Кәсіпкерліктің сыртқы экономикалық қызметінің негізгі нысаны - сыртқы сауда қызметі
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І.Кәсіпорынға сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1.Кәсіпорын басқарудың жүйелік объектісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2.Кәсіпорын экономикасы және басқа ғылымдармен байланысы...9
1.3.Кәсіпорынның баға саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
ІІ.Кәсіпорын стратегиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2.1.Кәсіпорын стратегиясы және оны қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ..13
2.2.Нарықтық жағдайда кәсіпорынның шаруашылық
қызметінің ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.3.Кәсіпорынның ұйымдастыру нысандарының түрлері ... ... ... ... .18
ІІІ. Кәсіпорынның экономикалық қызметінің нысандары ... ... ... .21
3.1. Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметі ... ... ... ... ... ... ..21
3.2.Кәсіпорынның экспорттық саясатының ерешеліктері ... ... ... ... ..22
3.2.Кәсіпорынның импорттық операциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
І.Кәсіпорынға сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1.Кәсіпорын басқарудың жүйелік объектісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2.Кәсіпорын экономикасы және басқа ғылымдармен байланысы...9
1.3.Кәсіпорынның баға саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
ІІ.Кәсіпорын стратегиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2.1.Кәсіпорын стратегиясы және оны қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ..13
2.2.Нарықтық жағдайда кәсіпорынның шаруашылық
қызметінің ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.3.Кәсіпорынның ұйымдастыру нысандарының түрлері ... ... ... ... .18
ІІІ. Кәсіпорынның экономикалық қызметінің нысандары ... ... ... .21
3.1. Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметі ... ... ... ... ... ... ..21
3.2.Кәсіпорынның экспорттық саясатының ерешеліктері ... ... ... ... ..22
3.2.Кәсіпорынның импорттық операциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Елімізде өтіп жатқан нарықтық қатынастар тек эко-номиканы дамыту үшін ғана емес, бүкіл барлық өмір үшін да орасан зор маңызы бар екендігін республикамыздың тәуелсіздігінің 10 жыл ішінде атқарылған жұмыстар көз жеткізе дәлелдейді. Реформа қалыптасқан экономикалық қатынастарға елеулі өзгерістер енгізді және сайып келгенде әрбір еңбекшінің мүддесін қамтыды. Сондықтан бұған дейін ынта-ықыластық уақыт өткен сайын өзгермейтіндігінің, қайта арта түсетіндігін өмір көрсетіп отыр.
Нарықтың экономика жағдайында экономикалық қызметтің барлық экономиканың негізгі буыны — бұл кәсіпорын. Міне, сондықтан да, бұл деңгейде қоғамға қажетті өнім өндіріліп, қызмет көрсетілуі тиіс. Бұған жағдайлар да бар. Өйткені кәсіпорында ең білікті кадрлар жинақталады. Мұнда ресурстарды үнемдеп жұмсау, жоғары өнімді техникалар мен технологияларды қолдану мәселелері кең түрде шегіріледі. Кәсіпорындарда өндірісті және өнімдерді сатуга кететін шығындарды мейлінше азайтуға қол жетеді. Сол сияқты бизнес-жоспарлар әзірленеді, маркетинг, қолданылады, тиімді басқару жүйесі — менеджмент іске асырылады.
Мұның барлығы терең экономикалық білімді қажет етеді. Қазіргі нарықтық жағдайда тек мынадан ғана кәсіпорын өміршең бола алады, егер де ол нарық талабын аса сауаттылықпен және компоненттілікпен анықтайтық сұраныс талабын қанағат-тандыратын өнімдерді өндіруді ұйымдастыратын және білікті қызметкерлерге жоғары табыспен ең соңында, көп пайданы табуды қамтамасыз ете алатын болса.
Кәсіпорын — экономиканың даму сатысының негізгі бір бөлігі болып табылады. Өйткені кәсіпорындарда қоғамға кажетті өнім шығарылады және жұмысшы мен жұмыс қалдарының арасында байланыс орнатылады. Еркін өнеркәсіп кәсіпорны дегеніміз өндірістік-техникалык, ұйымдастыру -әкімшілік және шаруашылық еркіндігі бар өндіріс бірлігі. Кәсіпорындар белгілі бір өндіріс өнімін шығару үшін, не болмаса жұмыс атқару үшін, әртүрлі қызметтер көрсетулер арқылы қоғамның қажеттілігіи қанағаттандыру және пайда табу мақсатында қылады.
Нарықтың экономика жағдайында экономикалық қызметтің барлық экономиканың негізгі буыны — бұл кәсіпорын. Міне, сондықтан да, бұл деңгейде қоғамға қажетті өнім өндіріліп, қызмет көрсетілуі тиіс. Бұған жағдайлар да бар. Өйткені кәсіпорында ең білікті кадрлар жинақталады. Мұнда ресурстарды үнемдеп жұмсау, жоғары өнімді техникалар мен технологияларды қолдану мәселелері кең түрде шегіріледі. Кәсіпорындарда өндірісті және өнімдерді сатуга кететін шығындарды мейлінше азайтуға қол жетеді. Сол сияқты бизнес-жоспарлар әзірленеді, маркетинг, қолданылады, тиімді басқару жүйесі — менеджмент іске асырылады.
Мұның барлығы терең экономикалық білімді қажет етеді. Қазіргі нарықтық жағдайда тек мынадан ғана кәсіпорын өміршең бола алады, егер де ол нарық талабын аса сауаттылықпен және компоненттілікпен анықтайтық сұраныс талабын қанағат-тандыратын өнімдерді өндіруді ұйымдастыратын және білікті қызметкерлерге жоғары табыспен ең соңында, көп пайданы табуды қамтамасыз ете алатын болса.
