Қозыларды күтіп – бағу технологиясын, күтуді, пайдалануды санитариялық –гигиеналық бағалау

I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
ІІ. Негізгі бөлім
2.1.1Жоба тапсырмасын жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
2.1.2Көлемді . жоспарларды есептеу шешімдері (ені, ұзындығы) кеңдігі, ғимарат көлемі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.2 Қозыларды күтіп . бағу технологиясын, күтуді, пайдалануды санитариялық .гигиеналық бағалау (микроклимат, параметрлерін, желдетуді, жылу балансын, жарықтандыруды, төсеніш материалдарын есептеу) және оларды жетілдіру шараларын белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
2.2.1Қой өсіру гигиенасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.2.2Сақман құру мен қозы өсiру технологиясын меңгеру ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.4 Қой төлдету технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
2.4.1 Қаракөл қозыларын бонитировкалау негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2.4.2. Ұрғашы қозылардың мәліметтерін өңдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
2.5 Ветеринариялық . санитариялық нысандарға қойылатын зоогигиеналық талаптар (қи сақтағыш, өлексені утильдейтін орын және т.б ) және олардың беріктілігін сақтайтын шараларды белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.6 Қозыларды азықтандыру және қозы азығына қойылатын санитариялық .гигиеналық талаптар және азықтың санитариялық сапасын сақтайтын шараларды белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
2.6.1Қозыларды енесінен бөліп алу және азықтандыру негіздері ... ... ... ... ... ... .26
2.6.2 Қозыларды азықтандырғыштармен азықтандыру техникасы ... ... ... ... ... .28
2.7Қозыларды суару және суғақойылатын санитариялық.гигиеналық талаптар (судың мөлшерін есептеп шығару, суды санитариялық тұрғыдан бағалау ) және судың санитариялық сапасын сақтайтын шараларды белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
2.8 Мал шаруашылық нысандарын инвазиялық және инфекциялық аурулардан сақтау шараларын ветеринариялық санитариялық жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... .31
2.8.1 Қозы ауруының өршуі мен оның белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31
2.8.2 Қозы тастаудың емі мен сақтандыру шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
IІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...34
Ү. Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35

Дүние жүзі халық шаруашылығында қой малының маңызы өте зор.Ол адамға аса қажетті көптеген азық-түліктер атап айтқанда ет,май,сүт,жүн,былғарылық,тондық терілер мен елтірі сияқты өнеркәсіптік заттарды береді.Қой сойғанда қалдық ретінде жиналатын ішек,мүйіз,сүйек сияқты заттар да өңдеген соң өз орнын табатын байлықтар.Олардан желім,түйме,малға берілетін қан-сүйек ұны,минералдық азықтар және дәрі құрамына кіретін заттар жасалады.Қойдың тезегіне дейін береке:өзіне қыста-төсеніш,жыртынды жер мен жайылымда тыңайтқыш,малшы-шопан,барлық ауыл адамдары үшін қысқы-жазғы отын.Қой малы адамға осындай қажетті көп түрлі өнім өндіретіндігімен қандай да табиғат құбылысына және биологиялық қасиетіне байланысты дүние жүзінің барлық континенттерінде және елдерінде өсіріледі. Қой шаруашылығы Қазақстан мал шаруашылығының жетекші саласы болып келген,қазір де солай,алдағы уақытта да бола береді.Оның солай болуының себебі,қой негізінен жайылым малы.Қазақстанның 180 млн.гектарға жуық табиғи жайылымың тек қой малы ғана тиімді пайдаланады.Соның нәтижесінде ең арзан ет,жүн,тері,басқа да өнімдер өндіруге болады.Сондықтан Қазақстан даласын қой малынсыз елестету қиын. « Қойды құмға,жылқыны қырға,сиырды сыртқа,түйені сорға жай »,-деген қазақтың нақыл сөзі жайылымның түрлерінің мол екендігін білдіреді.Жалпы қой малы жаратылысынан жайылымға жақсы бейімделген түлік. «Тұяқ отқа бөлінеді,от жерге бөлінеді » демекші,қазақ жерінің көшпелі таулы-қыратты,құмайтты,шөлейтті жерлері.Осындай аумақтың отын тек қойдай ешқандай түлік пайдалана алмайды.Қой өте төзімді келетіндіктен,ауа райы өте суық немесе аса ыстық жерлерде де жақсы өсе береді және оңай жерсінеді.Қой үшін құлазыған шөл де,шыңы биік тау да бірдей.Қайсысын болса да өте тиімді пайдаланады.Республика қой шаруашылығының қазіргі дамуына қарай үш бағытты байқауға болады.Атап айтқанда,қой тұқымдарының аймаққа бөлініп отырғаны.Мысалы,далалы және шөлейт далалы аймақтар мен Тянь-Шань тауының етегіне жалғасып жатқан өңірлерде биязы және биязылау жүнді қой тұқымдары өсірілуде.Бұл республикамыздағы барлық қойдың 65 процентіне тең.

1. Қ.С.Сәбденов,Б.Т. Құлатаев. « Қой шаруашылығы және жүн,қаракөл мен қой етін өндіру технологиялары».Алматы 2006.
2. Ж.Мырзабеков,П.Ибрагимов. « Ветеринариялық гигиена».Алматы 2005.
3. Ж.А.Қарабаев,А.Н.Нартбаев,В.А.Спиваков.«Қой шаруашылығының негіздері».Алматы,1993.
4. Қ.С.Сәбденов,Т.К.Бексейітов,М.Абдуллаев,Е.И.Исламов,Б.Т.Құлатаев."-Қой шаруашылығы».Алматы 2011.
5. З.Қ.Қожабеков. « Мал аурулары ».Алматы. «Қайнар».1989.
6. А.Қ.Құсайынов,И.А.Нұров. «Қой өсірушінің анықтамалығы».Алматы. «Қайнар».1992.
7. Н.Б. Бурамбаева, К.Х. Нұржанова, Б.С. Ахметова
a. «Қой шаруашылығыныңпрактикумы». Алматы 2009
8. Бөкенбаев Т.Б. «Қазақстан қой шаруашылығы» Алматы Қайнар 1969 ж.
Қосымша әдебиеттер тізімі:
1. GOOGLE.KZ
2. WWW.WIKIPEDIA.KZ
3. PSU.KZ
4. KAZATU.KZ

