Айғырларға арналған қора жайларға қойылатын ветеринариялық-санитариялық және гигиеналық талаптар. айғырларды күтіп-бағу жағдайлары және оларды жақсарту шаралары

1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
2. Негізгі бөлім
2.1 Айғырды күтіп.бағу технологиясын санитарлық бағалау және оларды жетілдіру шараларын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
2.2 Айғырды азықтандыру және азық сапасына қойылатын санитарлық.гигинелық талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
2.3 Айғырдысумен қамтамасыз ету жүйелері және суға қойылатын санитарлық.гигинелық талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.4 Ветеринариялық.санитариялық нысандарға қойылатын гигиеналық талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
2.5 Айғырды шаруашылықты инфекциялық және инвазиялық аурулардан сақөтау шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.6 Зооантропонозды аурулардың алдын алу және мал шаруашылығы қызметкерлерінің еңбек ету жағдайын жақсарту шаралары ... ... ... ... ... ... 25
3.Қорытынды
4. Қолданылған әдебиеттер

Қазіргі айғыр тұқымдарының зоолгиялық тәртіппен жіктегенде олар сүт қорктілер класына дара тұйақтылар отрядына жатады. айғыр: есек , құлын, зебра, және қазіргі айғыр болып төрт тусқа бөлінеді. Олардың ішіндегі екі түрі айғыр мен есек қана қолға үйретіліп үй жануарларына айналған.
Қолда өсірілетін малдың шығу тегін, қолға үйрету бағытын зерттеу жүргізген ғалымдар ішінде болған пайдалы өзгерістердің сырын ашып қазіргі кездегі малдың өнімдік және тұқымдық қасиеттерін жіктеудің нақты тәсілдерін беруге мүмкіндік берді.
Қода өсірілетін айғырдыңшығу тегі мен дамуы бағытындағы ғасырлар ішінде болған пайдалы өзгерістердің сырын ашып қазіргі кездегі айғырдың тұқымдық қасиеттерін жетілдірудің нақты тәсілдерін білуге мумкіндік берді.
Басқа мал түрінің ішінде айғырдың алатын орны ертеден- ақ ерекше болатын, өндіргіш күштер мен текхниканың мыңдаған жылдар бойы жетілуіне орай айғырдың жән-маңызда өзгерді, бірақ адамының айғырға деген сүйсіпеншілігі өзгерген жоқ. Қайта айғыр шаруашылығы бұрынғыданда жетіле түсті.Айғырдың шаруашылыққа пайдалы қасиеттері үшан- теңіз. Ол мінсе көлік, сүтті қасиетті дистеталдық сусын, еті дәмді тағам. Осы қасиеттерін былай қойғанда ертедегі диханадар оны жер өңдеуге пайдаланып, еңбек өнімділігін артырған, айғырды спортпен әскерге пайдалануда оның маңыздылығын күшейтіп, мәнінің артауына зор ықпал тигізді.

1. Жылқы шаруашылығы Б.Р.Әкімбеков, Б.М.Мүслімов
А.Р.Әкімбеков, Ш.Д.Дәленов
2.Ветеринариялық гигиена Ж.Мырзабеков, П.Ибрагимов
3. Жылқы өсірудің анықтамасы Алматы 1998ж
4. Мал азығын бағалау және малды азықтандыру Н.Омарқожаұлы

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Ветеринария факультеті
Ветеринариялық-санитариялық сараптау және гигиена кафедрасы
Айғырларға арналған қора жайларға қойылатын ветеринариялық-санитариялық және гигиеналық талаптар. Айғырларды күтіп-бағу жағдайлары және оларды жақсарту шаралары тақырыбында жазылған
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Орындаған :

Тексерген :
Алматы 2014

Мазмүны
1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
2. Негізгі бөлім
2.1 Айғырды күтіп-бағу технологиясын санитарлық бағалау және оларды жетілдіру шараларын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2.2 Айғырды азықтандыру және азық сапасына қойылатын санитарлық-гигинелық талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
2.3 Айғырдысумен қамтамасыз ету жүйелері және суға қойылатын санитарлық-гигинелық талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
2.4 Ветеринариялық-санитариялық нысандарға қойылатын гигиеналық талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2.5 Айғырды шаруашылықты инфекциялық және инвазиялық аурулардан сақөтау шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.6 Зооантропонозды аурулардың алдын алу және мал шаруашылығы қызметкерлерінің еңбек ету жағдайын жақсарту шаралары ... ... ... ... ... ... 25
3.Қорытынды
4. Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе
Қазіргі айғыр тұқымдарының зоолгиялық тәртіппен жіктегенде олар сүт қорктілер класына дара тұйақтылар отрядына жатады. айғыр: есек , құлын, зебра, және қазіргі айғыр болып төрт тусқа бөлінеді. Олардың ішіндегі екі түрі айғыр мен есек қана қолға үйретіліп үй жануарларына айналған.
