға салқын қандылықпен қарап, тәуелсіз мемлекеттерінің іргетасын байсалды және көрегендікпен қалай бастаған саяси күштер де болды.
Ең бастысы, жаңадан пайда болған мемлекеттер алдында шешілмейтіндей көптеген проблемалар шықты. Бұрынғы біртұтас экономиканы, өнеркәсібі орталығын бөліп, олардағы жұмысты ұйымдастыру, көпұлтты ресиубликаларда саяси тұрақтылықты сақтап қалу, шекараларды делимитациялау, транспорт, авиа және байланыс жүйелерінің қызметін ұйымдастыру, толық істен шыққан бұрынғы қаржы системасының проблемаларын шешу т.б. болды.
Сонымен қатар Кеңес Одағының тез арада ыдырап кеткенін әртүрлі пиғылды қабылдаған көптеген шетел мемлекеттерімен ОНЫҢ ішінде ірі державалармем қалай қарым-қатынас орнату және оны қандай дәрежеде және бағытта дамыту мәселесі бірқатар жаңа тәуелсіздік алған елдің басшылары алдына өте қиын жағдай туғызды. Солардың бірі 14 мемлекетке бөлінген орыстар проблемасы болды. Бір кезеңде Рссей империясының билеушілері кейін КСРО басшылары отарлау саясатына байланысты бағындырған ұлттық територияларда миллиондаған орыс халқының өкілдерін орналастырып, «орыс форпостарын» жасаған. Ал енді ТМД құрылынуына байланысты 20 миллионға жуық орыстар бірден «шетел» мемлекеттерінің территорияларында қалып қойды. Олардың көпшілігі қалыптасқан жағдайды дұрыс түсінсе де, кейбір топтары жаңа мемлекеттерге сенімсіздікпен қарап, тарихи отаны Ресейге кете бастады. Осындай жағдайды пайдаланып Ресейдегі кейбір шовинистік, ұлы державалық позицияны ұстанған қайраткерлер «бөлініп кеткен орыс жерлері» және «қысым көріп жатқан орыстар» проблемасын қозғауға кірісті. Әрине, олардың мұндай пиғылдары бүкіл ТМД кеңістігінде өте кауіпті саяси ахуал калыптастырды.

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1 КСРО-ның тарап кету себептері, тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуы
1.1 КСРО-дағы ішкі саяси дағдарыстың
қалыптасуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .5
1.2 КСРО-ның толық ыдырауы және елдегі жалпы саяси
жағдай ... ... ... ... ... ..9

2 ТМД-ның құрылуы
2.1.ТМД-ның бастапқы жағдайы және құрылу
принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
2.2 ТМД кеңістігіндегі Қазақстанның
рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .31

Кіріспе
Қайта құру кезеңінде КСРО-ның сыртқы саясатында күрделі өзгерістер
болды. Халықаралық аренада КСРО басшылығы жаңа бағыт ұстанып, өздерінің
қауіпсіздігі басқа елдердің қауіпсіздігі мен мүдделеріне байланысты екенін
байқата бастады. М.Горбачев өзінің көптеген сөздерінде Кеңес Одағының
сыртқы саясатындағы жаңа принціптерімен таныстырды.
Ол бойынша КСРО дүние жүзіндегі барлық мемлекеттермен саяси,
экономикалық және мәдени қатынастарды дамыту қажетгілігі ашық көрсетілді.
Сонымен катар бұрынғы сыртқы саясаттағы жіберілген қателіктер, оның ішінде
Югославия және Қытайға байланысты мойындалып, аймақтық жанжалдарды бейбіт
түрде шешу керектігі дәлелденді. Осыған орай әскери шығын азайтылып, кеңес
әскерлерін Ауғанстаннан шығару туралы мәлімдемелер жасалды. 1988 жылдың
желтоқсаи айында М.Горбачев БҰҰ-ң бас Ассамблеясындағы баяндамасында КСРО
сыртқы саясатының жаңа концепциясымен таныстырды. Ол бойынша таптық
позициядан гөрі, жалпы адамзаттың мүддесі бірінші орында болатындығы
көрсетілді жәие мемлекеттер арасындагы қатынастарға идеологиялық
айырмашылықтар кедергі жасамау керектігі айтылды. Бұл концепцияны іске
асырушылардың бірі - 1985 жылы КСРО сырткы істер министрі кызметіне
тағайындалған Э.Шеварнадзе болды. Осы кездегі Кеңес үкіметінің халықаралық
аренадағы жүргізе бастаған саясаты мемлекеттердің араларындағы мәселелерді
дипломатиялық жолмен шешіп тұруды және қырғи-қабақ согысты тоқтатуды
көздеді.
ТМД кеңістігіндегі бастапқы жағдай 70 жыл бойы букіл әлемді өзіне
қаратқан Кеңес Одағы ыдырай бастаған кезде кеңес халықтары олардың саяси
қайраткерлері, тіпті халықаралық қауымдастық съездерінің алаңдаушылықтарын
байқата бастады. Бұған көптеген себептер де болды. Кеңес Одағы көпұлтты,
экономикалық және әскери потенциалы зор держава болуына байланысты ол саяси
жағынан бүтін бір социалистік системаны кұрып, оны басқарып, бүкіл әлемде
өзінің ықпалын мол көрсетіп отырды. Бүкіл дүние жүзінде социалистік қоғамды
орнатқысы келген Кеңес Одағы ерекше қаруланған милитаристік пиғылдағы
ядролық держава ретінде танылды.
Әкімшілдік-әміршілдік жүйе арқылы басқарылған бұрынғы кеңестік жоспарлы
экономика тығырыққа тіреліп, өзінің шешімін таба алмаған түрінде жаңадан
құрылған 15 мемлекеттің үлесіне тиді. Ресей, Украина, Белоруссия және
Қазақстан территорияларында орналасқан дүние жүзіндегі ең күшті ядролық
потенциал басқарусыз қалып бүкіл әлем халықтарын және көптеген
мемлекеттерді үрейлендіре бастады.
