Қазақстан және Қытай арасындағы саяси байланыстар

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3-7

1. Қазақстан және Қытай арасындағы саяси байланыстар . . . 8-38

2. Қазақстан және Қытай арасындағы экономикалық

байланыстар . . . 39-47

Қорытынды . . . 48-51

Сілтемелер . . . 52-54

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 55-57

Қосымша

Кіріспе

Қазақстан - Қытай ғасырлар тоғысындағы саяси - экономикалық байланыстар

Жұмыстың өзектілігі. Еліміздің сыртқы саясатында Қытай Халық Республикасымен қарым-қатынасқа ерекше маңыз берілген. Бұған айтылар себептер аз емес. КСРО кезеңіндегі арадағы болып өткен әскери қақтығыстар қарым-қатынас орнатуға кедергі болғанмен барлық келеңсіз оқиғаларды артқа тастап алғашқы қадамды Қазақстан жасады. Болып өткен кедергілерге қарамай Қазақстан Қытаймен арадағы көршілік дипломатиялық қатынастарды реттеп, жақсы нәтижелерге қол жеткізе алды. Шекаралық дау-дамайды да шешіп, қарым-қатынас реттелді. Мұндай оң нәтижелерге жету үшін көптеген қиындықтарға кезігіп отырдық. өйткені 1992 жылы көтерілген шекара мәселесіне 2002 жылы араға он жыл салып барып соңғы нүкте қойылды. Тек қана шекара мәселесі ғана шешіліп қойылмай, көптеген саяси -экономиклық салаларда да оң өзгерістер байқала түсті. Яғни, Қазақстан мен Қытай арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастар жақсарып, өз жемісін беріп жатыр. Алайда, Қазақстан мен Қытай арасындағы дипломатиялық жетістіктер Қазақстанның болашақтағы қауіпсіздігіне кепіл бола ала ма? Мұхиттың арғы бетіндегі АҚШ Қытайға алаңдатушылық білдіріп отырғанда, иық тіресіп отырған Қазақстанның алаңдауы керек-ақ.

АҚШ, Ресей, Жапония сияқты алып елдерді Қытайдың экономикалық өсуі ғана емес, сонымен қатар Қорғаныс саласына құйылған қаржы көлемі десек қателеспейміз. 2004 жылы Қорғанысқа 26 млрд доллар бөлген Қытай 2005 жылы 54 млрд доллар бөліп отыр. Мұндай көрсеткіштер ең алдымен АҚШ-ты қатты сескендірді. өйткені ең көп әскер ұстайтын АҚШ қорғанысқа жылына 100 млрд доллар көлемінде қаржы бөледі .

Әлемнің алып елдері сескене қараған Қытаймен көрші орналасу Қазақстанның бағы ма, әлде соры ма? Десек те, жоғары да саралап өткен екі ел арасындағы тату-тәтті көршілік қатынастар, дипломатиялық жетістіктер, саяси тұрақтылықпен бейбіт қарым-қатынасты реттейтін құжаттардың көңілге медеу екені рас. Сондықтанда Қытай Халық Республикасы Қазақстанның мемлекетік қауіпсіздігі мен экономикалық дамуына әсер етуші негізгі сыртқы факторлардың бірі болып қана қоймай, Қазақстанның негізгі стратегиялық серіктеріне айналды.

Дегенмен, Қазақстан мен Қытай арасындағы қауіпсіздік, саяси және экономикалық салалардағы ынтымақтастық қазіргі кезеңнің талаптарына сай дамып отыр ма деген өзекті сұрақ туындайды.

Зерттелу деңгейі. Қытай Халық Республикасының соңғы кездегі даму көрсеткіштері дүниені дүр сілкіндіріп жатқанда, бұл тақырыпта қазақстандық саясаткерлер мен экономистер аз толғанып жатқан жоқ. Жђмыстың тарихнамасын екі топқа бљліп қарастыруға болады.