Қолда өсірілетін малдың шығу тегін, қолға үйрету бағытын зерттеу жүргізген ғалымдар ішінде болған пайдалы өзгерістердің сырын ашып қазіргі кездегі малдың өнімдік және тұқымдық қасиеттерін жіктеудің нақты тәсілдерін беруге мүмкіндік берді.
Қода өсірілетін айғырдыңшығу тегі мен дамуы бағытындағы ғасырлар ішінде болған пайдалы өзгерістердің сырын ашып қазіргі кездегі айғырдың тұқымдық қасиеттерін жетілдірудің нақты тәсілдерін білуге мумкіндік берді.
Басқа мал түрінің ішінде айғырдың алатын орны ертеден- ақ ерекше болатын, өндіргіш күштер мен текхниканың мыңдаған жылдар бойы жетілуіне орай айғырдың жән-маңызда өзгерді, бірақ адамының айғырға деген сүйсіпеншілігі өзгерген жоқ. Қайта айғыр шаруашылығы бұрынғыданда жетіле түсті.Айғырдың шаруашылыққа пайдалы қасиеттері үшан- теңіз. Ол мінсе көлік, сүтті қасиетті дистеталдық сусын, еті дәмді тағам. Осы қасиеттерін былай қойғанда ертедегі диханадар оны жер өңдеуге пайдаланып, еңбек өнімділігін артырған, айғырды спортпен әскерге пайдалануда оның маңыздылығын күшейтіп, мәнінің артауына зор ықпал тигізді.

Айғырды күтіп-бағу технологиясын санитарлық бағалау және оларды жетілдіру шараларын ұйымдастыру
Асылтұқымдышаруашылықтардамалдықора дабаққанда айғырларүшін5-10басқа,албиелерүшін4 0-50басқақора салады;жарататынжасмалғада40-80басқ ақорасалады. Қазіргіуақыттаәршаруашылықжылқығаар налған қоралардыөздерінелайықтапсалуда.
Тауарлыжәнеасылтұқымдышаруашылықтар дамалды табыңдабаққанда40іріжылқығаарнапқор асалады,жеңілдеу басгырманы100басқаарнапсаладыда,алж аратуғаарналғанжас малдарғаарнап40басқасалады.Соныменқ атаржеңілдеуқора, бастьфмажәнемалдардыкүтіп-қарайтынқ ораларсалынуытиіс.Қорадағыәжірелерд іңсаныжұмыскөлігіүшін20пайыз аттарданаспауыкерек,биелердітабында баққандажеңілдеу қорақалқанын10пайызбасқаарнапсалуке рек,жасмалдар үшіносықалқан-5пайызмалбасынанаспау ыкерек,ірі айғырларүшінқымызөндіретінфермада25 пайызмал басынақорасалынуытиіс.
Барлыққоралардажемді,ірішөіиіжәнетө сеніппісақтау, арбаөбзелдерін(инвентарная)басқадам үліктердісақтайтын бөлмежәнесуқұятыныдысалаңы,душбөлме сіболуытиіс.Айғыршаруашылықтарыайна лақоршалыпжелөтіне қарсыағаштарегілгенідұрыс.