Бұрынғы КСРО басшыларының солақай саясатына байланысты өрши түскен
ұлтаралык дау-жанжалдар ерекше қауіпті жағдайды қалыптастырды. Бұның өзі
300 миллион халқы бар әлемнің алтыншы бөлігінде азамат соғысы қаупін
төндірді. Осы кезеңде барлық бұрынғы одақтас республикаларда азаттық
қозғалыс жоғарғы деңгейге жетіп, саяси-экономикалык жағдайды басқару
жергілікті ұлттардың саяси элитасының қолына көшті.Бірақ республикалардағы
ұлттық күштер әртүрлі саяси бағытта болды. Олардың ішінде тек саясатты алға
қойған бірақ әлеуметтік-экономикалық мәселелерді жөнді білмейтін топтар
немесе Ресейге сүйеніп бұрынғыша екінші рөлде болғысы келгендер, бұрынғы
КСРО кеңістігінен толық бөлініп, тез арада таза этникалық мемлекет құрғысы
келген радикалдық ұлттық топтар және қалыптасқан жағдайға салқын
қандылықпен қарап, тәуелсіз мемлекеттерінің іргетасын байсалды және
көрегендікпен қалай бастаған саяси күштер де болды.
Ең бастысы, жаңадан пайда болған мемлекеттер алдында шешілмейтіндей
көптеген проблемалар шықты. Бұрынғы біртұтас экономиканы, өнеркәсібі
орталығын бөліп, олардағы жұмысты ұйымдастыру, көпұлтты ресиубликаларда
саяси тұрақтылықты сақтап қалу, шекараларды делимитациялау, транспорт, авиа
және байланыс жүйелерінің қызметін ұйымдастыру, толық істен шыққан бұрынғы
қаржы системасының проблемаларын шешу т.б. болды.
Сонымен қатар Кеңес Одағының тез арада ыдырап кеткенін әртүрлі пиғылды
қабылдаған көптеген шетел мемлекеттерімен оның ішінде ірі державалармем
қалай қарым-қатынас орнату және оны қандай дәрежеде және бағытта дамыту
мәселесі бірқатар жаңа тәуелсіздік алған елдің басшылары алдына өте қиын
жағдай туғызды. Солардың бірі 14 мемлекетке бөлінген орыстар проблемасы
болды. Бір кезеңде Рссей империясының билеушілері кейін КСРО басшылары
отарлау саясатына байланысты бағындырған ұлттық територияларда миллиондаған
орыс халқының өкілдерін орналастырып, орыс форпостарын жасаған. Ал енді
ТМД құрылынуына байланысты 20 миллионға жуық орыстар бірден шетел
мемлекеттерінің территорияларында қалып қойды. Олардың көпшілігі
қалыптасқан жағдайды дұрыс түсінсе де, кейбір топтары жаңа мемлекеттерге
сенімсіздікпен қарап, тарихи отаны Ресейге кете бастады. Осындай жағдайды
пайдаланып Ресейдегі кейбір шовинистік, ұлы державалық позицияны ұстанған
қайраткерлер бөлініп кеткен орыс жерлері және қысым көріп жатқан
орыстар проблемасын қозғауға кірісті. Әрине, олардың мұндай пиғылдары
бүкіл ТМД кеңістігінде өте кауіпті саяси ахуал калыптастырды.

1 КСРО-ның тарап кету себептері, тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуы.
1.1 КСРО-дағы ішкі саяси дағдарыстың қалыптасуы

1985 жылы Женевада және 1986 жылы Рейкьявикте М.Горбачев пен Р.Рейган
кенес-американ келіс сөздерін жүргізіп, сондағы қабылданган маңызды
құжаттарда ядролық соғысқа тосқауыл қою керек, өйткеиі онда жеңімпаздар
болмайды деген шешімге келді. Осы кездесулерде екі державаның араларындағы
саяси-экономикалық қатынастарды кеңейту туралы келісімдерге қол қойылды.
Жаңа саясатгың белгісі ретінде Кеңес үкіметі ядролық каруды сынауға
мораторий жариялады. Сонымен қатар КСРО-ң Еуропалық территориясында орта
радиусты ракеталарды орналасыру тоқтатылды. Шығыс Еуропадан кеңестік әскери
техниканың бір бөлігі шығарылып, ондагы әскерлердің саны 500 мыңға
азайтылды.Ал әскери өндірісте конверсия басталып, қорғаныс саласындагы
кәсіпорындар бейбіт өнімдер шығаруға көшті. Халықаралық аренада жэне
Біріккен Ұлттар Ұйымында қатты сынға ұшыраған Кеңес үкіметі Ауғанстандағы
соғысты тоқтату туралы шешім қабылдады. Бұл соғыста кеңес әскерлерінің 15
мыңнан астамы қаза тауып, 37 мыңға жуығы жарияланды. 1979 жылдың аяғында
Кеңес Одағы өзінің әскерлерін Ауғанстаннан толық шығарды.
Сыртқы саясаттағы жаңа концепцияны іске асыру КСРО-ң ішкі мәселелерін
шешуге белгілі дәрежеде әсер етті. Өйткені жанталаса қарулану шектеліп,
әскери-өнеркәсіп комплексіке (ВПК) қаржы бөлу азайтылды. М.Горбачев пен
Э.Шеварднадзенің осы қадамдары халықаралық аренада толық қолдау тапты.
