Қоян өсіруге арналған қора-жайларға қойылатын ветеринариялық- санитариялық гигиеналық талаптар, қояндарды күтіп-бағу жағдайлары және оларды жақсарту шаралары

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

«Ветеринария» факультеті

«Ветеринариялық-санитариялық сараптау және гигиена» кафедрасы

«Қоян өсіруге арналған қора-жайларға қойылатын ветеринариялық- санитариялық гигиеналық талаптар, қояндарды күтіп-бағу жағдайлары және оларды жақсарту шаралары»

тақырыбында жазылған

Орындаған: Калимолдинова Асель ВМ-303 Тексерген: Мал дәрігерлік ғылымдарының докторы профессор Мырзабеков Ж. Б

АЛМАТЫ 2014 жыл

Жоспар

1. Кіріспе . . . 3

2. Негізгі бөлім

2. 0 Қоян өсіруге арналған қора-жайларға қойылатын гигиеналық талаптар . . . 6 2. 1. Қоян қораларының микроклиматы . . . 7 2. 2. Қояндардың тұқымдары . . . 9 2. 3. Қоянды шағылыстыру және көжектендіру . . . 12 2. 4. Қояндарды бағу жүйелері . . . 13 2. 5. Қояндарды өсіру гигиенасы . . . 15 2. 6. Қояндарды азықтандыру . . . 18 2. 7. Қояндар аурулары мен олардың алдын алу шаралары . . . 30

3. Қорытынды . . . 40

4. Пайдаланылған әдебиеттер . . . 42

Кіріспе

Қоян шаруашылығы мал шаруашылығының бір саласы. Еті, терісі, түбіті үшін өсіріледі. Еті - диеталық тағам, терісі - бағалы шикізат ретінде, түбіті тоқыма өнеркәсібінде қолданылады. Қазақстанда үй қоянының шиншил, ақ алып, сұр алып, күміс түсті, қара-бурыл, веналық көгілдір, мардер, көбелек, рекс, калифорниялық, ангор мамықты, т. б. тұқымдары өсіріледі. Қояндар өсімтал келеді. Әдетте аналығы жылына төрт рет 6 - 12 көжек туады. Ал еті мен терісі үшін өсірілетін шаруашылықтарда ұрғашы қоян 20-ға жуық көжек туады, олардың бір тобынан 40 - 50 кг ет алынады. Ет үшін өсірілетін көжектер 2 - 2, 5 айдан кейін салмағы 2 кг-ға жеткенде бөлек бағылады. Түбіт алу үшін өсірілетін шаруашылықтарда әрбір ірі қояннан жылына 350 - 500 г түбіт алынады. Қояндар әдетте таза ауада торша ішінде, қораларда және механикаландырылған қораларда өсіріледі. Үй қояндарын өсіруде торша ішінде ұстау жүйесі кең тараған, онда жерден биіктігі 0, 5 м жылжымалы және жылжымайтын торшалар болады. Жеке торшалардың көлемі: ұзындығы 100 - 130 см, ені 60 - 70 см, алдыңғы жағының биіктігі 50 - 65 см, артқы жағы 35 - 45 см болады. Қояндар жасына, жынысына қарай бөлек ұсталады. Қоян өсіретін фермаларда бір мезгілде 1000 - 3000 аналық және 240 - 260 аталық қоян ұстауға болады. Мұндай фермаларда қыста орташа температура 14 - 16°С, ылғалдылық 60 - 75%, тор ішіне ауа жіберу жылдамдығы 0, 3 м/с болуы керек. Қоян көжектер алдында кеудесіндегі және бауырындағы түбіттерін жұлып төсеніш жасайды. Аналығы көжектеген кезде торшада су мен жемі болмаса жаңа туған көжектерін жеп қояды. Көжектер 16 - 20 күнге дейін сүт ішеді, одан кейін өздігінен қоректенуге көшеді. Үлкен қояндарға және 3 айдан асқан көжектерге күніне екі рет, ал қалғандарына күніне үш рет белгілі бір уақытта шөп (капуста, қызылша, сәбіз, т. б. жапырақтары, көкөніс қалдықтары), шырынды жем (сүрлем, бақша өсімдіктері, картоп, капуста, сәбіз, т. б. ) және құрама жем (майлы дақылдар тұқымдары), ірі дақылдар (пішен, шөп ұны, ағаш бұтақтары, т. б. ), минералды, витаминді қоспалар (сүйек ұны, үшкальцийфосфат, ас тұзы, балық майы, т. б. ) беріледі. Жазда әр түрлі шөптермен, қыста ірі дақылдармен және шырынды азықтармен қоректендіреді. Қояндар үшін ең тиімді дақыл - сұлы. Қояндардың күндізгі азық рационына минералды азықтар (0, 5 - 1, 5 г тұз, 1 - 2 г бор, 0, 4 - 1, 6 г фосфор) қосылады. Қыста және көктемде витаминдер беріледі. Күніне екі рет таза су беріледі, оның температурасы жазда 18 - 20°С, ал қыста 30 - 35°С болуы керек. Қоян өсіретін фермаларда ауру қояндарды оқшаулап ұстайтын бөлмелер болады. Қазіргі уақытта қоян өсірумен көбіне жеке шаруа қожалықтары айналысады. Қазақстанда шаруашылықтың барлық түрлерінде 105, 2 мың қоян өсіріледі (2006) .