Кәсіпорын — экономиканың даму сатысының негізгі бір бөлігі болып табылады. Өйткені кәсіпорындарда қоғамға кажетті өнім шығарылады және жұмысшы мен жұмыс қалдарының арасында байланыс орнатылады. Еркін өнеркәсіп кәсіпорны дегеніміз өндірістік-техникалык, ұйымдастыру -әкімшілік және шаруашылық еркіндігі бар өндіріс бірлігі. Кәсіпорындар белгілі бір өндіріс өнімін шығару үшін, не болмаса жұмыс атқару үшін, әртүрлі қызметтер көрсетулер арқылы қоғамның қажеттілігіи қанағаттандыру және пайда табу мақсатында қылады.
1.Жолдасбаева Г.Ө. «Кәсіпорын экономикасы». Алматы.2002.
2.Ахметов К.А. т.б. «Менеджмент негіздері» . Ақтөбе-Орал.2005.
3.Рахметов Б.А. «Персоналды басқару». Алматы.2005.
4.Каренов Р.С. «Менеджмент негіздері» .Қарағанды. 1999.
5.Бердалиев К.Б. «Қазақстан экономикасын басқару негіздері» . Алматы. 2001.
7.Бердалиев К.Б. «Басқару негіздері» . Алматы. 2005.
2.Ахметов К.А. т.б. «Менеджмент негіздері» . Ақтөбе-Орал.2005.
3.Рахметов Б.А. «Персоналды басқару». Алматы.2005.
4.Каренов Р.С. «Менеджмент негіздері» .Қарағанды. 1999.
5.Бердалиев К.Б. «Қазақстан экономикасын басқару негіздері» . Алматы. 2001.
7.Бердалиев К.Б. «Басқару негіздері» . Алматы. 2005.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І.Кәсіпорынға
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 5
1.1.Кәсіпорын басқарудың жүйелік
объектісі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..5
1.2.Кәсіпорын экономикасы және басқа ғылымдармен байланысы...9
1.3.Кәсіпорынның баға
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
ІІ.Кәсіпорын
стратегиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..13
2.1.Кәсіпорын стратегиясы және оны
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ...13
2.2.Нарықтық жағдайда кәсіпорынның шаруашылық
қызметінің
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..15
2.3.Кәсіпорынның ұйымдастыру нысандарының
түрлері ... ... ... ... .18
ІІІ. Кәсіпорынның экономикалық қызметінің нысандары ... ... ... .21
3.1. Кәсіпорынның сыртқы экономикалық
қызметі ... ... ... ... ... ... ..21
3.2.Кәсіпорынның экспорттық саясатының
ерешеліктері ... ... ... ... ..22
3.2.Кәсіпорынның импорттық
операциясы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 5
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...26
Кіріспе
Елімізде өтіп жатқан нарықтық қатынастар тек эко-номиканы дамыту үшін
ғана емес, бүкіл барлық өмір үшін да орасан зор маңызы бар екендігін
республикамыздың тәуелсіздігінің 10 жыл ішінде атқарылған жұмыстар көз
жеткізе дәлелдейді. Реформа қалыптасқан экономикалық қатынастарға елеулі
өзгерістер енгізді және сайып келгенде әрбір еңбекшінің мүддесін қамтыды.
Сондықтан бұған дейін ынта-ықыластық уақыт өткен сайын өзгермейтіндігінің,
қайта арта түсетіндігін өмір көрсетіп отыр.
Нарықтың экономика жағдайында экономикалық қызметтің барлық
экономиканың негізгі буыны — бұл кәсіпорын. Міне, сондықтан да, бұл
деңгейде қоғамға қажетті өнім өндіріліп, қызмет көрсетілуі тиіс. Бұған
жағдайлар да бар. Өйткені кәсіпорында ең білікті кадрлар жинақталады. Мұнда
ресурстарды үнемдеп жұмсау, жоғары өнімді техникалар мен технологияларды
қолдану мәселелері кең түрде шегіріледі. Кәсіпорындарда өндірісті және
өнімдерді сатуга кететін шығындарды мейлінше азайтуға қол жетеді. Сол
сияқты бизнес-жоспарлар әзірленеді, маркетинг, қолданылады, тиімді басқару
жүйесі — менеджмент іске асырылады.
Мұның барлығы терең экономикалық білімді қажет етеді. Қазіргі нарықтық
жағдайда тек мынадан ғана кәсіпорын өміршең бола алады, егер де ол нарық
талабын аса сауаттылықпен және компоненттілікпен анықтайтық сұраныс талабын
қанағат-тандыратын өнімдерді өндіруді ұйымдастыратын және білікті
қызметкерлерге жоғары табыспен ең соңында, көп пайданы табуды қамтамасыз
ете алатын болса.
Кәсіпорын — экономиканың даму сатысының негізгі бір бөлігі болып
табылады. Өйткені кәсіпорындарда қоғамға кажетті өнім шығарылады және
жұмысшы мен жұмыс қалдарының арасында байланыс орнатылады. Еркін өнеркәсіп
кәсіпорны дегеніміз өндірістік-техникалык, ұйымдастыру -әкімшілік және
шаруашылық еркіндігі бар өндіріс бірлігі. Кәсіпорындар белгілі бір өндіріс
өнімін шығару үшін, не болмаса жұмыс атқару үшін, әртүрлі қызметтер
көрсетулер арқылы қоғамның қажеттілігіи қанағаттандыру және пайда табу
мақсатында қылады.
Өндірістік жүйе ретінде кәсіпорынның ішкі және сыртқы ортасы болады.
Сыртқы ортага - экономикалық саясат, құкықтық жағдай, экономикалық,
әлеуметтік, экологиялық және технологиялық жағдайлар жатады.
Ішкі ортаға — енбек ресурстары, техника және технология, бәсекелестік,
маркетинг және т.б. жатады.
Кәсіпорынның нарықтық экономикадағы негізгі мақсаты - бәсекелесуге
қабілетті өнім шығару арқылы неғұрлым көп пайда табу және ең аз шығынмен ен
жоғарғы пайда табу негізінде сұранысқа ие және бәсекелесуге қабілеті бар
өнім шығару болып табылады.