Кеңес халықтарының да көпшілігі бұл саясатқа түсіністікпен қарады. Бірак
әскери және сыртқы саясат ведомстваларыидағы көптегең қайраткерлер жаңа
бағытты қолдағысы келмей бүрынғы кырғи-қабақ соғысты жалғастыруға
шақырды. Бұл қайраткерлер бейбітшілік саясатын түсінгісі келмей,
халықаралық аренадағы мәселелерді тек әскердің күшімен игеруге болады деген
позицияларынан қайтпай реакциялық күштердіц қатарына қосылды. Осы кезеңде
КСРО жэне Шығыс Еуропа мемлекеттерінің саяси-экономикалық қатынастарында
күрделі өзгерістер болып жаггы. Шығыс Еуропа мемлекетгеріндегі
экономикалық және саяси дағдарыс, билеуші коммунистік партиялардың
дәрменсіздігі бұл елдерде оппозицияның күшеюіне әкеп соқты. Кеңес
Одағындағы жағдай және социализмді жаңарту бағыты, оппозициялық күштердің
белсенділігін күшейтіп, олардың үкіметке қарсы саясатын айқындай түсті.
М.Горбачев билікке келсімен КСРО-ң Варшава шартына кіретін одақтастарының
ішкі жағдайына араласпай олардың тәуелсіздігін сақтайтын саясат жүргізеді
деген бірқатар мәлімдемелер жасады. Осыған байланысты КСРО басшылығы Шығыс
Еуропа мемлекеттерімен саяси, экономикалық және мәдени қатынастарды қайта
құру саясатының жаңа бағыттарына сәйкес жүргізуге тырысты. Бұрынғыдай
Мәскеуден міндетті түрде орындалатын нұсқау беру тоқтатылды. Бірақ
кеңестік социализм моделі бомынша өздерінде тоталитарлық тәртіпті орнатып
алған кейбір Шыгыс Еуропа мемлекеттерінің басшылары Кеңес Одағындағы қайта
құру және демократияландыру үрдістерін түсінгісі келмеді. Өйткені олардың
ен басты мақсаттары, оздерінің бір кезде Мэскеудің көмегімен алған
коммунистік билігін сақтап қалу және сол елдердегі демократиялық
қозғалыстарды басып тастау болды. 1989 жылы Варшава шартына кіретін
мемлекеттерде коммунистердің билігіне карсы бағытталған Барқыт
революциясы басталды. Соның нәтижесінде Польша еңбекшілерінің
Ынтымакгыстық кәсіп одағының басқаруымен коммунистер үкіметі құлатылып,
билікке демократиялық күштер келді.
Осыдан кейін ГДР, Болгария, Румыния жэне Чехословакиядағы
демократиялык қозғалыстар коммунистер билігіне қарсы күреске шықты. Осы
қозғалыстың ықпалымен Югославия, Венгрия жэне Албанияда үкімет басына жаңа
күштер келді. 1989-1990 жылдардағы Шығыс Еуропадағы Барқыт революциясының
нәтижесінде осындағы коммунистік үкіметтер бейбіт түрде (Румыниядагы
кақтығыстар-ды есептемегенде) биліктен кетуге мәжбүр болды. Олардың орнына
демократиялық күштердің өкілдері келді. Осыған байланысты бұл мемлекеттерде
көптеген жаңадан құрылған партиялар мен саяси ұйымдардың қатысуымен
демократиялық үкімет органдары кұрылып, жаңа саяси ахуал калыптасты,
экономикада нарықгык қатынастарға жол ашылды.
1990 жылы көп уақыт бойы КСРО басшылыгының жасаған кедергілеріне
карамай неміс халқының бірлікке деген ұмтылысы өте манызды нәтиже берді.
1961 жылы социализм бастионы ретінде орнатылған Берлин қабырғасы
қиратылып, Батыс және Шығыс Германия өкілдері бірігу туралы шешім
қабылдады. Осы кезде Югославия басшыларының үлы сербтік шовинистік
саясатына байланысты федерацияда ұлт-азаттық козғалыс баста-лып,
Югославияның ыдырауына жол ашты. Шыгыс Еуропа мемлекетгерінің парламенттік
демократияға көшуі социалистік Достастықтың ыдырауына әкеп соқты. Осыған
байланысты Экономикалық Өзара Көмек Кеңесі мен Варшава Шартының үйымы
жүмыстарын толық тоқтатты. Кеңсс Одағының Шығыс Еуропа мемлекеттерімен
саяси, экономикалық жэне мәдени қатынастары әлсірей бастады. КСРО-ның Шығыс
Еуропадағы позициясынан айырылуы жэне Германияның бірігуі Кеңес Одағының
сыртқы саясаттағы жаңа бағытын колдаушылар мен оған карсы шыққандардың
араларындағы саяси күресті ушықтыра түсті.Басқа мемлекеттермен қатынастар
1987 жылдың 8 желтоқсанында М.Горбачев пен Американың жаңа президенті
Дж.Буш екі державаның Еуропадағы орташа жэне кіші қашықтықтағы ядролық
ракетала-рын жою туралы келісімге қол қойды. 1991 жылы шілде айында Мәскеу
қаласында стратегиялық шабуыл қаруларын қысқарту туралы шарт (ОСНВ-1)
қабылданды. Әрине, бүл шарт туралы екі мемлекетге де әртүрлі қозғалыстар
болды. Әсіресе, әскери комплекотіні өкіддері өздерінің наразылықтарын ашық
көрсете бастағысы кезеңде Кеңес Одағы Еуропа Экономикалык Қауымдастығымен
әртүрлі қатынастарды дамыту саясатын жүргізді. Әсіресе экономикалык
байланыстарды жаңа деңгейге көтеру үшіи бірқатар келісім шартқа қол қойды.
Осыған байланысты КСРО Халықаралық валюта қорына мүше ретінде қабылданды.
Сонымеи қатар Солтүстік Еуропа мемлекеттері Норвегия, Швеция және Финляндия
үкіметтерімен саяси-экономикалық байланыстарды нығайту туралы бірқатар
шешімдерге келді.