Алдымен отандық зерттеушілерге тоқталатын болсақ:

Осы саланың білікті маманы саналатын іскер, саясаткер дипломат Қ. Ж. Тоқаевтың “Қазақстан Республикасының дипломатиясы” еңбегі Қазақстанның халықаралық қатынастарының қазіргі күндегі жай - күйімен танысуға мүмкіндік берді. Қ. Сұлтановтың “Пробуждение гиганта”, “Реформы в Казахстане и Китае. Особенности. Сходства. Различия. Успехи. Проблемы” атты еңбектері мен бірқатар баспасөздерде жарияланған мақалалары көптеген деректер бере алды. Ал елбасы Н. Назарбаевтың “Тарих толқынында”, “Сындарлы он жыл” атты еңбектерінің Қазақстанның стратегиялық даму бағыттары жайлы сілтеме беруде пайдаланылды. Дерек ретінде Қазақстан - Қытай тату көршілік және іскерлік қатынастар жолымен 5 жыл. Құжаттар мен материалдар жинағы. 1992-1997 ж. ж; «Қазақстан сандарда» статистикалық жинақ қолданылды.

Шетелдік зерттеушілерге тоқталатын болсам, алдымен Фу Чжен Кун еңбегі Қытайды тереңірек зерттеуге мүмкіндік берді. Еңбек “Геополитика Казахстана; Между прошлым и будущим” деп аталады. Ресейлік зерттеушілердің “Китай в мировой политике” атты ұжымдық еңбек пен З. Бжезинскийдің «Великая шахматная доска» атты еңбектер пайдаланылды.

Осы тақырыпқа байланысты туындаған көптеген сұрақтарға жауапты баспасөз мақалаларынан ала алдым. Ең көп деректер «Егемен Қазақстан», « Казахстанская правда», «Независимая газета», «Правда» газеттері мен «Саясат», «Ақиқат», «Аль Пари», «Транзитная экономика», «Эхо планеты», «Экономика и жизнь», «За рубежом», «Международная жизнь», «Новое время» журналдары.

Екі ел арасындағы қарым-қатынастар туралы деректер мен ақпараттардың дені интернет желісінен де алынған.

Жұмыстың мақсаты мен міндеті. Еліміздің геосаяси жағдайын ескере отырып, Қазақстанның сыртқы саясатындағы Қытайдың алатын орнын айқындау. Осы мақсатқа орай мынадай міндеттер туындайды:

Қазақстан мен Қытай арасындағы алғашқы дипломатиялық қатынастардың маңызын ашу
Саяси кездесулердің маңызы мен дѕрежесін айқындау
Шекаралық мәселесінің шешім табуы
Екі жақты экономикалық келісім-шарттар барысына тоқталу
Қытай инвестицияларының салынуы
Екі жақты сауда байланыстарының жүргізілуі

Біріккен кәсіпорындарының салынуы

Жұмыстың хронологиялық шеңбері Жұмыстың зерттеліну хронологиясы Қазақстанның тәуелсіздік алған кезеңінен басталып, күні бүгінге дейінгі саяси-экономикалық мәселелер қамтылған. Нақты жылдық шеңбері ХХ ғасыр мен ХХI ғасыр тоғысының 1991- 2005 жылдары қарастырылған. Яғни 14жылдық дипломатиялық қарым-қатынастарға шолу жасалып, ұсыныстар келтірілген.

Жұмыстың құрылымы. Жұмыс негізгі үш бөлімнен тұрады:

Кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды жѕне қосымша, сілтемелер, деректер мен пайдаланылған әдебиеттер тізімі, кіріспеде жұмыстың өзектілігі анықталған. Және де мақсаты айқындалып, міндеттер қойылған. Жұмыстың зерттелу дәрежесіне тоқталып, тарихнамасы сөз етілген. Жалпы осы уақытқа дейін бұл тақырып бойынша кімдер зерттеу жүргізген, қандай деректер мен еңбектер жазылған және қандай әдебиеттер пайдаланыған. Және зерттелініп жатқан жұмыстың қамтитын хронологиялық шеңбері анықталып, кіріспеде осы ақпараттар берілген.

