Кеңес үкметінің 30-50 жылдардағы жазалау органдары

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 90 бет
Таңдаулыға:

Ф-ОБ-001/033

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

А. ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ ТАРИХ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ

ЖАЛПЫ ТАРИХ КАФЕДРАСЫ

Тақырыбы : Кеңес үкметінің 30-50 жылдардағы жазалау органдары

Қорғауға жіберілді

Кафедра меңгерушісі Ғылыми жетекшісі

Т. ғ. к., доцент Э. Ө. Зұлпыхарова Т. ғ. к., доцент м. ат. Л. С. Динашева

Орындаған студент:

Хаттама № ТТА -711 тобының студенті

Маклушова Жазира

Түркістан 2011

МАЗМҰНЫ:

Кіріспе . . . 3

1. КСРО-ның 20-30 жылдардағы жазалау саясаты

1. 1 Кеңестік сот жүйесі және соттан тыс жазалау органдары . . . 8

1. 2 Кеңес Одағында жазалау лагерлернің қалыптасуы және дамуы . . . 21

1. 3 Тұтқындау лагерлерін басқару құрылымының негізі . . . 33

1. 4 Түрмелер. Облыстық, өлкелік және республикалық маңыздағы тергеу түрмелері мен изоляторларының қызметі мен тергеу әдістері . . . 37

2. 40-50 жылдардағы ГУЛАГ және оның қызметі

2. 1 Ұлы Отан соғысы кезіндегі ІІХК ГУЛАГ аппаратының қызметі.

Тұтқындар өмірін ұйымдастыру . . . 44

2. 2 КСРО ІІХК ГУЛАГ-ның өндірістік-шаруашылық қызметі . . . 55

Қорытынды . . . 61

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 65

Қосымшалар . . . 67

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі: Ғұмыры жетпіс жылға созылған ХХ ғ. әлемдегі ең ірі мемлекет - КСРО тарихының бүгінгі күнге дейін толық ашылмай келе жатқан ақтаңдақ беттерінің барлығы белгілі. Құрылу мақсаты, қызметі ұзақ уақыт аралығында құпия сақталынып келген Сталиндік тәртіптің ең үлкен қатыгез «жетістігі» ГУЛАГ (Лагерлердің Бас Басқармасы) тарихы болып табылады.

Бірінші дүние жүзілік соғысынан соң, Еуропаның барлық елдеріне дерлік әр түрлі бағыттағы социализм құрылысы ене бастады. Жай социализм, христиандық социализм және ұлттық социализм пайда болды. Заңмен қорғалған және барлық жүйеде жылдан жылға саны өсе түскен жұмысшы тобы мемлекеттік құқық алған маңызды әлеуметтік күшке ие болды. Орыс революциясы басынан бастап, өзінің көп санды халықтарының жағдайын Орталық және Батыс Еуропалық халықтардың әл-ауқаты деңгейіне дейін шаруашылық және әлеуметтік іс-шаралары арқылы жеткізу міндетін о бастан алдына қойған болатын. Жаңа Экономикалық Саясатты да осы бағыттағы әрекеті деп түсіну керек. 1924 жылдан бастап Сталин билік басына келуімен барлық мемлекеттік саясатта өзгерістер орын алды. Шаруашылық, әскери және идеологиялық майданда қарулану басталды. Егер Кеңес азаматтары Еуропа тұрғындары сияқты әлеуметтік құқықтарға ие болғанда, Сталин еш уақытта өзінің мақсаттарына жете алмаған болар еді. Сталиннің ұраны- қаржыны мейлінше аз жұмсау арқылы шаруашылық жоспарларын орындау болды. Өндіріс заттарының бағасын түсіруге мүкіндік болмағандықтан, Сталиндік басшылық жұмысшы еңбегіне төленетін ақыны төмендетті. Міне осы кезде Египеттік пирамидаларын салу кезеңінен бері қарай адамзат тарихы білмеген заманауи құлдық еңбек жүйесінің құрылуына алып келді.