Солардың ішінде Балтық, Баренц теңіздерініи табиғи байлығын бірлесіп
игеру жөнінде қабылданган құжаттар экономикалык қатынастарды дамыта түсті.
Сыртқы саясапагы жаңа бағытка байланысты Кеңес Одағы мем лекеті Оңтүстік-
Шығыс және Оңтүстік Азия елдерімсн саяси-экономикалық қатынастар қалпына
келтірілді. Монголия мен Ауғанстаннан кеңес әскерлерінің шығарылуы Қытай
Халық Республикасымен әртүрлі деңгейдегі катынастарды жалғастыруға
мумкіндік берді. 1989 жылғы М.Горбачевтің Қытайға сапары кезінде екі
мемлекетгің араларындагы даулы мәселелер шешіліп, мемлекетаралык
байланыстар қайтадан қалпына келтірілді.
Осы кезде КСРО Оңтүстік Кореямен мемлекетаралық шартқа қол койды, ол
бойьшша екі мемлекет Сібір мен Қиыр Шығыстың табиғи байлығын бірлесіп игеру
туралы келісті. Кеңес Одағының басшылары бұрынғы революцияны экспорттау
саясатынан бас тартып, Оңтүстік Африкадағы, Парсы шығанагындағы, Оңтүстік-
Шығыс Азиядағы және Таяу Шығыстагы аймақтық жанжалдарды бейбіт жолмен
шешуді қолдап, дипломатиялық көмек көрсетті. Сонымен қатар Жапония, Индия,
Индонезия, Пәкістан, Иран, Бразилия, Канада сияқты ірі мемлекеттермен саяси-
экономикалық катынастарды дамыта түсті. Осы кезде Кеңес үкіметі Адам
кұқыгының жалпы Декларациясын мойындап, соған сәйкестіре халықаралық
катынастардағы адам құқығын қорғайтын бірнеше заңдар қабылдады. Соған
байланысты адамдардың КСРО-дан шетелге шығу немесе қайтып келу мәселелері
шешімін тапты. Осыған орай бір кезде әртүрлі жағдаймен Кеңес Одағынан
кеткен адамдар Отанына қайтуға мүмкіндік алды.
Ал Кеңес Одағынан бір кезде көп көмек алған экстремистік I пиғылдағы
Ирак басшылары 1990 жылы көрші Кувейт мемлекетіне агрессия жасаған уақытта
Кеңес үкіметі өзінің нақты позия ұстанды. Сондыктан Біріккеи Ұлттар
Үйымының Иракты әшкерелеген резолюциясын қолдап шыкгы. Осы қадамымсн КСРО
басшылары революциялық демагогияга берілген кейбір билеушілері
қолдамайтынын ашық көрсетті. 1990 жылы М.Горбачевке халықаралық аренадағы
бейбітшілік саясаты үшін Нобель сыйлығы берілді.
Қайта кұру жылдарындағы КСРО-ң сыртқы саясаттагы жаңа багыты коптен
бері дүние жүзін мазалаған жәнс кауіптендірген Қырғи қабақ соғыстың
аяқталуына зор әсер етті. Осыған байлаиысты Кеңес Одағының халықаралық
қауымдастықпен орнатқан қарым-қатынастары жоғарғы деңгейге жетті.
1922 жылы федералдық мемлекет ретінде құрылган Кеңес Одағы іс жүзінде
унитарлық мемлекетке айналып кетті. 80 жж. орта кезінде 270 млн. адам
тұратын КСРО-да 15 одақтас республикалар болды. Олар: Армения, Әзсрбайжан,
Белоруссия, Грузия, Қазақстан, Қырғызстан, Латвия, Литва, Молдавия, Ресей
федерациясы, Тәжікстан, Түркменстан, Өзбекстан, Ук-раина жэне Эстония
болды. КСРО-ғы Одақтас республикалардың құқықтары шектеліп, нақты
егемендігі жоқ автономия ретінде да-мыды. Сөйтіп, бір кездегі И.Сталиннің
автономияландыру жоспары іске асырылды. КОКП-ң саясатындағы басты
принціптердің бірі интернационализм іс жүзінде кеңестендіру және
орыстандыру багытында іске асырылды. Ал интернационалдық тәрбие арқылы
көптеген ұлттар өздерінің: тілінен, дінінен, дәстүрінен жэне ділінен
айырыла бастады. Федерациядан шығу құқы болса да бірде-бір республика осыны
пайдаланбады. Өйткені ондай идеяны көтерген адамдар немесе ұйымдар қуғынға
түсіп, соңында жойылып отырды. Басқарушы партия өзінің жүргізіп отырған
империялық және шовинистік саясатын интернационализм ұғымымен бүркемелеп,
тұрақгы түрде ұлтшылдыкқа қарсы күресумен болды. Республикалардағы
құрлыстар интернационационалистік деп жарияланып, оларға әртүрлі
жеңілдіктер жасалып, орыс немесе славян халықгарының өкілдері жіберіліп, ал
жергілікті ұдт өкілдері көбінесе сол жұмыстарға тартылмады. Бұл жағдай,
әсіресе, Қазақстап мен Орта Азия, Сібір және Қиыр Шығықа тән болды.
Сонымен қатар ұлттық республикаларды немесе олардың аймақтарын басқаруға
Мәскеудің шешімімен партия наместниктері жіберіліп отырды. Олар, әрине,
орталыктың нұсқауымен орындаушылар болды. Барлық саяси, әлеуметтік-
экоиомикалық мәселелерін ұлттық республика басшылары тек Мәскеуде
қабылданған шешімге сәйкес орындайтыи болды. Ұлттык аймақтардың
экономикасық, дамыту үшін жүмсалатыи қаржы Орталықтан бөлініп тұрды.