Өнеркәсіп кәсіпорынның функциялары мыналар:
өндірісте және жекеше тұтынылатын өнім шығару;
тұтынушыға өнімді жеткізу және сату;
өнімді сатып болғаннан кейін қызмет атқару;
кәсіпрындардағы өндірісті материалдық - техникалық
жабдықтау;
кәсіпорын жұмысшыларының еңбегін ұйымдастыру және басқару;
І. Кәсіпорынға сипаттама
1.1.Кәсіпорын басқарудың жүйелік объектісі
Экономикалық қайсысы болмасын өндірістен , экономикалық өнім жасаудан
қалады.Өндіріссіз тұтыну болмайды, тек шығарылған өнімді ішіп-жеу қою
болады. Атап айтқанда , кәсіпорын өнім шығарады, жұмыстар және қызмет
көрсетеді, яғни тұтыну және ұллтық байлықты молайту негізін қалайды.
Өндірістік кәсіпорын ішкі орта
Адамдар
Өндіріс
(қызметкерлер)
қаржысы
Өндіріс
Ақша
Ақпарат
Өнім
Кәсіпорын экономикасы
Неігізгі өндіріс Қызмет көрсету
Көмекші өндіріс бөлімшесі Басқарушылық қызметі және
шаруашылық бөлімшесі
Қаншалықты кәсіпорын тиімді жұмыс істойді, оның қаржылық жағдайы
қандай екені экономиканың барлық жағдайына және мемлекеттің индустриалдық
қуатына байланысты болады. Оның негізгі белгілері мыналар:
• ұйымдық бірлік. Кәсіпорын — бұл белгілі түрде ішкі
қылымы және басқару жөнімен ұйымдасқан ұжым;
белгілі түрдегі. Өндірістік қал кешенікәсіпорын пайданы барынша көбейту
мақсатында экономикалық игіліктерді өндіру үшін экономикалық
ресурстарды біріктіреді;
мүліктің жекеленуі. Кәсіпорынның өзінің мүлкі бо-
лып, белгілі бір мақсатқа жеке пайдаланады;
мүліктік жауапкершілік. Кәсіпорын түрлі жағдайға сай озінің барлық
мүліктеріие толық жауапкершілікте болады;
кәсіпорын дара басшылықты болжалайды, басқарудың тікелей әкімшілдік
формасына негізделеді;
шаруашылық айналымына жеке атынан шығады;
оперативті-шаруашылық және экономикалық дербестік. Кәсіпорын жеке өзі
түрлі мәмілелерді және операцияларды жүзеге асырады, пайдасын өзі алады
немесе зиян шегеді, пайданың себебінен қаржы
жағдайын және өндірісті одан өрі дамытуын жақсартады.
Өндіріс жоспарлы немесе әкімшіл-әміршілдік экономика
жағдайында мына тәсілмен жұмыс істейді:
Ресурстар Өндіру Өткізім
Бұл тәсілде негіздісі — сатып алушылардың сұранысы, яғни өзінің
өнімдерін өткізу. Ол үшін нарық жағдайын, сатып алушылардың сұрау
салуларын, нарық сиымдылығын, әлеуетті бәсекелес өнімдері сапалылыгының
және т.б. нарықтың экономика үшін сипатталатын сұрақтарын үйрену қажет.
Жасыратыны жоқ, көптеген отандық кәсіпорындар түрлі себептермен
аталған тәсілмен жұмыс істеуге қабілетсіздігін көрсетті және де дайын емес
еді, олардың ішінде кәсіпорындардың басшылары жаңа тәсілге, ал кейбіреулері
өтіп жатқан қайта қу реформасының маңыздылығына түсінбеді, қайтадан
жоспарлы экономика дәуіріне қайтып келуіне үміттенді және күтті де.
КСРО-ның ыдырауы өндірістік және кооперативтік
байланыстардың бұзылуына әкеліп соқтырды;
нарықтық қатынастарга өту инфляцияға және шектен тыс инфляцияға
жалғасып, кәсіпорынның
тұрақты жұмыс істеуіне, әсіресе оларды айналым қаражаттарымен
қамтамасыз етуге айтарлықтай
жағдай жасалынбады;
көптеген отандық кәсіпорындардың өнімдері бәсе-
кеге жарамсыз болды;
көптеген кәсіпорындар әлі де болса нарықтық қа-
тынастарға бейімделе алмады;
Қазақстанның рыногындағы импорттың тауарлар-
дың молықтырылуы аз болды;
өтпелі кезеңде мемлекет Қазақстандағы өркениетті нарықтың жұмыс
істеуіне қажетті жағдай жасай алмады.
Міне, осы және басқа да себептер ақырында көптеген кәсіпорындардың
қаржы жағдайын нашарлатуға және елімізде экономикалық дағдарысты ұзартуға
әкеліп соқтырды.
Өтпелі кезең біздің республика үшін тек жағымеыз салдармен ғана емес,
сонымен қатар кейбір оңды мезеттермен сипатталады. Атап айтқапда:
кәсіпорындар бірте-бірте нарыққа бейімделіп, шы-
ныіңің сатып алушылардың мұқтажын қанағаттандыра алатын өнімдерді
өндіре бастады;
көптеген кәсіпорындар инфляцияның құлдырауы
жағдайында өндіріс шығындарын азайту, өнімдерді өткізу, оның сапасын
жақсарту — қаржылық сәттілікті дұрыс шешудің бірден-бір жолы
екенін түсіне бастады;
нарықтар тауарлармен толықтырылып, кейбір экономикалық салаларда кінөратсыз
бәсеке пайда болды.