Мақсат қаржыны ақтайтындығы белгілі, жер бетінде «пролетарлық жұмақ» жасау үшін миллиондаған сол пролетариаттардың өздері құлдық еңбек ету барысында құрбан болды. Бір жағынан, Сталиннің практикалық ақ-ойына, тапқырлығына жоғары баға беруге болады: тұтқындалғандар мен сотталғандарды қоғамнан бөлек ұстап асыраудың орнына, мемелекеттік шығын жасамай-ақ олардың физикалық күштерін өз мүддесі үшін пайдалана білді.

Өлген тұтқындардың қатарын толықтырып отыру мақсатында, соттарға «әлеуметтік қайта тәрбиеленуді қажетсінетін» кадрларды даярлау тапсырылған болатын. Жаппай тұтқындау арқылы Сталиндік «пролетарлық жұмақ» құру үшін тегін құлдардың миллиондық армиясы құрылды.

Кеңестік коцентрациялық лагерлер жүйесі Ұлы Отан соғысы жылдары ерекше өрлеу кезеңіне жеткен болатын. Бұл уақытта миллиондаған әскри тұтқындар коммунизмнің жергілікті құрбандарымен бірге тегін жұмыс күшін толықтырды.

1945 жылы және кейінгі жылдары КСРО территориясында және олар оккупациялаған Шығыс және Орталық Европа елдерінде концентрациялық лагерьлердің кеңестік жүйесі ерекше гүлденуге қол жеткізді. Осы уақытта Кеңес Одағы ІІ дүниежүзілік соғыс барысында жаулап алынған сансыз көп әскери тұтқындардың таусылмас тегін құл еңбегінің ауқымды ағынына ие болды. Кеңес Одағы өздерінің жеке заңдары негізінде әскери тұтқындарды соттау және оларды ұзақ мерзім бойына қамау құқығына ие болды. Бұл құқықты кең түрде және жан-жақты пайдалана отырып, Кеңес Одағы миллиондаған әскери тұтқындарды тегін жұмысшы күшіне айналдырды. Адам төзгісіз қатаң климаттық жағдайда аштыққа ұшырап, бостандықтан айырылған, суықтан өліп жатқан көптеген әскери тұтқындар, коммунизмнің жергілікті құрбандарының тағдырымен бөлісіп, сырттан қандай да бір көмекке сене алмады.

Тек бостандық әлеміне ұзақ жылдардағы кеңестік тұтқындығынан тірі (аман) қайтқандар кеңестік “жәннаттағы” шынайы жағдайды түсіне бастады. Түсінік бірінен соң бірі мұқият жинақталды. Лениннің Ресейді “халықтар түрмесі” ретіндегі сөзін мүлдем басқаша трагедиялық түс және мағынада қабылдады. Бүгінде біз жеке жылдарды кеңестік концентрациялық лагерлерде 15млн-ға дейін тұтқындар болғандығын білеміз.

Сталиндік түзету мекемелері жүйесіне нақты анықтама беру қиын: түрмелік жүйені жақсарту- асыра бағалау жазалаудың «новаторлық» түрі деп қарау - тарихи тұрғыдан мүмкін емес; қорқыту, үркітудің идеалдық жүйесі және Сталиндік жеке басқа табынушылық түрінде қабылдау - шындыққа жанасады, алайда біз ГУЛАГ-ты тегін жұмыс күшінің таусылмас бұлағы деп қарауды мақсат еттік.

Мұндай құпия - Архипелаг ГУЛАГ-қа қалай баруға болады деген сұрақ туады? Ол жаққа қарай ұшақтар ұшады, кемелер жүзіп, пойыздар жүріп барады, алайда еш жерде олардың барар жерін көрсеткен жазу болмады.