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
ІІ. Негізгі бөлім
2.1.1Жоба тапсырмасын жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2.1.2Көлемді - жоспарларды есептеу шешімдері (ені, ұзындығы) кеңдігі, ғимарат көлемі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
2.2 Қозыларды күтіп - бағу технологиясын, күтуді, пайдалануды санитариялық - гигиеналық бағалау (микроклимат, параметрлерін, желдетуді, жылу балансын, жарықтандыруды, төсеніш материалдарын есептеу) және оларды жетілдіру шараларын белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.2.1Қой өсіру гигиенасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.2.2Сақман құру мен қозы өсiру технологиясын меңгеру ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.4 Қой төлдету технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2.4.1 Қаракөл қозыларын бонитировкалау негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 20
2.4.2. Ұрғашы қозылардың мәліметтерін өңдеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 21
2.5 Ветеринариялық - санитариялық нысандарға қойылатын зоогигиеналық талаптар (қи сақтағыш, өлексені утильдейтін орын және т.б ) және олардың беріктілігін сақтайтын шараларды белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
2.6 Қозыларды азықтандыру және қозы азығына қойылатын санитариялық - гигиеналық талаптар және азықтың санитариялық сапасын сақтайтын шараларды белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
2.6.1Қозыларды енесінен бөліп алу және азықтандыру негіздері ... ... ... ... ... ... .2 6
2.6.2 Қозыларды азықтандырғыштармен азықтандыру техникасы ... ... ... ... ... .28
2.7Қозыларды суару және суғақойылатын санитариялық-гигиеналық талаптар (судың мөлшерін есептеп шығару, суды санитариялық тұрғыдан бағалау ) және судың санитариялық сапасын сақтайтын шараларды белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29

2.8 Мал шаруашылық нысандарын инвазиялық және инфекциялық аурулардан сақтау шараларын ветеринариялық санитариялық жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... .31
2.8.1 Қозы ауруының өршуі мен оның белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..31
2.8.2 Қозы тастаудың емі мен сақтандыру шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
IІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33
ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..3 4
Ү. Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35

Реферат
Жұмыс: 30 беттен, 4 кестеден, 12 суреттен тұрады
Түйін сөздер: Бонитировка,ен салу, өнімдік көрсеткіш, дезинфекция, энзоотикалық індет, гемогглютинация, ацидофильді ашытқы, микроклимат, сақман, бруцеллез, дибильицин, витамин.
Қысқартылған сөздер:
ГАТР-гемагглютининді тежеу реакциясы
ГАР- гемогглютинация реакциясы
КБР- комплемент байланыстыру реакциясы
МГР- микроагглютинация реакциясы
ҚСА- қой сүтін алмастырғыш

І.Кіріспе
Дүние жүзі халық шаруашылығында қой малының маңызы өте зор.Ол адамға аса қажетті көптеген азық-түліктер атап айтқанда ет,май,сүт,жүн,былғарылық,тондық терілер мен елтірі сияқты өнеркәсіптік заттарды береді.Қой сойғанда қалдық ретінде жиналатын ішек,мүйіз,сүйек сияқты заттар да өңдеген соң өз орнын табатын байлықтар.Олардан желім,түйме,малға берілетін қан-сүйек ұны,минералдық азықтар және дәрі құрамына кіретін заттар жасалады.Қойдың тезегіне дейін береке:өзіне қыста-төсеніш,жыртынды жер мен жайылымда тыңайтқыш,малшы-шопан,барлық ауыл адамдары үшін қысқы-жазғы отын.Қой малы адамға осындай қажетті көп түрлі өнім өндіретіндігімен қандай да табиғат құбылысына және биологиялық қасиетіне байланысты дүние жүзінің барлық континенттерінде және елдерінде өсіріледі. Қой шаруашылығы Қазақстан мал шаруашылығының жетекші саласы болып келген,қазір де солай,алдағы уақытта да бола береді.Оның солай болуының себебі,қой негізінен жайылым малы.Қазақстанның 180 млн.гектарға жуық табиғи жайылымың тек қой малы ғана тиімді пайдаланады.Соның нәтижесінде ең арзан ет,жүн,тері,басқа да өнімдер өндіруге болады.Сондықтан Қазақстан даласын қой малынсыз елестету қиын. Қойды құмға,жылқыны қырға,сиырды сыртқа,түйені сорға жай ,-деген қазақтың нақыл сөзі жайылымның түрлерінің мол екендігін білдіреді.Жалпы қой малы жаратылысынан жайылымға жақсы бейімделген түлік. Тұяқ отқа бөлінеді,от жерге бөлінеді демекші,қазақ жерінің көшпелі таулы-қыратты,құмайтты,шөлейтті жерлері.Осындай аумақтың отын тек қойдай ешқандай түлік пайдалана алмайды.Қой өте төзімді келетіндіктен,ауа райы өте суық немесе аса ыстық жерлерде де жақсы өсе береді және оңай жерсінеді.Қой үшін құлазыған шөл де,шыңы биік тау да бірдей.Қайсысын болса да өте тиімді пайдаланады.Республика қой шаруашылығының қазіргі дамуына қарай үш бағытты байқауға болады.Атап айтқанда,қой тұқымдарының аймаққа бөлініп отырғаны.Мысалы,далалы және шөлейт далалы аймақтар мен Тянь-Шань тауының етегіне жалғасып жатқан өңірлерде биязы және биязылау жүнді қой тұқымдары өсірілуде.Бұл республикамыздағы барлық қойдың 65 процентіне тең.