Тоталитарлык жүйе негізінде билік жүргізген КСРО бас-шыльны ұлттық
республикалардың онда тұратын халықтардың мүддесімсн есептеспеді. Оның
орнына жаңа тарихи қауым-кеңес халқы калыптасты, соғап байланысты толық
шешілді деген жалған мәлімдемелердеи тағылды.
Сондықтан Кеңес үкіметінің жүргізген саясатына байланысты қалыптасқан
саяси, экономикалық, әлсуметгік және экологиялық (Чернобыль, Арал)
дағдарыстар ұлтаралық қатынастардың шиеленісуіне себеп болды. 1986 жылғы 16
Желтоқсанда бұрынғы дәстүр бойынша КСРО басшылығы көп жыл Қазақстанды
басқарған Д. Қонаевтің орнына Рессейден алып келген Д. Колбинді
тағайындады. Орталықтың осындай озбырлығына байланысты Желтоқсанның 16-19
күндерінде Алматыда 20 мыңнан астам Қазақ жастары мен интелегенцияның ашық
наразылығы болды. Осындай наразылық Республиканың барлық аймақтарында орын
алды. Бірақ бейбіт түрде наразылық білдірушілерге қарсы КСРО басшылығы
арнайы әскерлер жұмсап, жазалау операциясын жүргізді. Нәтижесінде бірне мың
адам ауыр соққыға жығылып, жүздеген жастар оқудан шығарылып, 99 студент
сотталды. Осындай жазалау шаралары барлық облыстарнда өткізілді. Осыдан
кейін КОКП Қазақ ұлтшылдығы туралы арнайы қаулы қабылдап. Ақпарат құралдары
арқылы Қазақ халқын бүкіл әлемге жағымсыз этнос ретінде көрсетті. Соған
қарамастан көптеген шетел мемлекеттерінің халқы Қазақстандағы Желтоқсан
оқиғасын татаритарлық жүйеге қарсы бағытталған азаттық күрес деп бағалап,
оған түсіністікпен қарады. Сондықтан Қазақстандағы Желтоқсан оқиғасын
көптеген халқтардың ұлттық сана сезімін оятып, қызыл империядағы азаттық
күрестің басталуына зор әсер еткен тарихи оқиға деп қарау керек. Өйткені
Желтоқсан жаңғырығы тез арада бүкіл Кеңес Одағында байқала бастады.
Көптеген одақтас Республикаларда Мәскеуге қарсы оппазициялық күштерді
біріктіретін майдандар, ұйымдар, партиялар және қозғалыстар пайда болды.
1988 жылы Әзірбайжанның құрамындағы халқының басым көпшілігі Армияндардан
тұратын Таулы Қарабах автономиялық Республикасы Арменияға қосылу туралы
шешім туралы, Армения мен Әзірбайжан араларында қарула қақтығысқа әкеп
соқты осындай ұл аралық қақтығыстар Өзбекстанның Ферғаны облысында және
Қазақстанның Жаңаөзен қаласында болып өтті. Бірақ осы оқиғалар кезінде КСРО
басшылығы өзінің толық дәрменсіздігін көрсетті. 1988 жылдың сәуірінде
Тбилиси қаласының ортылық алаңында Грузияға тәуелсіздік, Рессей империясы
жойылсын деген ұрандарман мыңдаған адам қатысқан метинг өте бастады. Осы
мәселені бейбіт түрде шешудің орнына Кеңес үкіметі 8 сәуірде Тбилисиге
әскер кіргізіп, метингке қатысушыларға қарсы жазалау операциясын жүргізді.
Нәтижесінде онлаған кісі қаза тауып жүздеген адам жараланды. Бұл қанды
оқиға Грузин және басқа Кавказ халықтарының тәуелсіздікке деген ұмтылысын
нығайта түсті.

1.2 КСРО-ның толық ыдырауы және елдегі жалпы саяси жағдай

Бүкіл елде егемендік дамып жаткан кезде 1991 жылдың сәуір-мамыр
айларында КСРО президентінің резиденциясы Ново-Огоревада М.Горбачев тоғыз
одақтас республикаларының басшыларымен жаңа одақтық шарт жасау туралы келіс
сөздер жүргізді. Осы кез-десуге қатысқандар жаңа приниціптерде құрылатын
Одақты құру идеясын қолдады. Ол бойынша егемен мемлекеттердің Одағы
құрылып, ол кеңестік егемен республикаларының демократиялық федерациясына
айналатын болды. Осыган байланысты жаңа мемлекетті басқару жүйесіне өзгеріс
еңгізіліп, жаңа Конституция қабылдау, сайлау системасын өзгерту белгіленді.
Ново-Огарево келіс сөзіне қатысқандар жаңа Одақтық шартқа 1991 жылдың 20 та-
мызында қол коятын болды.
29 шілде күні Ново-Огарево резиденциясында М.Горбачев ресей президенті
болып сайланған Б.Ельцин және Қазақстан президенті Н.Назарбаевтың кездесуі
болып, онда Одақтық шартқа қабылданғаннан кейін жаңа мемлекет басшылығында
өзгерістер еңгізу, нақты премьер-министр В.Павловты, қорғаныс министрі
Д.Язовты, ішкі істер министрі Б.Пугоны және мемлекеттік Қауіпсіздік
Комитетінің төрағасы В.Крючковты қызметтерінен босату туралы сөз болған. 2
тамызда М.Горбачев жаңа Одақтың кұрылатың туралы теледидардан хабарлап,
өзінің Қырымда жаңа салыған саяжайы Фороска демалысқа кетті.