Қазақстан Республикасында жұмыс істеп тұрған бірлескен шетел
кәсіпорындарының саны
Қазақстан бойынша Оның ішінде Оңтүстік Қазақстан облысы
бойынша
1995 736 27
1996 935 35
1997 1338 39
1998 1677 39
1999 1865 22
Кәсіпорынға басшылық ету әдістері нарықтық экономиканы даму дәрежесіне
сәйкес болуы тиіс. Олардың өзгерусіз, бір орында қатып қалуларына болмайды.
Кәсіпорынды басқару икемді, әрқашан басты мақатқа жетуге және сонымен
бірге әрбір нақты кезеңге нақты ерекшеліктерін ескеріп отыруға тиіс
.Кәсіпорынға басшылық етудің міндеттері де практиканы терең зерттеудің
негізінде өндірістің одан әрі даму теннденциясын анықтап , бұл дамуды
шапшаңдату үшін өндіріске әсер етудің сол кезең үшін аса маңыздды
экономикалық тұтқаларын пайдалану болып табылады.
1.2.Кәсіпорын экономикасы және басқа да экономикалық ғылымдармен
байланысы
Қайбір кәсіпорын болмасын өзінен-өзі тіршілік ете алмайды, ол жалпы
экономикамен тікелей байланысты, бірінші жағынан — өндіріс факторы рыногы,
екінші жағынан — өткізу рыногы арңылы. Сондықтан да кәсіпорын экономикасы
жеке кәсіпорындардың басқа шаруашылық құрылымдарымен қатынасатын нарықпен
зерделеуге тиіс. Сонымен ол шаруашылық процесін жалпы және де жеке
кәсіпорынның мүддесі ретіндегі көзқарасты қарайды.
Кәсіпорын зкономикасы микро және макроэкономикамен тығыз
байланысты. Микроэкономика — бұл сала, кәсіпорындар, отбасылар, яғни
жекелеген экономикалық құбылыстарды қамтитын экономкалық ғылымның бір
бөлігі. Осы салалардағы тауарлар және қаржы нарықтарын, банкілерді, түрлі
фирмалар мен кәсіпорындарды, тағы басқаларды зерттейді.
Микроэкономика сол сияқты жекелеген тауарларды өндірудің көлемін
қалай тағайындайтынын жәно олардың бағаларын, халықтың жинаң
аіңцаларына салықтар қалай ыңпал ететінін, т.б. зерделейді. Ол
кәсіпкерлік қызметінің экономикасы мен ұйымдастыру мәселелерін де
зерттейді. Бұған жататындар: бизнестің үйымдың нысаны және қүқыңтық негізі,
фирмалардың қаржы және шаруашылық мәоөлелерін жоспарлау, бизнестің дамуы
үшін капиталды жұмылдыру тәсілі, нарықты монополиялау деңгейін бағалау
әдісі, баға белгілеу мәселесі және өнімдерді сатудағы өндіріс шығындарын
есептеу, т.б.
Микроакономикалық талдау тек жеке кәсіпорынға ғана тиісті емес,
сонымон бірге жеке кәсіпорынның нарықтағы ыңпалын және ақиқатында,
кәсіиорын деңгейіндегі экономиканы және өндірісті ұйымдастыруды зерттеу
болып табылады.
Макроэкономика — бұл экономиканы бірыңғай тұтас ретінде қарайды және
сұраныс пен ұсыныстың жиынтың процестерін далыптастыруды зерттейді. Мұнда
сұраныс — белгілі баға бойынша түтынушылар сатып алудагы дайын тауар саны,
ал ұсыныс — бұл тауарды және қызмет көрсетуді жеткізу.
Макроэкономика, сол сияқты ұлттық табысты, жалпы өнімді зерттейді,
үкіметтің бюджет саясятының, ұлттың банкінің ақша саясатының экономиканы
дамытуга ықпалын, инфляцияны, жұмыссыздық деңгейін және т.б. талдайды.
Макроэкономикалық талдау деңгейі жалпы экономика бойынша немесе
олардың қамдың бөліктері ұлттық экономиканың салаларына жатады. Бұл
салаларды зерделей отырып, макроэкономика экономика құрылымының жалпы
көрінісін және халық шаруашылыгының салалар арасындагы өзара қатынастарын
көрсетуге өзінің алдына міндет етіп қояды.
Әр елдің ұлттың экономикасы макроэкономика деп аталады. Қазақтың
макроэкономикасы аралас экономика болып табылады. Аралас экономикада
экономикалық механизмдер кеңінен пайдаланылады, себобі мемлекеттік емес
кәсіпорындарды макродәрежеде басқару қажеттілігі және микродеңгейде
ұйымдастыру және басқару рөлінің өзгеруі зкономикалық механизмін кеңінен
пайдалануды талап етеді.
1.3.Кәсіпорынның баға саясаты
Кәсіпорын шығарған өнімнің бағасы, оны анықтайтын пайдасының маңызы
факторы ғана емес, сонымен қатар тауарларды ойдағыдай өткізудің жағдайына
да байланысты болады. Баға бұл жағдайда тактикалық құрал ретінде
кәсіпорынға бірқатар артықшылықтар әкеледі:
• біріншіден, сұранысты ынталандырудағы көптеген әдістерден
өзгешелігі, бағаны пайдалану қосымша қаражатты қажет етпейді, жарнама
шараларын жүргізуде орын алатын, өнімді дараландыру, жылжыту және т.б.;
• екіншіден, тұтынушылар белгіленген бағаны, жарнама негізінде
қарағанда оңай, өнімді дараландыру сияқты өздеріне тауарлар-дың
тартымдылығын табады;
•үшіншіден, соңында тіпті, басқа да ынталандыру әдісі, атап
айтқанда, дербес сату және жарнаманы үйымдастыру ең бастысы болады,
баға оларды қолдауда ең қуатты қалы болып табылады.Бағаның тұтынуға
ықпалы қандай болмақ? Ол деңгейге сай өзінің белгілерін табады. Сөз
болып отырған мәселе, белгіленетін бағаның деңгейі сатын алушылардың
артықшылығын, оларды сол немесе басқа да өнімді сатудан алатын болжамды
пайданы көрсетеді.