ГУЛАГ - тарих бетінде қыр сыры толық ашылмаған өткен уақыттың құнды құпиясы болып саналады. Шын мәнінде, қазіргі кезге дейін 5 әріптен құралған ГУЛАГ-тың шынайы беттері әлі де болса ашылмаған. ГУЛАГ-тың өмірге келуі яғни, қалыптасуы ондағы тұтқындардың тағдыры әлі күнге дейін жұмбақ күйінде сақталып қалған . . . Бір сөзбен айтқанда, ГУЛАГ туралы мәліметтер жоқтың қасы. Бұл жайында тек құжаттар, естеліктер, сирек мәліметтер сақталған.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: Зерттеу жұмысының мақсаты ГУЛАГ-ты басқарудың керемет жасалған жүйесін көрсете отырып, лагерь тұтқындарының тегін құлдық еңбегін мемлекет мүддесі үшін пайдаланылуын, оның ішінде Қызыл Армия қатарындағы, тылда және соғыс майданданындағы ерең ерлігін бейнелеу, Кеңес Одағының Ұлы жеңіске жетуіне ГУЛАГ-тың қосқан үлесін анықтау болып табылады. Осы мақсатқа жету жолында алдымызға мынадай міндеттер қойылды:

КСРО -дағы жазалау органдарының пайда болуын зерттеу,
Жазалау органдарының - соттар, лагерлер мен колониялар, түрмелер қызметтерінің мазмұны мен сипатына анализ жасау;
Соғыс қарсаңындағы Ішкі Істер Халық Комиссариатының қызметіне баға беру;
ГУЛАГ-тың қалыптасу мен дамуы жолдарына сараптама жасау;
ГУЛАГ - тың соғыс жылдарындағы ұйымдастыру қызметін зерттеу;
ГУЛАГ тұтқындарының құрамына анализ жасау;
Ұлы отан соғысы жылдарында ГУЛАГ тұтқындарын мерзімінен бұрын босатып Қызыл Армия қатарына жіберілуін зерделеу ;
ГУЛАГ аппаратының тұтқындардың еңбекке үнемі жарамды болуын қамтамасыз ету мақсатында атқарған жұмыстарына баға беру;
Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ГУЛАГ-тың өндірістік-шаруашылық қызметіне, соның ішінде орман және ауыл шаруашылығы, лагер өнеркәсіптерінің жұмыстарына сараптама жасау;
ГУЛАГ тұтқындарының Ұлы жеңіске қосқан үлесіне баға беру.

Тақырыптың зерттелу деңгейі: Ұзақ уақыт бойына отандық тарих ғылымы маркстік-лениндік методология құрсауында дамып, көптеген тарихи мәселелердің шынайы беті ашылмай қалып қойғаны белгілі. Жоғарыда атап өткеніміздей, миллиондаған Кеңес азаматтарының өмірін қиып, тағдырында қаралы із қалдырған, тек тұтқындарының ғана емес олардың үрім-бұтақтарының өміріне де үлкен әсер еткен ГУЛАГ мәселесін, оның тарихын, кеңестік өмірде алатын орнын зерттеп, ақиқатты паш ету, сол дәуірде мүмкін болмады.

Зерттеуші ғалымдар өз еңбектерін шет елдерде жарыққа шығаруына тура келді. Сондай тарихшы-зерттеушілердің қатарына: Р. В. Иванов-Разумниктің Нью-Йорк баспасынан шыққан «Писательские судьбы» [1]

және «Тюрьмы и ссылки» [2], Д. К. Менделеевтің Буэнос-Айрес баспасында жарық көрген «К познанию России» [3], В. Карденің Нью-Йорк-Париж баспасынан шыққан «Демократический суд в советском концлагере» [4], А. И. Солженицынның Мәскеу баспасында жарық көрген «Архипелаг ГУЛАГ» [5], А. Бередихиннің Мюнхен баспасында жарық көрген «Цена одной дороги» [6], П. Георгиевтің Нью-Йорк баспасынан шыққан «На стройке социализма (Севжелдрострой) » [7], Д. Грачевтің Мюнхен баспасында жарық көрген «Спецуказания» [8], Л. Варанцовтың Мюнхен баспасынан шыққан «Побег» [9], Ю. И. Марголиннің Нью-Йорк баспасынан шыққан «Путешествие в страну Зе-Ка» [10] сияқты еңбектерінің біз үшін құнсыз зерттеулер болып табылады.