ІІ. Негізгі бөлім
2.1.1. Жоба тапсырмасын жасау
Жобалау мен мал шаруашылық нысандарын ветеринариялық-санитариялық бақылауды жүргізу малдарға қолайлы жағдайды тудыруға көмектеседі. Ветеринариялық- санитариялық бақылау жобалаудың және құрылысты салудың келесi кезеңдерiне iске асады: техникалық және экономикалық құрылыс негізінде; құрылыс салу үшін жер таңдауды ұйымдастыру; жобалауды ветеринариялық-санитариялық бақылау; құрылыстын сапасын бақылау; обьектілерді пайдалануға қабылдау. Ветеринариялық-санитариялық бақылау келесі құжаттарға негізделе жүргізіледі:
* 3.02-11-2010 Мал шаруашылық, құс шаруашылығы және аң өсiретiн ғимараттар және бөлменiң ҚР ережесі;
* ВСН 52-89 ведомствалық нормалар административтік, тұрмыстық ғимараттар мен мал шаруашық, құс шаруашылығы кәсіпорындарды жобалау бойынша;
* ТЖН АПК 1.10.01-001-10 ірі қара кәсіпорындарын технологиялық жобалаудың нормалары;
* МЕМСТ-мемлекеттік стандарт
* Мемлекеттік бақылау органдары
* ТСН-териториялық санитариялық нормалар
Мал қораны салу ең алдымен тапсырыс берушінің ұсынысымен жоба жасауға арналған тапсырмасын жасаудан басталады. Онда негізгі технологиялық міндеттер мен санитариялық-гигиеналық талаптар атап көрсетіледі. Олардың барлығы болашақ кәсіпорынның техникалық міндеттер мен санитариялық-гигиеналық талаптар атап көрсетіледі. Мал қораларының құрылыстары оларды жобалаудан басталады. Құрылыс салу және қалпына келтіру үшін жобалау және зерттеу жұмыстарын қол қойылған келісім негізінде жобалау мен зерттеу ұйымдары жүргізеді. Келісім шартта жобалау мен зерттеу жұмыстарын орындау мерзімі мен құны, оған қоса келісімде көрсетілген жұмыстар сметасы, заказ берушінің осы жұмыстары қаржыландыруды туралы анықтамасы және оларды жобалау үшін бастапқы деректерді беретін график көрсетілуі керек.
Жобалық тамсырма - жобаға талап пен негізгі міндеттер көрсетілген жобалаудың алғашқы сатысы. Жобалауда мынадай негізгі деректерді көрсетеді: кәсіпорынның атауы, жобаға негіз болған себептер, құрылыс салатын аудан және алаң, обьектінің өндірістік қуаты, мал шаруашылығын дамытудың келешектік жоспарлары, жануарларды күтіп-бағу технологиясы, табынның саны, құрамы мен өнімділігі, санитариялық-гигиеналық режимі, жобалаған азықтандыру рационы, ветеринариялық сақтау жүйелері, ветеринариялық - санитариялық талаптар мен зоогигиеналық параметрлер. [7]
2.1.2 Көлемді - жоспарларды есептеу шешімдері (ені, ұзындығы) кеңдігі, ғимарат көлемі Мал шаруашылығы объектілерін салуды ұйымдастыру. Қазіргі уақытта әр жеке шаруашылықтар малға арналған құрылыстарын өз қаржыларымен жүргізеді. Мал қораны салу ең алдымен тапсырыс (заказ) берушінің ұсынысымен жоба жасауға арналған тапсырмасын жасаудан басталады. Жобалауға тапсырма жасау-ол жұмыстың алғашқы кезеңі. Онда негізгі технологиялық міндеттер мен санитариялық-гигиеналық талап атап көрсетіледі. Олардың бәрі болашақ кәсіпорынның техникалық дәрежесін айқындайтын жобалық- сметалық құжаттар жасау үшін негіз болады. Мал қораларының құрылыстары оларды жобалаудан басталады. Құрылыс салу және қалпына келтіру (реконструкция) үшін жобалау және зерттеу жұмыстарын қол қойылған келісім негізінде жобалау мен зерттеу ұйымдары жүргізеді. Келісім шартта жобалау және зерттеу жұмыстарын орындау мен құны, оған қоса келісімді көрсетілген жұмыстар сметасы, заказ берушінің осы жұмыстарды қаржыландыруы туралы анықтамасы және оларды жобалау үшін бастапқы деректерді беретін графиг көрсетілуі тиіс.
Ветеринариялық - санитариялық бақылау қораларын жобалау және са-
лу барысында мына кезеңдер жүргізіледі:
* Құрылысты техника - экономикалық тұрғыдан негіздегенде;
* Құрылысқа жер таңдағанда
* Жобаларға ветеринариялық - санитариялық тұрғыдан сараптағанда;
* Құрылыс кезінде ветеринариялық - санитариялық нормалардың сақталуына бақылау жүргізгенде;
* Қораны пайдалануға қабылдағанда.
* Ветеринариялық - санитариялық бақылау әртүрлі нормативтік құжаттарға негізделіп жүргізіледі (СНиП 2.10.03. - 84"Животноводческие, птицеводческие и звероводческие здания и сооружения, НТП - Нормы технологического проектирования. Технологиялық жобалау нормалары, ТЖН және т.б)
ТЖН - да (НТП) барлық малға керекті зоогигиеналық талаптарының барлығы анықталған: малдың ұстау жүйелері, табының мөлшері мен құрылымы қора қопсы номенклатурасы және т.б.
Қазіргі уақытта Ресейде мал обьектілеріне арналған 14 негізгі НТИ - АПК 1.10.01.001-00 "Нормы технологического проектирования форм крупного рогатого скота крестьянских хозяйств" және тағы басқа ұсынылған.
Бұл құжаттардың ішінде ерекше орын алатын құжат: НТП - АПК 1.10.07.001- 02 "Нормы технологического проектирования ветеринарных обьектов для живодноводческих, звероводческих, птичеводческих" крестьянских хозяйств.
Бұлардан басқа да ауыл шаруашылық министрлік бекітетін құжаттар (инструкция, әдістеме, құралдар, нұсқаулар) жобалау кезінде қолданады.
Жобалаудың негізгі мақсаты жануарларға максималды өнім ала алатындай жағдай жасауға мүмкіндік беретін мал шаруашылығы нысандарының жобаларын жасау.
Қора қабырғасы. Қора қабырғасының жылу және дымқыл өткізбеуі мақсатында қабырғаның қалыңдығы мен ол жасалатын материал ескеріледі. Жылуға берік жәнеауаны орташа деңгейде өткізіп тұратын болғаны жөн.
Төбе жапқыштар. Барынша жеңіл, берік, жылуды аз жіберетін, құрғақ, теп - тегіс, су өткізбейтін, қатты, ұзаққа шыдайтын болуы тиіс.
Қора төбесі. Қора ғимаратты не басқа құрылыстарды сыртқы табиғи әсерлерден қорғайтын конструкция. Ол тіректі бөлімдерден және сыртқы жапқыштардан тұрады. Төбені шатырлы және шатырсыз етіп алады.
Қой шаруашылығына арналған құрылыстарсалынатын участок мына талаптарға сай келуі тиіс.
1. Ол құрғақ болуы керек, рельеві адыр- бұдырсыз, жаңбыр суы мен қар суы ағып кетерліктей сәл ылдыйлау болуы керек. Ыза суы жер астында мүмкіндігінше терең жатқаны дұрыс.
2. Участок шаруашылыққа, ішуге, өндіріс мұқтажы мен өртке қарсы мұқтажға керекті жақсы сумен жеткілікті мөлшерде қамтамасыз етілуі тиіс.
3. Жайылымға жақын жерде болуы кеерк, суатқа айдайтын жол темір жолдарды, автомобиль жолдарын және батпақты жерлерді басып өтпейтін болуы керек. Құрылыстың ең жақын жолдан қашықтығы кемінде 300 метр болуға тиіс.
4. Жердің ылдыйына қарағанда участок тұратын және мәдени тұрмыс үйлерінен төмен, мал дәрігерлік емдеу құрылыстарынан жоғары болуға тиіс, ол жел үнемі соғатын жағынан қарағанда тұрғын және мәдени тұрмыс үйлердің ығында, малдәрігерлік емдеу құрылыстарының жел жағында болуға тиіс.
Қой қораның ұзын жағы участокке солтүстіктен оңтүстікке қаратып, ал оңтүстік аудандарда шығыстанбатысқа қаратып, салынады. Жергілікті жағдайға байланысты бұл кқрсетіоген бағытты 30 градусқа деін өзгертуге болады. Мал қорасын осылай салғанда күннің жарығы күні бойына біркелкі түсіп тұрады. Жылдың суық уақытында қора ішінде жылуды сақтау үшін, қораның бір бұрышы сол арадан жел үнемі соғатын жаққа қаратып салынады.
Қой қораның ұзын жағынан қойдың бойын жаздыратын алаң ашық баз салынады. Қораның формасы Г немесе П әріптеріне ұқсатып салынған кезде, баз ішкі аула жағынан жасалады. Мұндай баздың алаңы қора ішінен 2-2,5 есе артық болуға тиіс.Қора қопсыларының сыйымдылығы малдәрігерлік зоотехникалық талаптарға, ферма мен отардың көлеміне сәйкес белгіленеді. Қойлар мен баз -лапастар саны 800 саулықтан аспайтын қойға шағындап салады. Кепенің көлемі қой қоздаған кезде қойқорада ұсталатын саулықтардың 25-30проценті сыятындай болуы керек.
Қора ұзынынан созылған тікбұрышқа ұқсатып салынады; жер кең болған кезде қораларды Г және П әріптеріне ұқсатып салуға рұқсат етіледі.
Қораға жарық екі жағындағы қабырғаның өнбойындағы терезелерден түсіп тұрады. Тек кепеге ғана от жағылады; Пештерге от арнаулы бөлмеден жағылады. Қораның ауаны тартып шығарып тұратын вентиляциясы болады. Қораның алдыңғы фасады жағынан қозыларды бойын жаздыратын ашық баз жасалады.