Негізгі бөлім екі тарауға бөлінген. Бірінші тарауда алғашқы дипломатиялық қарым- қатынастардың орнауы және осы жолдағы кездескен қарама- қайшылықтар барысына тоқталған. Екі жақты саяси кездесулердің жүргізілуі және нәтижелері мен дәрежесі. Шекаралық дау-дамай және мәселенің шешілуі. Екі ел арасындағы ынтымақтастық және қауіпсіздік шаралары. Саяси ұйымдарға мүше болуы және сол ұйымдардың қызметіне тоқталу сияқты мәліметтер қарастырылған.

Ал, екінші тарауда екі ел арасындағы экономикалық қарым-қатынастар, екі жақты сауда байланыстары мен сауда айналымдары сөз етілген. Осы мәселелерге байланысты статистикалық ақпараттар ұсынылған. Және де Қазақстан экономикасының дамуындағы Қытай ықпалының зиянды және пайдалы жақтары. Қазақстанға ағылып келе жатқан Қытай инвестицияларының ең көп еніп жатқан салалары. Жалпы екі ел арасындағы қаржы мәселелеріне тоқталып өтілген.

‡шінші бөлімде тақырыптың шын мәнінде өзекті мәселе екендігі дәлелденеді. Жалпы жұмыстың мақсаты мен міндеті орындалады. Осы тақырып бойынша ұсыныстар келтірілген. Жұмысқа қорытынды ой айтылып, түйін келтірілген.

Жұмыста келтірілген сілтемелер тізімі мен пайдаланылған деректер мен әдебиеттер тізімі соңғы беттерде келтірілген.

Осы жұмыстың мазмұнын ашатын көрнекіліктер, кестелер, диаграммалар қосымшада берілген.

I-тарау Қазақстан және Қытай арасындағы саяси байланыстар

Тәуелсіздік алғаннан кейінгі Қазақстан басшылығының алдында Қытай сияқты ір әрі көп жағдайда бірегей мемлекетпен жаңа қарым-қатынастар орнатудың байсалды міндеті тұрды. Әңгіме шынында да өзара қарым-қатынастың жаңа үлгісі туралы еді, өйткені оның алдындағы Кеңестер одағы мен Қытай арасындағы теке-тірес ұзақ жылдарға созылған еді. Бұл орайда Даманский аралы мен Жалаңашкөл көліндегі қарулы қақтығыстардан кейін екі неғұрлым күшті социалистік мемлекеттер ядролық қару қолданылуы мүмкін ауқымды соғыс алдында болып қайтқаны тарихтан белгілі. Ендігі кезекте жас дербес мемлекет Қазақстанның нығаюы үшін сырттан қолдау қажеттігі айқын сезілді. Ең алдымен көршілес мемлекеттермен қарым - қатынасқа үлкен мән берілді. Сыртқы саясатта бірінші орында Ресей мемлекеті тұрса, екінші кезекте Қытай тұрды.

Қытай Халық Республикасы - Қазақстанның мемлекеттік қауіпсіздігі мен экономикалық дамуына әсер етуші негізгі сыртқы факторларлардың бірі болып қана қоймай, Қазақстанның негізгі стратегиялық серіктерінің бірі болып табылады. Бұған бірнеше себептерді атап көрсетуге болады.

Қытай - Қазақстанның Тынық мұхит аймағына өтетін, ондағы елдермен байланыс орнататын “көпірі” тәрізді, өйткені, ҚХР Қазақстан тауарын өткізетін үлкен сауда аймағы ғана емес, Қазақстанның әлемнің тез дамып келе жатқан аймағы Оңтүстік және Оңтүстік Шығыс Азияға шығатын “шығыс қақпасы” болып табылады. Саяси және экономикалық жағынан ҚХР үкіметі Қазақстанды “батысқа қақпа” деп атайды. ¹

Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы дипломатилық қатынас 1992 жылы 3 қаңтарда орнады. Біріккен мазмұндамада былай делінген: “Екі ел халықтарының мүдделері мен армандарына сәйкес ҚР үкіметі мен ҚХР үкіметі екі мемлекет арасында 1992 жылдың 3 қаңтарынан бастап елшілер деңгейінде дипломатиялық қарым- қатынас орнатуды ұйғарды.