Сондай-ақ, КСРО-ның концентрациялық лагерлерінің өмірін бастарынан өткергендер мен Сталиндік қуғын-сүргін саясатының құрбаны, өз отанын тастап кетуге мәжбүр болған бұрынғы Кеңес азаматтарының еңбектерінің маңызы ерекше. Сондай зерттеулердің бірі Б. Яковлев пен А. Бурцевтің «Концентрационные лагеры СССР» [11] деп аталатын еңбегі болып табылады. Аталған кітаптың құндылығы сонда, онда ауқымды әр түрлі дерек көзінен: яғни бұрынғы әскери тұтқындар, қашқындар, босқындар және басқа да құрбандар мен КСРО-ға құл еңбегіне тартылған тұтқындардың естеліктері, концентрациялық лагерлер туралы кең көлемді материалдар жинақталған және жүйеге келтірілген. Оған қоса кітаптың тағы бір құндылығы - онда лагерлердің орналасу картасы ерекше ұқыптылық пен әрі нақтылықпен жасалып, енгізілген. Жалпы мұның барлығы қатыгез де қатаң кеңестік шындықты ашатын және коммунистік жүйені шыншылдықпен әшкерелейтін дәлелді құжаттардан тұратын еңбек.

КСРО ыдырап, жылдар бойына жасырылып, құпия сақталынып келген деректер, құжаттар жарыққа шыға бастағаннан кейін, тарихи айналымдағы жаңа материялдар мен сол кезге дейін шет елдерде болсада баспа беттерінен шығып үлгерген еңбекерді салыстыра отырып жазылған тарих ғылымдарының кандидаты Земсков Виктор Николаевичтің «ГУЛАГ (историко-социологический аспект) » [12], «Архипелаг ГУЛАГ: глазами писателя и статиста» [13] деп аталатын зерттеу жұмыстарында маңызды пікірлер айтылады. Автор бұл еңбектерінде көптеген зерттеушілердің ГУЛАГ - қа қатысты статистикалқ мәліметтерін дұрыс бермеуін, барлығы дерлік бірінен бірі асыра сілтеп, артығымен жалған цифрлық көрсеткіштер беретіндігін сынайды.

Тек архив құжжатары материялдарын негізге ала отырып ГУЛАГ тарихын зерттеген тарихшы А. Н. Дугиннің «ГУЛАГ: открывая архивы» [14], «ГУЛАГ: глазами историка» [15], «Сталинизм: легенды и факты» [16], «Говарят архивы: Неизвестные страницы ГУЛАГа» [17] атты еңбегінде көптеген статистикалық материалдар беріледі.

Зерттеу жұмысында, жоғарыда аталған еңбектермен бірге «На рубеже», «Литературный современник», «Голос народа», «Социалистический вестник», «Воля», «Аргументы и факты», «Вопросы истории», «Нева», «Военно исторический журнал», «Социально-исторические науки» сияқты газет және журнал беттерінде жарияланған тарихшы-зерттеушілердің мақалалары пайдаланылды.

Тақырыптың деректік негіздері : 1950 жылдың 8 шілдесінде Мюнхен қаласында Кеңес Одағынан қудаланған немесе ондағы көрсетілген қысымға көнгісі келмей өз еркімен кеткен ғалымдардың «КСРО-ның тарихы мен мәдениетін зерттеу институты» құрылған болатын. Институт ғалымдарының, зерттеушілерінің мақсаты демократиялық әлемге КСРО-ға қатысты шынайы тарихты объекті көзқараспен жеткізу, ақтаңдақтарды паш ету еді. Аталмыш институт біздің тақырыбымызға байланысты көптеген құжаттарды, оның ішінде КСРО-дағы зорлықпен еңбек ету жүйесін қалыптастарған Кеңестердің Орталық Атқару Комитетінің декреттерін, Еңбекпен Түзету Лагерлерін басқару ережелерін, Ішкі Істер Халық Комиссарлығының ГУЛАГ-қа қатысты ұйғарымдары мен бұйрықтарын т. б. маңызды құжаттарды жариялады. Аталған құжаттармен бірге Ресей Федерациясының, КСРО-ның Қылмыстық Кодекстері, ГУЛАГ тұтқындарының хаттары мен жазбалары, естеліктері біздің зерттеу жұмысымыздың деректік көзі болып табылады.