Қой қорасының ішіндегі жабдықтар

Тасқынды линия бойынша жабдықтардың саны (дана)

1
2
3
Үш метрлік қалақндар
28
19
50
2.5 -метрлік қалқандар
26
-

1 метрлік есік қалқандар
50
24-12
8
1x1.5 метрлік клетка - үйшік
100
-

3 метрлік құрама оттықтар
96
-
-
Аспалы оттықтар
50
-
-
Ққозыларға арналған оттықтар
50
25
25
2.5 метрлік цистерналар
2
2
1
Автосуаттар
25
1

Су құбыры трубалары (м)
370
370
-
Резиналы шлангалар (м)
25
24-12

ЭС-3 типті жылу беретін шамдар
50
24-12
12
100 вольтті жарық беретін шамдар
50
15
15
Ашық қоралар саны
50
12
6-8
600-700 саулығы бар отар қозы алу үшін қой қорасының мынадай ішкі жабдықтары болу керек

Қораны жабдықтау.Қой қоасының жабдықтары дегеніміз қораның ішіне де, сондай ақ сыртқа шығарып азықтандыратын алаңдарда да қондырылатын, қозыны күтуге адам еңбегін барынша аз жұмсап, малды қорада күтіп бағу әдісін қолдануға мүмкіндік беретін бір орында тұрақты орнатылатын технологиялық жабдық деп түсіну керек. Қой қорасының жабдықтарына оттықтар, оттық қақпалар, мөлшері мен типі әртүрлі және әр мақсатқа арналған бөлетін қалқандар, тағы басқа стандартты емес жабдықтар жатады.Қораның іші былайша жабдықталады: көлемді азықтар мен жем салынатын оттық, Қозы суарылатын астау, дербес және топтасқан торлар, станоктар құруға арналған алмалы салмалы қоршаулар болады.[2]

2.2 Қозыларды күтіп-бағу технологиясын, күтуді, пайдалануды санитариялық-гигиеналық бағалау (микроклимат параметрлерін, желдетуді, жылу балансын жарықтандыруды, төсеніш материалдарын есептеу) және оларды жетілдіру шараларын белгілеу