Өздерінің қызметтерінен босатылатынын біліп қойған жоғарыда аталған
министрлер және ұлы державалық, шовинистік пиғылдағы партия, кеңес және
әскери басшылар осы кезде Одақтық шартқа қол койғызбау жоспарын дайындады,
Кейін олар өздерінің КСРО-ң тұтастығын қорғағандары туралы даурықты. Ал іс
жүзінде бұл адамдар қара бастарының қамын ойлап, өздерінің жоғарғы
қызметтерін қорғап, заңды үкіметке қарсы бүлік үйымдастырды.
19 тамызда тәнертең аталған топтың адамдары ақпарат құралдары арқылы
М.Горбачевтың денсаулығына байланысты кызметін атқара алмайтындығын
хабарлап, оның қызметі вице-президент Г.Янаевке көшкені туралы мәлімдеді.
Осыған байланысты Мәскеуге әскерлер кіргізіліп, бүкіл елде төтенше жағдай
жарияланды. Сонымен қатар шерулер, митингтер және ереуілдерге қатаң тиым
салынды. Арнайы пресс-конференцияда Төтенше жагдай бойынша Мемлекеттік
Комитет (ГКЧП) кұрылғаны туралы жарияланды. Оның қүрамына: Г.Янаев,
В.Павлов, В.Крючков, Д.Язов, О.Бакланов, Б.Пуго, В.Стародубцев, А.Тизяков
кірді. ГКЧП-ге кірген бү-лікшілер Кеңес Одағындағы саяси, экономикалық
жағдайдағы және ұлтаралық қатынастардағы дағдарысты тоқтату үшін әртүрлі
шаралар қолданатынын жариялады. Шын мәнінде, бүлікшілердің ең басты мақсаты
1985 жылға дейін КСРО-да болған тотаритарлык системаны қалпына келтіру
болды.
Бірақ бүлікшілердің төтенше шаралары одактас республикаларда және
қоғамда қолдау таппады. Осыны пайдаланып, РСФСР президенті Б.Ельцин,
Республика Жоғарғы Кеңесінің Төрағасы Р.Хасбулатов және Ресей премьер-
министрі И.Силаев Ресей азаматтарына деген үндеу жариялап, онда ГКЧП-ң
шараларын реакциялық төңкеріс деп бағалап, бүкіл халықты оған қарсы
күреске шақырды. Осымен қатар Б.Ельцин бұрынғы одақтық басқару органдарын
және армияны өзіне бағындыру туралы жарлықтарын шығарды.
Ұлттық республикалардың жалпы халықтың қолдамауы және Ресей
басшыларының батыл шаралары бүлікті тоқтатуға мүмкіндік жасады. 22 тамызда
ГКЧП мүшелері түтқынға алынып, М.Горбачев өзінің қызметіне қайта кірісті.
Бүлікшілердің әрекеті ауыздықталғаннан кейін Б.Ельциннің жарлыгымен 23
тамыз күпі КОКП-ң қызметі толық тоқтатылды.
19-20 тамыздағы оқиғалар Кеңес Одагыныц толық ыды-рауына жол ашты.
20,2! жэне 24 тамычда Эстония, Латвия және Украина өздерінің
тэуелсіздіктерін жариялады. Осыдан кейін зйдың аяғына дейін мемлекеттік
тоуслсіздік туралы шешімді Белоруссия, Молдова, Әзірбайжан, Қыргызстан жэне
Өзбекстан қабылдады.
2 қыркүйекте КСРО халық депутаттарының кезектен тыс Ү съезінің жүмысы
басталып, онда конституциялық заң қабылданды. Съезд өзінің өкілеттігін
жаңадан құрылған мемлекеттік Кеңес пен КСРО Жоғарғы Кеңесіне тапсырды.
Сонымен қатар Мемлс-кетаралық экономикалық комитет қүрылатыпдығы туралы
мәлімдеме жасалды.
Одақтас республикалардың басшылары кірген мемлекетгік Кеңес 9
қыркүйекте Литва, Латвия және Эстонияның тэуелсіздік-терін таныды жэие
өзінің отырыстарында Одақтық шарт псн экономикалық қоғамдық мәселелерін
талқылады. Бірак Одақтагы ыдырау үрдісі жалғасын таба берді. 27 қыркүйекге
Түркменстам өзінің тэуелсіздігін жариялады.
Биліктен айырылып бара жатқан М.Горбачев Мемлекеттік Кеңестің
отырысында жаңа мемлекетаралық кұрылым-Егемен мемлекеттердің Одағын (ССГ)
күру туралы жоспарын үсынды. Оған Ресей, Белорусь, Өзірбайжан, Қазақстан,
Қырғызстан, Түркменстан және Тәжікстан кіретін болды. Бірақ М.Горбачевтың
әртүрлі күйтырқы саясаты аркылы Одақты сақтап қалу әрекеті іске аспады. 1
желтоқсанда Одақтың тірегі болып тұрған екі ірі рес-публика Қазақстан мен
Украинада бүкіл халыктық президент сайлауы өтгі. Соның нәтижесівде
президент болып сайланған Н.Назарбаев пен Л.Кравчук өздерінің
республикаларының толық тәуелсіздігін нығайту саясатын жүргізе бастады.
Алдағы уақытта жаңа Одақтың болмайтынына көздері жет-кен Ресей
президенті Б.Ельцин, Украина президенті Л.Кравчук жэие Белоруссияның
Жоғарғы Кеңесінің басшысы С.Шушкевич 1991 жылдың 8 желтоқсанында
Белоруссиядағы Беловежье Пушасында орналасқан Вискули резиденциясында
кездесті. Осы кездесуде үш славян республикаларыньщ басшьшары 1922 жылы
КСРО-ны құру жөніндегі Шарттың күші жойылғанын хабарлап, жаңадап Тәуелсіз
Мемлекеттер Достастьнының (ТМД) құрылғаны туралы жариялады. Достастықты
құрушылар ресми түрд оның құрамына басқа республикаларды да шақырды. Осыған
байланысты Н.Назарбаевтың ұсынысымен Ашхабадта Орта Азия және Қазақстанның
басшылары кездесіп, очдерінің ТМД-ға қосылуына қарсы емсстігін жоие оныц
қүрылуы туралы міпдеіті түрде жаңа кслісім шарт кабылдау керектігін
молімдеді. 16 желтоқсан күні Қазақстанның Жогаргы Ксңесі рсспубликамыц
тәуелсіздігі туралм зан кабылдады.