Зерттеу жұмысының методологиялық негізі : Зерттеу жұмысында шет елдерде басылған Кеңестік тарихшылардың көзқарастары мен тәуелсіздік жылдары қалыптасқан жаңа көзқарас тұрғысынан жазылған ғылыми жұмыстар алынып, оларға мейлінше объективті тұрғыдан баға берілді. Сондай-ақ, тарихи оқиғаларға салыстырмалы түрде жүйелілік, ғылыми-танымдық, объективтік және тарихилық принциптер негізінде талдау жасалынды.

Тақырыптың хронологиялық шеңбері: Зерттеу жұмысыың негізгі бөлімдерінде, тікелей тақырыпқа байланысты Ұлы Отан соғысы жылдарындағы, яғни 1941-1945жылдар аралығындағы ГУЛАГ тың зерттеледі. Алайда мәселенің мәнін терең және жан-жақты ашу мақсатында Кеңес Одағының жазалау органдарының пайда болу кезеңінен бастап (Большевиктер билігінің құрылған уақтымен сәйкес келеді) соғыстан кейінгі Сталиндік концентрациялық лагерлердің ғұмыры аяқталғанға дейінгі бірқатар жағдайлар да қаралады.

Зерттеу жұмысының құрылымы: Кіріспеден, екі тараудан, алты тараушадан, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттерден мен қосымшалардан, тұрады.

1 КСРО-ның 20-30 жылдардағы жазалау саясаты

1. 1 Кеңестік сот жүйесі және соттан тыс жазалау органдары

Кеңестік қылмыстық құқық ерікті демократиялық әлем елдерінің қылмыстық құқығынан принциптік негізде ерекшелінеді. Ерікті демократиялық әлем елдерінің қылмыстық құқығының негізгі принципі (ереже) заң болып табылады: тек тікелей заңмен тыйым салынған ережелерді бұзғандар ғана қылмысты болып саналады, ал кеңестік қылмыстық құқық бойынша - үкмет рұқсат еткенді ғана жасауға рұқсат, ал рұқсат етілмесе онда оған тыйым салынған деп есептелінеді де, бұйрықты бұзғандар қылмысты болып табылады. Осы принципті бұзғандар заң негізінде жауапкершілікке тартылады. Қылмыстық кодекстегі ұқсастық (аналогия) жайында 16-шы бапта айтылды:

«Егер белгілі бір немесе басқа бір қоғамдық-қауіпті әрекет осы кодексте тікелей қарастырылмаса, онда ол үшін жауапкершілік негізі мен шегі, қылмыс түрлерінің ұқсастығын қарастыратын басқа баптарға сәйкес анықталады». [49, 13-б. ]

Осы баптың негізінде Кеңес Одағында өмір сүріп жатқан кеңес азаматының немесе шетелдік азаматтың кез келген әрекеті немесе әрекетсіздігі, кеңестік кодекстің қылмыстық баптарына сәйкес тікелей қарастырылмағандығына қарамастан, кеңестік заңмен, қоғамдық-қауіпті деп саналып, қылмысқа айналды.

Кеңестік қылмыстық кодекстің сипаттамасы толық болуы үшін, қылмыстық кодекстің “баптық материал” бөліміне енгізілген, тағы 7-бап пен оның талдауына баса назар аудару қажет. Бап мәтінінен әлеуметтік қорғау шараларының тек қоғамдық-қауіп әрекетін жасаған адамдарға қатысты ғана емес, сонымен қатар өзінің қылмысты ортасымен байланыстылығы бойынша немесе өзінің өткен (бұрынғы) қызметі бойынша қауіп-қатер төндіргендерге қатысты да қолданылуы мүмкін екендігін байқауға болады. Демек, кез келген адам, оның нақтылы кінәсын анықтмастан, тек әлеуметтік-қауіпті саналуы негізінде айыпталды. Шындығында, жоғарыда аталған (осы) адамдарға қолданылатын “тек жер аудару немесе жер аударту” осы бапты түсіндіру немесе талдау шарасын шектейді. Бірақ, бұл тек қана соттарға қатысты айтылды: әкімшілік органдары өзінің шешімдерінде мұндай талдаулармен шектелмеген.