Қояндар (лат. Leporidae ) - сүтқоректілердің бір тұқымдасы, 8 туысқа бөлінетін 50 түрі бар. Бұлардың ішінде тез жүгіруге, ін қазуға, жүзуге, ағашқа өрмелеуге бейімделген түрлері кездеседі. Салмағы 0, 1 - 4, 5 кг, дене тұрқы 12 - 75 см, Мадагаскар аралы, Оңтүстік Американың оңтүстік аймағы, Антарктидадан басқа барлық жерде таралған. Шөп, ағаш қабығын, бүршігін, бұтағын жейді. Жылына 4 рет 2 - 8 (кейде 15) көжек туады. Тұрақты іні болмайды, көжегі жүндес, бірден жүріп кететіндей жетіліп туылады, бірнеше күннен кейін өзі қоректенеді. Үй қояны ғана ін қазады, топ-топ болып тіршілік етеді. Көжегі көзі ашылмай, өте дәрменсіз, қызылшақа болып туылады. Кәсіптік маңызы бар, әуестік үшін де ауланады. Қоянның кейбір түрлері жайылымға, жеміс бағына, жас орманға үлкен зақым келтіреді. Кейбіреулері індет таратады. Қазақстанда кездесетін 3 түрі (ақ қоян, құм қоян, ор қоян) бар. Ақ қоян, негізінен, қалың қар түсетін Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Павлодар және Ақмола облыстарындағы орманды далаларда, Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстарындағы таулы аймақтарда көптеп, ал Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Алматы облыстарында сирек кездеседі. Жыл бойы жайылым жағдайына, қардың түсуіне орай, жыртқыштардың азды-көптігіне қарай қоныстарын ауыстырып отырады. Дене тұрқы 68 см, салмағы 5 - 6 кг-дай болады. Жазда түсі сұрғылт қоңыр, қыста түгелдей аппақ болып түлейді. Ақ қоян еті, терісі мен түбіті үшін ауланады.

2. 0 Қоян өсіруге арналған қора-жайларға қойылатын гигиеналық талаптар.