Атқоражәнеоныңішіндегіжабдықтартехн ологиялық жобалаунормасынасәйкесболуытаіс.Атқ оратікбұрышты, Гбейнелі(кескінді)жәнеПкескіндіформ адасалынады.Ат қорадамалорныжәнеәжіреекіқатарорнал асады;қораның орталығындажемшөптарататынжәнеқишығ аратынені 2,6-3мжолөткеліболуытиіс.Айғырзауыт тарындабие үшінөжірелерқораныңортасыңдаорналас ады(әжіресаны әрқатарда12пайызданкопболмаукерек), алқабырғаныңекі шетіненені2мжүретінжолқалдырады.Жұм ыскөліктеріне арналғанқорадааттартөртқатарорынғао рналастырылады.Әр қатардааттүратынорынсаны30пайыздана спаукерек.Ал қораныңортасыңцакезекшігеарналғанбө лме,атәбзелдері жәнеқұрал-саймандартүратын,жем-шөпқ оятынбөлмелер жәнесуқұятыныдысқаарналғаналаң,соны менқатарасыл түқымдымалғаарналғанқорада-манежбол уытшс.Жеңілдеу қорадатоптакүтіп-бағатып25басқаарна лғансекцияболуы тиісжөнеіріатгарғаарналғансекциядаө жірелерболуыкерек.

Жұмыскөліктерінежеке-жекеарналған орынболғанжөн,ал асылтұқымдыаттар әжіредетұрады(1-сурет).Әжіредежемшө псалатынақырбо - уытиіс.Қораның ішіңдегіауаныңтемпературасы6°Сшамас ында,салыстырмалы ылғалдылығы-75пайызданаспауыкерек.О лүшін желдеткіштержақсыжәнеыңғайлыорналас уыкерек.Қораның ішіңцегіканализациядұрысжұмысістеуі тиіс.
Мал тұратын орында әр малға жеке-жеке арналған ақыр болуы тиіс, ал оның ұзындығы осы мал түратын орынның үзындығына сәйкес болуы керек. Осы ақырдың үстінен аттар шөпті шашып тастамас үшін алынып салынатын торлап қойған қалқан болуы тиіс. Ақырдың жартысы жем салу үшін бөлінеді. Мұндай ақырдың ұстіңгі ені 60 см, төменгі ені 40 см, ал тереңдігі 40 см болғаны жөн. Жалпы ақырдың еденнен биіктігі 1 метр болу керек. Айғырдытоптап ұстағанда ақырдың ұындығы, сол қораның ұзындығындай болуы керек, бірақ ірі малдар үшін әр басқа 1м шамасында, ал жасмалдар үшін 0,6 м болу керек. Әжірелердегі ақырдың ұзын-дығы 1,2 метр болады және оны сол әжіренің бұрышына орналастыру керек.
Жекеленген автосуарғышты бір-бірден әр әжіреге немесе әр мал орнына орналастыру керек. Топтап суаруға арналған астаудың ұзындығы әр басқа 0,6 м кем болмауы керек, ал еденнен биіктігі жекеленген суарғыш үшін 0,9-1 м, топтап суарғыш үшін 0,5-0,7 м болуы тиіс.
Мал фермаларының санитариялық-гигаеналық ережелерге сай келмейтін жағдайларына төмендегілер жатады: олардың бактериялармен ластануы, шандануы, оң иондардың пайдаболуы, температура мен біршама ылғалдылық, аммиактың, күкіртгісутегінің, көмірқышқыл газының жинақталуы, индол, скатол және басқадай зиянды иісгі газдардың пайда болуы. Объектінің жоғары санитариялық мәдениеті, жақсы санитариллық және технйкалық жағдайлары, ауаны кезінде дұрыс тазартып отыру осының бәрі мал қораларында қалыпты температуралық-ылғалдылық режиімін және ауаның тұрақты құрамын сақтап отыруға, қора ішіндегі ауадан микро-организмдер мен шанды аластатуға, өкпеде теріс иондардың жинақталуына жәрдемдеседі.Мал шаруашылықтарында барлық шараларды алдын ала ескеру қажет, яғни малдың індет және құрт ауруларын болдырмау және оның таралмау жолын қарастырған жөн. Адамды малдан жұғатын әртүрлі аурулардан сақгау және малдан алынатын өнімнің сапасы жоғары болуы қамтамасыз етілуі тиіс. Міңцетгі түрде мал шаруашылықтарында санитариялық мәдениетті көтеру қажет, яғни мал қораларында ветери-нариялық-санитариялық ережені бұлжытпай орындау, сондай-ақ олар іске берілген кезде, техникалық құралдарды пайдалану.