Қозы қорасының микроклиматы.
Қозыларды бағып-күтудің тазалық шарттары бойынша мал қорасындағы барлық гигиеналық көрсеткіштерді үнемі бақылап-тексеріп отыру қажет. Ол үшін арнайы жабдықтар қолданылады. Қозыларға арналған қоралар микроклиматын тексерудің өзіндік ережелері бар. Барлық көрсеткіштер (температура,ылғалдылық т.б.) он күнде бір рет 2-3 күн бойы зерттеледі. Оның үстіне бір тәулік ішінде 3 рет тексерілуі керек. Ол таңертең,түсте,кешке тек белгілі бір сағатта ғана тұрақты түрде жүргізіледі. Үш күнде бір рет түнгі сағат 2-де өлшеу қажет. Әрбір көрсеткіш кемінде 3-5 рет өлшеніп,жалпы көрсеткішінің орташа көрсеткіші шығарылады. Әрбір қорада осы көрсеткіштерді тексеретін нүктелердің саны қораның көлеміне байланысты белгіленеді. Олнүктелер қораның барлық жерін қамтуы керек. Әдетте әрбір өлшеу нүктесі қабырғадан бір метр аралықта болуы шарт. Бұл өлшеулер үш түрлі биіктікте жүргізіледі. Бірінші малдың жатқан кездегі биіктігі,екінші-тұрған кездегі тыныс деңгейі,үшінші-төбеден 0,6 метр аралықта. Міне осы үш нүктенің барлық көрсеткіштерін қосып, орташа көрсеткішін шығарады. Сонымен қатар қора ауасының ішкі көрсеткіштерімен қатар (бір уақытта) сыртқы ауаның да физикалық көрсеткіштерін зерттейді. Ауаның температурасы максимальды және минимальді термометрлермен өлшенеді. Бұлардан басқа жұмыс істеуге өте қолайлы,көрсеткіштерді өз бетімен тұрақты түрде жазып отыратын құрал бар. Ол-термограф. Бұл құралдың артықшылығы тәулік бойы немесе бір жұма бойы қорадағы температураның ауытқуын арнайы қағазға жазып отырады. Ауаның ылғалдылығы гигрометрлермен, гигрографтармен, психометрлермен өлшенеді. Гигрометр ауаның салыстырмалы ылғалдылығын өлшеуге арналған. Бұл аспаптың негізгі тетігі майдан тазартылған шаш. Шаш ылғал молайған кезде оны өзіне сіңіріп ұзарады,ал керісінше азайып буланған кезде қысқарады. Міне адам шашының осы қасиеті ауаның салыстырмалы ылғалын өлшеуге қолданылады. Ал гигрограф өте қолайлы да тиімді құрал. Бұған да сол шаш пайдаланылады. Бұл аспап қораның ылғалдылығын тәулік бойы немесе бір апта бойы жазып тұрады.Психометрдің екі түрі бар. Оның біріншісі Ассман психометрі де,екіншісі Август психрометрі.Бұл аспаптардың жұмыс істеу негізі бірдей. Аспапқа екі түрлі термометр қондырылған. Оның бірі-құрғақ,екіншісі-дымқыл деп аталады. Дымқыл термометрдің төменгі бөлігі сыртынан жұқа бәтеспен оралған. Оның бір ұшы суға малынулы болғандықтан ылғал болып тұрады. Ауаның ылғалын есептеу үшін сол екі термометр көрсеткішінің айырмасын алып,арнайы кестенің көмегімен ауаның ылғал мөлшерін анықтауға болады. Ауа қозғалысының жылдамдығын өлшеу үшін кататермометрлер мен анемометрлер қолданылады. Біріншісімен қораның ішіндегі ауа жылдамдығын ,ал анемометрмен желдеткіш жүйелерінен шыққан ауаның және сыртқы ауаның жылдамдығын өлшейді. Газды жан-жақты да өте қолайлы УГ-2 аппаратымен анықтауға болады. Аммиак газын анықтау үшін аппаратқа шыны түтікке нығыздалып салынған арнайы химиялық ұнтақты кигізіп,белгілі мөлшерде ауа сорғызады. Егер ауада аммиак газы болса ұнтақтың түсі өзгереді. Содан соң арнайы кестенің көмегімен газдың ауадағы мөлшерін анықтайды.[2]
( а )
( б )
( 2.5 -сурет қой мен қозыларға арналған қора-жайлар )
Төсеніш салу.Мал қолға қараған кезде зоогигиеналық шарттарды ұқыпты орындау үшін төсеніш қолданудың аса зор маңызы бар. Малға арналған төсеніш қурғақ, таза, жумсақ және жылы болуға тиіс. Төсенішке түрлі сұйық заттар сіңеді, малдың денесінің зақымдануынан аман сақтайды, еденнің ойлы-қырлы жерін тегістеп, мал орнын жумсартады. Малға төсеніш салмаса, оның денсаулығына және өнімділігіне қолайсыз болады. Сиырдык төсенішін күнбе-күн алмастырып отырады. Қый үстінде жатуы оның жүнін ластайтындығын, денсаулығына зыянды әсер ететіндігін және жұқпалы, сондай-ақ глисті ауруларды таратуға көмектесетіндігін іске алып тұр.
Ағаш үгінділерін төсеніш ретінде қораларында қолдануға болады.
Бір бас малға күніне төсенішке мынадай мөлшерде сабан қолдануға болады: жылқыға 1,6 -- 2,4 кг, сиыр малына 3 кг, бұзауға 1,5 -- 2,5 кг, шошқаға 1 -- 1,5 кг. Шымтезек төсеніш үшін мынадай мөлшерде қолданылады: жылқыға 2,5 -- 3 кг, сиыр малына 3 -- 4 кг, шошқаға 1,5 -- 2,5 кг. Бұлар төсеніш колданудың орта мөлшері. Бірнеше шаруашылықтар малға бұдан да мол төсеніш қолданады. Мысалы, Ресейде Ворошилов атындағы колхоздың фермасында сиырдың төсенішіне күніне 4 кг-нан сабан жұмсайды, бұның өзі колхоз егісі үшін көң қорын арттыруға мүмкіндік тудырады. Қиды мезгілінде жыйнаудың және ояы қый тәккіште дұрыс сақтаудың малдың денсаулығын сақтау үшін аса зор маңызы бар. Мұнымен қатар, қыйды дурыс сақтағанда оның тыңайтқыштық қасиеті сақталады, бұл егін шығымдығын арттыруға көмекші болады.Қиды дұрыс сақтағанда жұқпалы және глисті аурулардың тарау мүмкіншіліктері азаяды.
Қи төккішті жасағанда зоогигиеналық мынадай талаптарды дұрыс орындау қажет:
1) қи төккішті мал қораларынан кем дегенде 100 метр жерде жасау керек;
2) қи төккішті жасайтын орын үйлердің және мал қоралары жағынан соғатын желдің (үнемі) ық жағында болуы тиіс; мұнымен қатар, қый төккіштер мал қораларынан төменгі беткейде және жерінен су өтпейтіи учаскіде, жауыи және көктемгі сулар жайылмайтын, су алатын жерлерден аулак, болуы керек;
3) қи төккіштің айналасына ағаш отырғызады.
Қи төккіш жасар алдында еңалдымен алаңды тегістеп, бетіне қалыңдығын 20 -- 30 сантиметр етіп балшық төсейді, оның үстінен бір қабат тас қалайды. Алаңның айналасынан ор қазылады. Күрделі шаруашылықтарда қый төккіш тереңдетіліп жасалады. Суйық көң ағу үшін бұл қый төккіштің түбін бір жағына қарай еңкіштеу жасайды. Еңкіштіктің. мөлшері әрбір метрге 5 см болады. Еңкіштелген жақтан суйық көң қабылдағыш құдық қазылады. Буған қуйылған суйық көңді насоспен шығарып және мал қораларының жанында жасалған суйық көң қабылдағыштағы қый суйығьш қый төккіштегі көңге қайта-қайта шашып тұрады. Жұкпалы аурумен ауырған малдардың қыйын бөлек ұйіп өздігінен қыздыру арқылы зарарсыздандыруға болады. Бұл үшіи қый төккіш жанындағы участокке бір қабат зарарсыз қый, сабан, шымтезек немесе ағаш жапырақтары, қалындығы 25 сантиметр болып, төселеді. Мұндай төсеніш зарарланған қыйды жерге тигізбеуге, оның өздігінен қызуын жақсартуға керек болады. Төсеніш үстіне ауру малдардың қыйын қопсытып, жоғарғы жағын шошайтыңқырап, биіктігін 1,25 метр етіп үйеді. Егер үйілген қый кепсе қыйдың әрбір текшеме- тріие кемінде екі жарым шелек су қуйып ылғалдайды. Осы қыйдың үстіне және жаи-жағына сабан, шымтезек немесе зарарланбаған қыйдан қалындығын 10 см етіп жабады, мұнан кейін оның үстіне осыншалық мөлшердегі қалыңдықта топырақ құйылады.Осылайша үйілген қыйдағы қызудың көтерілуі жұқпалы аурулардың қоздырғыштарының көпшілігін жояды. Заралсыздандырудық мерзімі мал ауруларьщық қоэлотов атындағыколхозда (Қострома облысы, Нерехтырғыштарына карай бір айдан алты айға дейін созылады) бұзауларды туғаннан кейінгі 4 -- 5 күннен қалады. Қыйды зарарсыздандырғаннан кейін тықайткын жаздыруға шығарады. Ауру малдар қорасынан суйық көк қабылдағыштықшығарады. Караваево тұқым мал бөліген ағын суды зарарсыздандыру үшін малдәргер іс шара қолданады. мұрындықшықғаға таққан шынжырмен даланің -- немесе мал фельдшерінің нұсқауы бойынша жатқан екі путтық гирге (ескі түрі) 3 -- 4 салы известь (әк) пайдаланылады.[8]