30-жылдары Қылмыстық Кодекстің 35 бабы негізінде (жезөкшелік, бұрын қандай да бір қылмыс жасап, жазалау мерзімін өтеп шыққан, белгілі бір қызметі жоқ адамдар) жүз мыңдаған адамдарды “әлеуметтік-қауіпті элемент” ретінде лагерлерге жер аудартқан, милицияның барлық облыстық басқармаларының ішінде құрылған “милиция үштігі” жұмыс істеді. Онда аталған сәттегі жасаған қылмысы емес, өткендегі тәртібі басты орында тұрды. [50, 23-б. ] Бұл категориядағы (бас бостандығынан айырылған) сотқа тартылғандардың басым көпшілігі ұжымдастырудан қашқан және құжатсыз қалаға көшкен шаруалар болды.

Осындай принциптермен басшылық ете отырып, ОГПУ коллегиясы әрекет жасады. Ал, кейіннен, дәл солай “контрреволюциялық элементті” ғана соттайтын “милиция үштігінен” өзгеше Ішкі Істер Министрлігінің “Ерекше кеңесі” айналысты.

КСРО-ғы қылмыстық заң нормаларын бұзған адамдарға ықпал ету шараларын қолдану эволюциясын бақылау зерттеушінің қызығушылығын туғызады.

Азамат соғысы аяқталысымен Кеңес Одағының өмірде, КСРО-да жаза жоқ, тек қана Кеңестік мемлекетті кездейсоқ қылмыстық жолға түскен сенімсіз (тұрақсыз) элементтерден әлеуметтік қорғау шаралары бар, оларды жазалаудың керегі жоқ, қайта тәрбиелеу жолымен түзеу керектігін білдіретін принцип жүргізілді. Осыған сәйкес РСФСР-ң Қылмыстық кодексінің 4-ші бөлімінде (1922, 1926жж редакцияда) құқық бұзуды жүзеге асырған адамдарға қатысты қолданылатын жаза емес, тек әлеуметтік қорғау шаралары туралы айтылды. “Қылмыс” сөзінің өзі жойылады. Сол уақытта түрмелер еңбекпен түзеу үйлері деп атаулары қайта өзгертілді. Тұтқынға алу орындарында бостандығынан айырылғандарды ұстау тәртібін реттейтін арнайы еңбекпен-түзеу кодексі жарияланды. Оның статьяларына сәйкес, тұтқындарға еңбек туралы заңдар кодексі бойынша еңбекшілерге берілген барлық дерлік құқықтарды кеңейтті. (8 сағаттық жұмыс күні, еңбегі үшін жалақы, демалыс беру және т. с. с) . Осы кодекстік заң бойынша жақсы тәртіп (мінез-құлық) көрсеткен жағдайда тұтқындарға отбасымен кездесуге үшін үйіне демалыс беріліді, шаруаларды өнімдерін жинау үшін елдеріне уақытша жіберді және т. б. [50, 44-б. ]