Айғырды азықтандыру және азық сапасына қойылатын санитарлық- гигинелық талаптар
Айғыр -- қарапайым қарынды мал. Денесінің ірілігіне қарамай қарнының сыйымдылығы небәрі 14-16 л көлемінде. Сондықтан жылқы бос уақытының бәрін дерлік азықтануға жұмсайды. Бұл әсіресе қара жұмыс атқаратын жұмыс аттары үшін көңіл аударарлық жағдай. Өйткені күйісті малдікіндей жеген азығын түпкілікті өндеуден өткізетін месқарыны болмағандықтан, айғыры жемшепті ауыз қуысында мұқият шайнап, мол сілекеймен ылғалдандырып барып жұтатындықтан, азық-тануға ұзағырақ уақыт жұмсайды.Жұтылған азық қарынға сүйір бұрыштанып жалғасқан өңеш арқылы өтеді. Егерде қарынға енген азық қоректік затгарының жедел түрде ашуы-нан (брожение) көп көлемде ішек газдары пайда болса, олар қарын аума-ғын керіп жанай қосылған өңеш тесігін бекітеді де, өңеш арқылы кері ауыз қуысына кекіріліп шығуына жол бермейді. Кекіре алмаған айғыр қарны кернеп, қатты түйнеуінен (колики) ол тіпті өліп кетуі мүмкін. Айғырдың желінетін жемшөп пен суарылар судың тазалығы мен сапасына аса сезімталдық, талғампаздықпен қарайтыны осындай морфофизиологиялық ерекшеліктеріне байланысты. Эволюция бойында дамыған иіс сезгіштігінің арқасында айғыр бұлінген сапасыз жемшөпті жемейтін лайланып, ластанған суды ішпейтін текті жануар.
Қарын сөлі ферменттерінің өсерімен қорытыла бастаған азық қоректік заттары жылқы ішегінің күшті дамыған, химусының реакциясы сәл сілтілі айналмалы (ободочная) тоқ және аумақты (сыйым-дылығы 20-70 л) соқыр ішегінде микробиологиялық өңдеуден өтеді. Соның нәтижесінде химус микробтық аминқышқылдары жөне витаминдерімен байытыла . Айғыр ішегі күйісті малдікінен 2-2,5 есе қысқалығынан одан жылдамырақ ететін химус қоректік заттары қысқа мерзімде қорытылып үлғеруі керек. Сондықтан атқаратын жұмысы ауырлап, азықтануға уақыты қысқарған сайын жылқы азығының энергиялық қуаттылығы арттырылып, желінген азық қүрғақ затындағы жеңіл ыдырап, жылдам сіңірілетін қоректік заттардың шоғырлануы жоғарылай түсуі керек.
Айғыр астық тұқымдастары басым шалғын және дала пішені мен бұршақ тұқымдастардың аралас пішенін сүйсініп жегенмен беде пішенін онша жаратпайды. Айғырдың сүйікті азығы сүлы дәні. Оны айғырға шектемей жегенінше беруге болады. Басқа дәндерден жүгері мен арпаны жақсы жейді. Оларды бұршақ тұқымдастар пішенімен араластырып берген дұрыс. Ал ауыз қуысында нашар шайналып, қарында бөртіп, үлғайып, ішті кешіру қаупін тудыратын қара бидай дәнін тек үнтақтап, туралған сабанмен араластырып жегізуге болады. Айғырдың ас қорытуына бидай кебегі көмектеседі.4-5 л жылы суға ерітілген 1,5 кг азықтық сірне ерітіндісімен туралған пішен мен сабан кесіңцісін бұркіп, айғырдың ас қорытуының бұзылуынан туындайтын өлі тиюін (колики ло - шадей) тоқтату үшін жегізеді.
Айғырдың, әсіресе, қара жүмыс атқаратын аттардың азықтандыр-уын атқаратын жұмыс ерекшеліктерін ескере отырып ұйымдастырады. Сауылатын немесе соғымға сойылатын жылқы азықтандырылуы олардың сүттілігін және салмақ қосуына жоғарылатуға бағытталса, көлікке мініліп, жегілетін, түрлі шаруашылық қара жүмысына пайдаланылатын аттарды энергия шығындау көлемі мен мерзіміне тәуелді қоректендіреді. Көлікке жегілген немесе мінілген аттың энергиясы алдымен ез денесін алып жүруге, содан кейін барып үстіне артылған (мінілген) жүкті тасуға немесе жегілген жүкті тартуға (сила тяги) жұмсалады. Аттың өз денесін алып жүруге бұкіл энергия шығынының 13 бөлігі, яғни 25-30% жұмсалады.