2.2.1 Қой өсіру гигиенасы
Тәжірбиелі қой өсірушілер қысқы және ерте көктемде төлдетуді артық көреді.Өйткені қозылар ерте марқайып,жазғы жайылымды ерте пайдаланып,күзге қарай жақсы өседі. Сонымен қатар төлдердің шығдауы азайып,суық тиюден,асқазан-ішек ауруларымен ауру тыйылады. Қысқы және ерте көктемде төлдетуді қолданып жүрген шаруашылықтар тәжірбиесі саулықтардың төлдегіштігі 20-25 пайыз және жүн өнімділігі 30-35 пайыз артатынын,әр жүз аналықтан алынатын төл басының көбейткендігін дәлелдеп отыр. Осыған орай климаты бірқалыпты аудандар үшін саулықтарды ұрықтандырудың ең қолайлы кезеңі тамыз-қыркүйек,ал құрғақшылық аудандарда-қыркүйек-қазан айлары болып белгіленіп отыр.
Төлдеуге 20-30 күн қалғанда қораны қидан тазалап, жылылайды, дезинфекциялайды, клеткаларды, көшпелі қалқандарды, астауларды және басқа да қажетті құрал-саймандарды ретке келтіреді. Төлдетуге 3-5 күн қалғанда саулықтардың рационында-ірі жемшөптің үлесі азайтылып,одан сүрлемді алып тастайды және құрама жемнің мөлшерін көбейтеді. Бұл асқазан қорыту органдарын көлемді азықтан қоңылтақсыту үшін және төлдеуді жеңілдетумен саулықтардың желін сауға шалдықпауы үшін қажет.
Тауар алдындағы белгілер байқалысымен саулықты жылы күркеге немесе басқадай жабдықталған бөлмеге көшіріледі. Оны үш бөлімге бөледі:туғанға дейін бірнеше сағат қалғанда саулықты қабылдайтын орын;туатын бөлме;төлмен бірге тұратын саулықтар үшін 3-5 басқа арналған бөлім. Мал төлдейтін бөлмедегі клетканың алаңы 2-2,5 м және ағаш қоршаудың биіктігі 50-60 см болуы тиіс.
Саулық төлдегеннен кейін оны қозысымен бірге шағындау топтық клеткаларға (3-5 ересек қойға арналған ) көшіреді. Мазасыз,жаңа туған қозысын алмай үрке қарайтын жас саулықтарды алаңы 1,4-1,5 м жеке клеткаға орналыстырады. Әр 100 саулыққа осындай 9-12 клетка бөледі. Саулық 2-3 күн тұрған соң бір немесе 2 қозысы болса бір-біріне үйренеді. Осыдан кейін саулық қозыларымен қайта топтық клеткаға көшіріледі. Мұндай шағын топта қозылар енесін тез тауып,еме бастайды.
Малшылар саулықтардың желіндерін үнемі қадағалап,емшек үрпісі мен бойында сүт тығыздалып тұрып қалмауы үшін мезгіл-мезгіл аздап сауып тұрғаны жөн.
Қозылардың туғаннан кейінгі екі-үш апта бойына қоректенетін азығы ене сүті болып табылады. Жас төлдің тірідей массасының 1 килограмға өсімі үшін ең кемі 5 килограмм сүт қажет. Жаңа туған қозыларды саулықтарға әрбір 2-3 сағатта жіберіп емізген жөн. Түнге қарай қозылардың емуі үшін саулықтарды жатын орнынан тұрғызады. Әлсіз немесе сүті аз саулықтардан туған қозыларды бес өтісімен сиыр сүтімен азықтандырады. Алғашында бөтелке кигізілген резиналы емізікпен емізеді. Оны күніне екі мәрте сода ерітіндісіне қайнатады. Қозыларды 2-3 сағаттан енесін емуге жіберіп отыру саулықтың желінін суық тиюден сақтайды.
Екі аптаның ішінде тез өсе бастаған қозыларды енесінің бір ғана сүті қанағаттандырмайды. Сол себептен қозыларды 10 күндігінен бастап ірі,жұғымды және құрама жем жеуге үйрете бастайды.
Азықтандыру үшін мынадай азық түрлерін пайдаланады:шөп ұны,пішен,бұтақты азық,сәбіз,күнжара,ұрпақ,ас тұзы,бор,сүйек ұны және басқалар. Қозыларды саулықтардан бөлек азықтандырады. Өйткені соңғысы қозыны астаудан ығыстыруы мүмкін. Қозыларды өздігінен азықтандыратын астаулардың ернеуі 12 см болуы тиіс. Топтық клеткалардың арасында саулықтар мен қозыларға бос клеткалар қалдырады. Мұндай қозылар кеңдігі 25 және биіктігі әне биіктігі 35-45 см саңылаудан өтеді. Қозыларды қосымша азықтандыру үшін сиыр сүтімен қатар сүт орнына жүретін жасанды сүтті де пайдаланады. Оның құрамында 66 пайыз көк сүт,30 пайыз аралас мал мен өсімдік майы, 1 пайыз лецитин, 3 пайыз минералдық заттар мен витаминдер болады.
Қозылардың көп камералы асқазанының дамуы негізінен үш айлығында аяқталады. Тек екі-үш айлық жасынан бастап қозылар ересек малдар сияқты өсімдікті азықтардың жұғымды заттарын сіңіруге қабілетті халге жетеді. Сондықтан тіршілік етуінің алғашқы аптасында-ақ әртүрлі азыққа үйрету қозылардың ас қорыту органдары мен жалпы физиологиялық жағдайының жақсы дамуы үшін қажетті шара болып табылады. Еміп жүрген қозылардың (3-9 апталық) рационында толық құнды витаминдер мен минералдық заттар жетіспесе жүн жеп ұлтабарында жүн шары пайда болады. Фитобезоарлар(өсімдік талшықтарының пайда болған шаралар) қозыларды сүттен кейін өсімдікті азыққа көшіруден қалыптасуы мүмкін.
Енесінен ажырап дара қалған жетім қозыларды өсіру үшін арнайы бөлгіштер (ағаш қадқандардан жасалған коридорлар) пайдаланылады. Оған 4-6 саулықтан орналастырады. Бөлгіштердің төменгі бойынан екі жағынан бірдей жерден малдың қарнына дейін бос кеңістік қалдырады.
Жылдың жылы мерзімінде саулықтар сақманын қозыларымен бірге жайылымдыққа шығарады. Қыста туған қозыларды екі-үш аптадан кейін тыныш,қар жаумаған,боран соқпаған күндері,ауаның температурасы тұрақтағанда серуенге шығарып отырған жөн. Ал көктемде туған қозылар серуенге 3-5 күннен кейін шығарылады. Алғаш серуеннің ұзақтығы 10-15 минуттан басталып,кейінен 2-4 сағатқа жеткізіледі.
Еліміздің көп аудандарында қозыларды өсірудің қоралық-базалық әдісін кеңінен қолданылады. Ол қозылардың суық тиіп ауыруын,топырақ жеп,гельминттермен зақымданып өлуін шектеуге мүмкіндік береді. Бұл әдісте 20 күндікке дейінгі қозыларды қорада немесе ашық базада қалдыру белгіленген. Олардың енелері өрісте қаперсіз жайылып әрбір 2-3 сағатта қозыларын емізу үшін қораларға келеді. Бұлайша күтіп-бағу саулықтардың сүттілігін арттырып,қозылардың жақсы жетілуіне ықпал етеді.
Қозыларды енесінен 3-3,5 айлығында,ал өсуі кешеуілдегендердің 4 айлығында бөледі. Ал елтірі мен сүті үшін өсірілетін саулықтардан қозыларды 2,5-3 айлығында бөледі. Бөлгеннен кейін еркек тоқтылар мен ұрғашыларынан бөлек ұстайды. Әлсіз қозылардан бөлек топ құрып,оларды қосымша азықтандырады. Жазында қозыларды жайылымдықта ұстаса,қысында оларға пішен,бұтақта азық,сүрлем,құрама жем береді.
Бөлінген қозылар енесінен іздеп мазасызданбауы үшін оларды қашықтау өріске айдайды. Қозылар жақсы жайылуы үшін әрбір отарға бір немесе бірнеше кәрі қойларды жібереді. Қозыларды интенсивті азықтандыру 5-6 айлық жасында,салмағы 40-46 килограмға дейін,ал қалыпты бордақылау 8-11 айлық жасында және массасы 50-55 кг жеткенге дейін жүргізіледі.Төлдер рационына бұршақты шөп,тамыр жемістілер,жүгері және жүгері бұршақтық сүрлем енгізіледі.
Қозыларды қарқынды азықтандыру 5-6 айлық жасында, салмағы 40-46 кг дейін, ал қалыпты бордақылау 8-11 айлық жасында және массасы 50-56 кг жеткенге дейін жүргізіледі. Төлдер рационына бұршақты шөп, тамыржемістілер, жүгері және жүгері-бұршақтық сүрлем енгізіледі. Қозылар рационында сапалы пішен болуы тиіс. Нашар азық малдың асқорыту органдарын бұзады. Қозы жақсы дамып жетілу үшін оларды қасында түйіршік жеммен азықтандыру мен жазғы жайылымдықты пайдалануды ұштастыра жүргізу керек.[2]