Шынында, егер де тауарға тым жоғары белгіленсе, онда мұндай тауарлар
сатып алынбайды, ал сатып алынған күнде ол аз мөлшерде өтеді. Практикада
баға стратегиясының тұтас сериясы болады:
• жоғары баға стратегиясы әуелі өндіріс шыгындары-нан
әлдеқайда жоғары сатады, ал содан соң бағаны төмендетеді;
• төменгі баға стратегиясы. Бұл сұраныс ынталандыру
мақсатында жасалады, не өткізудің көп молшерінің нарық-тағы
тиімділігі және сұраныстың жогары икемділігі, сатып алушылар бағаның
төмендеуін қашан шұғыл сезінеді.Кәсіпорын жаппай өндірудің есебінен бағаның
төмен деңгейін ұстап тұрады;
• сараланган баға стратегиясы бағаны белгілеудө түрлі нарық-тар,
олардың саралымдары және сатып алушылар үшін түрлі-түрлі шегерім жөне
үстемелерді бағаның орташа деңгейіне ұштастыруды көрсетеді.
І. Кәсіпорын стратегиясы
2.1.Кәсіпорынның стратегиясық және оның қалыптасуы
Нарықтық қатынастар жағдайында қоршаган ортадағы өзгерістер
жылдамдығы, сондай-ақ осы өзгерістердөн туатын қосымша мүмкіндіктер тұрақты
өседі Сондықтан, кәсіпорынның стратегиясы осы өзгерістерден артықшы-лықтар
алу мүмкіндігін шаруашылықты жүргізу үшін барлық қосымша мүмкіндіктерді
қамтитындай болуы керек.
Кәсіпорынның мақсаты оның қызметінің соңында қандай нәтижені
көздейтіпін көрсетсе, стратегиясы осы нәтижеге жету жолдарын, бағыттарын
анықтайды. Әрбір кәсіпорынның стратегиясы өзгеріп отырган нарық жағдайын
ескеріп, кәсіпорынға жаңа шешімдер қабылдауға еркіндік береді.
Кәсіпорынның стратегиясы оның нақты жағдайына қызмет ету
ерекшеліктеріне тікелей байланысты. Бірақ барлық кәсіпорындар
стратегиясын анықтау барысында мынадай мәселелерді шешкені жөн:
Қандай өндірісті тоқтату керек?
Қандай өндірісті жалгастыра беру керек?
Алдағы уақытта қандай өндіріске көшу қажет?
Кәсіпорынның нарықтағы іс-әрекетінің негізгі үш бағыты бар:
өндіріс шығындарын барынша азайту. Өндіріс шы-
ғындары неғүрлым аз болған сайын кәсіпорын өз өні-
мінің , бағасын бәсекелестерге қараганда төмендете алады.
Соның нәтижесінде бұл өнімнің нарықтағы үлесі артады.
Бұл үшін кәсіпорын стратегиясын жоспарлаганда өндірісті
және жабдықтауды жақсарту шараларын жаңа техно-
логияны игеруді, өнімнің өзіндік құнын арзандату жолдарын карастырады;
өнім өндіруде мамандандыруды жоғарылату. Бұл
багыттың негізгі мақсаты — өндіріс өнімінің сапасын
жаңсарту, түтынушылар бағасы жоғары болса да, сапалы
өнімді таңдайды. Сондықтан да бұл бағытты таңдаган
кәсіпорындар калай да өз өнімінің сапасын жога-
рылатуды іздейді. Бұл үшін жақсы дизайнерлер, жақсы
дамыған маркетинг жүйесі болуы керек;
кәсіпорын өз қызметін нарықтың белгілі бір бөлігіне ғана арнайды. Бұл
бағытты таңдаган кәсіпорын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І.Кәсіпорынға
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 5
1.1.Кәсіпорын басқарудың жүйелік
объектісі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..5
1.2.Кәсіпорын экономикасы және басқа ғылымдармен байланысы...9
1.3.Кәсіпорынның баға
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
ІІ.Кәсіпорын
стратегиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..13
2.1.Кәсіпорын стратегиясы және оны
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ...13
2.2.Нарықтық жағдайда кәсіпорынның шаруашылық
қызметінің
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..15
2.3.Кәсіпорынның ұйымдастыру нысандарының
түрлері ... ... ... ... .18
ІІІ. Кәсіпорынның экономикалық қызметінің нысандары ... ... ... .21
3.1. Кәсіпорынның сыртқы экономикалық
қызметі ... ... ... ... ... ... ..21
3.2.Кәсіпорынның экспорттық саясатының
ерешеліктері ... ... ... ... ..22
3.2.Кәсіпорынның импорттық
операциясы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 5
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...26
Кіріспе
Елімізде өтіп жатқан нарықтық қатынастар тек эко-номиканы дамыту үшін
ғана емес, бүкіл барлық өмір үшін да орасан зор маңызы бар екендігін
республикамыздың тәуелсіздігінің 10 жыл ішінде атқарылған жұмыстар көз
жеткізе дәлелдейді. Реформа қалыптасқан экономикалық қатынастарға елеулі
өзгерістер енгізді және сайып келгенде әрбір еңбекшінің мүддесін қамтыды.
Сондықтан бұған дейін ынта-ықыластық уақыт өткен сайын өзгермейтіндігінің,
қайта арта түсетіндігін өмір көрсетіп отыр.
Нарықтың экономика жағдайында экономикалық қызметтің барлық
экономиканың негізгі буыны — бұл кәсіпорын. Міне, сондықтан да, бұл
деңгейде қоғамға қажетті өнім өндіріліп, қызмет көрсетілуі тиіс. Бұған
жағдайлар да бар. Өйткені кәсіпорында ең білікті кадрлар жинақталады. Мұнда
ресурстарды үнемдеп жұмсау, жоғары өнімді техникалар мен технологияларды
қолдану мәселелері кең түрде шегіріледі. Кәсіпорындарда өндірісті және
өнімдерді сатуга кететін шығындарды мейлінше азайтуға қол жетеді. Сол
сияқты бизнес-жоспарлар әзірленеді, маркетинг, қолданылады, тиімді басқару
жүйесі — менеджмент іске асырылады.