Айғырдың, әсіресе, қара жүмыс атқарып немесе мініліп жиі терлейтін аттардың суару мен азықтандыру реті мен тәртібін қатаң сақтау қажет. Терлеген атты алдымен терін басқызып, суытып барып суарады. Уақытты ұтымды пайдалану үшін, алдымен ірі жемшоптің бір белігін беріп терін бастырғаннан кейін суарып, шырынды азықты, артынан жем жегізеді де, қалған уақытта ірі жемшөптің қалған бөлігін салып қояды.
Сауылатын бие мен етке сойылатын жылқы азықтандыруын жасы, жынысы, тірілей салмағы мен өнімділігіне (сүттілігі мен салмақ қосуы) сәйкес азықтандырады. Сонымен қатар айғыр түқымдарының зат алма-суындағы барысы едәуір ерекшеленетінін ескеру қажет. Мысалы, жеңіл
жүрісп мініс тұқымдарына жататын шабыс аттары мен желіс тұқымдарына жататын жегіс аттарының зат алмасуы жедел жүреді де, аяң жүрісті ауыр салмақты тұқым аттарының зат алмасуы баяу жүріп алғашқылардыкімен салыстырғанда 100 кг тірілей салмағына шаққандағы энергетикалық мұқтаждығы 8-10% темен болады.
Айғырдыңзат алмасуына атқаратын жүмысы да ықпал етеді. Ауыр қара жұмыстағы жүмыс аттары мен жылдам қимылдайтын мініс және спорт аттары энергетикалық мұқтаждығын алғашқы 3 сағат мерзімінде желінген жемшөптің жеңіл қорытылатын көмірсуларымен қанағаттандыратынын ескеріп, осы мерзімде оларды толықтыруды ойластыру қажет. Ол үшін жылқыға жеңіл қорытылатын энергетикалық қуатгылығы жоғары жемшөп ретінде шырынды қызылша, сәбіз, картоп секілді тамыртүйнек жемістілерді береді. Бірақ бұл азықтар аттың ас қорыту жолындағы ашыту үрдісін өрістеп, атқарылатын жұмысына (жедел қимылына) кедергі келтіретіндіктен, өлардың келіктік жөне мініс аттарына берілетін мөлшерін шектейді.

Айғырды сумен қамтамасыз ету жүйелері және суға қойылатын санитарлық-гигинелық талаптар
Су мал қажеттілігін өтеумен қатар шаруашылықта санитариялық тәртіпті сақтау әрі технологиялық процесстерді өту үшін де өте қажетті (желінді жуу, тазартыу мал денесін қораларды тазарту т.б)
Су малдың кейбір індетті вирустық және инвазиялық аурулардың таралуында үлкен рол атқарады. Ондай ауыруларға топалаң, бруцллес, пастереллес, маңқа, аусыл көптеген паразит аурулары жатады.
Шетін судың сапасы мен мөлшері малодың денсаулығымен өнімділігіне тікелей әсер етеді.
Айғырды ішітін судың сапасы нашар болса (лай, бөгде иіс) асқазан ішек жолдарын секроторлық аппараттардың қызыметтерін қоздырмай кері рекция береді. Өте суық сумен суғарғанда жылқы оганизмы суық тиіп ауырады, сондықтан малды сапалы сумен қамтамасыз ету үшін оның санитариялық-гигинеалық көрсеткіштерін анықтап отыру қажет.
Мал шаруашылықтары пайдаланылатын табиғи су көздері мамандар тарапынан үнемі санитариялық бақылауда болуы қажет.
Су көздерін ветеринариялық- санитариялық тұрғыдан бақылауға мынандай жайыттар жатады: оның ветеринариялық- санитариялық жағдайын байқау және судың органикалық т.б қалдықтармен бөгде заттармен ластануын алдын алу мақсатымен күзеттер үйымдастыру
Судың температурасы оның маңызды ветеринариялық- санитариялық гигинеалық көрсеткіштері болып табылады. Жылқы суық суды ішкенде организм темперетурасын реттеуге көр энергия жұмсайды, бұл өнімділіктің төмендеуіне және азықтың көп шығынна әкеледі.
Су қора- жайларды, құрал-саймандарды жуып тазарту үшін және дезинфекциялау үшін, малдың күтімі үшін және т.б көптеген мөлшерде қажет жәнеде оңдай суда сапалы болу тиіс.