(2.1-сурет Қозы )

2.2.2Сақман құру мен қозы өсiру технологиясын меңгеру. 3-5 күндік қозыларды енесінен сақманға жинайды. Бұл кезде жалқыларда 10-15 тен, ал негіздері 5-7 саулықтан 1 сақман құрайды, сонан соң 5-6 күнде екі еселеп отырады. 25-30 күндігінде егіз сақманда саулық саны 70-100, жалқы сақманда 150-200 - ге дейін барады. Қойды қыста, ерте көктемде қоздатқанда жайылымға шығарғанда 5-7 сақман, содан кейін 3-5-дейін азайтады. Мүмкіндігінше қозыларды енесінен айырғанша егізді жалқыдан бөлек, ал әлжуаз қозысы барды баққан абзал. Сақманды маусымды жұмысқа келген сақманшылар бағады. Олар қозының, не саулықтың бір сақманнан екінші сақманға ауысып, араласып кетуіне жол бермеуі тиіс. Қозылар топырақ жеуге құмар болады. Бұл жағдайды болдырмай, қажетінше тұз, бор беру керек. Сақманшылар бұл жұмыстармен қатар, қозылардың енесін тауып, дұрыс емуін де қадағалайды. Жалпы, сақманшы өз сақманын қажетті дәрежеде бағып-қағып бір айдан соң аға шопанға тапсыруға тиіс. Сақман құру үлкен iскерлiктi қажет етедi. Сақманға саулықтар мен қозыларды iрiктеп ала бiлудiң үлкен маңызы бар. Сондай-ақ iстiң нəтижелi болуы жаңа туған қозыны аман сақтап, өсiруге де байланысты. Əдетте, дəстүрлi оттарларда сақманды қарар туған, өсiп-жетiлуi бiрдей саулықтар мен қозылардан құрады. Егiз туған саулықтарды қозыларымен бөлек сақманда ұстайды. Жалқы туған саулықтарды 1-5 күндiк қозыларымен бiр сақманда 7-10 малдан топтап ұстайды, ал осы шамалас егiз туғандарды 4-7 малдан бiрiктiредi, 5-10 күндiктердi-18-25 жəне 14-16 саулықтан; 10-15 күндiктердi-50-80 жəне 20-25 бастан, 15-20 күндiктердi-120-140 жəне 40-50 саулықтан бiрiктiредi. Қозылардың туғанына ай толған кезде жалқы туған саулықтарды 240-200-ден, ал егiз туғандарын 125-140 бастап бiрiктiрiп бағады. Күн тəртiбiне сəйкес аға шопанмен бiрге сақманшылар сақманды жайылымға өрiстетiп бағады. Сақманшы əр сақманның қойларының араласып кетпеуiн қарастырады., əрбiр 2-3 сағат сайын енесiн емуiн қадағалап отырады. Сондай-ақ, əсiресе ылғалды салқан күндерi қозылардың сыз жерге көбiрек жатып қалмауын бақылайды. Егiстiкке жақын маңдағы жайылым учаскелерiне, сондай-ақ түз хайуанаттарының iнi қазған жайылымға жайылдырмаған дұрыс, өйткенi қозылар топырақ ойып, ауырып қалуы мүмкiн.