Көп жылдық тәжірбие және ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижесі үй қояндарын тек торларда ғана өсіруді немесе бағуды дұрыс деп тауып отыр. Торда бағу -үй қоянын өсіру жұмысын дұрыс жүргізуге, әрқайсысын бөлек азықтандыруға, шағылыстыру жұмысын қолайлы кезеңде жүргізуге, тұқым жақсартуға, оның нәтижелерін дер кезінде тіркеуге, жоғары сапалы өнімдерді мол алуға, сондай-ақ тиісті сақтық шараларды жүргізуді қамтамасыз етіп, ауырған үй қояндарын дер кезінде жеке бөлуге мүмкіндік туғызады. Қоян әсіресе, ауаның таза болуын қалайды, аммиактың шамадан тыс көп болуына төзе алмайды. Сондықтан олар үшін жасалынған торлар жақсы желдетіліп тұруы қажет. Қоян үшін жасалатын үйшіктер. Торлы үйшіктердің қандай түрі жасалынса да, олар белгілі бір талапқа сай болуы қажет. Әрі арзан, әрі ыңғайлы болғаны жөн. Үйшіктер қоянға жақсы пана ғана емес, сондай-ақ таза, жарық пен ауа мол болуы қажет. Тағы бір ойластыратын жағы, үйшік қояндардың еркін жүруіне кең болу керек, әсіресе ол көжектердің өсіп келе жатқан шағында қажетті шарт. Торлы үйшіктердің жерден биіктігі 80см жоғары болады, аулада, сарайдың қабырғасына жақын жерге немесе сарайдың ішінде қоюға болады. Торлы үйшіктердің ең қолайлы мөлшері : ұзындығы 120 см, ені 60-65 см, биіктігі- 70см . Қабырғаларының биіктігі әртүрлі болады. Әсіресе артұы және алдыңғы қабырғаларының биіктігі жаңбыр суы іркіліп қалмайтындай болуы керек: алдыңғы қабырғасының биіктігі 70-75см де, артқысы 40-45 см болуы шарт, сонымен бірге төбесін жапқан қақпағы алдынан 30см, артынан және жан- жағынан 15см-дей шығып тұрады. Үй қояндарын қолда ұстаудың бірнеше жолы бар:еркін ұстау және үйшікте ұстау. Осылардың ішінен жалпы қоян өсірушілерден қолдау тапқан жүйе үйшікте өсіру. Жыл бойына қоянды үйшіктерде ашық далада ұстау организмді шынықтырып қана қоймайды, сонымен бірге, олардың тұқымдық және өнімділік қасиеті жақсарады. Жүннің өсуіне қолайлы әсер етеді. Жеке шаруашылықта қоян өсірушілер әртүрлі әдістерді қолданады: көктемде, жазда және күзде үйшіктерді ашық далаға, ал қыста ересек қояндарды шағылыстырғанда, көжектегенде арнайы бөлмелерге орналастырады. Есейген еркектерін үйшіктерде жеке ұстайды. Ұрғашыларын тыныққан уақытында және көжектенгенге дейін 10күн бұрын үйшіктерде екі-екіден ұстап, содан кейін оларды бөліп жеке ұстайды. Жастарын 3 айға дейін ұяда тобымен ұстап, содан кейін еркегі мен ұрғашыларын бөліп, 2-4 тен үйшіктерге орналастырады. Қоян негізінде қорқақ хайуан, сондықтан олармен өте сақтықпен жұмыс істеу керек. Үйшіктерді құрғақ, суық желден сақтайтын жерлерде орналастыру қажет.