Ветеринариялық-санитариялық нысандарға қойылатын гигиеналық талаптар
Айғырдыөлекселерін жинау және утильдеу
Мал өлекселерін уақьггша жинау және утильдеу - малдың жүқпалы ауруларын алдын алуда аса маңызды шара болып табылады. Барлық малдың өлексесі топырақты, суды және ауаны ластайды, сөйтіп мал мен адамның арасында індет ауруының тарауына себепкер болады.
Жұқпалы аурудан өлген мал өлексесі мен ішкі ағзаларында патогеңці микроорганизмдер үзақ уақыт сақталады. Мысалы, өлекселерде туберкулез қоздырушылары 500 тәулік, ал листериоз қоздырушылары 160 тәулікке дейін сақталады. Соған байланысты, мал өлекселері түрлі жүқпалы ауруларды таратушы фактор болуы мүмкін. Мал өлгеннен кейін, мал дәрігері тез арада өлексені қарап-тексеріп, қажетті шара қолдануы керек. Өлекселерді арнайы автокөліктерде тасы-малдайды. Ол үшін арнайы металдан жасалган жәшік немесе іші темірмен қапталған ағаш жәшік болуы керек. Жұқпалы аурудан өлген мал өлексесі жатқан жерді дезинфекциялау қажет. Өлекселерді сою және терісін сыпыру биотермиялық шүңқырдың бетондалған алаңқайында немесе утиль-зауыттардьщ арнайы бөлімдерінде жүргізіледі. Өлексені бір-неше тәсілмен жояды: жергілікті жердің жағдайына және аурудың түріне байланысты мал өлекселерін өртейді, биотермиялық шүңқырда зарарсыздандырады немесе ветеринариялық-санитариялық утильдеу зауыттарьшда өңдейді. Өлекселерді жерге көмуге тыйым сальшғаны дұрыс (барлық дамыған елдерде мемлекетгік зандармен өлексені көміп жоюға тыйым салынган). Себебі өлексе және басқа биологиялық қалдықтар патогенді қоздырушылармен, токсиндермен, радионуклеидтермен, химиялық және де басқа улы затгармен зақымдануы мүмкін. Сондықтан олар эпизоотологаялық және эпидемиологиялық тұрғыдан өте қауіпті болып саналады.
Егер мал топалаңнан және де басқа қоздырушысы спора түзетін індеттен, сонымен қатар аса қауіпті аурудан (маңқа, ірі қара обасы, қүтырық) өлсе, өлекселер міндетті түрде өртеледі. Өлекселерді арнайы өлексе өртейтін пештерде, отынның (ағашты керосин, соляркамен бірге қолданады) көмегімен ошақта немесе шүңқырда өртейді.
Өлік жағатын шүңқырды өлексе кебетіндей етіп жабдықтайды. Әрі оны айқастьфылған (крест сияқты) екі ордан тұратын етіп қазады. Екі ор қиылысқан жерде жуан бөренелер салып оған өлекселерді орналастырады. Шұңқырдың түбіне сабан және ағаш салып жандырады. Ірі қара өлігі 6-7 сағат ішінде толық жанады. Өлікті жағу тек утильдеу зауьптары жоқ болтан жерлерде рұқсат етіледі.Соңғы уақытта Ресейде (ВНИИВСГЭ) тиімділігі жоғары жаңа отынның түрі өңдіріліп, биологиялық қалдықтарды түрақты немесе далалық жағдайларда өртеу үшін техникалық құралдар мен пайдалану технологиясы дайындалған. Мұндай өлексені өртеудің жаңа технологиясында пайдаланатын жаңа отынның құрамы - сүзгіден өтіп жанатын пиротехникалық қосындыдан (ПСФГ) түрады. Мұндай қосындының ерекшелігі оның жану температурасының жоғарылығында -2000-2500°С (ағаш пен жанармайға қарағанда 1,5 есе жоғары). Мал өлексесі ПСФГ қолданғанда 3- 4 сағат ішінде толық жанып кетеді, ал соляркамен жаққанда -- 20 -- 26 сагатқа созылады. Көң сыртқы ортаны ластайтын бірден-бір фактор болып табылады, ал кей жағдайда індетгік және эпидемиологиялық қауіп төндіруі мүмкін. Ауру малдан нөжіс арқылы сыртқы ортаға ауру қоздырушылары бөлінеді. Олардың қида сақталу үзақтығы темпера-тураға, қоздырушыныш түріне байланысты болады. Жұқпалы аурулардың қоздырушыларының қида сақталу мерзімі бірнеше тәуліктен бірнеше жылға дейін (туберкулез қоздырушысы 475 төулік сақталады), ал гельминттердің жұмыртқалары -7-15 айға дейін созылады. Осыған байланысты, жұқпалы аурулармен ауьфатын малдан алынған қиды зарарсыздандыру қажет.
