Көп жылдық дәрілік өсімдіктердің жеке дамуының кезеңдері

1. Канада сары раушан . Solidago canadensis
• Латенттік кезең . тұқымның тыныштық күйі
• Өскіндік тіршілік күйі (р).
• Ювенильдік тіршілік күйі (j).
• Имматүрлік тіршілік күйі (іm).
• Генеративтіккезең (g).
2. Кәдімгі цикорий . Cichorium intybus L.
• Латенттік кезең . тұқымның тыныштық күйі
• Өскіндік тіршілік күйі (р).
• Ювенильдік тіршілік күйі (j).
• Имматүрлік тіршілік күйі (іm).
• Генеративтіккезең (g).

Канада сары раушан - Solidago canadensis L. - Золотарник канадский
Канада сары раушан Asteraceae тұқымдасы – астра трибасының өкілі, вегетативті жылжымалы тамыр сабақты, көпжылдық шөптесін өсімдік.
Латенттік кезең – тұқымның тыныштық күйі. Тұқымшасы жұмыр пішінді, қырлы, түкті, қоңыр түсті. Тұқымшаның орташа ұзындығы 3,52±0,39 мм, ені 1,79 ± 0,14мм, ал олардың 1000 данасының салмағы 0,83±0,47 г. Тұқымның пісіп жетілуі олардыңөздігінен түсуімен шашылуымен анықталды. Себуге біріңғай және сырты тегіс, сапалы тұқымдар пайдаланылды. Тәжірибе алдында тұқымдар 15-20 мин бойы 0,5 % маргенец қышқылы калийдің ерііндісінде өңделді. Зертханалық жағдайда тұқымдар тұрақты жарық және ылғал жеткілікті, шығыс жақтағы терезе алдында 40 см қашықтықта +20+22ºС температурада, дымқыл сорғыш қағазда өндірілді. Себілген тұқымдардың алғашқыы өнуі 4-12 күндер аралығында байқалды. Канада сары раушан тұқымдарының зертханалық өнгіштігі туралы мәлімет бойынша ол 51%, ал олардың 4 күні өну қуаты 23% болды. сондай–ақ тұқымдардың зертханалық өнгішігі мен өну қуаты олардың егістік жағдайы мен сәйкес еместігі анықталды. Іс жүзінде тұқымның өнуінің кідіруі мен өскіндердің шығуының біркелкі еместігі байқалды. Осыған байланысты тұқымның себу мөлшерін анықтау үшін, зертханалық зерттеуден басқа далалық немесе ашық топырақта олардың өнгіштігі мен өну қуаты қарастырылады. Бір шаршы метр жерге себілген тұқым мөлшері күні бұрын есептелгенде ол орташа 800 данаға тең болады. Далалық тәжірибеде көктемгі себу стратификацияланған тұқымдармен жүргізіледі. Тұқымдарды стратификациялау 0°С температурадағы ылғал ағаш үгіндісінде 30 минк бойына жүргізілді. Тұқымдарды себу кезіндегі тәуліктік орташа температура20-22°С болды. тұқмды себу уақытысындағы топырақ ылғалдылығы қолайлы, ол мамыр айында 5 см тереңдікте, 30% төмен болан жоқ. Канада сары раушан тұқымның далалық өнгіштігі 35%, 9 күні өну қуаты 16% болды. Осы кезеңде негізгі тамыр топыраққа 8 -9 см тереңдікке енеді де, алғашқы жанама тамырлардың бірінші қатарын береді. Бірінші реттік жанама тамырлар ұзындығы 0,3 -0,4 см.