Екі ел үкіметтері егемендікті және аумақтық тұтастықты өзара құрметтеу, бір-бірінің ішкі істеріне араласпау, теңдік және өзара тиімлілік, сондай-ақ, бейбіт қатар өмір сүру принцптері негізінде екі ел арасындағы достық және ынтымақтастық қарым-қатынастарын дамытуға келісілді” ² .

1992 жылы ақпанда Қытай Халық Республикасы Алматыда, Қазақстан Республикасы Пекинде өз елшіліктерін ашты. Қытайға елшілік қызметпен Мђрат Ѕуезав жіберілді. Ал 1995 жылы Қуаныш Сђлтанов осы қызметке тағайындалған болатын. Қазіргі кџнде Ж. Карибжанов Қытайда елшілік қызмет атқаруда. Ал Қазақстандағы Қытай елшісі Чжан Сиюнь.

1992 жылы дипломатикалық қарым-қатынас орнатылған соң, Қазақстан мен Қытай екі жақты қарым-қатынастардың құқықтық базасын құру мақсатында нақты дипломатиялық іс-қимылға кірісті.

1992 жылы Премьер-министр С. Терещенко ҚХР-ға ресми сапармен келді. Келіссөздер нәтижесінде Пекинде бірқатар құжаттарға қол қойылды, олардың ішінен төмендегілерді бөліп көрсетуге болады:

Сауда - экономикалық және ғылыми-техникалық ынтымақтастық жөніндегі үкіметаралық комиссияны құру туралы келісім.
Қызмет бабындағы істер бойынша сапарға жүретін, барлық түрдегі паспорттардың иегерлері үшін визасыз режимді көздейтін азаматтардың өзара сапарлары туралы келісім(кейінірек өзара сапарлардың визасыз режимі дипломатиялық және қызмметтік паспорттардың иегерлері үшін ғана сақталды) .
Мемлекеттік шекара арқылы өткізу пунктерін ашу туралы келісім (Қорғас (Қазақстан) - Хоргос (ҚХР), “Достық” (Қазақстан) -“Алашанькоу” (ҚХР), “Бахты” (Қазақстан) - “Покиту” (ҚХР) өткізу пунктеріне халықаралық мәртебе берілді) . 3

1992 жылы сыртқы істер министрлері өзара сапарлар алмасты. Тиісті келіссөздер қорытындысы ретінде инвестицияларды көтермелеу және өзара қорғау туралы келісімге тамызда қол қойылды (1994 жылы 18 тамызда бекітілгеннен кейін күшіне енді) . Тараптар өзара инвестициялардың шарттары, принцптері, режимі және туындайтын дауларды шешудің тәртібі туралы уағдаласты.

Бірақ тараптар жоғары деңгейдегі диалогты жалғастыруға мұқтаж еді. 1993жылғы қазанда Қазақстан Республикасы Президентінің ҚХР-ға сапары болды. Сол сапрадың барысында Н. Назарбаев және Цзян Цзэмин екі мемлекеттің өзара қатынастарының принцптерін айқындайтын тұңғыш ресми құжатқа - Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы достық қатынастардың негіздері туралы бірлескен деклорацияға қол қойды.

Тараптар барлық даулы мәселелер бейбіт жолдармен шешілетінін, екінші тараптың қауіпсіздігіне қатер төндіруі мүмкін күш қолданудан немесе қандай да бір нысанда болсын күш қолдану қаупінен тартынатынын, қандайда бір іс-қимыл қолданбайтынын қуаттады. Тараптардың әрқайсысы екінші тарапқа қарсы бағытталған қандайда бір әскери-саяси одаққа қатысудан, екінші тараптың мемлекеттік егемендігі мен ұлттық қауіпсіздік мүдделеріне нұқсан келтіретін қандайда бір үшінші тараппен шарт немесе келісім жасасудан бас тартатынын мәлімдеді. Деклорацияда Қазақстан мен Қытайдың сауда-экономикалық ынтымақтастықтың дамуына ерекше мән берілетіні атап өтілді. Шекаралық мәселелер бойынша кеңес-қытай келіссөздерінде қол жеткізілген уағдаластықтарды қуаттаудың принцпі маңызды болды. ⁴