Қоян өсіруге арналған қора-жай

2. 1 Қоян қораларының микроклиматы

Жабық қораларда қояндарды өсіру тұрақты әрі қолайлы микроклимат болуын талап етеді. Қолайлы микроклимат- дегеніміз әр жануардың жасына және физиологиялық жағдайына сай қолайлы температура, ылғалдылық, ауа құрамы және тағы басқа көрсеткіштердің болуы. Қорадағы ауа температурасының өзгеруі организмнің жылу мен зат алмасуының бұзылуына және әртүрлі аурулардың тууына әкеліп соғады. Қояндар өзін-өзі +14-16С аралығында жақсы сезінеді. Төменгі ауа температурасы қояндардың өсіп дамуын тежейді, азық көп жұмсалады. Оңтүстік аудандарда шілде- тамыз айларында ауа температурасы +30-35С көтерілгенде қоян қораларына ылғалдатқыштар және басқа қондырғылар орнату керек. Қоян қораларында ауа ылғалдылығы 60-75 пайыз аралығында болған жөн. Егер ауа ылғалдылығы 85 пайыздан жоғары болған жағдайда ол малдң жылу бөлу процесіне жалпы организмге теріс әсерін тигізеді. Ауа ылғалдылығы өте төмен болса малдан көп жылу бөлініп, терісі мен тыныс жолдарының кілегей қабықтары кеуіп, малдың инфекцияға қарсы төзімділігі төмендейді. Ауаның жоғары ылғалдылығы мен температурасы жылу бөлуді тежеп, организмнің қызуына әкеп соғады. Ауаның жоғары ылғалдылығы мен төменгі температурасы жылудың көп бөлінуіне, организмнің тоңуына және әртүрлі суықтан болатын ауруларға әкеп соғады. Қоян қораларындағы ауаның қозғалыс жылдамдығы жоғары болса торлардан және еденнен шаң көтеріліп жел болады. Бұл жағдайлар ринит, әртүрлі азықтан болатын ауруларға соқтыруы болуы мүмкін. Сондықтан жылдың суық мезгілінде қояндар күтіп- бағылатын қоралардың ішіндегі ауаның қозғалысы 0, 05-0, 25 м/с отимальды болып табылады. Жазда ол белсенділеу болуы керек 0, 5-0, 7 м/с, ал көктемде және күзде 0, 3-0, 5м/с аспауы керек. Қоян қораларында жануарлардың тіршілігінің және зәр мен қидағы органикалық заттардың шіруі нәтижесінде аммиак, көмірқышқыл газы, күкіртті сутегі және тағы басқа заттар тез жиналады. Зиянды газдардың концентрациясы, соның ішінде аммиак мөлшері желдеткіш жүйесіне және торлық батареялардың конструкциясына еденнен биік және көп қабатты батареялар тығыз орналасса аммиакты жою қиынға соғады. Қоян қораларда ауаны таза ұстау үшін тиімді жұмыс жасайтын ауа кіретін және шығатын құбырлары бар желдеткіш орнатылуы керек. Қояндар көбінесе көп мөлшерде жиналған аммиактан зардап шегеді. Бұл кезде олардың дем алуы жиілеп, тыныс мүшелері арқылы ылғалдың бөлінуі азаяды, шартты зардапты микроорганизмдердің көбеюіне қолайлы жағдай туады да, нәтижесінде әртүрлі жұқпалы аурулар өршиді. Аммиак тыныс жолдарын тітіркендіріп инфекцияның дамуына жол ашады. NH ₃ шекті мөлшері- 10 мг/м ³ , CO ₂ - 0, 1пайыздан аспауы керек. Қоян қораның ішіндегі күндізгі жарықтың ұзақтығы 16-18 сағат шамасында, ал оның негізгі топ үшін интенсивтілігі 50-75лк, бордақыланатын жас қояндар үшін -25лк, дейін болуы қажет. Үй қояндары түнгі жануарлар, олардың негізгі белсінділігі түнгі және қараңғы уақытта артады. Алайда, түнгі уақытта олардың белсінділігін төмендететін және тынышсыздандыратын әртүрлі шу қатты әсер етеді. Олар үркіп-шошынады, тор ішінде қозып жүгіре бастайды, торлы еденді артқы аяқтарымен ұрғылайды. Бейтаныс шу, кенеттен таныс заттың пайда болуы да кері әсерән тигізуі мүмкін. Әсіресе, ұрғашы қояндар буаздық кезеңінде және одан кейін де сескенгіш келеді. Өндірістік шулар организмнің шартты рефлекторлы қызметін бәсеңдетеді, қояндардың денсаулығы мен өнімділігіне кері әсерін тигізеді. Мысалы, реактивті самолеттерден туындаған шудан қояндарда агалактия дамыған және қоян төлдері өлген.

Қоян қораларындағы қолайлы микроклимат көрсеткіштері

Микроклимат параметрлері

Барлық жастағы топтарға ұсынылатын параметрлер

Микроклимат параметрлері: Температура, С

Барлық жастағы топтарға ұсынылатын параметрлер: 14-16 10-20

Микроклимат параметрлері: Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы, пайыз

Барлық жастағы топтарға ұсынылатын параметрлер: 60-70 40-75

Микроклимат параметрлері: Ауа қозғалысы, м/с

Барлық жастағы топтарға ұсынылатын параметрлер: 0, 3

Микроклимат параметрлері: 1 кг салмаққа ауаның алмасуы, м ³ /сағ

Барлық жастағы топтарға ұсынылатын параметрлер:

Микроклимат параметрлері: Қыста

Барлық жастағы топтарға ұсынылатын параметрлер: 3

Микроклимат параметрлері: Ауыспалы кезеңде

Барлық жастағы топтарға ұсынылатын параметрлер: 4, 5

Микроклимат параметрлері: Жазда

Барлық жастағы топтарға ұсынылатын параметрлер: 6

Микроклимат параметрлері: Газдардың шекті мөлшері

Барлық жастағы топтарға ұсынылатын параметрлер: 10

Микроклимат параметрлері: Көмірқышқыл газы, пайыз

Барлық жастағы топтарға ұсынылатын параметрлер: 0, 1

Микроклимат параметрлері: Аммиак, мг/м ³

Барлық жастағы топтарға ұсынылатын параметрлер: 10

2. 2 Қояндардың тұқымдары.