21 желтоксанда Алматы қаласында кездескеп I I мемлекеттің басшылары
Алматы Декларациясын қабылдап, Тәуелсіз Мемлекетгср Достастығының жаца
негізде құрылгандыгын жариялады. Осыған байланысты Кеңес Одағы мемлекет
рстіидс саяси аренаағы өзінің қызметін толық токтатты. 25 желтоқсан күні
М.Горбачев теледидар аркылы өзінің КСРО президенті қызметінен кетуі туралы
мәлімдеме жасады.
Сонымеп, адамзат тарихындагы бірқатар көп үлтты империялар сияқгы
Кеңес Одағы да ыдырап, оныц кеңістігінде 15 тәуелсіз мемлекет пайда болды.
Олардын он бірі саяси-экономикалық катынастарын сақтап қалу үшін Тәуелсіз
Мсмлексттер Достастығын күрды. Сөйтіп, дүиие жүзілік революцияның іргесі
ретінде зорлық зомбылықпен большевиктер құрган қызыл империяның ыдырауы
тарихи зандылыққа багынатыи үрдіске айналды.

2 ТМД-ның құрылуы
2.1 ТМД-нын бастапқы жағдайы және құрылу принциптері
ТМД-ның құрылу принціптері Алматы декларациясы бойынша Тәуелсіз
Мемлекеттер Достастығына: Әзірбайжан, Армения, Белорусь, Қазақстан,
Қырғызстан, Молдова, Ресей Федерациясы, Тәжікстан, Түркіменстан, Украина
кірді, ал Латвия, Литва, Эстония және Грузия бұл ұйымға кіруден бас тартты.
Бірақ кейін Грузия ТМД құрамына қосылды. Сөйтіп, ең басында славян
халықтарының одағы ретіндс белгіленген бұл жоспар ең соңында ірі
халықаралық ұйымның пайда болуына әкеп соқты. Осы Достастық ұйымды құру
бүрынғы кеңес халықтарының тарихи ортақтығын және олардың арасындағы
күрделі, жаңаша байланыстарды негіздеді. Бірақ олар жаңа топтық ұйым
құрғанмен жаңа мемлекет құрған жоқ. ТМД-ның Кеңес Одағынан басты
айырмашылығы ерекше көрсетілді, бұнда бір Конституция, Орталық үкімет жалпы
азаматтық ең басынан белгіленген жоқ.
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының негізгі мақсаттары жалпы түрде
былай көрсетілді:
-Саясатта, экономикада, гуманитарлық, мәдени және басқа салаларда бірігіп
жұмыс істеу;
-Барлық жағынан экономиканы реттеу және әлеуметтік дамытуды мүше
мемлекеттердің жалпы экономикалық аумағында іске асыру;
-Адам қүқықтарын және еркіндіктерін қорғау;
-Мүше мемлекеттер арасында біргіп қимыл жасау, халықаралық бейбітшілік пен
қауіпсіздікті камтамасыз ету, жаппай және толық қарусыздануды іске асыру;
-Экономикалық одақ құру, мүше мемлекеттер арасындағы экономикалық саясат
айырмашылықтарын жою.
Достастықтағы мемлекетаралық қарым-қатынастар жалпы мойындалған нормаға
және халықаралық құқықтарға сәйкес кұрылды. Сонымен қатар жаңа мемлекеттер
тәуелсіздігін мойындау, өз жолдарын өздері таңдау құқығының барлығы, тең
құқылы принціпі және бір-бірінің ішкі жүмыстарына араласпау, күш қолданудан
және күшпен қорқытудан бас тарту, экономикалық және басқа әдістермен әсер
етпеу, таластарды бейбіт түрде шешу, адам құқықтары мен еркіндіктерін
сыйлау, сонымен қатар аз ұлттарға да осы құқықтар еркіндігі болу керекгігі,
Достастық мүшелері бір-бірінің территориясын бұзбау, шекараларын бұзып
кетпеу керек деп көрсетілді.
Осы халықаралық ұйымға қатысушылардың бірігіп кимылдауы паритеттік
негізде қүрылған институттар негізінде тең құқықта іске асырылатын болды.
Соның ішінде принціптік мәселелерді талқылап бір мәмлеге келтіретін және
шешетін Мемлекет басшыларының Кеңесі ерекше орын алды. Үкімет басшыларының
кеңесі мүше мемлекеттердің атқарушы биліктерінің бірігіп. жүмыс істеуін,
экономикалық, әлеуметтік және басқа қажеттіктер сферасында қызмет атқаруын
бақылайтын органға айналды.
ТМД құрылу шартында Бұл органдарда әрбір мемлекет бір дауысқа ие
болады, шешімдер бәрінің келісімі мен консессум негізінде шешіледі. Үкімет
басшыларының Кеңесі жылына төрт рет, бірақ кезектен тыс жиналысқа немесе
бұл органдардың бірігіп өтетін отырыстары болуы мүмкін. Бұндай отырыс ереже
бойынша Досастықтың штаб-пәтері бар Минскіде болады. Бірақ келісім бойынша
басқа ТМД мемлекеттерінде өтуге құқылы болады. Негізгі қызметте болатын
Достастықтың атқарушы органы-координациялық-консультативт ік комитет
Достастықтың үкімет басшыларының орынбасарларынан қүрылады деп нақты
көрсетілді. Аталған комитет саяси, экономикалық, мәдени және басқа
салаларда бірігіп жұмыс істеу мәселелерін шешіп, Достастық мемлекеттерінде
экономикалық саясаттарын іске асырып, сонымен қатар сауда-экономикалық
ұйымдардың бірігіп жұмыс істеуін қамтамасыз ететін орган ретінде танылды.