өзара қабылдауға болатын, әділетті және ұтымды шешім үшін жалпыға бірдей қабылданған халықаралық құқық нормаларына сәйкес екі ел арасындағы қазіргі шекара туралы шарттардың негізінде шешілмеген мәселелерді талқылауды жалғастыру туралы уағдаластыққа қол жеткізілді. Н. Назарбаев 1994жылдың өзінде шекараны құқықтық тұрғыдан сипаттау туралы келісімге қол қоюды ұсынды, екі келісілмеген учаске кейінгі келіссөздерде қаралатын болып шешілді.

Қазақстанның сепаратизмді және діни фундаментализмді қабылдамайтыны туралы, сондай-ақ Тайвань аралының Қытайға тиесілігіне қатысты біздің еліміздің принципті көзқарасы туралы Н. Назарбаевтың ашық мәлімдемесі екі жақты қатынастарды дамытуда оң сипатты рөл ойнады. Бұл Пекинде ынтымақтастықты дамытудағы шынайы мүдделілік ретінде қабылданды.

Сонымен бірге Президент Лобнорда жалғасып отырған ядролық жарылыстар Қазақстан тарапынан алаңдаушылық туғызбай қоймайтындығы туралы мәселе көтерді және Лобнор мен Семей ядролық сынақ алаңдарын зерттеу үшін бірлескен сарапшылар тобын құруды ұсынды.

ҚХР Мемлекеттік кеңесінің Премьері Ли Пэн 1994 жылғы сәуірде Орталық Азия мемлекеттеріне сапарға шықты, ол өзінің Ташкенттегі сөйлеген сөзінде ҚХР мен осы елдер арасындағы қарым-қатынастардың принциптерін баяндады. Ол Қытай мен Орталық Азия мемлекеттері арасындағы қатынастар тату көршілік пен бейбіт қатар өмір сүру, өзара тиімді ынтымақтастықты дамыту жане ортақ гүлденуге жәрдемдесу; әрбір ел халқының таңдауын құрмет тұту және бір-бірінің ішкі істеріне араласпау; егемендікті сыйлау және аймақта тұрақтылықты қолдау принциптері негізінде құрылуы керек деп атап көрсетті. ⁵

Алматыда болған келіссөздердің нәтижесінде Н. Назарбаев пен Ли Пэн бірқатар үкіметаралық құжаттарға қол қойды, олардың ішінде ҚР мен ҚХР арасындағы Қазақстан-Қытай мемлекеттік шекарасы туралы келісім де бар. Бұл құжат жалпы көлемі 900 шаршы километр Сары-Шілде өзені ауданындағы және Шаған-Оба жеріндегі екі учаскені қоспағанда, шекараның бүкіл өн бойында шекара сызығының өтуін айқындады. Осы арқылы өзара аумақтық талаптар қою негізінде жанжалдардың туындау мүмкіндігі мейлінше азайтылды. Тараптар жалпыға бірдей қабылданған халықаралық құқық нормаларына сәйкес, тең құқықты консультациялардың, өзара түсіністік пен өзара ымыраға келу рухында келісілмеген учаскелерде мемлекеттік шекара сызығының өтуі туралы мәселелерді шешу үшін келіссөздерді жалғастыруға уағдаласты.