ТМД-да пайдаланылатын қоян тұқымы: Вена көгілдір үй қояны (венский голубой), шиншилла, вена ақ қояны (венский белый), шамшань, бельгиялық үй қояны (фландр), «белый великан» үй ақ қояны, т. б. Қоян түстері әртүрлі болады: көгілдір, сұр, сұрғылт-қара, қара, күміс түсті, қара-қоңыр, қоңырлау, ақ. Қояндардың тірідеі салмағы 4, 5-6, 0 кг, дене ұзындығы 57 см, кеуде орамы 36 см. Ұрғашысы орта есеппен 7-8 көже туады, тәулігіне 20-23 кг салмақ қосады. Қоян тағы да басқа тұқымдары бар: советтік шиншилла, сұр үй қояны, сұрғылт-қара үй қояны, қара үй қояны, күміс түсті үй қояны, қара-қоңыр үй қояны, ақ қоян, совет мардері, түбітті ақ қоян, кировтің түбітті ақ қоян, орыстың ақ құлақ қояны.

Қазақстанда қоянның 3 түрі бар : ақ қоян, құм қоян және ор қоян.

АҚ ҚОЯНЫ - негізінен, қар қалың түсетін Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Павлодар және Ақмола облыстарындағы орманды далаларда, Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстарындағы таулы аймақтарда көптеп жүреді де, Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Алматы облыстарында сирек кездеседі. Олар жыл бойы жайылым жағдайына, қардың түсуіне орай, жыртқыштардың азды-көптігіне қарай қоныстарын ауыстырып отырады. Дене тұрқы 68 сантиметр, салмағы 5-6 килограмдай болады. Жазда түсі сұрғылт қоңыр, қыста түгелдей аппақ болып түлейді. Ақ қоян еті, терісі мен түбіті үшін ауланады. Ақ қоян негізінен қалың қар түсетін орманды жерлерде тіршілік етеді. Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Павлодар және Ақмола облыстарындағы орманды далаларда, Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстарындағы таулы аймақтарда көптеп, ал Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Алматы облыстарында сирек кездеседі. Басқа қояндардан ерекшелігі құлақ қалқанының ұшы қара, құйрығы дөңгеленген қысқа болады. Жылына, ақпан - маусым айларында 2 - 3 рет көбейеді, 3 - 10 көжек туады. Жазда шөптесін өсімдіктермен, бұталармен, ағаштармен қоректенеді, ал күз, қыс айларында ағаш бұталары мен қабықтарын кеміреді. Ақ қоян туляремия ауруын таратуы мүмкін. Ағаштардың қабығын кеміріп, орман шаруашылығына аздап зиянын тигізеді. Ақ қоян еті, терісі мен түбіті үшін ауланады.

Ақ қояны

ҚҰМ ҚОЯНЫ - қояндардың ішіндегі ең кішісі. Дене тұрқы 38-53 сантиметр, салмағы 1, 5-2, 5 килограмм. Арқасы мен бүйірі қоңыр, сұр, ал бауыры ақ түсті. Қазақстанда бұл қояндар Арал Қарақұмы, Қызылқұм, Мойынқұмда және Қызылорда, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Маңғыстау облыстарындағы құмды жерлерді мекендейді. Олар қорегін іздеуге ымырт түскен кезде, түнде шығады. Ұйығуы қаңтар мен ақпанның аяғында басталады. Құм қояны - өте өсімтал, жылына 3 рет көбейеді, әр туғанда 1-9 көжектен табады. -Қазақстанда мекендейтін үш қоянның ішіндегі ең кішкентайы. Қазақстанның оңтүстік бөлігінде биік тау белдеулеріне дейін көтеріледі, дегенмен шөл және шөлейтті аймақтарда кең таралған түрі. Ін қазбайды, күндіз демалысы үшін таяз сайларды пайдаланады. Құмқоян-қасқыр, түлкі, дала мысығы, ірі қанатты жыртқыштардың да негізі қорегі болып табылады. Қазақстанда жылына 85 мың құмқоян терісін даярлайтын болған.