Қою қиды зарарсыздандыруда негізінен физикалық және биологиялық әдістері қолданылады. Ал химиялық өдіс сүйық қиды зарарсыздандырғанда тиімдірек ,Қиды зарарсыздандырудың физикалық әдісінетермиялық, электрогидравликалық әдістері және сәулелендіру жатады.Топалаң, қарасан, маңқа және құтырықпен ауырған немесе ауруға күдікті малдардың қиын міндетті түрде өртейді. Қиды өртеуге арналған жер ошақтары тереңдігі 75 см, диаметрі 75-100 см болады. Түбіне 40-50 см биіктікте көлденеңнен темір тор қойылады. Темір тордың асты отынға толтырыльш, үстінен қи салынады. Қиды өртеу аса қауіпті аурулардың қоздырушыларьш жою үшін қолданылатын сенімді әдіс. Бірақ кейбір кемшіліктеріне байланысты өте сирек қолданылады.Кейбір темір жол зарарсыздандыру жуу станцияларында қи жағатьш арнаулы пештер жабдықталған. Жұқпалы ауру пайда болған жағдайда ірі мал фермаларында түрақты қондырғылар, ал шағын шаруашылықтарда жылжымалы қондырғылар орнатылады.
Құрғақ тыңайтқыш ретінде қолдану үшін де қи мен құс саңғырығын термиялық жолмен зарарсыздандырады. Ол үшін арнайыпештерқолданылады, температурасы 200°С-тан кем болмауы керек.
Биологиялық әдіс қою көңді де, сұйық көңді де зарар - сыздандыру үшін қолданылады. Қою көңді зарарсыздандырғанда ең жиі қолданылатын шара ол биотермиялық әдіс. Биотермиялық әдіспен қою көңді зарарсыздандыру микробтардың жылу бөлу процесі есебінен жүреді. Бұл мақсатта алаңға биіктігі 30-40 см етіп сабан, ағаш үгінділерін немесе құрғақ зарарсыздандырылған көң төселеді. Бұл ылғал сіңіргіш жабдықтардың бетіне биіктігі 2 метрге дейін бос күйінде көң салынады. Оның беті сабанмен, құрғақ сөңмен немесе ағаш үгіндісімен жабылады. Зарарсыздандыру көңнің қызынып, температурасы 60°С-қа жеткен күннен басталды деп есептеліп, жылдың жылы уақытында екі ай, ал суық уақытында үш айға созылуы тиіс. Бұл мерзімде көң зарарсыздандырыльш бітті деп есептеледі. Егер күңнің ылғалдылығы 70 пайыздан артық болса, онда ылғал сіңіретін сабан, ағаш үгіндісі, ескі қүрғақ көң сияқты заттармен араластырып үйіндіде ұстайды. Мұндай әдісті компастау деп атайды. Компастау кезінде қи ішіндегі температура 65°Сдейін көтеріліп, ол зарарсыздандырыладыәрі тьщайтқьпптың қасиеті жоғарылайді. Компастау мерзімі 6 ай, оның 2-3 айы жылдың жылы мерзімі болуы керек.
Көңді ұзақ уақыт сақтау әдісі кез-келген шаруашылық жасай алатын қарапайым әдіс. Бұл әдісті қолдану үшін үш секциядан түратын көң қоймасын жасайды. Секцияларды кезегімен толтырады. Жұқпалы ауру қоздырушыларымен зақьгмданған қимен толтырылған секцияньщ беті 10 см биік-тікте сабанмен, шымтезекпен жабылады. Осы әдіспен спора түзбейтін ауру кіоздырушыларымен зақымдалған қиды 12 ай, ал туберкулез кезінде 2 жыл ұстау арқылы зарарсыздандырады.