Сол жылы “Шығыс Түркістанды азат ету майданы” деп аталатын іс-әрекеттің жандануына байланысты Синьцзянда шиеленісе түскен ішкі саяси жағдай Қытай мен Орталық Азия мемлекеттерінің қарым-қатынасына байланысты күнтәртібіне тағы бір күрделі проблеманы - этникалық сеператизм проблемасын шығарды. Осы тенденциядан ұлттық қауіпсіздікке қатер төнетінін әділетті түрде байқаған Қытай үшін Орталық Азия мемлекеттері тарапынан, бірінші кезекте Қазақстан тарапынан сепаратизмді ықтимал қолдауға қатысты бөлікте ҚХР-дың ішкі істеріне араласпау туралы сенімді кепілдіктер алу аса маңызды болатын. Осындай саяси жағдайда жоғары деңгейде кезекті Қазақстан-Қытай кездесуі болды. 1995жылғы қыркүйекте Пекинде болған келіссөздер екі жақты ынтымақтастық перспективасына қатысты барлық мәселелерге байланысты көзқарастардың толық сәйкес келетінін паш етті. Тайвань, сондай-ақ ұлттық сепаратизм сияқты мәселелерде Қазақстанның кезқарасы өзгермейтіндігі және дәйекті болатындығы туралы Пекинге хабарланды. Н. Назарбаев Қазақстанда Қытаймен өзара тату көршілік қарым-қатынасқа айрықша маңыз беретіндігін мәлімдеді.

өз кезегіндегі жауап тәртібімен Қытай басшылығы Қазақстанның ішкі істеріне араласпайтындығын, біздің еліміздің қауіпсіздігі мен егемендігіне нұқсан келетін қандаи да бір іс-әрекет жасамайтындығын мәлімдеді және сауда-экономикалық ынтымақтастықты ұлғайту үшін белсенді күш-жігер жұмсайтындығын қуаттады. Барлық осы маңызды ережелер Бірлескен Декларацияда көрініс тапты.

1996 жылғы 4-6 шілдеде Қазақстан-Қытай қатынасында тұңғыш рет ҚХР Төрағасы Цзян Цзэминнің Алматыға ресми сапары болды. Екі мемлекет басшылары қабылдаған бірлескен декларацияда XXI ғасырға бағдарланған өзара қарым-қатынастардың принциптері белгіленді. Тараптар Қазақстан мен Қытай арасындағы тату көршілік, достық және өзара тиімді ынтымақтастық қатынастарын өзара іс-қимыл жасау және әріптестік деңгейіне көтеруге бекем бел байлап отырғандарын мәлімдеді, мұның өзі “екі елдің халықтарының түбірлі мүдделеріне жауап беріп қана коймайды, сонымен бірге Азиядағы, сондай-ақ бүкіл әлемдегі бейбітшілікке, тұрақтылыққа және дамуға қолайлы жағдай туғызады”. ⁶ Оның үстіне тараптар Қазақстан мен Қытай арасындағы мемлекеттік шекара туралы 1994 жылғы 26 сәуірдегі келісімді қатаң түрде сақтай отырып, ықтимал қысқа мерзімдерде демаркациялық жұмыстарға кірісуге және шешілмеген шекаралық мәселелер бойынша келіссөздерді жалғастыруға міндеттеме алды. Екі елдің басшылары тұрақты саяси диалог пен түрлі деңгейлердегі консультацияларды жалғастыруға уағдаласты.

Цзян Цзэминь Қазақстан қауіпсіздігінің кепілдіктері туралы Қытай үкіметінің мәлімдемесін қуаттады, Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздік пен егемендікті, аумақтық тұтастықты қорғау, саяси тұрақтылықты сақтау және ұлттық экономиканы дамыту үшін қолға алатын барлық күш-жігеріне қолдау жасайтынын білдірді.

Қытай басшысының сөздерінің астары түсінікті болатын: Қытай он бес жылға созылған реформалардан кейін күшейіп шықты, қайта жаңғырды және қазір осы заманғы әлемде айрықша орынды иемденеді. Н. Назарбаевпен болған келіссөздер кезінде Қытай армиясы Тайвань шығанағында өткізген жаттығуға Цзян Цзэминь сілтеме жасады. Оның сөзінен осы ауқымды әскери акция аралмен арадағы шиеленісті одан әрі тереңдетпеудің және тіпті соғыстың алдын алуға жағдай жасады, өйткені Тайвань тәуелсіздігін жариялауға күш салып жүрген саясатшыларды тәубесіне түсірген көрінеді. Қытай басшысы сондай-ақ Пекин Қазақстанды тең құқықты және перспективалық әріптес ретінде қарайтындығын атап көрсетті.