(2.5.1-сурет қозыларға арнлған сақмандар )

Қозылардың құйрығын кесу. Биязы және биязылау жүнді тұқымдары қозыларынң құйрықтарын туғанына 10-15 күн толғанда кесіп тастайды. Себебі, жіңішке, ұзын майсыз құйрық қи мен сары суға ластанып кейін қойдың денесіндегі жүнін бұлғайды. Сонымен бірге саулықтардың шағылыс науқаны кезінде де кедергілер болады. Сондықтан, құйрқты түп жағынан 6-10 см төмен алып 3-4 буынның арасынан кеседі.[6]

2.4 Қой төлдету технологиясы
Қойдың қай уақытта қоздайтыны ертеден белгілі болады. Орта есеппен алғанда, қой төлін 150-152 күн көтереді. Жергілікті жағдайға сәйкес, қой қоздатумезгілі алдын ала ескеріліп, күйек алу науқаны соған сәйкес ұйымдастырылады. Шаруашылықтардың көбінде қойлар көктемде, қар кетіп, көк шыға қоздатылады. Қойды бұл мезгілде қоздату артық шығын тілемейді. Көктемгі жайылымның оты сапалы болса, қоздаған қойлар жылдам көтеріледі; олар сүтімен қозыларын толық жарытады. Ал қозылардың дені сау, ширақ болып тууы, енелерінің күйіне байланысты болады. Қой қоздайтын қораларды күні бұрын дезинфекциялап тазалайды. Жас қозыларға суық тимейтін етіп, қораны жылылайды. Қой қоздату үшін керекті жабдықтар жеткілікті мөлшерде күні бұрын әзірленеді. Қой қоздату үшін керекті жұмысшы адамдарды алдын ала тағайындайды. Қой қоздату науқаны басталмастан бұрын, шопандар бригадалары арасында қой қоздату жұмысын үлгілі ұйымдастыру жайында бірнеше жиналып кеңеседі, яғни әркімнің өзіне міндеттелетін жұмысы бекітіледі. Тәжірибесі мол шопанның жанына қой қоздатпаған жұмысшыны орналастырады.Қойларды қорада немесе күн жылы болса ашық қашарлардың ішінде қоздата береді. Қораның жас қозылы қойлар тұратын бөлігін ешбір жерінен жел соқпайтын, су өтпейтін етіп жылылайды. Астына қалың етіп, құрғақ төсеніш салынады. Төсеніш дымқыл болса, ол жылы болғанымен қозыларға суық тиеді. Қой қоздататын және қозылы қойлар тұратын бөлмелер әрбір қойдан соң тазаланады шарбақтарын дезинфекциялап, астына қайтадан жаңа төсеніш салынады. Сақмандар тобы тұратын бөлмелердің астын күнде жаңғыртпаса да болады тек бұрынғы төсініштің үстіне жаңадан таза сабан салынады. Қойды өрісте өз бетінше қоздап қалуына жол беруге болмайды. Қоздап жатқан қойдың жаныда кісі тұрады, кейде қойлар өздігінен қоздай алмайды. Жаңа туған қозыға да көмек беруге тура келеді. Сондықтан қоздайтын қойларды өріске жібермей қолдан қоздату керек. Қоздау мезгілі жеткен қойлар, алдыңғы аяқтарымен жер тарпып, артына қарай береді. Бір жатып, бір тұрып, шыдамсызданып оңашалау жер іздейді. Осындай белгі берген қойларды қораға қалдырады. Қораның бір жақ шетін шарбақпен оңашалау етіп бөліп, ондай қойларды соның ішіне кіргізеді. Егер қой өрісте қоздап қалатын болса, оларды дереу қораға жеткізу керек. Қозы туысымен аузын, танауын сүртіп, шарана кілегейінен тазартады. Танауына кілегей кіріп қалса, ауызбен үріп жібереді әйтпесе жас қозы тыныс ала алмай қалады. Осыдан кейін қозыны ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.