Жаза емес, керісінше еңбекпен түзеу бұл жүйенің өзіндік дамуына ЖЭС соңына жетті. 26 наурызда 28-ші статьясына өзгерістер енгізілді. Бір уақытта соттарға 1 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруды қарастыратын барлық баптар бойынша бас бостандығынан айыруды, еңбекпен-түзеу жұмыстарына ауыстыру ұсынылды. Бұл жаза емес, тәрбиелеу принципін жүзеге асырудың шарықтау шегіне жеткендігіболатын. Оған қоса ереже бойынша сотталғандар еңбекпен-түзеу жұмыстарын жұмыс орны бойынша өтеп шығулары қажет болды, тек сол жағдайда, егер бұл ерекше сотпен ескертілсе, еңбекпен-түзеу жұмыстарын өтеу, еңбекпен-түзеу мекемелері органдарының нұсқаумен жүргізілгендігін атаған жөн. Жұмыс орны бойынша еңбекпен-түзеу жұмыстарын өтеп шығушы адамдардан олардың әдетте еңбек ақысының 20-25 пайызынан шегерілді. Осы кезеңде шартты түрде мерзімінен бұрын босату өте кең қолданылды. ; сотталғандар әдетте үкіммен айқындалған мерзімнің жартысынан азын, кейде тек 1/3 немесе тіптен ¼ мерзімін өтеп шықты. Босату келесідей жүзеге асырылды: Алдымен, жоспарды артығымен орындау шарты негізінде жұмыс күні есептелді, тұтқындағы 2 күн мерзімі ішінде, есептеу нәтижесәнде, тұтқында өтеп шығу мерзімі үкім мерзімінің жартысына жеткен кезде, тұтқындар шартты түрде мерзімінен бұрын босатылды.

1930 жылдан бастап, жағдай біртіндеп, өзгере бастады. Соттармен анықталған, Қылмыстық кодекстің статьяларымен жиі іске асырылған жаза мерзімдері бірден өсті. Соттар, жоғарғы соттың құпия нұсқауы бойынша Қылмыстық кодекстің Статьяларымен қарастырылуы бойынша көп жаза мерзімдерін қолдана бастады. Сайып келгенде, “7 тамыз 1932 жылғы заң ” сияқты әйгілі жаңа заң жарияланды. Бұл заң бойынша қарапайым ұрлық үшін екі жылға дейін бас бостандығынан айырылу мерзіміне тартылса, енді ату жазасына бұйырылды, тек қана жұмсарту жағдайында сот 10 жыл мерзіміне бас бостандығынан айыруды жүзеге асыра алады. Шын мәнінде, қылмыстық іс бұл заңдарменғ саяси қылмыс ретінде топтастырылды.

КСРО-ғы ЦИК(ОАК) және СНК 8 мамыр 1934 жылдағы қаулыдан ьастап, “Әлеуметтік қорғау шарасы” терминінің орнына “жаза” терминін қолданады. Дәл осы 1934 жылы шартты түрде мерзімінен бұрын босату және оны іске асырған 56-шы статья жойылды. Бұдан кейін тұтқындар үкіммен анықталған бүкіл мерзімді өтеп шығады және тек амнистия немесе істі қайта қарау барысында босатылуы мүмкін. Осындай шаралар нәтижесінде тұтқындар саны заң министрлігі басқаруында болған еңбекпен-түзеу колонияларында 800 мыңға дейін жетеді. (бұл мәліметтер ресми түрде 1934ж. Басында одақтық Прокуратура циркулярында айтылған) “ОГПУ концентрациялық лагерлерде тұтқындардың саны қаншалықты болғандығы бұл циркулярда айтылмайды, бірақ ол еңбекпен-түзеу колонияларына қарағанда көп болғандығында сөз жоқ ”. [51, 13-б. ]

1932 жылдан 1934 жылға дейінгі уақыт ішінде кеңестік жазалау саясаты біржолата тәрбиелеу принципінен бас тартып, жаза тәсіліне өтті. Соттарда қылмыстық-іс жүргізу кодексі және еңбекпен түзеу кодексінің нормалардың қолданылуы тоқтатылды. Тұтқынға алу орындарында толық зорлық-зомбылық басталды. Тұтқындарға қатысты әлі үкім заң күшіне енбестен, бірден концентрациялық лагерлерге жөнелтілді. Сотталғандар, бірақ кейін жоғарғы сотпен анықталған, босатуға жататын сотталғанды іздеу концентрациялық лагерлер бойынша 1-2 жыл, қалыпты жағдайда айналады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.