Жоғары деңгейдегі жиі кездесулер ынтымақтастықты дамытудағы екі жақты мүдделілікті қуаттады.

Цзян Цзэминнің (1996 жылғы шілде) және Ли Пэннің (1997 жылғы ақпан) және Н. Балғымбаевтың (1997 жылғы мамыр) Пекинге қарымта сапарлары, сосын Цзян Цзэминнің Алматыға (1997жылғы қыркүйек) қайталанған сапары өзара түсіністікті тереңдетуге және екі жақты қатынастарды жаңа шептерге ілгерілетуге елеулі деңгейде жағдай жасады. ⁷

2000 жылғы шілдеде Қытай Төрағасының орынбасары Ху Цзинтао Қазақстанға ресми сапармен келді, оны көп жағдайда Цзян Цзэминнің мұрагері деп атайды. Жүргізілген келіссөздер ынтымақтастықтың даму тұрақтылығын әйгіледі.

Екі жақты қарым-қатынастардағы шетін тақырып - Қытайда тұрып жатқан қазақтардың жағдайы. Қытайда 1, 5 миллионға жуық қазақтардың бар екендігі белгілі. Қазақстан басшылығы оларды жаппай көшіріп әкелуді өзіне мақсат етіп отырған жоқ. Ондай саяси да, практикалық та қажеттілік жоқ. Әңгіме олардың құқықтарын қамтамасыз ету, тілін, мәдениетін сақтау туралы болып отыр. Қазақтардың тарихи отанына қайтып оралғысы келетін тілегіне қатысты айтсақ, бұл мәселе екі елдің заңдарын құрмет тұту тұрғысынан қаралуы тиіс. Жоғары деңгейде өткен келіссөздер барысында осындай көзқарас басшылыққа алынды. Аталған мәселе бойынша Н. Назарбаевтың бірнеше рет әңгімелесуінің нәтижесінде Пекин мынадай көзқарасқа тоқтады: Қытай үкіметі кім өз еркімен Қазақстанға оралғысы келсе оларға кедергі келтірмейтін болды. ⁸

Трансшекаралық өзендер мен су айдындарының су ресурстарын ұтымды пайдаланудың проблемасы бүкіл әлемде айрықша жылдамдықпен күрделеніп келеді және көп жағдайда мемлекеттер арасындағы шиеленіске себепші болып жүр. Осы мәселедегі Қазақстан-Қытай қарым-қатынастарына келетін болсақ, отандык, дипломатияның күш-жігерінің нәтижесінде Іле және Ертіс өзендерінің суын ұтымды пайдалану проблемасы шиеленістің тақырыбына айналған жоқ; бірақ оны екі жақты қарым-қатынаста әлі де басы ашық мәселе деп қарауға болады.

Әңгіме мынада, Ертіс өзенінің алабындағы су шаруашылық және экологиялық жағдайды сарапшылар алаңдаушылық туғызатынын жағдай деп бағалайды. өзеннің экономикалық маңызы бүгінгі күні елеулі түрде өсті. Ертіс алабының Қазақстан шегінде ғана 2, 5 млн. адам тұрады, бұл аймақта - өскемен, Семей, Павлодар сияқты ірі өнеркәсіптік орталықтар орналасқан. Осы аймақтағы энергетиканың, өнеркәсіптің және ауыл шаруашылығының одан әрі дамуы аталған өзен ресурстарын пайдалануға тікелей байланысты. Сондықтан Қазақстанның болашақтағы экономикалық және экологиялық қауіпсіздігі көзқарасы тұрғысынан Қытаймен су қатынастарын реттеу аса маңызды болып табылады. Трансшекаралық өзендердің су ресурстарын бірлесіп пайдалану мәселелерінде Қытаймен ортақ ұстаным әзірлеу басты міндет екені сөзсіз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.