Құм қояны

ОР ҚОЯН - қоянтәрізіділер отрядының өкілі, бұл отрядқа қояннан басқа шақылдақтар жатады. Қоянның Қазақстанда үш түрі кездеседі. Орқоян - осылардың ішіндегі ең үлкені. Дене тұрқы 53-69 сантиметр, салмағы 3, 5-5, 8 килограмм. Артқы аяқтары алдыңғысына қарағанда екі есеге жуық ұзын. Түсі әр маусымда әр түрлі. Жазда және қысқа қарай құйрығында қара жолақ пайда болады. Ор қояндар Қазақстанның батысы мен солтүстігінде, әсіресе, Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Атырау облыстарында көп таралған. Шөл, шөлейт далалы жерлерді мекендейді. Тіршілік әрекеті іңірде және түнге қарай басталады. Жылына 2, кейде 3 рет, 3-9 көжектен табады. Қояндар, әрине, сүйкімді жануарлар, бірақ кейбір түрлері көбейіп кетсе, жайылымға, жеміс бағына, жас орманға, бау-бақшаға зиян келтіретіндері де рас. Олар еті, терісі үшін ауланады. Отанымыздың Европалық бөлігінде, Кавказда, Қазақстанның солтүстігінде және Батыс Сибирьдің даласына тараған.
Бұлар ағашсыз далалы жерді мекендейді. Қысқа қарай олардың денесінің біраз жері ғана ағарады, ал Қырымда мүлде өзгермейді. Орта Азияның шөлінде ұсақ түрі құм қояндары кездеседі.
Қояндар өсімдіктердің вегетативтік органдарымен қоректенеді. Жазда шөппен, қыста - ағаштың қабығымен, жіңішке бұтағымен қоректенеді. Үнемі осындай қатты заттармен қоректенетін болғандықтан олардңң азу тістері үздіксіз өседі және бүйені де өте ұзын болады. Қыстық қор жинамайды арнаулы ін қазық, ұя жасамайды. Олар бұтаның тасасына немесе қалың шөптін, арасына жатып дем алады, көбейеді. Осыған байланысты көжектерін ұзақ уақыт (50 күн шамасында) көтереді. Көжектерінің түгі жетілген, ширақ, туысымен анасына ілесіп жүріп кетеді. Қояндар жылына екі-үш рет балалайды. Жылдамдығы сағатына 70 шақырымға жетеді, қуғыннан қашқанда көбіне кілт бұрылыстар жасап, ирек-ирек жүгіреді. Орқоян 12 жылдай өмір сүреді. Негізгі жаулары-қасқыр мен түлкі, кейде дала қыраны мен бүркіт те қоян алады. Қазақстанда аңшылар жылына 3000-дай қоян аулайды.

Ор қояны

2. 3 Қоянды шағылыстыру және көжектендіру.

Қояндарды жылдың кез-келген мезгілінде шағылыстыруға болады, оны ұрықтанғанын тексеру үшін, бес күннен кейін еркек қоянға қосады. Егер ұрықтанған болса, еркек қоянды маңайына жолатпайды. Ұрғашы қояннан орта есеппен тәулігіне 120 г сүт шығады, туғанда көжектердің салмағы 40-80 г болады; оларды енесінен 45-60 күндігінде айырады. Азықтандыру рационы басқа малдардың рационындай болады. Қоян еті барлық диеталық еттердің ішінде маңызды орын алады. Дәмді, тауық етіне жақын, тез қорытылады. Мысалы, адам организмінде қоян етіндегі белоктің 90%-ті қорытылып, сіңірілсе, сиыр етінің тек 62%-ті ғана сіңеді. Қоян етінің 1 кг-мында 1384-1820-ға дейін каллорияға дейін болады. Қоянның майы ақ, жұмсақ. Қоян, басқаларымен салыстырғанда, өте өсімтал мал. Сақа қоян 1 жылда 6-9 рет (30 күнде) көжектеп, 40-50 дейін көжек туады. Әр туғанда 6-9-14 -ке дейі көжек табады. Олар 4-5 айлығында шағылысады. Бір ұрғашы үй қоянынан жылына 60-70 ет алуға болады. Еті дәмді, балаға, қарт адамға және бауыры мен асқазаны ауыратын адамдарға пайдалы. Қояннан тері, түбіт алады. Терісі жеңіл, әдемі, жылы манто, жакет, ішік, жаға, құлақшын тігеді. Түбіттен әртүрлі тоқыма бұйымдар дайындайды. Бір ұрғашы төлдерімен қояннан жылына 1-1, 5 кг түбіт алынады. 60 тәулікте, жақсы азықтандырса, салмағын 1 кг-ға дейін көтеруге болады.