Көңді зарарсыздандыру тиімділігін санитариялық-көрсеткіш микробтардың көмегімен анықтаймыз. Споралық патогенді микрофлора үшін бациллалар, спора түзбейтін микрофлора үшін ішек таяқшалары, ал туберкулез кезінде стафилококктардың бар-жоғы зерттедіп, көңнің зарарсыздандырылу сапасы анықталады.

Айғырлыкәсіпорындарындағы ветеринариялықжәне ветеринариялық-санитариялық нысандарға қойылатынгигиеналық талаптар

Ветеринариялық нысандардың негізгі міндеті -аурулардың алдын алу шараларын, ветеринариялық-санитариялық және емдеу жұмыстарын жүргізу және қадағалау әрі диагнос-тикалық зерттеулерді жүргізу болып табылады.
Ветеринариялықнысандарғажататындар: ветеринариялықемхана,ветеринариялық пункт, ветеринариялықлабораторияжәне изолятор т.б.
Ветеринариялык емханабұл цикл аяқталғанша қызмет ететін малдәрігерлік үлкен мекеме. Ол ауру малға амбула - ториялық және тұрақты (стационарлық) емдеу, диагнос-тикалық зерттеу, сондай-ақ, шаруашылықтарда профилактикалық, ветеринариялық-санитариялық және ұйымдастыру жұмыстарын жүргізеді. Емхана - амбулаторлық және стационарлық бөлімдерден тұрады.
Ветеринариялык, орын (пункт) -- әртүрлі мал шаруашылықтарына қызмет етуге арналған. Пункт ауру малға амбулаториялық және тұрақты көмек көрсетеді, сондай-ақ профилактикалық және ветеринариялық-санитариялық жұмыстар жүргізеді.
Ветеринариялык лаборатория- шошқа фермасы, құс фабрикасы және асыл тұқымды мал щаруашылығында орналасып,соларға қызмет етеді. Лаборатория-диагаостикалық зертгеулер, азықтың сапасын зерттеу, профилактикалық, емдік және ветеринариялық-санитариялық шаралар жұмысын жүргізеді.
Изолятор -барлық мал шаруашылықтарындаорналасқан. Изоляторға ауру малдыіндетауруынакұдіктенгендебөлек күтіпбағады. Изолятор -бөлек, қоршаған, кіріп-шығатынжеріндедезинфекциялықө ткелболуытиіс.
Ветеринариялық-санитариялық нысандарға жататыңдар: сойыс-санитариялық пункті, карантиндік орын, дезөткел, дезтөсеніш, санөткел.
Сойыс-санитариялық орны (пункті) -малды еріксіз союға тура келгенде, малды сойып тексеру үшін, өлексені толық құртып угильдеп, өндеуге арналған. Пунктгің екі бөлімі бола - ды: малды соятын және өлексені утильдейтін .
Карантиндік орын-мұндай қораға шаруашылыққа басқа жақтан келген малды күтіп ұстайды, оларға клиникалық, диагностикалық зерттеу жұргізеді жәневетеринариялық-санитариялық тексеруден өткізеді. Карантинде малды ең кем дегенде 30 тәулік ұстайды.
Фермаға кірер алдындағы дезөткел-ол көліктің дөңгелегін дезинфекциялау үшін керек. Дезөткелді шаруашылық территориясы кірер алдында орналастырады. Дезтөсеніш -мүны қораға кірер алдында аяқ киімді дезинфекциялау үшін төсеп қояды және әрбір қора алдына (бүзау қора, мал туатын орын және т.б.) орналастырады.
Санөткел-бұл малшыларға арналған санитариялық -тұрмыстық бөлме. Бұны шаруашылық территориясына кірер алдына орналастырады,осы жерден барлық шаруашылық қызметкерлері, фермаға келген адамдар да ветеринариялық-санитариялық режимді сақтау үшін өтеді.
Барлық ветеринариялық объектідер суық және ыстық сумен қамтамасыз етіліп қоршалады.

Шаруашылықты инфекциялық және инвазиялық аурулардан сақөтау шаралары
Инвазиялық аурулардан сақтық шаралары
Қолда баққан жылқының биотермиялықәдіспен өңдеу керек. Параскаридоз кездесетін жылқы шаруашылықтарында көктемде күзде осы ауруларға қарсыдегельминтизация жасап тұрған жөн.
Дезинфекция ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.