Ол бюджет, салық, ақшалай-кредит сферасында, валюталық-кеден саясатында,
жалпы еңбек нарығын құру, капитал және құнды қағаздар мәселелерін шешуге
қызмет етіп, мемлекет басшыларының кеңесі және ТМД үкіметінің басшылары
Кеңесінің шешімдеріне жауап берумен шұғылданды. ТМД елдерінің негізгі мән
беретіні заңды іске асыру қызмсті болды. Бұл мақсатпен олар Достастық
уставы бойынша осы мемлекеттер парламенттерімен штаб-пәтері Санкт-
Петербургте Парламент аралық ассамблея (МПА) құрды.
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын құру сол кездегі егемендік алуға
ұмтылған, өз республикаларының тәуелсіз мемлекет ретінде әлемдік саяси
аренадан көруге ұмтылған республикалар басшыларының заңды талпыныстары
болды. Тоталитарлық жүйедегі қызыл империяның ыдырауын толық байқап
сезген басшыларды, енді демократиялық жолмен Еуразия кеңістігінде жаңа
жалпылама принціптегі Достастық құрулары, сол тарихи кезеңдегі дұрыс шешім
болгандығын қазіргі уақыттың өзінде анық байқауға болады. -
II. ТМД кеңістігіндегі саяси қатынастар Кеңістіктегі негізгі саяси
проблемалар Достастық кеңістігіндегі жас тәуелсіз мемлекеттер ғасырлар
бойы Ресей, кейін Кеңес империясының құрамында болғандықтан саяси
қатынастардың практикасын және стратегиясын өте қиын жағдайда меңгеруге
мәжбүр болды. Сондықган бастапқы кезеңде осы салада жетістіктер мен
қателіктер де аз болған жоқ. Әрине, ең бастысы бұрынғы КСРО
территориясында қалыптасқан саяси жағдай және саяси проблемаларымен жаңа
мемлекеттерге және олардың басшыларына есептесуге тура келді.
Әртүрлі саяси топтардың арасындагы билік үшін күрес Ресей, Грузия,
Әзірбайжан, Тәжікстан, Молдова сияқты мемлекеттердегі жағдайды шиеленістіре
түсті. Тәжікстанда азамат соғысы басталып кетіп, ол бүкіл Орталық Азиядағы
жағдайды күрделендіре түсті. Таулы Қарабақ үшін күрес Армения мен
Әзірбайжан арасындағы жағдайды ерекше шиеленістіріп, Кавказда дау-жанжал
тоқтамайтын ахуал қалыптасты. Ал ТМД мүшелерінің екі мемлекетке ұсынған
бейбіт инициативалары керекті нәтижеге жеткізбеді. Өйткені Ресей
Федерациясы Әзірбайжан-армян жанжалында Арменияны қолдап оған саяси,
моральдық және әскери көмек көрсетті.
Әрине, Достастық кеңістігіндегі саяси жағдайдың тұрақты болуына әскери-
экономикалық потенциалы зор Ресей ерекше рөл атқаруға мүмкіндігі болды.
Бірақ бұл мемлекет, ең басынан ТМД кеңістігінде қос стандартты саясат
жүргізе бастады. Бір кездегі Ресей басшысы Б.Ельциннің қанша шамаларың
келгенше егемендікті алыңдар деген үндеуін Ресейдегі кейбір империялық
пиғылдағы күштер қолдамай жаңа тәуелсіз мемлекеттерге қарсы арандатушылық
саясат жүргізе бастады. Бұған дәлел ретінде Ресей саяси күштерінің
Молдавиадағы Приднестровье, Грузиядағы абхаз, аджар, осетин сепаратистерін
астыртын қолдауынан көруге болады. Осыған байланысты Ресейдегі кейбір
шовинистік пиғылдағы саяси күштердің Қазақстанның солтүстік аймақтарын
орыс жерлері деп оларды қайтару керек деген мәселе көтерулері де сол
белгілі саясаттың жалғасы болды. Сонымен қатар ТМД кеңістігінде бұрынғы
Кеңес Одағын қайта құрғысы келген комунис-тердің ынтымақтастығы байқалды.
Бұл идеяны қолдайтындар барлық бұрынғы одақтас республикаларда болды және
халыққа белгілі ықпалын сақтап қалды. Сондықтан тәуелсіз мемлекеттер
басшылары қызыл империяны жандандырғысы келгендерге де қарсы күресуге өз
халықтарын жұмылдыруға мәжбүр болды.
Достастықтың бастапқы кезеңінде Ресейдің жаңа тәуелсіз мемлекеттерді
саяси және экономикалық жағынан да өзінің ықпалынан шығарғысы
келмейтіндігі анық байқалды. Өйткені ол бұрынғы одақтас республикаларды
өзінің негізгі мүддесі бар территориялар деп есептеді және оған сол
жерлердегі орыстарды қорғау деген саяси сылтау табылды. Осы позицианы
ұстанған Ресейдің ұсыныстарымен ТМД қарулы күштерінің Бас командованиясы
құрылып, әскери ынтымақтастық туралы бірнеше құжатқа қол қойылды. Сонымен
қатар Қара теңіз флотын Ресей мен Украина араларында бөлісу туралы келіс
сөздер басталып, онда Ресейдің осы аймакта өзінің ықпалын сақтап қалғысы
келетіндігі анық байқалды. Осыған байланысты Ресей жағы 'ГМД мемлекеттеріне
коллективтік қауіпсіздік, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.