Мұның барлығы терең экономикалық білімді қажет етеді. Қазіргі нарықтық
жағдайда тек мынадан ғана кәсіпорын өміршең бола алады, егер де ол нарық
талабын аса сауаттылықпен және компоненттілікпен анықтайтық сұраныс талабын
қанағат-тандыратын өнімдерді өндіруді ұйымдастыратын және білікті
қызметкерлерге жоғары табыспен ең соңында, көп пайданы табуды қамтамасыз
ете алатын болса.
Кәсіпорын — экономиканың даму сатысының негізгі бір бөлігі болып
табылады. Өйткені кәсіпорындарда қоғамға кажетті өнім шығарылады және
жұмысшы мен жұмыс қалдарының арасында байланыс орнатылады. Еркін өнеркәсіп
кәсіпорны дегеніміз өндірістік-техникалык, ұйымдастыру -әкімшілік және
шаруашылық еркіндігі бар өндіріс бірлігі. Кәсіпорындар белгілі бір өндіріс
өнімін шығару үшін, не болмаса жұмыс атқару үшін, әртүрлі қызметтер
көрсетулер арқылы қоғамның қажеттілігіи қанағаттандыру және пайда табу
мақсатында қылады.
Өндірістік жүйе ретінде кәсіпорынның ішкі және сыртқы ортасы болады.
Сыртқы ортага - экономикалық саясат, құкықтық жағдай, экономикалық,
әлеуметтік, экологиялық және технологиялық жағдайлар жатады.
Ішкі ортаға — енбек ресурстары, техника және технология, бәсекелестік,
маркетинг және т.б. жатады.
Кәсіпорынның нарықтық экономикадағы негізгі мақсаты - бәсекелесуге
қабілетті өнім шығару арқылы неғұрлым көп пайда табу және ең аз шығынмен ен
жоғарғы пайда табу негізінде сұранысқа ие және бәсекелесуге қабілеті бар
өнім шығару болып табылады.
Өнеркәсіп кәсіпорынның функциялары мыналар:
өндірісте және жекеше тұтынылатын өнім шығару;
тұтынушыға өнімді жеткізу және сату;
өнімді сатып болғаннан кейін қызмет атқару;
кәсіпрындардағы өндірісті материалдық - техникалық
жабдықтау;
кәсіпорын жұмысшыларының еңбегін ұйымдастыру және басқару;
І. Кәсіпорынға сипаттама
1.1.Кәсіпорын басқарудың жүйелік объектісі
Экономикалық қайсысы болмасын өндірістен , экономикалық өнім жасаудан
қалады.Өндіріссіз тұтыну болмайды, тек шығарылған өнімді ішіп-жеу қою
болады. Атап айтқанда , кәсіпорын өнім шығарады, жұмыстар және қызмет
көрсетеді, яғни тұтыну және ұллтық байлықты молайту негізін қалайды.
Өндірістік кәсіпорын ішкі орта
Адамдар
Өндіріс
(қызметкерлер)
қаржысы
Өндіріс
Ақша
Ақпарат
Өнім
Кәсіпорын экономикасы
Неігізгі өндіріс Қызмет көрсету
Көмекші өндіріс бөлімшесі Басқарушылық қызметі және
шаруашылық бөлімшесі
Қаншалықты кәсіпорын тиімді жұмыс істойді, оның қаржылық жағдайы
қандай екені экономиканың барлық жағдайына және мемлекеттің индустриалдық
қуатына байланысты болады. Оның негізгі белгілері мыналар:
• ұйымдық бірлік. Кәсіпорын — бұл белгілі түрде ішкі
қылымы және басқару жөнімен ұйымдасқан ұжым;
белгілі түрдегі. Өндірістік қал кешенікәсіпорын пайданы барынша көбейту
мақсатында экономикалық игіліктерді өндіру үшін экономикалық
ресурстарды біріктіреді;
мүліктің жекеленуі. Кәсіпорынның өзінің мүлкі бо-
лып, белгілі бір мақсатқа жеке пайдаланады;
мүліктік жауапкершілік. Кәсіпорын түрлі жағдайға сай озінің барлық
мүліктеріие толық жауапкершілікте болады;
кәсіпорын дара басшылықты болжалайды, басқарудың тікелей әкімшілдік
формасына негізделеді;
шаруашылық айналымына жеке атынан шығады;
оперативті-шаруашылық және экономикалық дербестік. Кәсіпорын жеке өзі
түрлі мәмілелерді және операцияларды жүзеге асырады, пайдасын өзі алады
немесе зиян шегеді, пайданың себебінен қаржы
жағдайын және өндірісті одан өрі дамытуын жақсартады.
Өндіріс жоспарлы немесе әкімшіл-әміршілдік экономика
жағдайында мына тәсілмен жұмыс істейді:
Ресурстар Өндіру Өткізім
Бұл тәсілде негіздісі — сатып алушылардың сұранысы, яғни өзінің
өнімдерін өткізу. Ол үшін нарық жағдайын, сатып алушылардың сұрау
салуларын, нарық сиымдылығын, әлеуетті бәсекелес өнімдері сапалылыгының
және т.б. нарықтың экономика үшін сипатталатын сұрақтарын үйрену қажет.
Жасыратыны жоқ, көптеген отандық кәсіпорындар түрлі себептермен
аталған тәсілмен жұмыс істеуге қабілетсіздігін көрсетті және де дайын емес
еді, олардың ішінде кәсіпорындардың басшылары жаңа тәсілге, ал кейбіреулері
өтіп жатқан қайта қу реформасының маңыздылығына түсінбеді, қайтадан
жоспарлы экономика дәуіріне қайтып келуіне үміттенді және күтті де.