Өскіндік тіршілік күйі (р). Егілгеннен кейін тұқымда алғашқы ақшыл түсті ұрық тамыр пайда болады, сонан соң иілген гипокотельдің белсенді өсуінің нәтижесінде тұқымжарнақ топырақтың бетіне шығады, яғни тұқымның өнуі жер үсті типті. Гипокоельдің жоғарғы жағы ашқыл жасыл, өскіннің ұрық тамыры сарғыш түсті, тік бағытта өсіп, топыраққа 3,17 ±1,24 см тереңдікке енеді. Тамыр мойнының диаметрі 0,1-0,4 см. Өсімдіктің өскіндік тіршілік күйі ұзақтығы 30 -35 күн.
Ювенильдік тіршілік күйі (j). Бұл тіршілік күйінде өсімдіктің тұқымжарнақтың жасыл түсі сақталады да, 2 – 5 нағыз жапырақтарының көлемі өсіп жұмыртқа тәрізді немесе сопақ эллипс пішінді болады. Нағыз жапырақтарының ұзындығы 3,96 ± 0,42 см, ені 2,67 ± 1,64 см, сағағы төменгісі сарғыш түсті, жұмыр пішінді, ұзындығы 0,27 ± 0,11 см, диаметрі 0,21 ± 0,17 см. Өскін жасыл түсті майда екі тұқымдарнақты, олар жұмыр пішінді. Жиектері егіс. Тұқымжарнақ ұзындығы 0,65 ± 0,39 см, ені 0,37 ± 0,54 см. 0,3 – 1,5 см аралығында. Оның ювенильдік тіршілік күйі 26 – 32 күнге созылады.
Генеративтіккезең (g).
Табиғи фитоценоздар жағдайында SolidagoCanadensisL. Табиғи жағдайда өсімдіктердің толық гүлдеп жеміс беретін генеративтік особьтарының биіктігі 85 см. Кіндік тамыры жіңішкеріп жіп тәрізді болады да, топыраққа 137 см тереңдікке дейін енеді. Табиғи фитоценоздар жағдайында Solidago Canadensis L. жанама тамырлары төртінші қатарына дейін бұтақтанады. Жанама тамырлардың бірінші қатарының үзындығы 35 см, екінші қатарының ұзындығы 8 см, үшінші қатарының ұзындығы 3 см, ал төртінші қатарының ұзындығы 0,1-0,4 см –ден аспайды.
Сонымен, Solidago Canadensis L.бірінші жылы – өскіндік, ювенильдік, имматурлік, виргинильдік тіршілік күйлерінен , екінші жылы жас және орташа генеративтік тіршілік күйлерінен өтеді. Өскімдік тіршілік күйінің ұзақтығы 30-35 күн, ювенильдік 26-32 күн, имматурлік 25-30 күн, виргинильдік 35-40 күн, ал екінші жылғы генеративтік тіршілік күйі 55-68 күнге созылады. Өсімдіктің өскіндік тіршілік күйінде оның ұрық тамыры біршама баяу өседі, оның ұзындығы бар болғаны 3 см, топырақтың бетіне жақын орналасады, бүйірлік тамыры қалыптаспаған. Solidago Canadensis L.Ювенильдік тіршілік күйіндегі ұрық тамырының дамуы сол баяу күйінде жалғасады да, топыраққа 8-9 см тереңдікке ғана енеді. Алғашқы реттік тамыры жанама тамырлары әлсіз, жіңішке, ұзындығы 0,3-1,5 см. Өсімдіктің имматүрлік тіршілік күйіндегі негізгі тамырының дамуы біршама үдейеді де, топыраққа 35-42 см тереңдейді. Оның бірінші реттік жанама тамырларында жақсы тарамдалып, кейбіреулерінің ұзындығы 10-24 аралығында болады, ал екінші реттегілері нашар қалыптасқан 0,1-0,5 см ғана. Оның вергинильдік тіршілік күйіндегі, яғни бірінші жылдың соңындағы негізгі тамырының дамуы едәуір ұзарып, топыраққа 85-97 см тереңдікке енеді. Одан таралған жанама тамырлардың бірінші реттіктерінің ұзындығы 30-42 см, ал екінші 0,5-3см.