КСРО-ның ыдырауы өндірістік және кооперативтік
байланыстардың бұзылуына әкеліп соқтырды;
нарықтық қатынастарга өту инфляцияға және шектен тыс инфляцияға
жалғасып, кәсіпорынның
тұрақты жұмыс істеуіне, әсіресе оларды айналым қаражаттарымен
қамтамасыз етуге айтарлықтай
жағдай жасалынбады;
көптеген отандық кәсіпорындардың өнімдері бәсе-
кеге жарамсыз болды;
көптеген кәсіпорындар әлі де болса нарықтық қа-
тынастарға бейімделе алмады;
Қазақстанның рыногындағы импорттың тауарлар-
дың молықтырылуы аз болды;
өтпелі кезеңде мемлекет Қазақстандағы өркениетті нарықтың жұмыс
істеуіне қажетті жағдай жасай алмады.
Міне, осы және басқа да себептер ақырында көптеген кәсіпорындардың
қаржы жағдайын нашарлатуға және елімізде экономикалық дағдарысты ұзартуға
әкеліп соқтырды.
Өтпелі кезең біздің республика үшін тек жағымеыз салдармен ғана емес,
сонымен қатар кейбір оңды мезеттермен сипатталады. Атап айтқапда:
кәсіпорындар бірте-бірте нарыққа бейімделіп, шы-
ныіңің сатып алушылардың мұқтажын қанағаттандыра алатын өнімдерді
өндіре бастады;
көптеген кәсіпорындар инфляцияның құлдырауы
жағдайында өндіріс шығындарын азайту, өнімдерді өткізу, оның сапасын
жақсарту — қаржылық сәттілікті дұрыс шешудің бірден-бір жолы
екенін түсіне бастады;
нарықтар тауарлармен толықтырылып, кейбір экономикалық салаларда кінөратсыз
бәсеке пайда болды.
Қазақстан Республикасында жұмыс істеп тұрған бірлескен шетел
кәсіпорындарының саны
Қазақстан бойынша Оның ішінде Оңтүстік Қазақстан облысы
бойынша
1995 736 27
1996 935 35
1997 1338 39
1998 1677 39
1999 1865 22
Кәсіпорынға басшылық ету әдістері нарықтық экономиканы даму дәрежесіне
сәйкес болуы тиіс. Олардың өзгерусіз, бір орында қатып қалуларына болмайды.
Кәсіпорынды басқару икемді, әрқашан басты мақатқа жетуге және сонымен
бірге әрбір нақты кезеңге нақты ерекшеліктерін ескеріп отыруға тиіс
.Кәсіпорынға басшылық етудің міндеттері де практиканы терең зерттеудің
негізінде өндірістің одан әрі даму теннденциясын анықтап , бұл дамуды
шапшаңдату үшін өндіріске әсер етудің сол кезең үшін аса маңыздды
экономикалық тұтқаларын пайдалану болып табылады.
1.2.Кәсіпорын экономикасы және басқа да экономикалық ғылымдармен
байланысы
Қайбір кәсіпорын болмасын өзінен-өзі тіршілік ете алмайды, ол жалпы
экономикамен тікелей байланысты, бірінші жағынан — өндіріс факторы рыногы,
екінші жағынан — өткізу рыногы арңылы. Сондықтан да кәсіпорын экономикасы
жеке кәсіпорындардың басқа шаруашылық құрылымдарымен қатынасатын нарықпен
зерделеуге тиіс. Сонымен ол шаруашылық процесін жалпы және де жеке
кәсіпорынның мүддесі ретіндегі көзқарасты қарайды.
Кәсіпорын зкономикасы микро және макроэкономикамен тығыз
байланысты. Микроэкономика — бұл сала, кәсіпорындар, отбасылар, яғни
жекелеген экономикалық құбылыстарды қамтитын экономкалық ғылымның бір
бөлігі. Осы салалардағы тауарлар және қаржы нарықтарын, банкілерді, түрлі
фирмалар мен кәсіпорындарды, тағы басқаларды зерттейді.
Микроэкономика сол сияқты жекелеген тауарларды өндірудің көлемін
қалай тағайындайтынын жәно олардың бағаларын, халықтың жинаң
аіңцаларына салықтар қалай ыңпал ететінін, т.б. зерделейді. Ол
кәсіпкерлік қызметінің экономикасы мен ұйымдастыру мәселелерін де
зерттейді. Бұған жататындар: бизнестің үйымдың нысаны және қүқыңтық негізі,
фирмалардың қаржы және шаруашылық мәоөлелерін жоспарлау, бизнестің дамуы
үшін капиталды жұмылдыру тәсілі, нарықты монополиялау деңгейін бағалау
әдісі, баға белгілеу мәселесі және өнімдерді сатудағы өндіріс шығындарын
есептеу, т.б.
Микроакономикалық талдау тек жеке кәсіпорынға ғана тиісті емес,
сонымон бірге жеке кәсіпорынның нарықтағы ыңпалын және ақиқатында,
кәсіиорын деңгейіндегі экономиканы және өндірісті ұйымдастыруды зерттеу
болып табылады.
Макроэкономика — бұл экономиканы бірыңғай тұтас ретінде қарайды және
сұраныс пен ұсыныстың жиынтың процестерін далыптастыруды зерттейді. Мұнда
сұраныс — белгілі баға бойынша түтынушылар сатып алудагы дайын тауар саны,
ал ұсыныс — бұл тауарды және қызмет көрсетуді жеткізу.
Макроэкономика, сол сияқты ұлттық табысты, жалпы өнімді зерттейді,
үкіметтің бюджет саясятының, ұлттың банкінің ақша саясатының экономиканы
дамытуга ықпалын, инфляцияны, жұмыссыздық деңгейін және т.б. талдайды.
Макроэкономикалық талдау деңгейі жалпы экономика бойынша немесе
олардың қамдың бөліктері ұлттық экономиканың салаларына жатады. Бұл
салаларды зерделей отырып, макроэкономика экономика құрылымының жалпы
көрінісін және халық шаруашылыгының салалар арасындагы өзара қатынастарын
көрсетуге өзінің алдына міндет етіп қояды.
Әр елдің ұлттың экономикасы макроэкономика деп аталады. Қазақтың
макроэкономикасы аралас экономика болып табылады. Аралас экономикада
экономикалық механизмдер кеңінен пайдаланылады, себобі мемлекеттік емес
кәсіпорындарды макродәрежеде басқару қажеттілігі және микродеңгейде
ұйымдастыру және басқару рөлінің өзгеруі зкономикалық механизмін кеңінен
пайдалануды талап етеді.
1.3.Кәсіпорынның баға саясаты
Кәсіпорын шығарған өнімнің бағасы, оны анықтайтын пайдасының маңызы
факторы ғана емес, сонымен қатар тауарларды ойдағыдай өткізудің жағдайына
да байланысты болады. Баға бұл жағдайда тактикалық құрал ретінде
кәсіпорынға бірқатар артықшылықтар әкеледі:
• біріншіден, сұранысты ынталандырудағы көптеген әдістерден
өзгешелігі, бағаны пайдалану қосымша қаражатты қажет етпейді, жарнама
шараларын жүргізуде орын алатын, өнімді дараландыру, жылжыту және т.б.;
• екіншіден, тұтынушылар белгіленген бағаны, жарнама негізінде
қарағанда оңай, өнімді дараландыру сияқты өздеріне тауарлар-дың
тартымдылығын табады;
•үшіншіден, соңында тіпті, басқа да ынталандыру әдісі, атап
айтқанда, дербес сату және жарнаманы үйымдастыру ең бастысы болады,
баға оларды қолдауда ең қуатты қалы болып табылады.Бағаның тұтынуға
ықпалы қандай болмақ? Ол деңгейге сай өзінің белгілерін табады. Сөз
болып отырған мәселе, белгіленетін бағаның деңгейі сатын алушылардың
артықшылығын, оларды сол немесе басқа да өнімді сатудан алатын болжамды
пайданы көрсетеді.
Шынында, егер де тауарға тым жоғары белгіленсе, онда мұндай тауарлар
сатып алынбайды, ал сатып алынған күнде ол аз мөлшерде өтеді. Практикада
баға стратегиясының тұтас сериясы болады:
• жоғары баға стратегиясы әуелі өндіріс шыгындары-нан
әлдеқайда жоғары сатады, ал содан соң бағаны төмендетеді;
• төменгі баға стратегиясы. Бұл сұраныс ынталандыру
мақсатында жасалады, не өткізудің көп молшерінің нарық-тағы
тиімділігі және сұраныстың жогары икемділігі, сатып алушылар бағаның
төмендеуін қашан шұғыл сезінеді.Кәсіпорын жаппай өндірудің есебінен бағаның
төмен деңгейін ұстап тұрады;
• сараланган баға стратегиясы бағаны белгілеудө түрлі нарық-тар,
олардың саралымдары және сатып алушылар үшін түрлі-түрлі шегерім жөне
үстемелерді бағаның орташа деңгейіне ұштастыруды көрсетеді.
І. Кәсіпорын стратегиясы
2.1.Кәсіпорынның стратегиясық және оның қалыптасуы
Нарықтық қатынастар жағдайында қоршаган ортадағы өзгерістер
жылдамдығы, сондай-ақ осы өзгерістердөн туатын қосымша мүмкіндіктер тұрақты
өседі Сондықтан, кәсіпорынның стратегиясы осы өзгерістерден артықшы-лықтар
алу мүмкіндігін шаруашылықты жүргізу үшін барлық қосымша мүмкіндіктерді
қамтитындай болуы керек.
Кәсіпорынның мақсаты оның қызметінің соңында қандай нәтижені
көздейтіпін көрсетсе, стратегиясы осы нәтижеге жету жолдарын, бағыттарын
анықтайды. Әрбір кәсіпорынның стратегиясы өзгеріп отырган нарық жағдайын
ескеріп, кәсіпорынға жаңа шешімдер қабылдауға еркіндік береді.
Кәсіпорынның стратегиясы оның нақты жағдайына қызмет ету
ерекшеліктеріне тікелей байланысты. Бірақ барлық кәсіпорындар
стратегиясын анықтау барысында мынадай мәселелерді шешкені жөн:
Қандай өндірісті тоқтату керек?
Қандай өндірісті жалгастыра беру керек?
Алдағы уақытта қандай өндіріске көшу қажет?
Кәсіпорынның нарықтағы іс-әрекетінің негізгі үш бағыты бар:
өндіріс шығындарын барынша азайту. Өндіріс шы-
ғындары неғүрлым аз болған сайын кәсіпорын өз өні-
мінің , бағасын бәсекелестерге қараганда төмендете алады.
Соның нәтижесінде бұл өнімнің нарықтағы үлесі артады.
Бұл үшін кәсіпорын стратегиясын жоспарлаганда өндірісті
және жабдықтауды жақсарту шараларын жаңа техно-
логияны игеруді, өнімнің өзіндік құнын арзандату жолдарын карастырады;
өнім өндіруде мамандандыруды жоғарылату. Бұл
багыттың негізгі мақсаты — өндіріс өнімінің сапасын
жаңсарту, түтынушылар бағасы жоғары болса да, сапалы
өнімді таңдайды. Сондықтан да бұл бағытты таңдаган
кәсіпорындар калай да өз өнімінің сапасын жога-
рылатуды іздейді. Бұл үшін жақсы дизайнерлер, жақсы
дамыған маркетинг жүйесі болуы керек;
кәсіпорын өз қызметін нарықтың белгілі бір бөлігіне ғана арнайды. Бұл
бағытты таңдаган кәсіпорын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz